์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง (2006-2016) 2008. 2. ๋ ธ๋๋ถ ํ๊ตญ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด์
์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง (2006-2016) 2008. 2. ํ๊ตญ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ผํฐ
์ฐ๊ตฌ ๊ณผ์ ๋ช : ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ์ฐ๊ตฌ๊ธฐ๊ฐ : 2007๋ ์ฐ๊ตฌ ์ํ์ ์ฐ๊ตฌ์ฑ ์์ ๊ณต๋์ฐ๊ตฌ์ ์ฃผ๋ฌดํ ์ฐ๊ตฌ์์ ๊ฐ๋ฏผ์ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฐ์ธ์ ์ฐ๊ตฌ์ ํ๊ตญ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ผํฐ ํ๊ตญ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ผํฐ ํ๊ตญ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ผํฐ
์ฐจ ๋ก ์ ์ฝ i โ . ๋จธ๋ฆฌ๋ง 1. ๋ฏธ๋์ ๋์นจ๋ฐ์ด ํ์ํ๋ค 1 2. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ธฐ๋ฅ๊ณผ ํจ๊ณผ 5 3. ๊ตญ๋ด ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ฐ๊ตฌ ๊ฒํ 8 โ ก. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์์ ๋ฐฉ๋ฒ 1. ์ฃผ์ ๊ตญ๊ฐ์ ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ 11 2. KEIS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ๊ธฐ๋ณธ๋จ๊ณ์ ์ ์ฐจ 26 โ ข. ์ค์ฅ๊ธฐ ์ฐ์ ๋ณ ์ฑ์ฅ๊ณผ ์ทจ์ ๊ณ์ ์ ๋ง 1. ๋ ธ๋์์์ ๋ง๊ณผ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ํ์ฉ ์๋ฃ 36 2. ์ฐ์ ๋ณ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ๊ณผ ๊ณ ์ฉํจ๊ณผ 39 3. ์ฐ์ ๋ณ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น์ ๋ง 44 4. ์ฐ์ ๋ณ ์ทจ์ ๊ณ์์ ์ถ์ด์ ์ ๋ง 54 โ ฃ. ๋ ธ๋์์์ ๋ง 1. ์ฐ์ ๋ณ ๋ ธ๋์์์ ๋ง 60 2. ์ง์ ๋ณ ๋ ธ๋์์์ ๋ง 69 3. ์ง์ข ๋ณ ๋ ธ๋์์์ ๋ง 82
โ ค. ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ๋ง 1. ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ์ ๋ง 90 2. ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ์ ๋ง 96 โ ฅ. ์ด๋์ ๋ง๊ณผ ์ ์ฑ ํจ์ 1. ์ด๋ ์ ๋ง 107 2. ์ฐ์ ์ฑ์ฅ๊ณผ ๋ ธ๋์์์ ๊ด๊ณ 109 3. ์ ์ฑ ํจ์์ ํฅํ ๊ณผ์ 116
ํ์ฐจ๋ก <ํ I-1> ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ฃผ์ ๊ธฐ๋ฅ 7 <ํ II-1> COPS ๋ชจํ์ ์ฃผ์ ๊ตฌ์ฑ์์ 19 <ํ II-2> ๋ ธ๋์์ ์ ๋ง์ ์ฌ์ฉ๋ ๋ฐ์ดํฐ ์ถ์ฒ 22 <ํ III-1> ์ค์ง ๊ตญ๋ฏผ์๋์ ์๊ธฐ๋ณ ํ๊ท ์ฑ์ฅ๋ฅ 39 <ํ III-2> ์ฐ์ 3๋ถ๋ฅ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น์ ๋ง 44 <ํ III-3> ์ฐ์ 3๋ถ๋ฅ ์ค์ง ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ๋น์ค ์ ๋ง 45 <ํ III-4> ๋๋ฆผ์ด์ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ ๋ง 46 <ํ III-5> ๋๋ฆผ์ด์ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ๋น์ค ์ ๋ง 47 <ํ III-6> ๊ด์ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ ๋ง 47 <ํ III-7> ๊ด์ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ๋น์ค ์ ๋ง 48 <ํ III-8> ์ ์กฐ์ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ ๋ง 49 <ํ III-9> ์ ์กฐ์ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ๋น์ค ์ ๋ง 50 <ํ III-10> ์๋น์ค์ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ ๋ง 52 <ํ III-11> ์๋น์ค์ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ๋น์ค ์ ๋ง 53 <ํ III-12> ๋๋ฆผ์ด์ ์ทจ์ ๊ณ์ ์ ๋ง 56 <ํ III-13> ๊ด์ ์ทจ์ ๊ณ์ ์ ๋ง 56 <ํ III-14> ์ ์กฐ์ ์ทจ์ ๊ณ์ ์ ๋ง 58 <ํ III-15> ์๋น์ค์ ์ทจ์ ๊ณ์ ์ ๋ง 59 <ํ โ ฃ-1> ์ฐ์ 3๋ถ๋ฅ ๋ ธ๋์์์ ๋ง 60 <ํ โ ฃ-2> ์ฐ์ 3๋ถ๋ฅ ๋ ธ๋์์ ๋น์ค ์ ๋ง 61 <ํ โ ฃ-3> ์ฐ์ ๋๋ถ๋ฅ ๋ ธ๋์์ ์ ๋ง 62 <ํ โ ฃ-4> ์ฐ์ ๋๋ถ๋ฅ ๋ ธ๋์์ ๋น์ค ์ ๋ง 63 <ํ โ ฃ-5> ๋๋ฆผ์ด์ ๋ ธ๋์์์ ๋ง 64 <ํ โ ฃ-6> ๋๋ฆผ์ด์ ๋ ธ๋์์ ๋น์ค ์ ๋ง 64 <ํ โ ฃ-7> ๊ด์ ๋ ธ๋์์์ ๋ง 65 <ํ โ ฃ-8> ๊ด์ ๋ ธ๋์์ ๋น์ค ์ ๋ง 65 <ํ โ ฃ-9> ์ ์กฐ์ ๋ ธ๋์์์ ๋ง 66 <ํ โ ฃ-10> ์ ์กฐ์ ๋ ธ๋์์ ๋น์ค ์ ๋ง 67 <ํ โ ฃ-11> ์๋น์ค์ ๋ ธ๋์์์ ๋ง 69
<ํ โ ฃ-12> ์๋น์ค์ ๋ ธ๋์์ ๋น์ค ์ ๋ง 70 <ํ โ ฃ-13> ์ง์ ์ค๋ถ๋ฅ ๋ ธ๋์์์ ๋ง 72 <ํ โ ฃ-14> ์ง์ ์ค๋ถ๋ฅ ๋ ธ๋์์ ๋น์ค ์ ๋ง 73 <ํ โ ฃ-15> ์ง์ ์๋ถ๋ฅ ๋ ธ๋์์์ ๋ง 76 <ํ โ ฃ-16> ์ง์ ์๋ถ๋ฅ ๋ ธ๋์์ ๋น์ค ์ ๋ง 79 <ํ โ ฃ-17> ์ง์ข ๋๋ถ๋ฅ ๋ ธ๋์์์ ๋ง 83 <ํ โ ฃ-18> ์ง์ข ๋๋ถ๋ฅ ๋ ธ๋์์ ๋น์ค ์ ๋ง 83 <ํ โ ฃ-19> ์ง์ข ์ค๋ถ๋ฅ ๋ ธ๋์์์ ๋ง 86 <ํ โ ฃ-20> ์ง์ข ์ค๋ถ๋ฅ ๋ ธ๋์์ ๋น์ค ์ ๋ง 88 <ํ โ ค-1> ์ถ๊ณ์ธ๊ตฌ์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ 91 <ํ โ ค-2> ์ถ๊ณ์ธ๊ตฌ์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ ์ฐ๊ฐ ๋ณํ ๋น๊ต 92 <ํ โ ค-3> ์ฑ๋ณ ์ถ๊ณ์ธ๊ตฌ ์ ๋ง 93 <ํ โ ค-4> ์ฑ๋ณ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ ์ ๋ง 93 <ํ โ ค-5> ์ฐ๋ น๊ณ์ธต๋ณ ์ถ๊ณ์ธ๊ตฌ ์ ๋ง 94 <ํ โ ค-6> ์ฐ๋ น๊ณ์ธต๋ณ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ ์ ๋ง 95 <ํ โ ค-7> ์ฐ๋ น๋ณ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ ๋ฐ ์ฐํ๊ท ๋ณํ 99 <ํ โ ค-8> ์ฑ๋ณ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ ๋ฐ ์ฐํ๊ท ๋ณํ ์ ๋ง 102 <ํ โ ค-9> ์ฐ๋ น๋ณ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ ๋ฐ ์ฐํ๊ท ๋ณํ 103 <ํ โ ค-10> ์ฐ๋ น๋ณ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ์ ๋น์ค ๋ฐ ์ฐํ๊ท ๋ณํ 104 <ํ โ ฅ-1> ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ ์ด๋์ ๋ง 107 ๊ทธ๋ฆผ์ฐจ๋ก [๊ทธ๋ฆผ II-1] ๋ฏธ๊ตญ BLS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ๊ธฐ๋ณธ๊ตฌ์กฐ์ ์ ๋ง๋จ๊ณ 12 [๊ทธ๋ฆผ II-2] COPS ๋ชจํ์ ๋ ธ๋์์ฅ ์ ๋ง ๊ตฌ์กฐ 20 [๊ทธ๋ฆผ II-3] ROA ์ธ๋ ฅ์์ธก ๋ชจํ์ ๊ธฐ๋ณธ๊ตฌ์กฐ์ ์์ธก๊ณผ์ 23 [๊ทธ๋ฆผ II-4] ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ณธ ๋จ๊ณ 27 [๊ทธ๋ฆผ II-5] ์ฐ์ ์ง์ ๋น์ค ํ๋ ฌ ๊ตฌ์กฐ 33 [๊ทธ๋ฆผ III-1] ์ค์ง ๊ตญ๋ฏผ์๋ ์ฑ์ฅ ์ถ์ด: 1970-2006 37 [๊ทธ๋ฆผ III-2] ์ค์ง ๊ตญ๋ฏผ์๋ ์ฑ์ฅ๋ฅ ์ถ์ด: 1970-2006 38
[๊ทธ๋ฆผ III-3] ์ค์งGDP ์ฑ์ฅ๋ฅ ๊ณผ ์ค์ง์ด๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ฑ์ฅ๋ฅ ์ ๊ฒฉ์ฐจ ์ถ์ด: 1970-2006 38 [๊ทธ๋ฆผ III-4] ์ ์ฐ์ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น์ ์ฑ์ฅ๋ฅ ์ ์ฐ๋๋ณ ์ถ์ด 40 [๊ทธ๋ฆผ III-5] ์ ์ฐ์ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น์ฑ์ฅ๋ฅ ๊ณผ ๊ณ ์ฉํ๋ ฅ์ฑ ์ถ์ธ 41 [๊ทธ๋ฆผ III-6] ๊ด๊ณต์ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น์ฑ์ฅ๋ฅ ๊ณผ ๊ณ ์ฉํ๋ ฅ์ฑ ์ถ์ธ 42 [๊ทธ๋ฆผ III-7] ์๋น์ค์ฐ์ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น์ฆ๊ฐ์จ๊ณผ ๊ณ ์ฉํ๋ ฅ์ฑ ์ถ์ธ 43 [๊ทธ๋ฆผ III-8] ์ฐ์ ๋ณ ์ทจ์ ๊ณ์ ์ถ์ด 54 [๊ทธ๋ฆผ III-9] ์ฐ์ ๋ณ ์ทจ์ ๊ณ์ ์ ๋ง 55 [๊ทธ๋ฆผ โ ค-1] 1991~2007๋ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ ๋ณํ (๋จ์: %) 97 [๊ทธ๋ฆผ โ ค-2] ์ฌ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ ์ฐ๋๋ณ ์ถ์ด์ ์ ๋ง 100 [๊ทธ๋ฆผ โ ค-3] ๋จ์์ ์ฐ๋ น๋ณ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ ์ ๋ง 101 [๊ทธ๋ฆผ โ ค-4] ๋จ์์ ์ฐ๋ น๋ณ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ ๊ตฌ์ฑ ์ ๋ง 105 [๊ทธ๋ฆผ โ ค-5] ์ฌ์์ ์ฐ๋ น๋ณ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ ๊ตฌ์ฑ๋น 105 [๊ทธ๋ฆผ โ ฅ-1] ๊ณ ์ฉ๋ฅ ์ถ์ด์ ์ ๋ง 108 [๊ทธ๋ฆผ โ ฅ-2] ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ, ์ทจ์ ์ ๋ฐ ์ค์ ๋ฅ ์ถ์ด์ ์ ๋ง 109 [๊ทธ๋ฆผ โ ฅ-3] ์ ์กฐ์ ์ ์ฐํ๊ท ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ฑ์ฅ๋ฅ ๊ณผ ๊ณ ์ฉ ์ฆ๊ฐ๋ฅ (2006-2016) 110 [๊ทธ๋ฆผ โ ฅ-4] ์๋น์ค์ฐ์ ์ ์ฐํ๊ท ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ฑ์ฅ๋ฅ ๊ณผ ๊ณ ์ฉ ์ฆ๊ฐ๋ฅ (2006-2016) 111 [๊ทธ๋ฆผ โ ฅ-5] ์์ฐ์๋น์ค ๋ถ๋ฌธ ์ฐ์ ๋ณ ์ฐํ๊ท ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ฑ์ฅ๋ฅ ๊ณผ ๊ณ ์ฉ์ฆ๊ฐ๋ฅ (2006-2016) 112 [๊ทธ๋ฆผ โ ฅ-6] ์ฌํ์๋น์ค์ ๋ถ๋ฌธ ์ฐํ๊ท ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ฑ์ฅ๋ฅ ๊ณผ ๊ณ ์ฉ์ฆ๊ฐ๋ฅ (2006-2016) 113 [๊ทธ๋ฆผ โ ฅ-7] ๊ฐ์ธ์๋น์ค์ ๋ถ๋ฌธ ์ฐํ๊ท ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ฑ์ฅ๋ฅ ๊ณผ ๊ณ ์ฉ์ฆ๊ฐ๋ฅ (2006-2016) 114 [๊ทธ๋ฆผ โ ฅ-8] ์ ํต์๋น์ค์ ๋ถ๋ฌธ ์ฐํ๊ท ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ฑ์ฅ๋ฅ ๊ณผ ๊ณ ์ฉ์ฆ๊ฐ๋ฅ (2006-2016) 115
์ ์ฝ ๋ฏธ๊ตญ ๋ ธ๋ํต๊ณ๊ตญ(BLS)์ ์ 2์ฐจ ์ธ๊ณ๋์ ์ดํ ์ ๋๊ตฐ์ธ์๊ฒ ์ผ์๋ฆฌ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ ๊ณตํ๊ธฐ ์ ํด ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์ค์ํ๊ธฐ ์์ํ๋ค. ํ์ฌ ๋ฏธ๊ตญ์์ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์ฒญ์๋ ์ ์งํ ๋ฐ ์ง๋ก, ์ด์ง ๋ฐ ์ ์ง ํฌ๋ง์์๊ฒ ๊ฐ์ฅ ์ค์ํ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ก์ ํ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. ๋ ๋์๊ฐ์ BLS๋ ์ทจ์ ๊ฐ๋ฅํ ์ง์ ์ ๋ํ ๋จ์ํ ์ ๋ณด๋ฅผ ๊ธฐ์ ํ๊ณ ์์ธกํ๋ ์ฐจ์์์ ๋ฒ์ด๋ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ , ๋ ธ๋๋ ฅ ๊ณต๊ธ, ์ฐ์ ๋ณ-์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง ๋ฑ์ ์ค์ํ๋ ๋จ๊ณ๋ก ๋ฐ์ ํ์๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ตญ๋ฏผ๊ฒฝ์ ์ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ ํธ(signals)๋ก์ ๊ธฐ๋ฅํ๋ฉด์ ์ง์ ์๋ด์, ๊ต์ก์, ์ทจ์ ์ง์์ผํฐ, ๊ต์กํ๋ จ๊ธฐ๊ด, ์ฅ๊ธฐ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ฐ๊ตฌ ๋ฑ์์ ๊ด๋ฒ์ํ๊ฒ ํ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ธ์ ์์, ์ฐ์ ๋ฐ ๊ณ ์ฉ ์ ์ฑ ๊ฐ๋ฐ์ ํ์ํ ์ ์ฑ ์ ๊ธฐ๋ฅ์ ๋ด๋นํ๋ค. ์ฒซ์งธ, ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๋ฏธ์์ ์ผ๋ก ๊ธฐ์ ๋จ์์ ์๋ จ์์๋ฅผ ๋ฐ์ํ๋ ๊ต์กํ๋ จ์์คํ ๊ตฌ์ถ ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ์ฐ์ ๊ตฌ์กฐ์ ๋ณ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฐ์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๊ณผ ์ธ๊ตญ์ธ๋ ฅ ํ์ฉ ๊ณํ ์๋ฆฝ์ ํ์ฉ ๋ ์ ์๋ค. ๋์งธ, ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ธ๊ตฌ๊ตฌ์กฐ์ ๊ณ ๋ นํ์ ์ ์ถ์ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ ๋ณ๋ ์ ๋์ํ ์ ์๋ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ ์ฑ ์๋ ํ์ฉ๋๋ค. ๋ง์ง๋ง์ผ๋ก ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ง๋ก ๋ฐ ์ง์ ์ ํ์ ์ํ ์์ฌ๊ฒฐ์ ๋ฐ ์๋ด ์๋ฃ๋ก์ ์ ๋ณด์ ๊ธฐ๋ฅ์ ์ํํ๋ค. ์์ปจ๋ ์ง๋ก ๋ฐ ์ง์ ์ ํ์์ ์ค์ฅ๊ธฐ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ํ์, ์ค์ง์ ๋ฐ ์ด ์ ์ง์์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ์ ์ฉํ๊ฒ ํ์ฉ๋๋ค. ๋ฌด์๋ณด๋ค ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ง์ ์๋ด ์ ๋ฌด๋ฅผ ๋ด๋นํ๋ ์ง๋ก๋ด๋น ๊ต์ฌ์ ์ง์ ์๋ด์์ ๊ธฐ์ด์ ๋ฃ๋ก์ ์ด์ฉ๋ ์๋ ์๋ค. ๊ฐ๋ฐ๊ฒฝ์ ์๋ ๊ตญ๊ฐ๋ ์ฐ์ ์ธ๋ ฅ์ ๊ณํ์ ์ผ๋ก ๊ณต๊ธํ๋ ์ญํ ์ ์ ์ฑ ์ ์ผ๋ก ์ํํ๋ค. ์ด ์ ๊ตญ๊ฐ์ ์ํ ๋ ธ๋๋ ฅ์ ์๊ธ์กฐ์ ์ ๋ ์ด์ ํจ๊ณผ์ ์ด์ง ์๋ค. ์ ๋ถ์ ์ ์ฑ ๋ชฉํ๊ฐ ์์ฅ๊ฐ ๊ฒฉ์ ์๊ณกํ๊ฑฐ๋ ํ๋ จ์ธ์ผํฐ๋ธ์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋จ์ด๋จ๋ฆฌ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ด๋ํ๊ธฐ ์ฝ๋ค. ์ผ๋ฐฉ์ ์ด๊ณ ํ ์ผ์ ์ธ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์กฐ์ ์ ์์ฅ๊ฒฝ์ ์ ๋ ผ๋ฆฌ์ ๋ถํฉ๋์ง ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ๊ทธ๋ผ์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ธ ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ตญ๊ฐ์ ์ฐจ์์์ ์ง์ค์ ์ผ๋ก ๊ด๋ฆฌ๋๊ณ ์ด์๋ ํ์๊ฐ ์๋ค. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ณผ๊ฑฐ์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์กฐ์ ์๋จ์์ ์ฐ์ ๋ณ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ก์ ๊ทธ ๊ธฐ๋ฅ์ด ํ๋๋๊ณ ์๋ค. ๋ฏธ ๋์ ์ง์ ๋ณ๋๊ณผ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์ผ๋ฐ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ก์ ๊ตฌ์ง์์ ์ง๋ฌดํ์๋น์ฉ ๊ฐ์์ ์๊ธ๋ถ๊ท ํ ํด์์ ๊ธฐ์ฌํจ์ผ๋ก์จ ์ถ๊ฐ์ ์ธ ์ฌ์ ์ง์ถ์ ํ์ง ์๊ณ ์๋ ๊ณ ์ฉ์ฐฝ์ถํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ณ์ ์ ์๋ค. ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ก์ ๊ณต๊ณต์ฌ ์ฑ๊ฒฉ์ ์ง๋๊ณ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ค๋ฆฝ์ ์ด๊ณ ๋ ๋ฆฝ์ ์ธ ๊ธฐ๊ด์ ์ ์ง์์ฑ๊ณผ ์ฐ์์ฑ์ ๊ฐ๊ณ ์ผ๊ด๋๊ฒ ์ถ์งํด์ผ ํ ๊ตญ๊ฐ์ ๊ณผ์ ๋ผ๊ณ ๋ณด์์ผ ํ๋ค. 2006๋ ๋ถํฐ 2016๋ ๊น์ง ์ฐ์ ๋ณ ๋ ธ๋์์๋ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ด ๋ณ๋ํ๊ฒ ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณธ๋ค. ๋๋ฆผ ์ด์ ๊ณผ ์ ์กฐ์ ๋ ธ๋์์๋ ์ ๋ฐ์ ์ผ๋ก ํ๋ฝํ๊ณ , ์๋น์ค์ฐ์ ์ ํฌ๊ฒ ์์นํ ์ ๋ง์ด๋ค. ๋๋ฆผ ์ด์ ๋ ธ๋์์๋ 2006๋ 179๋ง๋ช ์์ 2016๋ 139๋ง๋ช ์ผ๋ก ์ฐํ๊ท 2.4%์ฉ ๊ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณธ๋ค. ๊ด๊ณต์ ๋ ธ๋์์๋ 2006๋ 419๋ง๋ช ์์ 2016๋ 414๋ง๋ช ์ผ๋ก 5๋ง์ฌ๋ช ์ค์ด๋ค์ด ์ฐ
ii ํ๊ท 0.1%์ฉ ๊ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ด๋ค๋ณธ๋ค. ๊ด๊ณต์ ์ทจ์ ์ ๊ฐ์๋ ์ ์กฐ์ ์ ์ํด ์ฃผ๋๋๋ค. ๋ค ๋ฅธ ํํธ ์๋น์ค์ฐ์ ๋ ธ๋์์๋ 2006๋ 1,718๋ง๋ช ์์ ์ฐํ๊ท 1.9%์ฉ ์ฆ๊ฐํ์ฌ 2016๋ ์ ๋ 2,077๋ง๋ช ์ ๋ฌํ ๊ฒ์ผ๋ก ์์๋๋ค. ํฅํ 10๋ ๋์ ์ ์กฐ์ ์ทจ์ ์๋ 5๋ง์ฌ๋ช ์ด์ ๊ฐ ์ํ๋ ๋์ , ์๋น์ค ๋ถ๋ฌธ ์ทจ์ ์๋ 359๋ง๋ช ์ฆ๊ฐํ ์ ๋ง์ด๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ ์ฐ์ ๋ณ ์ทจ์ ์ ๋น ์ค๋ ๋ณํ๋ ์ ๋ง์ด๋ค. ์ ์กฐ์ ๋ถ๋ฌธ ์ทจ์ ์๋ 2006๋ 18.0%์์ 2016๋ 15.7%๋ก 2.3%p ๊ฐ์ํ๊ณ , ์๋น์ค ๋ถ๋ฌธ์ 2006๋ 74.2%์์ 2016๋ 79.0%๋ก 4.7%p ์ฆ๊ฐํ ์ ๋ง์ด๋ค. ๋ ๋ฆผ์ด์ ์ทจ์ ์ ๋น์ค์ 2006๋ 7.7%์์ 2016๋ 5.3%๋ก 2.4%p ๊ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ์์๋๋ค. ๊ฒฝ์ ๋ฐ์ ๊ณผ ์ฐ์ ๊ตฌ์กฐ ๋ณ๋์ ๋ฐ๋ผ ๋๋ฆผ์ด์ ๋ถ๋ฌธ ๊ณ ์ฉ๊ท๋ชจ๊ฐ ์์ฐ์ค๋ฝ๊ฒ ๊ฐ์ํ๊ณ , ๋์ด์ด ์ง์ญ ์ธ๊ตฌ ๊ฐ์์ ์ฃผ์ ์์ธ์ผ๋ก ์์ฉํ๊ฒ ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์ ๋ง๋๋ค. 2016๋ ์๋ ๊ฒฝ์ ํ๊ณ ์ฌ ๋ฌด ๊ด๋ จ์ง์ด 354๋ง๋ช ์ผ๋ก ๊ฐ์ฅ ๋ง์ ๊ฒ์ผ๋ก ์์๋๋ค. ๊ทธ ๋ค์์ ์์ ๋ฐ ํ๋งค ๊ด๋ จ์ง์ด 342๋ง๋ช , ๊ต์ก ๋ฐ ์์ฐ๊ณผํ, ์ด์ ๋ฐ ์ด์ก ๊ด๋ จ์ง๊ณผ ์์ ์๋น์ค ๊ด๋ จ์ง์ด ๊ฐ๊ฐ 180์ฌ๋ง ๋ช , ๊ต์ก ๋ฐ ์์ฐ๊ณผํ ์ฌํ๊ณผํ ์ฐ๊ตฌ๊ด๋ จ์ง์ด 171๋ง๋ช ๋ฑ์ผ๋ก ๋ง์ ์ ๋ง์ด๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ผ์ ๋ฆฌ๊ฐ ๊ฐ์ฅ ๋ง์ด ์ฆ๊ฐํ ์ง์ ์ผ๋ก๋ ๊ฒฝ๋น ๋ฐ ์ฒญ์ ๊ด๋ จ์ง(48๋ง๋ช ), ๊ต์ก ๋ฐ ์์ฐ๊ณผํ ์ฌํ๊ณผ ํ ์ฐ๊ตฌ๊ด๋ จ์ง(47๋ง๋ช ), ๊ฒฝ์ ํ๊ณ ์ฌ๋ฌด ๊ด๋ จ์ง(43๋ง๋ช ), ๋ฏธ์ฉ ์๋ฐ ์ฌํ ์ค๋ฝ ์คํฌ์ธ ๊ด๋ จ ์ง(34๋ง๋ช )๊ณผ ๋ณด๊ฑด ์๋ฃ ๊ด๋ จ์ง(30๋ง๋ช ) ๋ฑ์ ์์๋ก ์ ๋ง๋๋ค. ๋ค๋ฅธ ํํธ, ๊ฐ์ ๊ธฐ๊ฐ ๋์ ๋๋ฆผ์ด์ ๊ด๋ จ์ง(36๋ง๋ช ), ์์ ๋ฐ ํ๋งค ๊ด๋ จ์ง(20๋ง๋ช ), ์ฌ์ ๋ฐ ์๋ณต๊ด๋ จ์ง(11๋ง๋ช ) ๋ฑ์ ๊ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณธ๋ค. ๋ ธ๋์์ ๋๋ ๊ณ ์ฉ๊ท๋ชจ ์ฆ๊ฐ์จ์ ์ผ์๋ฆฌ ์ฆ๊ฐ ์๋๋ก์ ํฅํ ์ด๋ค ๋ถ๋ฌธ ์ง์ ์์ ์ผ์ ๋ฆฌ๊ฐ ๋น ๋ฅด๊ฒ ์๊ฒจ๋ ๊ฒ์ธ๊ฐ๋ฅผ ๋ณด์ฌ์ค๋ค. ์ผ์๋ฆฌ ์ฆ๊ฐ์๋๋ ์ฌํ๋ณต์ง ๋ฐ ์ข ๊ต ๊ด๋ จ์ง์ด ์ฐ ํ๊ท 4.8%๋ก ๊ฐ์ฅ ๋น ๋ฅด๊ณ , ๊ทธ ๋ค์ ๋ณด๊ฑด ์๋ฃ ๊ด๋ จ์ง์ด 4.3%, ๊ฒฝ๋น ๋ฐ ์ฒญ์ ๊ด๋ จ์ง์ด 3.8%, ๋ฏธ์ฉ ์๋ฐ ์ฌํ ์ค๋ฝ ์คํฌ์ธ ๊ด๋ จ์ง์ด 3.7%, ๊ต์ก ๋ฐ ์์ฐ๊ณผํ ์ฌํ๊ณผํ ์ฐ๊ตฌ ๊ด๋ จ ์ง์ด 3.3%, ์ ๋ณดํต์ ๊ด๋ จ์ง์ด 3.0%์ ์์๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ค๋ฅธ ํํธ ์ฌ์ ์๋ณต ๊ด๋ จ์ง์ด ์ฐํ๊ท 3.0%์ฉ ๊ฐ์ฅ ๋น ๋ฅด๊ฒ ๊ฐ์ํ๊ณ , ๊ทธ ๋ค์ ๋๋ฆผ์ด์ ๊ด๋ จ์ง์ ์ฐํ๊ท 2.2%์ฉ ๊ฐ์ํ ๊ณ , ์์ ๋ฐ ํ๋งค ๊ด๋ จ์ง์ ์ฐํ๊ท 0.6%์ฉ ๊ฐ์ํ ์ ๋ง์ด๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ง์ ๋ณ ์ทจ์ ์ ๋น์ค์ ์ดํด๋ณด๋ฉด, ๊ฒฝ์ ํ๊ณ ์ฌ๋ฌด ๊ด๋ จ์ง์ด 13.5%๋ก ๊ฐ์ฅ ๋๊ณ , ์์ ๋ฐ ํ๋งค์ง์ด 13.0%, ์์ ์ ๋น์ค ๊ด๋ จ์ง๊ณผ ์ด์ ๋ฐ ์ด์ก์ง์ด ๋ชจ๋ 6.9%, ๊ต์ก ๋ฐ ์์ฐ๊ณผํ ์ฌํ๊ณผํ ์ฐ๊ตฌ ๊ด๋ จ์ง์ด 6.5% ๋ฑ์ ์์๋ก ์์๋์๋ค. ์ ์กฐ์ ๊ด๋ จ ์ ํต์ ์ง์ ์ ์ทจ์ ์ ๋น์ค์ด ๊ฐ์ํ๊ณ ์๋น์ค ๊ด๋ จ ์ง์ ์ ์๋ก์ด ์ง์ ์ง๋จ์ด ํฌ๊ฒ ์ฆ๋ํ๊ฒ ์ง๋ง, ์ ํต์ ์ธ ๊ฒฝ์ ํ๊ณ ์ฌ๋ฌด ๊ด๋ จ์ง ์ผ ์๋ฆฌ๋ ์ฌ์ ํ ๋ง์ ์ ๋ง์ด๋ค. ๋ง์ง๋ง์ผ๋ก 2016๋ ๊น์ง ์ง์ข ๋ณ ๋ ธ๋์์๋ ์ ๋ฌธ๊ฐ๊ฐ 74๋ง๋ช ์ผ๋ก ๊ฐ์ฅ ๋ง๊ณ , ๊ทธ ๋ค์ ๊ธฐ์ ๊ณต ๋ฐ ์ค์ ๋ฌธ๊ฐ์ ์๋น์ค์ข ์ฌ์๊ฐ ๊ฐ๊ฐ 63๋ง๋ช , ์ฌ๋ฌด์ข ์ฌ์ ๋ 60๋ง๋ช ์ฆ๊ฐํ ์ ๋ง์ด๋ค. ๋์ ๋์ ์์ ๋ฐ ์ด์ ์๋ จ ์ข ์ฌ์๋ 36๋ง๋ช ์ผ๋ก ๊ฐ์ฅ ํฌ๊ฒ ๊ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ์ ๋ง๋๋ฉฐ, ์ ํต์ ์ผ๋ก ์ทจ์ ์ ๋น์ค์ด ๋์๋ ํ๋งค ์ข ์ฌ์๋ 30๋ง๋ช ์ ๋ ์ค ์ด๋ค ์ ๋ง์ด๋ค. ์ง์ข ๋ณ ๋ ธ๋์์๋ ์ฌ๋ฌด์ข ์ฌ์, ์๋น์ค์ข ์ฌ์, ๊ธฐ์ ๊ณต ๋ฐ ์ค์ ๋ฌธ๊ฐ, ๋จ์๋ ธ ๋ฌด์ข ์ฌ์, ์ ๋ฌธ๊ฐ ๋ฑ์ด ์ฃผ๋ํ๋ ๋ฐ๋ฉด, ํ๋งค์ข ์ฌ์์ ๋๋ฆผ์ด์ ์๋ จ ์ข ์ฌ์๋ ๋ ธ๋์์๊ฐ ์ง์์ ์ผ๋ก ๊ฐ์ํ์ฌ ์ฌ์์ง์ข ์ผ๋ก ๋ถ๋ฅ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณธ๋ค. ๊ณผ๊ฑฐ ์ ํต์ ์ธ ์ฐ์ ๋ถ๋ฌธ์ผ๋ก์ ๋์ , ์์ ๋ฐ ์ด์ ์๋ จ์ข ์ฌ์์ ํ๋งค ์ข ์ฌ์ ๋ฑ์ ๋ ธ๋
iii ์์๊ฐ ํฌ๊ฒ ๊ฐ์ํ๋๋ฐ ๋ฐํด, ์ ๋ฌธ๊ฐ์ ๊ธฐ์ ๊ณต ๋ฐ ์ค์ ๋ฌธ๊ฐ ๋ฑ์ ๋ ธ๋์์๊ฐ ํฌ๊ฒ ์ฆ๊ฐํ ์ ๋ง์ด๋ค. ์ฐ์ ๊ณ ๋ํ์ ๊ฒฝ์ ์ ์๋น์คํ ํ์์ด ์ฌํ๋๋ฉด์ ๋์ ์์ ๋ฐ ์ด์ ์๋ จ ์ข ์ฌ์์ ์์ฐ์ง ์ข ์ฌ์ ๋น์ค์ด ๊ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณธ๋ค. ๋ฌด์๋ณด๋ค ์ ์กฐ์ ๋ถ๋ฌธ์ ์ ํต์ ์ง์ข ์ด ๋น๊ต์ ๋์ ๋น์ค์ ์ฐจ์งํ๊ณ ์๋๋ผ๋ ์ ์ฐจ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ํ์ดํธ์ปฌ๋ฌ ์ฌ๋ฌด ์ข ์ฌ์์ ์์ฐ์ง ๊ณ ์ฉ์ ๊พธ์คํ ์ฆ๊ฐํ๊ณ ์์ผ๋ ๋น์ค์ ๋ค์ ํ๋ฝํ ์ ๋ง์ด๋ค. ์ ๋ฐ์ ์ผ ๋ก ๊ณ ์๋ จ์ง์ข (์ ๋ฌธ๊ฐ์ ์ค์ ๋ฌธ๊ฐ ๋ฐ ๊ธฐ์ ๊ณต ๋ฑ) ๊ณ ์ฉ์ ์ฆ๊ฐํ๊ณ , ์ ์กฐ์ ๋ถ๋ฌธ ์ ํต์ ์ ์๋ จ ๊ธฐ๋ฅ์ง ๋ ธ๋์์๊ฐ ๊ฐ์ํ ์ ๋ง์ด๋ค. ๋ฐ๋๋ก ์ผ๋ฐ์ฌ๋ฌด ๋ฐ ์๋น์ค ๊ด๋ จ ์ฌ๋ฌด์ง ์ข ์ฌ์ ์ ๋ํ ๋ ธ๋์์๋ ๊พธ์คํ ์ฆ๊ฐํ์ฌ ๊ฐ์ฅ ๋ง์ ์ผ์๋ฆฌ ๋ถ๋ถ์ ์ฐจ์งํ๊ฒ ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ์ ๋ง๋ ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ทจ์ ์ ๋น์ค์ด ๋์ ๋์๋งค ํ๋งค ์ข ์ฌ์์ ๋์ ๋ฐ ์ด์ ์๋ จ์ข ์ฌ์ ๋ ธ๋์์ ๊ฐ ํฌ๊ฒ ์ค์ด๋ค ์์์ด๋ค. ์๋ จ์์ค๋ณ ๊ณ ์ฉ๊ตฌ์กฐ์ ์ค๊ฐ ์์ญ ์ ํด๋น๋๋ ๋ ธ๋์์ ๊ฐ์๊ฐ ์ฌํ๋์ด ๋ชจ๋์๊ณํ ์๋ จ๋ณ ๋ ธ๋์์ ๊ตฌ์กฐ๊ฐ ํ์ฑ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณธ๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ๋ 15์ธ ์ด์์ ์ธ๊ตฌ ์ค ํ์ฌ ๊ฒฝ์ ํ๋ ์ฐธ์ฌ์ ๋ํ ์ ํ์ด ์๋ ๋น์๋ฐ์ธ๊ตฌ(non-institutional population)๋ฅผ ์๋ฏธํ๋ค. ํต๊ณ์ฒญ์ 5๋ ๋จ์๋ก ์ค์ํ๋ ์ธ๊ตฌ์ฃผํ์ด์กฐ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๊ธฐ์ด๋ก ํ์ฌ ์ธ๊ตฌ๋ณ๋์์ธ(์ถ์, ์ฌ๋ง, ๊ตญ์ ์ด๋ ๋ฑ) ๋ฑ์ ๋ฐ์ ํ ์ฅ๋์ถ๊ณ์ธ๊ตฌ ๋ฅผ ๋ฐํํ๊ณ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ํต๊ณ์ฒญ ์ฅ๋์ถ๊ณ์ธ๊ตฌ ๋ฅผ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ๋ก ๊ณง๋ฐ๋ก ํ์ฉํ์ง ๋ชปํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ฐ๋ น๊ณ์ธต๋ณ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ๊ฐ ์๋กญ๊ฒ ์ถ์ ๋์ด์ผ ํ๋ค. ํต๊ณ ์ฒญ ์ฅ๋์ธ๊ตฌ์ถ๊ณ ์์ ์ฐ๋ น๊ณ์ธต๋ณ ์ธ๊ตฌ๋ณด์ ์ ๊ฑฐ์ณ ์ถ์ ํ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ๋ 2006๋ 3,876๋ง๋ช ์์ 2016๋ 4,224๋ง๋ช ์ผ๋ก ์ฐํ๊ท 0.86% ์ฑ์ฅํ์ฌ 347๋ง๋ช ์ฆ๊ฐํ๋ค. ์ ๋ง๊ธฐ ๊ฐ ๋์ ๋จ์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ๋ ์ฐํ๊ท 0.98%์ฉ ์ฆ๊ฐํ์ฌ 193๋ง๋ช ์ด ์ฑ์ฅํ๊ณ , ์ฌ์ฑ์ ์ฐํ ๊ท 0.75%์ฉ ์ฆ๊ฐํ์ฌ 154๋ง๋ช ์ด ๋ง์์ง ์ ๋ง์ด๋ค. 20-24์ธ ์ฐ๋ น๊ณ์ธต ๋จ์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ๊ฐ ๋์ผ ์ฐ๋ น๊ณ์ธต ์ฌ์ฑ์ ๋นํด ํฌ๊ฒ ๋ฎ์๋ฐ, ์ด๋ค์ด ๋๋ถ๋ถ ๊ตฐ๋ณต๋ฌด ์ฐ๋ น๊ธฐ๊ฐ์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. 15-19์ธ ์ฐ๋ น๊ตฌ๊ฐ์ ๋จ์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ๋ ์ฐํ๊ท 3.9%์ฉ ๊ฐ์ฅ ๋น ๋ฅธ ์๋๋ก ๊ฐ์ํ๊ณ , ๊ทธ ๋ค์ 20-24์ธ ์ฐ๋ น๊ตฌ๊ฐ์ด ์ฐํ๊ท 0.3%์ฉ ๊ฐ์ํ ์ ๋ง์ด๋ค. ๋์ 50์ธ ์ด์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ ๋ ์ฐํ๊ท 2-4%์ฉ ์ฆ๊ฐํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณธ๋ค. ์ฌ์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ ๊ฐ์ด๋ฐ 35-39์ธ ์ฐ๋ น๊ณ์ธต์ด ์ฐ ํ๊ท 1.2%์ฉ ๊ฐ์ํ์ฌ ๊ฐ์ฅ ๋น ๋ฅธ ์๋๋ก ์ค์ด๋ค ์ ๋ง์ด๋ค. ๋จ์์ ๋ฌ๋ฆฌ ์ฌ์๋ 49์ธ ์ดํ ์ฐ๋ น๊ตฌ๊ฐ์์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ๊ฐ ๋ชจ๋ ๊ฐ์ํ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ํ๋ฌ๋ค. ์ฌ์๋ ๋จ์์ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก 50์ธ ์ด์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ๊ฐ ์ฐํ๊ท 2-5%์ฉ ์ฆ๊ฐํ ์ ๋ง์ด๋ค. ๋จ์๋ณด๋ค ์ฌ์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ ์ ๊ณ ๋ นํ๊ฐ ํจ์ฌ ๋ ๋น ๋ฅด๊ฒ ์งํ๋ ์ ๋ง์ด๋ค. ์ด๋ฐ ํ์์ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ํ๋ ฅ์ ๋จ์ด๋จ๋ฆฌ๋ ์์ธ์ผ๋ก ์์ฉํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ๋๋ค. 2016๋ ๊น์ง ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ 2006๋ 61.9%์์ 2016๋ 64.3%๋ก์ 2.44%p ๊ฐ๋ ์์นํ ์ ๋ง์ด๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋จ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ 2006๋ 74.1%์์ 2016๋ 74.0%๋ก 0.15%p ํ๋ฝํ๊ณ , ์ฌ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ 50.3%์์ 54.9%๋ก 4.5%p ์์นํ ์ ๋ง์ด๋ค. ์ฌ ์ฑ์ ๋ ธ๋์์ฅ ์ฐธ์ฌ๊ฐ ์ ์ง์ ์ผ๋ก ์ฆ๊ฐํ๋ฉด์ ์ ์ฒด ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ด 2.4%p ๊ฐ๋ ์์นํ ์๋ ์๋ค. ์์ผ๋ก ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ ์์น์ ์ฌ์์ ๋ ธ๋์์ฅ ์ง์ ์ฆ๊ฐ์ ์ํด ์ฃผ๋๋ ๊ฒ์ด ๋ค. ์ฌ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ ์ ๊ณ ์ํค๊ธฐ ์ํ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋ค์ํ ์ ์ธ์ ๋์ ์ถ์ฐ ๋ฐ ์ก์ ๋น์ฉ์ ์ฌํํ ์ ์ฑ ์ด ์ฒด๊ณ์ ์ผ๋ก ๊ฐ๋ฐ๋์ด์ผ ํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฌ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ ํด๋ง๋ค
iv ์์นํ๊ณ ์๋ค. ํด๊ฐ ๊ฑฐ๋ญ๋ ์๋ก ์ฌ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ๊ณก์ ์ด ์ํฅ์ด๋(upward shift)ํ๋ ๊ธ์ ์ ์ธ ํ์์ด ์ ๋ง๋๋ค. ๋ฌด์๋ณด๋ค 30-34์ธ ์ฐ๋ น๊ณ์ธต ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ๊ณก์ ์ ์ํฅ์ด๋ ํ ์์ด ๋๋ ทํ ๊ฒ์ผ๋ก ์์๋๋ค. ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ ์ฌ์ฑ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ด M-์ปค๋ธ(M-shaped Curve) ์์ ์ญU-์ปค๋ธ(inversed U-shaped Curve)๋ก ๋ณํํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ๋ ์ฟ๋ณด์ธ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋จ์ ๊ฒฝ ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ ์ฐ๋๋ณ ์ถ์ด์ ์ ๋ง์์ ๋ณด๋ฉด, ์ฒญ๋ ์ธต ๋จ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ ํด๊ฐ ๊ฑฐ๋ญ๋ ์๋ก ํ๋ฝํ๋ ๋์ , ์ค๊ณ ๋ น์ธต ๋จ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ ์์นํ๋ ์ถ์ธ์ ๋์ผ ์ ๋ง์ด๋ค. ์ฒญ ๋ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ ๊ฐ์๋ ๊ต์ก๊ธฐ๊ฐ ์ฐ์ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ๋ น๊ธฐ๊ฐ ํ์ฅ, ์ ์ถ์ฐ, ์ฒญ๋ ์ค์ ๋ฅ ์ฆ๋์ NEET ํ์ ๋ฑ ์ผ์ผ์ด ์ด๊ฑฐํ๊ธฐ ํ๋ค ๋งํผ ๋ค์ํ ์์ธ์ด ๋ณตํฉ์ ์ผ๋ก ์์ฉํ ๊ฒ์ด๋ผ๊ณ ๋ณธ ๋ค. ํนํ ๊ณ ํ๋ ฅํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ณผ์๊ต์ก ๋๋ ํํฅ์ทจ์ ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ๊ณต-๊ต์ก ๋ถ์ผ์น ํ์์ ์ฒญ๋ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ ๊ฐ์๋ฅผ ๋์ฑ ์ฌํ์ํค๋ ๊ตฌ์กฐ์ ์์ธ์ผ๋ก ์์ฉํ ์ ๋ง์ด๋ค. ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ๋ 2006๋ 2,398๋ง๋ช ์์ 2016๋ 2,716๋ง๋ช ์ผ๋ก 318๋ง๋ช ์ฆ๊ฐํ ์ ๋ง์ด ๋ค. ๋จ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ๋ 2006๋ 1,398๋ง๋ช ์์ 2016๋ 1,538๋ง๋ช ์ผ๋ก ์ฐํ๊ท 0.96%์ฉ ์ฆ๊ฐํ์ฌ 140๋ง๋ช ๋์ด๋ ์ ๋ง์ด๋ค. ์ฌ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ๋ 2006๋ 1,000๋ง๋ช ์์ 2016๋ 1,178๋ง๋ช ์ผ๋ก ์ฐํ๊ท 1.7%์ฉ ๋์ด๋ 178๋ง๋ช ์ฆ๊ฐํ ์ ๋ง์ด๋ค. ๊ณผ๊ฑฐ์ ๋นํด ์ฌ์ ๊ฒฝ์ ํ ๋์ธ๊ตฌ ์ฆ๊ฐ ๊ท๋ชจ๊ฐ ํฌ๊ณ , ์ฆ๊ฐ ์๋ ๋ํ ๊ด๋ชฉํ ๋งํ๋ค. ํฅํ 10๋ ๋์ ์ฌ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ ๊ตฌ๊ฐ 178๋ง๋ช ์ฆ๊ฐํ๋๋ฐ ๋ฐํด ๋จ์๋ 140๋ง๋ช ์ฆ๊ฐํ๋๋ฐ ๋ถ๊ณผํ๋ค. ์ฌ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ์ ์ฐํ๊ท ์ฆ๊ฐ ์๋๊ฐ ๋จ์๋ณด๋ค ๋์ ์์ค์ ์ ์งํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณธ๋ค. ์ฌ์์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ์ ๊ฒฝ ์ ํ๋์ธ๊ตฌ๊ฐ ๋จ์๋ณด๋ค ํจ์ฌ ๋น ๋ฅธ ์๋๋ก ์ฆ๊ฐํ๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ํ์์ ์ฌ์ฑ์ ๊ณ ํ๋ ฅํ, ์ฐ ์ ๊ตฌ์กฐ์ ์๋น์คํ์ ์ฌํ์ง์ถ ๊ธฐํ ์ฆ๋ ๋ฑ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ผ๊ณ ๋ณผ ์ ์๋ค. ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ์ ๊ณ ๋ นํ์ ์ฒญ๋ ์ธต ๊ฐ์๊ฐ ๊ฐ์ ๋ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ํฌ์ง ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณด์ธ๋ค. ๊ฒฐํผ ์ฐ๋ น์ด ๋จ๋ ๋ชจ ๋ ๋ฆ์ด์ง๊ณ , ์ถ์ฐ ๋ฐ ์ก์ ๋น์ฉ ์ฆ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์ ์ถ์ฐ ํ์์ด ์ฆ๋ํ๋ฉด์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ ๊ฐ์ ํ์์ด ๊ฐ์ ๋๊ณ ์์ง ์๋ค. ์ ์ฒด์ ์ผ๋ก ๋ณด์ ๋ ธ๋์์๋ 2006๋ 2,315๋ง๋ช ์์ 2016๋ 2,630๋ง๋ช ์ผ๋ก ์ฐํ๊ท 31๋ง ๋ช ์ ๋ ์ฆ๊ฐํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณธ๋ค. ๋ค๋ฅธ ํํธ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ๋ 2006๋ 2,398๋ง๋ช ์์ 2016๋ 2,716๋ง๋ช ์ผ๋ก ์ฐํ๊ท 32๋ง๋ช ์ฆ๊ฐ๊ฐ ์ ๋ง๋๋ค. ๋ ธ๋๋ ฅ ์ด๊ณผ๊ณต๊ธ์ 2006๋ 83๋ง๋ช ์์ 2016๋ 86๋ง๋ช ์ผ๋ก ํฐ ๋ณ๋ ์์ ๊ฒ์ผ๋ก ์ ๋ง๋๋ค. ๋ง์ฝ ์ ๋ง๊ฒฐ๊ณผ์ ๊ฐ์ด ๋ ธ๋์์๊ฐ ์ ๋งํ๊ฒ ์์นํ๊ณ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ์ ๊ณ ๋ นํ ํ์์ด ์ฌํ๋ ๊ฒฝ์ฐ 2010๋ ๋ ์ค ๋ฐ๋ถํฐ ์ธ๋ ฅ๋ถ์กฑ์ด ์์๋๊ธฐ๋ ํ๋ค. ๋ ธ๋์์ฅ์ ์์จ์ ์๊ธ ์กฐ์ ๊ธฐ๋ฅ์ด ์ทจ์ฝํ ์ํฉ์ด ๊ฐ์ ๋์ง ์์ ๊ฒฝ์ฐ ์ธ๋ ฅ๋ถ์กฑ์ ๋๋นํ๋ ์ ๋ถ ์ฐจ์์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ฑ ์ด ์ค์ฅ๊ธฐ์ ์ผ๋ก ๋ชจ์ ๋์ด์ผ ํ ๊ฒ์ผ๋ก ๋ณธ๋ค. ์ธ๋ ฅ๋ถ์กฑ์ด ์ ์ง์ ์ผ๋ก ์ฆ๊ฐํ ๊ฒ์ผ๋ก ์์๋๋ ๊ฐ์ด๋ฐ ์๊ธ ๊ฒฐ์ ์ ๊ฒฝ์ง์ฑ์ด ์ํ๋์ง ์์ ๊ฒฝ์ฐ ์ํํ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ด ์ด๋ค์ง์ง ์์ ์๋ ์๋ค. ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ๊ณผ ๊ธฐ์ ๋ฐ์ ์์ค ๋ฑ ๋ฏธ๋์ ์ฌ๊ฑด์ ์ ํํ๊ฒ ์์ธกํ ์ ์๋ ์ธ๊ฐ ๋ฅ๋ ฅ์ ํ๊ณ, ๊ณผ๊ฑฐ ๊ธฐ์ ๋ณํ ์ถ์ธ์ ๊ธฐ์ดํ ์ ํ์ธ์ฝ๋ฒ์ ์ธ๋ถ์ถฉ๊ฒฉ ์์ธก ๋ถ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด๋ผ๋ ๊ทผ๋ณธ์ ํ๊ณ๋ฅผ ๊ฐ๊ณ ์๋ค. ๊ทธ๋ผ์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ณผ๊ฑฐ ํต๊ณ์๋ฃ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๋ฏธ๋ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ฐ์ ๋ณ-์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ ์์ค์ ์์ธกํ๊ณ , ๋ ๋์๊ฐ์
v ๊ต์กํํ๋ณ-์๋ จ์์ค๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ฑ ์ ๊ฐ๋ฐํ๋๋ฐ ๊ธฐ์ฌํ๋ ๊ธฐ๋ฅ์ ๊ฐ๊ณ ์๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์ฐ์ ๋ณ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ๊ตฌ์กฐ ๋ณ๋ ์ ํธ๋ฅผ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋ฏธ๋ฆฌ ๋ณด๋ธ๋ค๋ ์๋ฏธ์์ ์๊ธฐ ๋ฅ์ ๊ฐ๊ณ ์๋ค. ๋ฏธ๋ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋ณ๋์ ๋๋นํ๊ธฐ ์ํด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ์ ์ฑ ์ ๋์์ด ๋ชจ์๋์ด์ผ ํ๋ค๊ณ ๋ณธ๋ค. ์ฒซ์งธ, ์ฐ์ ๊ณผ ๊ณ ์ฉ์ ๋๋ฐ ์ฑ์ฅ ์ ์ฑ ์ด ๊ตญ๊ฐ์ ์ฐจ์์์ ๊ฐ๋ฐ๋์ด์ผ ํ๋ค. ์ง์๊ฐ๋ฅ ํ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ์ํด ๊ฒฝ์ ์ ๊ณ ์ฉ์ด ํจ๊ป ์ฑ์ฅํ๋ ๊ตญ๊ฐ์ ๋ต์ด ์ถ์ง๋์ด์ผ ํ๋ค. ๋์งธ, ์ฐ ์ ์ง์ ๊ตฌ์กฐ ๋ณํ์ ๋๋นํ ์ง์ ๋ฅ๋ ฅ๊ฐ๋ฐ์ด ๊ฐํ๋์ด์ผ ํ๋ค. ๋๋ฆผ์ด์ ๊ฐ์, ์๋น์ค์ ํ ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์ด ์ ์ง ์ง์ ๋ฐ ์ ๋ฌธ์ธ๋ ฅ ์์ฑ์ ๊ตญ๊ฐ๊ฐ ์ง์ค์ ์ผ๋ก ํฌ์ํด์ผ ํ๋ค. ๊ณ ์ฉ๊ฐ์ ๋ถ๋ฌธ ๊ทผ๋ก์์ ์ํํ ์ด ์ ์ง ์ง์์ ์ํด ๊ณ ์ฉ์ง์์๋น์ค ๊ฐํ ๋ฐ ์ง์ ๋ฅ๋ ฅ๊ฐ๋ฐ ํ์ฑํ ๊ฐ ๋ฌด์๋ณด๋ค ์ค์ํ๋ค. ์ ์งธ, ๋ํ์ ๋น๋กฏํ ๊ต์กํ๋ จ๊ธฐ๊ด์ ์๋ จ์์ค๋ณ ๋ ธ๋์์ ๋ณํ์ ํ๋ ฅ์ ์ผ๋ก ๋์ํด์ผ ํ๋ค. ๋ฌด์๋ณด๋ค ๊ธฐ์ -๋ํ ๊ณต๋ ๊ต์ก๊ณผ์ ๊ฐ๋ฐ, ์ธ์ ์์๊ต๋ฅ, ์ธํด์ ๋ ํ๋ ๋ฑ ์ฐํ์ฐ๊ณ๋ฅผ ํตํ ํ์ฅ๋ฐ์ฐฉํ ์ธ๋ ฅ์์ฑ์ฒด์ ๊ฐ ๊ตฌ์ถ๋์ด์ผ ํ๋ค. ๋ท์งธ, ์์ฐ๊ฐ๋ฅ ์ธ๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ์ ๊ณ ๋ นํ์ ๋๋นํ๋ ๊ตญ๊ฐ์ธ์ ์์๊ด๋ฆฌ์ ์ฑ ์ด ์ถ์ง๋์ด์ผ ํ ๊ฒ์ด๋ค. ํนํ ์ฌ์ฑ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ ์ ๊ณ ๋ฅผ ์ํด ์ก์ ๋ฐ ์ถ์ฐ ๋ฑ์ ๊ฐ์ธ์ ๋น์ฉ์ ์ฌํ์ ๋น์ฉ์ผ๋ก ์ ํํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ๋ ์ฐพ์์ผ ํ๋ค. ์ ์ฑ์ฅ-์ ๊ณ ์ฉ ์๋ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ ํธ ๊ธฐ๋ฅ์ผ๋ก์ ์ ๊ทน ํ์ฉ๋์ด ์ผ ํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ฐ์ ๋ณ ๋ ธ๋์์์ ์ง์ ๋ณ๋ ์ถ์ธ ์ ๋ง์ด ๊ธฐ๋ณธ์ ๊ธฐ๋ฅ์ด๋ค. ๋ฌด์๋ณด๋ค ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๊ฐ๋ณ ๊ทผ๋ก์์ ๊ตฌ์ง ํ๋๊ณผ ๊ธฐ์ ๋จ์์ ๊ตฌ์ธํ๋์์ ๋ฐ์ํ๋ ์ ๋ณด ๋น๋์นญ์ฑ์ ํด์ํ๊ณ , ๊ฐ๋ณ ๊ทผ๋ก์์ ์ฅ๊ธฐ์ค์ ํด์์ ํ์ํ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ก์ ๊ธฐ๋ฅํด์ผ ํ๋ค. ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๊ณ ์ฉ์ฆ๊ฐ ์ง์ ์ ๊ณ ์ฉ๋ณ๋๊ณผ ์ผ์๋ฆฌ ์ ๋ณด๋ฅผ ๋ ธ๋์์ฅ๊ณผ ๊ต์ก์์ฅ์ ์ ๊ณตํจ์ผ๋ก์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ๊ท ํ๊ณผ ์ฒญ๋ ์ธต ์ค์ ํด์์ ๊ธฐ์ฌํ ์ ์๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๋ณด๋ ๊ตญ๊ฐ ์ฐจ์์์ ๊ด๋ฆฌ๋๊ณ ์ด์๋์ด์ผ ํ๋ค. ๊ตญ๊ฐ ์ฐจ์์ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด์ฐฝ์ถ(์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง)์ ์ถ๊ฐ ์ ์ธ ์ฌ์ ์ง์ถ ์์ด๋ ๊ณ ์ฉ์ฐฝ์ถ์ ๊ธ์ ์ ์ธ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ณ๋ ์์ฅ์นํ์ ๊ณ ์ฉ์๋น์ค์ด๋ค.
โ . ๋จธ๋ฆฌ๋ง 1. ๋ฏธ๋์ ๋์นจ๋ฐ์ด ํ์ํ๋ค ํ๋ ์ฌํ์ ์๊ฐ ๊ฐ๋ ์ด ๋ณํํ๊ณ ์๋ค. ๊ณผ๊ฑฐ์ ๋น๊ตํ ์ ์์ ๋งํผ ์๋๊ฐ ๋นจ๋ผ์ก๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋ ๋ฏธ๋ ์ฌ๊ฑด์ด๋ ์ด๋ค ํ์์ ์์ธกํ๊ธฐ ์ํด ํ์ํ ์๊ฐ์กฐ์ฐจ ์์ธก ํ๊ธฐ ์ด๋ ค์ด ์๋์ ์ด๊ณ ์๋ค. ํ๋ ๊ธฐ์ ์ ๊ฒฝ์๊ตฌ์กฐ์ ๊ฒฉํ, ๋์์๋ ๊ธฐ์ ํ์ ๊ณผ ์๋น์ ์๊ตฌ์ ๋ณ๋์ค๋ฌ์์ ๋ณํ์ ์๋๋ฅผ ๋์ด๊ณ ์๋ค. ์์๊ฐ๊ฐ ๊ธ๋ณํ๋ ๊ฒฝ ์ ํ๊ฒฝ ๋ณํ์ ์ ์ํ๊ธฐ ์ํ ์ค์ฅ๊ธฐ ๊ณํ์ ํ๊ฐ๋กญ๊ฒ ๊ตฌ์ํ ์ฌ์ ์กฐ์ฐจ ์์ ๊ฒ ์ฒ๋ผ ๋ณด์ธ๋ค. ๊ธฐ์ ์ ๊ฒฝ์์ ๋ต๋ ๊ณผ๊ฑฐ์ ๋ฌ๋ฆฌ ๋ฏธ๊ตญ์ ์ฃผ์ฃผ์๋ณธ์ฃผ์ ๋จ๊ธฐ์ฃผ์๋ก ์ ํํ๊ณ ์๋ค. ๋ถ๊ธฐ๋ณ ๊ฒฐ์ฐ๋์ , ์๊ฐํ๊ณ์ ๋์ , ์ฃผ๊ฐ ์ค์ ๊ฒฝ์ ๋ฑ ์ฃผ์ฃผ์๋ณธ์ฃผ์ ๊ฐ ์ผ๋ฐํ๋๊ณ ์๋ค. ๋จ๊ธฐ์ ์ธ ์ฌ๋ฌด์ฑ๊ณผ์ ์ฃผ๊ฐ์์น์ ์ํ ์ธ์ํฉ๋ณ ๋ฐ ๋งค๊ฐ, ์ธ ์์ ๋ฆฌ ๋ฑ์ด ์ฌํ ๋ฌธ์ ๋ก ๋นํ๋๊ธฐ๋ ํ๊ณ , ๋จ๊ธฐ ์ ์ ์ฃผ์๋ก ์ธํ ๋ถ๋ด์ผ๋ก ์ฅ๊ธฐ ์๊ณ( ่ฆ ็ ) ๋๋ ์ ๋ง์ด ์ํํ ์ทจ๊ธ๋๊ณ ์๋ค. ์ด ๋๋ฌธ์ ๊ธฐ์ ๊ฒฝ์์ ๋ฌผ๋ก ์ด๊ณ ์ฌํ ์ ์ฒด์ ๋จ๊ธฐ์ฃผ์๊ฐ ํ์ฐ๋๋ฉด์ ๋ฏธ๋์ ๋ถํ์ค์ฑ์ด ๋์์ง๊ณ ์๋ค. ์๊ฐ ๊ฐ๋ ์ด ๋ณํํ๋ฉด์ ๋ฏธ๋๋ ๋์ฑ ๋ถํ์คํด์ง๊ณ , ์ญ์ค์ ์ผ๋ก ์ค์ฅ๊ธฐ ์ ๋ง๊ณผ ์์ธก ๊ฐ๋ฅํ ๋ฏธ๋ ์ค๊ณ๊ฐ ์ ์คํ๊ฒ ์๊ตฌ๋๊ณ ์๋ค. ๋ฏธ๋ํ์ ์จ๋น ํ ํ๋ฌ๋ ๋ฏธ๊ตญ์ ์ฃผ์๊ธฐ๊ด์ ๋๋ก์์ ๋ฌ๋ฆฌ๋ 9๋์ ์๋์ฐจ๋ก ๋น ๋์ด ํํํ๊ณ ์๋ค. ์์ปจ๋ ๊ธฐ์ ์ ๋๋ก์์ 100๋ง์ผ์ ์๋๋ก ๊ฐ์ฅ ๋นจ๋ฆฌ ๋ฌ๋ฆฌ๋ ๋ฐ ๋ฐํด, ๊ต์ก๊ธฐ๊ด์ ๊ด๋ฃ์กฐ์ง๋ณด๋ค ๋ ๋ฆ์ 10๋ง์ผ์ ์๋๋ก ๋ฌ๋ฆฐ๋ค. ์ธ๊ณ์์ ๊ธฐ ์ ์ ๊ฒฝ์์์ ๊ธฐ์ ๋ค์ด ๊ฐ๋นํ๊ธฐ ํ๋ค ๋งํผ ๋น ๋ฅด๊ฒ ๋ณํํ๋ ๋ฐ๋ฉด, ๊ต์ก๊ธฐ๊ด์ ๋ ๋์์ฐ๋ฐฉ์์ ๊ณต์ฅ์ฒ๋ผ ๊ฐ๋๋๊ณ , ๊ด๋ฃ์ ์ผ๋ก ๊ด๋ฆฌ๋๊ณ ์์ด 20์ธ๊ธฐ ์ด์ ๊ฒฝ์ ์ฒด์ ๋ฅผ ์๋ฒฝํ๊ฒ ๋ฐ์ํ๊ณ ์๋ค๊ณ ๋ณธ๋ค. ์ฐ์ ์ ๋ ธ๋์์๋ ๋์์์ด ๋ณํํ๊ณ ์์์
2 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ๊ต์ก์์ฅ์ ๋๋ฆฌ๊ฒ๋ง ๋ฌ๋ฆฌ๊ณ ์๋ค. ์จ๋น ํ ํ๋ฌ๋ ๊ด๋ฃ์กฐ์ง๋ณด๋ค ๊ต์ก ๊ธฐ๊ด์ด ๋ ๋๋ฆฌ๊ณ ๋ ๊ด๋ฃ์ ์ด๋ผ๋ฉฐ ๋ ธ๊ณจ์ ์ธ ๋นํ์ ์๋ผ์ง ์๊ณ ์๋ค. ๊ต์ก์ด ์ธ ์ฌ์์ฑ์ ์์ด ๊ณผ๊ฑฐ์ ๊ด์ฑ์์ ํ ์น๋ ๋ฒ์ด๋์ง ๋ชปํ๊ณ ์๋ค๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ ธ๋์์ฅ ๊ณผ ๊ต์ก์ ๋ถ์ผ์น๋ ์ด์ ์ค๋์ ์ผ์ด ์๋๋ผ๊ณ ๊ฐ์กฐํ๋ค. ์ฐ์ ๊ณผ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์๋ จ์์์ ๊ณ ์ฉ๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ ํํ ์์ธกํด์ ํ์ํ ๋ ธ๋๋ ฅ์ด ์ ์ฌ์ ์์ ์ ์ ํ ๊ท๋ชจ๋ก ๊ณต๊ธ๋๋ ์ด์์ ์ธ ์ฌํ๊ตฌ์กฐ๋ ์กด์ฌํ์ง ์์ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ทธ ๋ฌ๋ ์ค์ฅ๊ธฐ์ ์ฐ์ ๊ตฌ์กฐ์ ๊ธฐ์ ๋ฐ์ ์ ์์ธกํ๊ณ ๊ทธ์ ๋ฐ๋ฅธ ์๋ จ๊ณผ ๋ ธ๋์์๋ฅผ ์ ๋งํ ์ ์๋ค๋ฉด ๊ธฐ์ ๊ณผ ๊ต์ก์ ์๋ ์ฐจ์ด๋ ๋ค์๋๋ง ๊ทน๋ณต๋ ์ ์์ง ์์๊น? ์ฐ ์ ๊ตฌ์กฐ ๋ฐ์ ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๋์นจ๋ฐ์ด ์๋ค๋ฉด, ์ฒญ์๋ ์ ๋ฏธ๋์ค๊ณ๋ ํ์ธต ์์ฌ ์ธ ๊ฒ์ด๊ณ ๊ต์ก์ ์์ธก ๊ฐ๋ฅํ ๋ฏธ๋์ ํ์ํ ์ธ์ฌ๋ฅผ ์์ฑํ๊ณ ๋ฐฐ์ถํ ์ ์์ ๊ฒ ์ด๋ค. ์ค๋ ์๋ก์ด ๊ฒ์ด ๋ด์ผ ๋ก์ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ธ๋ณํ๋ ์๋์์ ์ค์ฅ๊ธฐ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๋ค๋จ ์ด์ง๊ณ ๋ก์ ๋ฐฉ์์ด๋ผ๋ ๋นํ๋ ์๋ค. 10๋ ์ดํ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ง์ ์ธ๊ณ์ ๊ณ ์ฉ๊ท๋ชจ ๋ฅผ ์ ๋งํ๋ ์ผ์ ์ด๋ฏธ ๋ก์ ๋ฐฉ์์ด๋ผ ๋ณผ ์๋ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๋ถํ์ค์ฑ๊ณผ ํผ๋์ ์ ๋์์ ๋๊ตฐ๊ฐ๋ ์์ธก ๊ฐ๋ฅํ ๋ฐฉํฅ์ ์ฐพ์๋ด๊ณ ์ ์ํ๋ ์์ ์ ํ์ง ์์ผ๋ฉด ์ ๋๋ค. ๋ ธ๋์์ฅ์ ์์ ์ง์ ๋ณํ ๋ฐฉํฅ์ ์์ธกํ์ฌ ๊ตฌ์ง์, ์ด์ง ๋ฐ ์ ์ง์, ์ฒญ์ ๋ ์๊ฒ ๋ฏธ๋์ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋์ฒํ ์ ์๋๋ก ์ ํธ๋ฑ์ ๋ฐํ์ฃผ๋ ์ผ์ ์ค์ํ๋ค๊ณ ๋ณธ๋ค. ํนํ ํ๋ ์ฌํ์ ์๋ ๊ฒฝ์์์ ๋ค์ณ์ ธ ์๋ ๊ต์ก์์ฅ์ ๋ํ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋ฏธ๋ ์ง์ ์ ๋ง์ ์ฒญ๋ ์ค์ ๊ณผ ๊ณผ์๊ต์ก ํด์์ ๊ธฐ์ฌํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋ ์ธ๊ตฌ๊ตฌ์กฐ ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ ๋ฐ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ์ ๊ตฌ์กฐ ์ ํ์ ๋ง ์ดํ๊ณ ์๋ค. ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ ๊ท๋ชจ๋ ๊ตญ๋ฏผ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ๊ณผ ๋ฐ์ ์ ๊ฒฐ์ ํ๋ ํต์ฌ์ ์์ ์ด๋ค. 2007๋ ํ์ฌ ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ๋ ๊ฒฝ์ ํ๋ ฅ๊ฐ๋ฐ๊ธฐ๊ตฌ(OECD)์์ ๊ฐ์ฅ ์ ์ ์ธ๊ตฌ๊ตฌ์กฐ ๋ฅผ ๊ฐ๊ณ ์์ง๋ง, 21์ธ๊ธฐ ์ค๋ฐ์ ์ด๋ฅด๋ฉด ์ผ๋ณธ, ์ดํ๋ฆฌ์์ ๊ทธ๋ฆฌ์ค ๋ค์์ผ๋ก ์ธ๊ตฌ ๊ณ ๋ นํ๊ฐ ๋ง์ด ์ง์ ๋ ๊ตญ๊ฐ๊ฐ ๋ ๊ฒ์ด๋ผ๋ ์ ๋ง์ด ์ง๋ฐฐ์ ์ด๋ค. ์ฆ 2050๋ ๋์ ์ด๋ฅด ๋ฉด ์ ์ฒด ์ธ๊ตฌ์ 1/3์ด 65์ธ ์ด์์ด๊ณ , ์ ์ฒด ์ทจ์ ์ ๊ฐ์ด๋ฐ ์ ๋ฐ์ 50์ธ ์ด์์ด ๋ ๋ค๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด์ ํจ๊ป ์ ํ ๋ฒ ์ด๋น๋ถ ์ธ๋์ ํด์ง ์ฐ์ํจ๊ณผ๊ฐ ์์ํ ๋ฐ์ํ๊ณ ์๋ค. ์ธ๊ตฌ ๊ณ ๋ นํ์ ๋ฒ ์ด๋น๋ถ ์ธ๋์ ํด์ง์ ๋ฐ๋ฅธ ์ธ๊ตฌ๊ตฌ์กฐ ๋ณ๋์ ์ค์ฅ๊ธฐ์ ๊ด์ ์์ ๋ถ์ํ์ฌ ๋ ธ๋๋ ฅ ์๊ธ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ์ฌ์ ์ ์ผ๋ก ์์ธกํ๊ณ ์ ๋งํ ํ์๊ฐ ์๋ค. ์ธ๊ณ๊ฒฝ์ ๊ฐ ์ ์ฐจ ์ง๊ตฌํ(globalization)๋๋ฉด์ ๊ตญ๊ฐ๊ฐ ๊ธฐ์ ๊ฐ ๊ฒฝ์๊ตฌ์กฐ๊ฐ ๋์ฑ ๊ฒฉํ๋๊ณ ์๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ๋ ์ธ๊ณ๊ฒฝ์ ํ๋ฆ์ ์ฃผ๋ํ๊ณ ์๋ BRICs์ ์ค์ฌ๊ตญ๊ฐ์ธ ์ค๊ตญ๊ณผ ์ ์กฐ์ ๊ฐ๊ตญ ์ผ๋ณธ์ ์ค๊ฐ์ ๋ผ์ด ์๋ ๋ํฌ๋์ปค(Nutcracker)์ ๊ฐ๋ค. ์ค๊ตญ ๊ฒฝ์ ์ ๊ธ์ฑ์ฅ์ ์ด๋ฏธ ์๊ณ ๋ ๊ฒ์ด๊ธฐ๋ ํ์ง๋ง, ํ๊ตญ ์ ์กฐ์ ์๋ณธ์ ์ค๊ตญ ์ง์ ํฌ์ ํ๋ ๋ฑ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฐ์ ๊ณต๋ํ๋ ๊ตญ๋ด ์ผ์๋ฆฌ ์์ถํจ๊ณผ๋ฅผ ์ด๋ํ๋ค. ์ ์กฐ์ ์ ๋ ธ๋์ง ์ฝ์ ์์ฐ๊ณผ์ ์ด ์ค๊ตญ์ผ๋ก ์ด์ ํ ๊ฒฐ๊ณผ ๊ตญ๋ด ์ ์กฐ์ ๊ณ ์ฉ์ฐฝ์ถํจ๊ณผ๊ฐ ํฌ๊ฒ ๋จ์ด์ก
๋จธ๋ฆฌ๋ง 3 ๋ค. ์ด์ ํจ๊ป ๊ธฐ์ ๋ฐ์ ๊ณผ ์๋ํ ๋ฑ์ ๋ฐ๋ฅธ ์๋ ฅํ(labor-saving)ํจ๊ณผ์ ์ํด ์ ์กฐ ์ ๋ถ๋ฌธ ์ทจ์ ์ ๋น์ค์ ์์ผ๋ก๋ ๊ณ์ ๊ฐ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก ์์๋๋ค. ๋ฌด์๋ณด๋ค ๋๋ฆผ์ด์ ๋ถ์ผ์ ๊ณผํํ ๋ฐ ๊ธฐ๊ณํ ์ง์ ๊ณผ ๊ณ ๋ นํ์ ๋ฐ๋ผ ์ทจ์ ์ ๊ท๋ชจ์ ๋น์ค์ ๊พธ์คํ ๊ฐ ์ํ๊ณ ์๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ์ฐ์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ๊ตฌ์กฐ ๋ณ๋๊ณผ ์ธ๊ตฌ๊ตฌ์กฐ์ ๊ณ ๋ นํ ๋ฐ ์ ์ถ์ฐ ํ์์ ๋์์ ๊ณ ๋ คํ๋ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ ๋ง์ด ์ฒด๊ณ์ ์ผ๋ก ์ด๋ค์ ธ์ผ ํ๋ค. ์ฒญ๋ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๊ฒฝ๊ธฐ๋ณ๋์ ์์ฃผ ๋ฏผ๊ฐํ์ฌ ์กธ์ ๋ ๋์ ๋ฐ๋ผ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ด ํฌ๊ฒ ๋ค๋ฅด๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ํ๊ต์์ ๋ ธ๋์์ฅ์ผ๋ก์ ์ดํ์๊ธฐ ๋ํ ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ฅ๊ธฐํ๋ ๊ณ ์๋ค. ๋์ ๋ํ์งํ๋ฅ ๊ณผ ๊ณ ํ๋ ฅํ์ ๋ฐ๋ผ ํํฅ์ทจ์ ๊ณผ ์ ๊ณต ๋ฐ ์ง๋ฌด ๋ถ์ผ์น ํ ์์ด ์ฆ๋ํ๊ณ ์๋ค. ํํฅ์ทจ์ ์ ๊ฐ์ธ ๋ฅ๋ ฅ์ ํด์ฅ(hoarding) ์ฐจ์์ ๋์ด ์ธ์ ์ ์์ ์ฌํ์ ๋ญ๋น์ ๋นํจ์จ์ ์ด๋ํ๋ค. ์ฐ์ ๊ณผ ๊ธฐ์ ์ ์๋ จ ์์ ๋ณํ์ ๊ต์กํ๋ จ ๊ธฐ๊ด์ด ํ๋ ฅ์ ์ผ๋ก ๋์ํ์ง ๋ชปํ๊ณ , ์ฒญ๋ ์ธต์ ๋๋์ด ์กฐ์ ์ด ์ด๋ค์ง์ง ๋ชปํด ๋ฐ์ ํ ํ์๋ค์ด๋ค. ๋ ธ๋์์ฅ์ ์๋ จ์์ค๋ณ ์ง์ ๋ณ ๋ ธ๋์์๊ฐ ๊ต์กํ๋ จ๊ธฐ๊ด์ ์ฒด๊ณ์ ์ธ ์ ํธ๋ก์ ์ ๋ฌ๋๋ ๋ฉ์ปค๋์ฆ์ด ๋ถ์ฌํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์ ๋ขฐํ ๋งํ ์ธ๋ ฅ ์๊ธ์ ๋ณด์ ๊ตํ ๋ฉ์ปค๋์ฆ ๊ตฌ์ถ, ๋ค์ํ ์ง์ ์ ๋ณด์ ์ํต์ ์๋ จ์์ค๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ ์ผ์น ํด์์ ์ค์ํ ์๋จ์ผ๋ก ์์ฉํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์๋ จ์์ค๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ณด๋ฅผ ์ฒด๊ณ์ ์ผ๋ก ์์ฐํ์ฌ ๋น๋์นญ์ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ฅผ ํด์ํ๋๋ฐ ํฌ๊ฒ ๊ธฐ์ฌํ๋ค. ๋ ธ๋๋ ฅ ๊ณต๊ธ๊ณผ์๊ณผ ๋ณ๋ชฉํ์ ์๋ฐฉ์ ์ํ ํ์ ๋ ธ๋๋ ฅ ์์ธก ๋ ธ๋ ฅ์ ์์ฃผ ์์ฐ์ค ๋ฌ์ด ์ผ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ณผ๊ฑฐ ๋๋ถ๋ถ ๊ตญ๊ฐ์์ ํ์ ๋ ธ๋๋ ฅ ๊ท๋ชจ ์ ๋ง์ ์คํจํ์๋ค. ๊ทธ ์์ธ์๋ ๋ฏธ๋๋ฐ์ (๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ๋ฅ ์ ๋ง ๋ฑ)์ ์ ํํ๊ฒ ์์ธกํ ์ ์๋ ์ธ๊ฐ ๋ฅ๋ ฅ ์ ํ๊ณ, ๊ณผ๊ฑฐ ๊ธฐ์ ๋ณํ ์ถ์ธ์ ๊ธฐ์ดํ ์ ํ์ธ์ฝ๋ฒ(linear extrapolation)์ ์ธ๋ถ์ถฉ ๊ฒฉ ์์ธก ๋ถ๊ฐ๋ฅ ๋ฑ์ด ๊ฐ์ฅ ํฌ๊ฒ ์์ฉํ๋ค. ์ธ๊ฐ ํ๋์ ์ผ์ํ๋ ๋ถํ์ค์ฑ๊ณผ ๊ทธ๊ฒ ์ ์กฐ์ ๊ณผ์ ๋ฑ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์๋ค. ๋ง์ฝ ์ฐ์ ๋ฐ ๊ธฐ์ ๋ณ๋์ ๋ํ ์ ๋ง์ด ์๋ฒฝํ ๊ฒฝ์ฐ, ์์ธก๋ ๋ฐ์ ์ ํ์ฌ ๋ชจ์ต์ ํตํด ์์ ํ ์ค๋ช ๋ ์ ์๊ณ ๋ฏธ๋๋ฅผ ์ํ ๊ณํ์ ๊ตณ์ด ํ์ ์๋ค(Psacharopolulos, 1991). ํ๋ ์ฌํ์ ์ผ์ํ๋ ๋ถํ์ค์ฑ์์์ ๊ฒฝ์ง์ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์ค์ํ๊ธฐ๋ณด๋ค ํ ๋จ๊ณ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋จ๊ธฐ์ ์๊ธ ๋ถ์์ ์ง์คํ ๋ ๊ฒ์ด ํ๋ช ํ ์ง ๋ชจ๋ฅธ๋ค. ๊ทธ๋ผ์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ๋ฏธ๋์ ๋ถํ์ค์ฑ์ผ๋ก ์ธํ ๋ ธ๋์์ฅ ์ ๋ถ์์ ์ฑ์ ์ฌ์ ์ ์ง๋จํ์ฌ ์์ธก ๊ฐ๋ฅํ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ ์ํ๋ ค๋ ๋ ธ๋ ฅ์ ์ฌ์ ํ ์ ํจํ๋ค. ๊ณผ๊ฑฐ ์ธ๋ ฅ์๊ฑด๋ฒ(manpower requirement)์ ๊ต์กํ๋ จ์์คํ ์ ํตํด ์์ฑ ์ก์ฑ ๋ ์ธ๋ ฅ์ด ํน์ ์ฐ์ ๊ณผ ์ง์ ์ ๊ณ ์ฉ๋๋ค๋ ๊ฐ์ ์ ๊ธฐ์ดํ๊ณ ์๋ค. ๋ ธ๋๋ ฅ์ด ๋ ธ๋์ ์ฅ์์ ์์ ๋กญ๊ฒ ์ด๋ํ๊ณ ์์์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ๋ง์น ๊ณ ์ธ ๋ฌผ์ฒ๋ผ ๋์ผ ์ฐ์ ๋ฐ ์ง ์ (์ข )์ ๋จธ๋ฌผ๋ฌ ์๋ค๊ณ ๋ณด๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ๊ณผ ์ฌํ๋ณต์ง๋ ์์ธกํ์ง ๋ชปํ ๋ณํ์ ์ํด ๋ฐ์ํ๋ค. 1) ์ผ๋ง ์ ๊น์ง๋ง ํด๋ ์๋ ๋ก๊ทธ์๊ณ๊ฐ ๋์งํธ์๊ณ์๊ฒ
4 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ์๋ฆฌ๋ฅผ ๋ด์ฃผ๊ฑฐ๋ ํ์๊ธฐ๊ฐ ์ปดํจํฐ๋ก ์์ ๋์ฒด๋ ๊ฒ์ด๋ผ๊ณ ๋ ์๋ฌด๋ ์์ํ์ง ๋ชป ํ๋ค. ์ปดํจํฐ ๋ณด๊ธ ํ์ฐ์ ๋ฐ๋ผ ๊ต์กํ๋ จ๊ธฐ๊ด์ ํ๋ จ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์น์ง ์์๋ ๋๊ตฌ๋ ๋ฌธ์์์ฑ์ ์์ฝ๊ฒ ํ๊ณ ์๋ ํํธ์ด๋ค. ํ์ดํ๋ผ์ดํฐ์ ํ์ ๊ธฐ๋ฅ(typing ability) ์ ๋๊ตฌ๋ ๋ณด์ ํ๊ณ ์๋ ์ผ๋ฐํ๋ ๋ฅ๋ ฅ์ผ๋ก ๋ณํ๋ค. ๊ณ ์ฉ์ ๋ง ๋๋ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ด ๋ฏธ๋ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๊ตฌ์กฐ ๋ณํ๋ฅผ ์ดํดํ๊ณ ๋์ํ๋ ๋ฐ ์์ด ์ธ๋ชจ์๋ ๊ฒ์ธ๊ฐ? ๋ฏธ๋ ์ฌ๊ฑด์ ์์ธกํ ์๊ฐ์กฐ์ฐจ ์์ด ๊ธ๊ฒฉํ๊ฒ ๋ณํํ๊ณ ์๋ ์๊ฐ ๊ฐ๋ ์์์ ์ค์ง ๋จ๊ธฐ(short-term) ์๊ณ๋ง์ด ์ ์ฉํ๊ณ ์ฅ๊ธฐ์ ์๋ชฉ์ ๋ฌด์ฉํ ๊ฒ์ธ๊ฐ? ๊ทธ๋ฌ๋ ๋๊ตฌ๋ ๋ถ์ ํ ์ ์๋ ์ฌ์ค์ ๊ณผ๊ฑฐ ์ถ์ธ์ ํ์ฌ ๋ณํ๋ก๋ถ ํฐ ์์ ํ๊ฒ ๋ ๋ฆฝํด์ ๊ตฌ์ถ๋ ์ ์๋ ๊ฒฝ๋ก ๋ ๋ฆฝ์ (path-independent) ๋ ธ๋์์ฅ์ด ํ์ฑ๋ ์ ์๋ค๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ฏธ๋์ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๊ณผ๊ฑฐ์ ํ์ฌ ์ฐ์ ๊ตฌ์กฐ ๋ํ๊ณผ ๊ธฐ์ ๋ฐ์ ์ ์ํฅ์ ๋ฐ์ ์๋ฐ์ ์์ผ๋ฉฐ, ๊ณผ๊ฑฐ์ ํ์ฌ๋ ์์ผ๋ก์ ์๊ฐ์ ์ดํดํ๋๋ฐ ์ ์ด ๊ฐ์ฅ ์ค์ํ ๊ธฐ์ค์ด ๋๋ค. ์ด๋ฐ ์ฐจ์์์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๋ฏธ๋์ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ด ํดํ๊ณ ๋์ํ๋๋ฐ ์์ด ์ ์ฐํ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ์์ฉํ ์ ์๋ค. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ต๊ทผ ๊ตญ๋ด ๊ฒฝ๊ธฐ๋ณ๋์ ์ฌ๋ฌ ๊ฐ์ง ์ธก๋ฉด์์ ์ค์์ฑ์ด ๋์ฑ ์ฆ๋ ํ๊ณ ์๋ค. ๊ณผ๊ฑฐ์ ๋น๊ตํ ์ ์์ ๋งํผ ๋น ๋ฅธ ๊ธฐ์ ๋ฐ์ ๊ณผ ๊ฒฝ์ ๊ฐ๋ฐฉํ ์๋์ ๋ฐ๋ผ ์ฐ์ ์ ๋ ธ๋๋ ฅ ์์ ๊ตฌ์กฐ, ์ฆ ํ์ ๊ธฐ๋ฅ๊ณผ ์๋ จ ์์ค์ด ๊ธ๊ฒฉํ๊ฒ ๋ณํํ๊ณ ์๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ๋ ธ๋๋ ฅ ์์ ๊ตฌ์กฐ ๋ณํ์ ๋ํ ๋ ธ๋๋ ฅ์ ๊ณต๊ธ ๋๋ ์ธ๋ ฅ ์์ฑ์ ์ ์ํ ๊ฒ ๋์ํ์ง ๋ชปํ๋ ๊ฒ์ด ํ์ค์ด๋ค. ์ ์กฐ์ ๋น์ค์ด ์ถ์๋๊ณ ์๋น์ค์ ์ด ์ฆ๊ฐํ๋ฉด ์ ๊ฒฝ์ ๊ตฌ์กฐ๊ฐ ์ธ์ ์์ ์ค์ฌ์ผ๋ก ์ฌํธ๋๊ณ , ์ผ๋ถ ์ง์ (์ข )๊ณผ ๊ธฐ์ ๋ถ์ผ์์ ์๊ธ ์ ์ํ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์กฐ์ ๊ธฐ๋ฅ์ด ์ ์ฐจ ์ ํดํ๊ณ ์๋ค. ์ฐ์ ๋ณ ์ง์ ๋ณ ๋ ธ๋๋ ฅ ์์ ๊ตฌ ์กฐ ๋ณ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ณ ์ฉ๊ตฌ์กฐ ๋ณํ๋ฅผ ์ฌ์ ์ ์ผ๋ก(ex ante) ์ ๋งํ๊ณ ์ด์ ์ ํฉํ ์ธ๋ ฅ ์ ์์ฑ ๋ฐ ๊ณต๊ธ์ ํ๋ฆ์ ํ์ํ๋ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ทธ ์ ์ฉ์ฑ์ด ๋์ฑ ์ฆ๋ํ๊ณ ์๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์๊ธ์กฐ์ ๊ธฐ๋ฅ์ด ๋ฐ์ ํ๊ณ , ๊ทผ๋์ ๊ณ ์ฉ๊ดํ์ด ์ ์ฐฉ๋๋ฉด์ ๋ถ์ผ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ด ์๊ธ๋ณ์์ ์ํด ์ ์ถ์ ์ผ๋ก ์กฐ์ ๋๊ณ ์๋ค. ํ์ง๋ง ์ต๊ทผ ์ผ๋ถ ํน์ ๋ถ์ผ์์ ์๊ธ ๋ณ์๋ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์กฐ์ ๊ธฐ๋ฅ์ ์ํํ์ง ๋ชปํ๊ณ ์๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ผ๋ถ ์์ญ์์ ์๊ธ์ด ๋งค๊ฐ๋ณ์๋ก์ ์ ๊ธฐ๋ฅ์ ์ํํ์ง ๋ชปํ๋ฉด์ ์ง ์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด์ ์ค์์ฑ์ด ๋์ฑ ์ฆ๋ํ๊ณ ์๋ค. ๋ฌด์๋ณด๋ค ๊ตญ๊ฐ์ธ์ ์์์ด ํจ์จ์ ์ผ ๋ก ์์ฑ๋๊ณ ๊ฐ๋ฐ๋๊ธฐ ์ํด ์ธ๋ถ ๋จ์์ ์ธ์ ์์ ๋ฐ ๊ณ ์ฉํํฉ์ ์ ๊ฒํ๊ณ ๋ฏธ๋์ ๋ ธ๋์์ฅ ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ์ ๋งํ๋ ์์ ์ ์์ ์ ์ผ๋ก ์ค์๋์ด์ผ ํ๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ธฐ์กด ์ธ๋ ฅ์๊ฑด๋ฒ์ ๋ํ ๋ค์ํ ๋นํ์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ๊ณ ์ฉ์ ์ฑ ์ ์ค๊ณ์ ๊ณ ์ฉ ์๋น์ค ํ๋ ๋ฑ์ผ๋ก ๊ทธ ํ์์ฑ์ด ๋์ฑ ์ฆ๋ํ๊ณ ์๋ค. ๋์งํธํ๋ช ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ฐ์ธ ์ปด 1) ํํ ํ์ (innovation)๊ณผ ๋ฐ๋ช (inventions)์ ์ํด ๋ฐ์ํ๋ ํ์์ ์๋ฏธํ๋ค.
๋จธ๋ฆฌ๋ง 5 ํจํฐ์ ์ฐ์ฐ๊ธฐ๋ฅ(computing works)์ ๋น์ฝ์ ํฅ์, ๊ฑฐ์ํต๊ณ์๋ฃ์ ์๊ณ์ด ์์ ์ฑ ํ๋ณด ๋ฑ์ผ๋ก ์ธ๋ ฅ์์ธก๊ธฐ๋ฒ์ด ๊ณผ๊ฑฐ์ ๋ฌ๋ฆฌ ๋ฐ์ ํ์๋ค. 2) ๋ฌด์๋ณด๋ค ๊ณผ๊ฑฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ํต์ฌ์ ํ๊ณ ์์ธ์ผ๋ก ์์ฉํ์๋ ํต๊ณ์๋ฃ์ ์๊ณ์ด ์์ ์ฑ์ด ์ ์ฐจ ํด์๋ ๊ณ ๊ณ๋๊ฒฝ์ ํ์ ์์ธก๊ธฐ๋ฒ์ด ์งํํ๋ฉด์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ํ ์ ๋ฐ ์กฐ๊ฑด์ด ํฌ๊ฒ ๊ฐ์ ๋์๋ค. 2. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ธฐ๋ฅ๊ณผ ํจ๊ณผ ๊ณผ๊ฑฐ ๊ฐ๋ฐ๊ฒฝ์ ์๋ ๊ตญ๊ฐ๋ ์ฐ์ ์ ์ฑ ๊ณผ ๊ต์ก์ ์ฑ ์ ํตํฉ์ ์ผ๋ก ์ด์ํ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ค์ํ๋ค. ๊ตญ๊ฐ๋ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ์๊ตฌ๋๋ ์ฐ์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์์ ๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ฌ ์ ์ ์์ธกํ์ฌ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๊ณต๊ธํ๊ธฐ ์ํด ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ค์ํ์๋ค. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ ๋ชฉํ ์คํ์ ์ํ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๊ณํ ์๋ฆฝ์ ์ํ ๋ฐฉ๋ฒ์ด์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ ๊ตฌ์์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ฑ ์ ๋ฐ๋ณต์ ์ด๊ณ ๋์์๋ ๋นํ์ ๋ ธ์ถ๋์๋ค. ๋๋ค์ ๊ตญ๊ฐ๋ค์ด ๋ฏธ๋์ ์ธ๋ ฅํ์๋์ ๊ณํ์ ์ผ๋ก ์กฐ์ ํ๊ธฐ ์ํด ๋ ธ๋ ฅํ์์์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ฒญ๋ ์ค ์ ๋ฌธ์ ๋ ๋์ฑ ์ฌํ๋๋ ์์์ ๋ฒ์ด๋์ง ๋ชปํ๋ค. ๋ง์ฝ ์ธ๋ ฅ์์์์ธก์ด ์๋๋์ง ์์๋๋ผ๋ฉด, ์ฒญ๋ ์ค์ ์ด ๋ ์ฌํ๋์ง ์์์ ๊ฒ์ด๋ผ๋ ๊ทน๋จ์ ๋นํ๊น์ง ์ ๊ธฐ๋์ ๋ค(Psacharopolulos, 1991). ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ ๋ ธ๋์์ฅ์ OECD ๊ตญ๊ฐ์ ๋น๊ตํด์ ๋ฎ์ ์ค์ ๋ฅ ๊ณผ ๊ณ ์ฉ๋ฅ ์ ํน์ง์ผ๋ก ํ๋ค. ์ค์ ์๊ฐ ๋ง์ง ์์ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋ถ์์ ์ฑ์ ๋ฎ์ง๋ง, ์ผ์๋ฆฌ๊ฐ ๋ถ์กฑํ์ฌ ๋น๊ฒฝ ์ ํ๋์ธ๊ตฌ์ ์ฒญ๋ NEET(Not in Education, Employment or Training)๊ฐ ๊ด๋ฒ ์ํ๊ฒ ์กด์ฌํ๋ค. ๋ฌด์๋ณด๋ค ์ฌ์ฑ๊ณผ ์ฒญ๋ ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ๊ณผ ๊ณ ์ฉ๋ฅ ์ ์ฃผ์ OECD ๊ตญ๊ฐ์ ํฌ๊ฒ ๋ชป ๋ฏธ์น๋ ์์ค์ ์๋ค. ๊ทธ๋ผ์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ฐ๋ฆฌ ์ฌํ๋ ์ค์๊ธฐ์ ์ ์ธ๋ ฅ๋๊ณผ ๋์ ์ฒญ๋ ์ค์ ์ผ๋ก ๊ณ ํต๋ฐ๊ณ ์๋ค. ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋ถ์์ ์ฑ์ ์ฌํ์ํค๋ ๋ค ์ํ ์ฌํ๊ฒฝ์ ์ ์์ธ๋ค ๊ฐ์ด๋ฐ ๋น๋์นญ์ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด(asymmetric employment information)์ ์ํด ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ถ๊ท ํ์ด ๋ฐ์ํ๋ค๋ ์ฃผ์ฅ ๋ํ ์ ์ง ์๋ค. ๋ฏธ๋ ์ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ฅผ ๋ณด๋ค ์์ธํ๊ณ ์ ํํ๊ฒ ์์ฐํ ์๋ง ์๋ค๋ฉด, ํ์ฌ์ ๊ฐ์ ๋ ธ๋์์ฅ ๋ถ์์ ์ ์ด๋ ์ ๋ ํด์๋ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๊ณผ๊ฑฐ ๊ตญ๊ฐ์ ์ธ๋ ฅ ๊ณํ๊ณผ ๋ค๋ฅธ ๋ชฉ์ ์์ ์ฐ์ ๋ณ-์ง์ (์ข )๋ณ ๋ ธ๋์์, ๋ ธ๋๋ ฅ๊ณต๊ธ, ์ ๊ท์ธ๋ ฅ์๊ธ ๊ท๋ชจ ์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ์ผ์น ๋ฑ์ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ก์ ํ์ฉํ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ์ถ์ ๋๊ณ ์๋ค. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด์ ์์ฐ-์ ๊ณต-์ ํต ๋ฉ์ปค๋์ฆ ๊ตฌ์ถ๊ณผ ๋ฐ์ ํ๊ฒ ๊ด๋ จ๋์ด ์๋ค. ์์ธํ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง ์ ๋ณด๋ ์ผ์ ํ ์ฃผ๊ธฐ๋ฅผ ๊ฐ๊ณ ์ ๊ธฐ์ ์ผ๋ก ๊ณตํ๋๋ ์ธ๋ ฅ์๊ธ 2) ํ๊ตญ์์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ ๋ฐ ์ฌ๊ฑด์ด ์๋ฒฝํ๊ฒ ์ถฉ์กฑ๋์๋ค๋ ๊ฒ์ ์๋ฏธํ์ง๋ ์๋๋ค.
6 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ์ ๋ง์ฒด์ ๊ฐ ๊ตฌ์ถ๋์ด์ผ๋ง ๋ ธ๋์์ฅ ์ ๋ง ์งํ๋ก์ ์ ๋ขฐ์ฑ์ ํ๋ณดํ ์ ์๋ค. ์ 2์ฐจ ์ธ๊ณ๋์ ์ดํ ์ ๋๊ตฐ์ธ์๊ฒ ์ผ์๋ฆฌ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ ๊ณตํ๊ธฐ ์ํด ์์ํ๋ ๋ฏธ๊ตญ๋ ธ๋ํต๊ณ๊ตญ ์ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ํ์ฌ๊น์ง ์ง์๋๊ณ ์์ด ์ฒญ์๋ ์ ์งํ ๋ฐ ์ง๋ก ๊ฒฐ์ ์ ์ค์ํ ์๋ฃ ๋ก ํ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. 1970๋ ๋ ๋ฏธ๊ตญ์ ๊ฐ๊ด์ฑ(objectivity)๊ณผ ์ ๋ขฐ์ฑ(Confidentiality)์ ์ ๊ณ ํ๊ธฐ ์ํด ๊ณ ์ฉ์ ๋ง ๊ธฐ๋ฒ๊ณผ ์ฒด์ ์ ์ผ๋ ํ์ ์ ํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๊ทธ๊ฒ์ด ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ธฐ๋ณธ ๋ชจ๋ธ๋ก์ ์ธ๊ณ์ ์ผ๋ก ์๋ฆฌ์ก๊ฒ ๋์๋ค. 3) ๋ฏธ๊ตญ BLS ์ธ๋ ฅ์์ธก ๋ชจํ์ ์ทจ์ ๊ฐ๋ฅํ ์ง์ ์ ๋ํ ๋จ์ํ ์ ๋ณด๋ฅผ ๊ธฐ์ ํ๊ณ ๋ณด๊ณ ํ๋ ์ฐจ์์์ ๋ฒ์ด ๋ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ , ๋ ธ๋๋ ฅ๊ณต๊ธ, ์ฐ์ ๋ณ-์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ์ ๋งํ๋ ๋ชจ๋ธ๋ก๊น์ง ๋ฐ์ ํ๊ฒ ๋ ์๋ค(Horrigan, 2004). ์ด์ฒ๋ผ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ด ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ ์๋ฏธํ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ก์ ๊ธฐ๋ฅํ๊ธฐ ์ํด ์ ๋ขฐ์ฑ๊ณผ ๊ฐ๊ด์ฑ ๋ฐ ์ฃผ๊ธฐ์ฑ ๋ฑ์ ํ์์ ์กฐ๊ฑด์ด๋ผ๊ณ ๋ณด์์ผ ํ๋ค. ๋ฏธ๋ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ํ์์ฅ๊ณผ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ ๋ง ์ ๋ณด๋ก์ ์ง์ ์๋ด์, ๊ต์ก์, ์ทจ์ ์ง์์ผํฐ, ๊ต์กํ๋ จ๊ธฐ๊ด, ์ฅ๊ธฐ๊ณ ์ฉ๋ฐฉํฅ ์ฐ๊ตฌ ๋ฑ์ ๊ด๋ฒ์ํ๊ฒ ์ ๊ณต๋๋ ๊ณต๊ณต์ฌ (public goods) ์ฑ๊ฒฉ์ ์ง๋๊ณ ์๋ค. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ต์กํ๋ จ๊ธฐ๊ด์ ์ ํ, ๋ ธ๋์์ฅ ์ง์ ๊ฒฐ์ , ์ด ์ ์ง ํฌ๋ง ๋ฑ์ ์ํ๋ ๊ฐ๋ณ ๋ ธ๋์์๊ฒ ์ ์ฉํ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ก์ ์ด์ฉ ๋๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๊ตฌ์ง์์ ๊ตฌ์ธ์ ๋ชจ๋์๊ฒ ์ ๋ขฐํ ๋งํ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ก์ ์ ํธ ๊ธฐ๋ฅ์ ๋ด๋นํ๊ฒ ๋๋ค. ๊ถ๊ทน์ ์ผ๋ก ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๊ตฌ์ง์์ ๊ตฌ์ธ์์ ํ์๋น์ฉ์ ๊ฐ์์์ผ ์ฌํ์ ํ์ ์์ค์ ์ ๊ณ ์ํจ๋ค๊ณ ๋ณธ๋ค. ๋ฏธ๋ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ง์ ๋ณ ์ฐ์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ์ ์ํ๋ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๋ ธ๋๋ ฅ ๊ณต๊ธ์์ ์์์์ ๋น๋์นญ์ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด์ ๋ฐ๋ฅธ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ๊ท ํ, ๊ณผ์๊ต์ก๊ณผ ์ง๋ฌด๋ถ ์ผ์น์ ์๋ฐฉ๊ณผ ํด์๋ฅผ ์ํ ์ ํธ๊ธฐ๋ฅ์ ์ํํจ์ผ๋ก์จ, ๊ตญ๊ฐ์ธ์ ์์์ ํจ์จ์ ์์ฑ ๊ณผ ๋ฐฐ๋ถ์ ๊ธฐ์ฌํ๋ค. ์์ปจ๋ ๊ธฐ์ ์ ๋ ธ๋๋ ฅ ์์ ์ฃผ์ฒด๋ก์ ํ์ฌ ๋๋ ๋ฏธ๋์ ์ธ๋ ฅ ์์๋ฅผ ๋น๊ต์ ์ ํํ๊ฒ ์ธก์ ํ์ฌ ๋ ธ๋์์๋ฅผ ์กฐ์ ํ ์ ์๋ ๋ฐ๋ฉด, ๋ ธ๋๋ ฅ ๊ณต๊ธ ์ฃผ์ฒด๋ ๋ ธ๋์์์ ๋ณ๋์ ๋ฅ๋์ ์ผ๋ก ๋์ํ ์ ์๋ ์์์ ๊ฐ๊ณ ์์ง ๋ชปํ๋ค. ์์ปจ๋ ๋ณด๊ฑด์๋ฃ์ฐ์ ์ ๊ธ์ํ ์ฑ์ฅ์ ๋ฐ๋ผ ์์ฌ์ ๊ฐํธ์ฌ ์์ ์ฆ๊ฐ๋ฅผ ์ฝ๊ฒ ์ ์ ์๋๋ผ๋ ์ํ์ ๋ฌธ๊ต์ก์ ์ด์ ๋ฐ์ ์ธ๋ ฅ์ด ์์ ๊ฒฝ์ฐ ๊ณง๋ฐ๋ก ์ ๋ฌธ์ธ๋ ฅ์ด ๊ณต๊ธ ๋์ง ์๋๋ค. ๊ณ ํ๋ ฅ ๊ณ ์๋ จ ๊ณ ๊ธฐ๋ฅ ๋ถ์ผ ์ง์ ์ผ์๋ก ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ๊ท ํ์ด ์ฝ๊ฒ ํด ์๋์ง ์์ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ๊ณผ ์ฐ์ ๊ตฌ์กฐ ๋ณ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ ธ ๋์์ฅ๊ณผ ๋ ธ๋๋ ฅ๊ตฌ์ฑ, ์ฐ์ ๋ณ-์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ๊ตฌ์กฐ ๋ฑ์ ๋ณํ๋ฅผ ์ฌ์ ์ ์์ธกํ๊ณ ์ ๋ง 3) ๋ฏธ๊ตญ ๋ ธ๋ํต๊ณ๊ตญ(Bureau of Labor Statistics; BLS)์ ๊ฐ๊ด์ฑ(Objectivity), ์ ๋ขฐ์ฑ(Confidentiality), ์ฃผ๊ธฐ์ฑ (Timeliness), ์ ํ์ฑ(Accuracy)๊ณผ ํ์ฉ์ฑ(relevancy) ๋ฑ์ ์ฃผ์ ์์น์ผ๋ก ํ๊ณ ์๋ค. ํนํ BLS๋ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง ๋ฐํ ๋ด์ฉ, ์ฃผ๊ธฐ ๋ฐ ์๊ธฐ ๋ฑ๊ณผ ๊ด๋ จํ์ฌ ์ฒ ์ ํ ์ ์น์ ์ค๋ฆฝ์ฑ์ ์ ์งํ๊ณ ์๋ค. ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๋ฏธ๋ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ฑ๊ณผ ์งํ๋ฅผ ์ฌ์ ์ ์ผ๋ก ์ถ์ ํ๋ ์์ ์ด๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ ์น์ ์ดํด๊ด๊ณ๊ฐ ๋ณต์กํ๊ฒ ์ฝํ ์ ์๋ค๋ ๊ฒ์ ์ฃผ์ง์ ์ฌ์ค์ด๋ค. BLS๋ ๊ฐ๊ด์ฑ๊ณผ ๊ด๋ จํ์ฌ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ์์น์ ์ ์งํ๊ณ ์๋ค. ๊ตญ๋ฏผ๋ค ์๊ฒ ์ฌ์ค์ ๋งํ๊ณ ์ฃผ์ฅ์ ๋งํ์ง ์๋๋ค. ๋ถ์์ ์ ๊ณตํ๋ ์ ์น์ ์ ์ฅ์ ์ ์ํ์ง ์๋๋ค. ์กฐ์ฌ๋ฅผ ์ค์ํ์ง๋ง, ๋ณํธํ์ง ์๋๋ค.
๋จธ๋ฆฌ๋ง 7 ์น๋ฅผ ์ ์ํ์ฌ ๋ ธ๋์์ฅ๊ณผ ๊ต์ก ํ๋ จ์์ฅ์ ์ ๋ณด๊ธฐ๋ฅ๊ณผ ์ ์ฑ ๊ธฐ๋ฅ์ ์ํํ๋ค. ๊ทธ ๋ฆฌ๊ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์๋ จ์์ค๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ ๋งํ์ฌ ์ธ์ ์์๊ฐ๋ฐ์ ๋ถ์ ์ ์ ํฅ์ ์ฃผ๋ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋ณ๋ชฉํ์์ ํด์ํ๊ธฐ๋ ํ๋ค. ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋ณ๋ชฉํ์๊ณผ ๊ทธ ๊ฒฐ ์ ์์ธ์ ๋ํ ๋ถ์์ ์ ์ฑ ์ ์์(policy maker)์๊ฒ ์ ๋ถ ์์ฅ ๊ฐ์ ์ ์๊ตฌํ๋ ๋ ธ๋์์ฅ ๋ถ์์ ์ฑ๊ณผ ์คํจ๋ฅผ ์กฐ๊ธฐ ๊ฒฝ๋ณดํ๋ ์ญํ ์ ๋ด๋นํ๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ์ ๋น๋์นญ์ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด ํด์์ ๊ธฐ์ฌํ๋ ์๋ฐฉ์ ์ ํธ(preventative signal), ํฉ๋ฆฌ์ ์ง์ ์ ํ๊ณผ ๊ต์กํ๋ จ๊ณต๊ธ์ ์์ฅ์ ์ ํธ(market signal)๊ธฐ๋ฅ์ ์ํํ๋ค. ์ ์ฑ ๊ธฐ๋ฅ ์ ๋ณด๊ธฐ๋ฅ ์ธ์ ์์๊ฐ๋ฐ ์ ์ฑ ๊ณ ์ฉ์ ์ฑ ์ฐ์ ์ ์ฑ ์ง๋ก ๋ฐ ์ง์ ์ ํ ์ง๋ก ๋ฐ ์ง์ ์๋ด ์ง์ ์ฐ๊ตฌ ๋ฐ ๊ต์ก <ํ I-1> ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ฃผ์ ๊ธฐ๋ฅ ๊ต์กํ๋ จ๋ถ์ผ ์ ์ฑ ์๋ฃ ์ค์ ๋ฐ ๊ณ ์ฉ์๋น์ค ์ ์ฑ ์ผ์๋ฆฌ์ฐฝ์ถ ๋์ฑ ์๋ฆฝ ์ ์ถ์ฐ ๊ณ ๋ นํ ๋์ฑ ์ธ๊ตญ์ธ๋ ฅํ์ฉ๊ณํ ์ฐ์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๊ณํ ํ์, ์ค์ง์, ์ด์ง์ ๋ฑ์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ๋ณด ํ์, ์ค์ง์ ๋ฑ์ ์ง์ ์๋ด(๊ต์ฌ์ ์ง์ ์๋ด์) ํ๊ณ ๋ฐ ์ฐ๊ตฌ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ฅ์ ๋ณด๋ค ์ธ๋ถํ์ํค๋ฉด, ์ ์ฑ ์ ๊ธฐ๋ฅ๊ณผ ์ ๋ณด์ ๊ธฐ๋ฅ์ผ๋ก ํฌ๊ฒ ๊ตฌ๋ถํ ์ ์๋ค. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ธ์ ์์๊ฐ๋ฐ์ ์ฑ , ๊ณ ์ฉ์ ์ฑ ๊ณผ ์ฐ์ ์ ์ฑ ๊ฐ๋ฐ ๋ฑ ์์ ์ ์ฑ ์ ๊ธฐ๋ฅ์ ๋ด๋นํ๋ค. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ฐ์ ๋ฐ ๊ธฐ์ ๋จ์์ ์๋ จ์์๋ฅผ ๋ฐ ์ํ๋ ๊ต์กํ๋ จ์์คํ ๊ตฌ์ถ์ ์ํด ํ์ํ ์ ์ฑ ์ ์ ํธ ๊ธฐ๋ฅ์ ๋ด๋นํ๋ค. ํนํ ์ธ ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ธ๊ตฌ๊ตฌ์กฐ ๊ณ ๋ นํ์ ์ ์ถ์ฐ์ ๋ฐ๋ฅธ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ ๋ฐ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ ๊ฐ ์์ ํจ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๋์ํ๊ธฐ ์ํ ์ฅ๊ธฐ ๊ณ ์ฉ์ ์ฑ ๊ฐ๋ฐ์ ํ์ ๋ถ๊ฐ๊ฒฐํ ๊ธฐ๋ฅ์ ์ํ ํ๋ค. ์์ธ๋ฌ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ตญ๋ด ์ฐ์ ๊ตฌ์กฐ์ ๋ณ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฐ์ ๋ณ ์๋ จ์์ค๋ณ ์ธ ๋ ฅ์๊ธ์กฐ์ ๊ณผ ์ธ๊ตญ์ธ๋ ฅ ํ์ฉ ๊ณํ ์๋ฆฝ์ ํ์ฉ๋๋ค. ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋น๋์นญ ์ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ฅผ ํด์ํจ์ผ๋ก์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ์ผ์น ํด์์ ๊ธฐ์ฌํ๊ณ ๊ถ๊ทน์ ์ผ๋ก ์ผ์๋ฆฌ ์ฐฝ์ถ์ ๊ธฐ์ฌํ๋ ์์ฅ์นํ์ ๊ณ ์ฉ์๋น์ค์ ์ผํ์ด๋ผ๋ ์ ์ ๊ฐ์กฐํ์ง ์์ ์ ์ ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ง๋ก ๋ฐ ์ง์ ์ ํ์ ์ํ ์์ฌ๊ฒฐ์ ๋ฐ ์๋ด ์๋ฃ๋ก์ ์ ๋ณด์ ๊ธฐ๋ฅ์ ์ํํ๋ค. ์์ปจ๋ ์ง๋ก ๋ฐ ์ง์ ์ ํ์์ ์ค์ฅ๊ธฐ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ํ์, ์ค์ง์ ๋ฐ ์ด ์ ์ง์์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ์ ์ ์ฉํ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ก์ ๊ธฐ๋ฅํ๋ค. ๋ฌด์๋ณด๋ค ์ธ๋ ฅ ์๊ธ์ ๋ง์ ์ง์ ์๋ด ์ ๋ฌด๋ฅผ ๋ด๋นํ๋ ์ง๋ก๋ด๋น ๊ต์ฌ์ ์ง์ ์๋ด์์ ๊ธฐ์ด์๋ฃ๋ก ์ ์ ์ฉํ๊ฒ ํ์ฉ๋๋ค. ๊ฐ๋ฐ๊ฒฝ์ ์๋ ๊ตญ๊ฐ๋ ์ฐ์ ์ ์ฑ ์ ํจ๊ณผ์ ์คํ๊ณผ ๋ฌ์ฑ์ ์ํด ํ์ํ ์๋ จ์์์ ๋ฐ๋ผ ์ฐ์ ์ธ๋ ฅ์ ํจ์จ์ ์ผ๋ก ๊ณต๊ธํ๋ ์ญํ ์ ์ ์ฑ ์ ์ผ๋ก ์ํํ๋ค. ์์ปจ๋ ์ฐ์ ์ฑ ์ฅ์ ํ์ํ ์ค๊ฐ์๋ จ์์ค์ ๋ ธ๋๋ ฅ์ ์ํํ๊ฒ ๊ณต๊ธํ๊ธฐ ์ํด ์ค์ ๊ณ ๊ณ ๋ฑํ๊ต๋
8 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ์ง์ ํ๋ จ๊ธฐ๊ด์ด ๊ต์ก์ ์ฑ ์ ์ด๋ฆ์ผ๋ก ์ค๋ฆฝ๋์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์์ฅ์๋ฆฌ์ ๋ถํฉํ์ง ์ ๋ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ฑ ์ ๋ ์ด์ ํจ๊ณผ์ ์ด์ง ์๋ค. ๊ตญ๊ฐ์ ์ํ ์์ฅ ๋์ฒด๋ ์ด์ ๋ก์ ๊ฒ์ด ๋์๋ค. ๊ต์ก์์ฅ์ด ํญ์ ํ๋ จ์ธ์ผํฐ๋ธ๋ฅผ ๊ณง๋ฐ๋ก ๊ฐ์ง ์ ์๋ ๋ฐ๋ฉด, ์ ๋ถ์ ์ ์ฑ ๋ชฉํ๋ ์์ฅ๊ฐ๊ฒฉ์ ์๊ณกํ๊ฑฐ๋ ํ๋ จ์ธ์ผํฐ๋ธ์ ํจ๊ณผ๋ฅผ ๋จ์ด๋จ๋ฆฌ๋ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ์ด ๋ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ํ ์ผ๋ฐฉ์ ์ด๊ณ ํ์ผ์ ์ธ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์กฐ์ ์ ์์ฅ ๊ฒฝ์ ์ ๋ ผ๋ฆฌ์ ๋ถํฉ๋์ง ์๋๋ค. ๊ทธ๋ผ์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ตญ๊ฐ์ ์ฐจ์์ ์ ์ง์ค์ ์ผ๋ก ๊ด๋ฆฌ๋๊ณ ์ด์๋ ํ์๊ฐ ์๋ค. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ณผ๊ฑฐ์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ฑ ์๋จ์์ ์ฐ์ ๋ณ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ก์ ๊ทธ ๊ธฐ๋ฅ์ด ํ๋ ๋๋ ๋ณํ๋๊ณ ์๋ค. ๋ฏธ๋ ์ ์ง์ ๋ณ๋๊ณผ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์ผ๋ฐ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ก์ ๊ตฌ์ง์์ ์ง๋ฌดํ์๋น์ฉ ๊ฐ์์ ์๊ธ ๋ถ๊ท ํ ํด์์ ๊ธฐ์ฌํจ์ผ๋ก์จ ์ฌ์ ์ง์ถ์ ํ์ง ์๊ณ ์๋ ๊ณ ์ฉ์ฐฝ์ถํจ๊ณผ๋ฅผ ๋ณ์ ์ ์๋ค. ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋ ๋ค๋ฅธ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ก์ ๊ณต๊ณต์ฌ ์ฑ๊ฒฉ์ ์ง๋๊ณ ์๊ธฐ ๋ ๋ฌธ์ ์ค๋ฆฝ์ ์ด๊ณ ๋ ๋ฆฝ์ ์ธ ์ฐ๊ตฌ๊ธฐ๊ด์์ ์ง์์ฑ๊ณผ ์ฐ์์ฑ์ ๊ฐ๊ณ ์ผ๊ด๋๊ฒ ์ถ์งํด ์ผ ํ ๊ตญ๊ฐ์ ๊ณผ์ ๋ผ๊ณ ๋ณด์์ผ ํ๋ค. 3. ๊ตญ๋ด ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ฐ๊ตฌ ๊ฒํ ๊ตญ๋ด ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ฐ๊ตฌ๋ ๊ด๋ฒ์ํ๊ณ ๋ค์ํ๊ฒ ์ ๊ฐ๋์๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ ๊ธฐ์ดํ ์ผ๋ฐ๊ท ํ๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ๋ฏธ์์ ์ธก๋ฉด์์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ถ ์ ํ๋ ๋ถ๋ถ๊ท ํ๋ฐฉ๋ฒ์ด ๋ชจ๋ ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. ์ผ๋ฐ๊ท ํ์ด๋ก ์ ๊ธฐ์ดํ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ์ ์ ์ฒด ์ฐ์ ์ ์ฑ์ฅ๊ตฌ์กฐ์ ์ฐ์ ๊ฐ ๊ตฌ์กฐ ๋ณํ, ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ฐ์ ๋ณ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ๊ตฌ ์กฐ ๋ณ๋์ ๋์์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ถ์ ๋๋ค. ๋ฐ๋ฉด, ๋ฏธ์์ ๋ถ๋ถ๊ท ํ์ด๋ก ์ ๊ธฐ์ดํ ์ธ๋ ฅ์ ๊ธ์ ๋ง์ ํด๋น ์ฐ์ ์ ์ฑ์ฅ ์ถ์ธ์ ์ทจ์ ์ ์ฆ๊ฐ ๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ ๋งํ๋ ์ ๊ท์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์น์คํ๋ค. ์ผ๋ฐ๊ท ํ์ด๋ก ๊ณผ ๋ถ๋ถ๊ท ํ์ด๋ก ์ ๊ธฐ์ดํ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ฐ๊ธฐ ๋๋ฆ ์ ํ๊ณ๋ฅผ ๊ฐ์ง๊ณ ์๋ค. ๋ค์ ๋งํด ๋ถ๋ถ๊ท ํ์ด๋ก ์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ฐ์ ๋ณ ํน์์ฑ ์ด ๋น๊ต์ ์์ธํ๊ฒ ๋ฐ์๋๋ ์ฅ์ ์ ๊ฐ๊ณ ์์ผ๋ ์ฐ์ ์ ๋ฐ์ ์ธ ํ๋ฆ๊ณผ ์ ๋ง์ด ํฌ๊ด์ ์ผ๋ก ๋ฐ์๋์ง ๋ชปํ๋ ํ๊ณ๋ฅผ ๊ฐ๊ณ ์๋ค. ์ผ๋ฐ๊ท ํ๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ธฐ์ดํ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๋ถ๋ถ๊ท ํ๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ ์๋ฐ๋ ์ฅ๋จ์ ์ ๊ฐ๊ณ ์๋ค. ์ฐ์ ์ผ๋ฐ๊ท ํ์ด๋ก ์ ๊ธฐ์ดํ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๋ง๋ค(๊น์นํ ์ธ, 2000; ์ฅ์ฐฝ์ ์ธ, 2004, 2005; ์์ฃผ์ฝ, 2005). ๊น์นํ ์ธ(2000)๋ ์ฐ์ ๋ณ ํ์์ธ๋ ฅ ์๊ธ์ ๋ง์ ์ค์ ํ์ฌ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ์ผ์น ๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ถ์ ํ์๋ค. ์ฐ์ ๊ธฐ์ ์ธ๋ ฅ์ ์ฐ์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ ๋ฐ ๋ถ์กฑ ๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ ๋งํ์ฌ ์ธ๋ ฅ๊ณต๊ธ์ ์ฑ ์ ์ ์ํ๊ณ ์๋ค. ์ฅ์ฐฝ์ ์ธ(2004)๋ ROA ์ธ๋ ฅ์ ์ธก๋ชจํ์ ํ์ฉํ์ฌ ์ฐ์ ๋ฐ ์ง์ ๋ณ ๊ตฌ์กฐ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ทจ์ ์ ๊ท๋ชจ๋ฅผ 2010๋ ๊น์ง ์ ๋งํ์๋ค. ์ด๋์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ด ๊ฐ๋ ํ๊ณ๋ฅผ ๋ณด์ํ๊ธฐ ์ํด ๊ต์ก
๋จธ๋ฆฌ๋ง 9 ์์ฅ ๋ฐ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ ๋ณด๋ฅผ ๋ฐ์ํ ์ง์ ์ธ ์ธ๋ ฅ์์ ์ ๋ง ๋ํ ๋์์ ์ค์ํ์๋ค. ์ฅ์ฐฝ์ ์ธ(2005)๋ BLS๋ชจํ์ด ์ธ๋ ฅ์๊ธ ์ด๋์ ๋ง์๋ ์ ์ฉํ์ง๋ง, ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ฑ ์๋ฆฝ์๋ ํจ๊ณผ์ ์ด์ง ๋ชปํ๋ค๋ ์ฃผ์ฅ์ ์ ๊ธฐํ์๋ค. ์์ปจ๋ ๋ฏธ๊ตญ BLS๋ชจํ์ ์ ๋์ ๊ทผ๋ฒ(stock approach)์ ์ด๋ ธ๋์์์ ์ด๋ ธ๋๊ณต๊ธ ์ถ์ ์๋ ์ ๋ฆฌํ๊ณ , ROA ์ธ๋ ฅ ์์ธก๋ชจํ์ ์ ๋์ ๊ทผ๋ฒ(flow approach)์ ์ ๊ท์ธ๋ ฅ์ ์๊ธ์ฐจ ์ ๋ง์ ์ ํฉํ๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ๋ค๋ฅธ ํํธ ์์ฃผ์ฝ(2005)์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ์กฐ์ฌ์ ๊ฐ์ค์น ๋ณ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ณ ์ฉํต๊ณ์ ๋ณํ, ๊ตญ๋ฏผ๊ณ์ ์ ๊ธฐ์ค๋ ๋ ๋ณ๊ฒฝ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฐ์ ๋ณ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ๋ณ๋ ๋ฐ ์ฅ๋ ์ธ๊ตฌ์ถ๊ณ์ ๋ณ๋ ๋ฑ์ ๊ฐ์ํ์ฌ ์ฐ์ ๋ฐ ์ง์ ์ค๋ถ๋ฅ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ค์ํ์๋ค. ํนํ ๊ทธ๋ ROA ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ๊ธฐ์ดํ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ด ๊ณผ๊ฑฐ ์ถ์ธ ๋ถ์๊ณผ ๋จ๊ธฐ๊ฐ ์ ๋ง์ ์ ์ฉํ๊ณ ๋งค๋ ฅ์ ์ด๊ณ ๋ณตํฉ์ ์ธ ํน์ง์ ๊ฐ๊ณ ์๋ค๊ณ ๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ฐ์ ๊ตฌ์กฐ์ ๊ฒฝ์ ์ฃผ์ฒด์ ์์ฌ๊ฒฐ์ ๊ตฌ์กฐ ๋ณํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ๋์ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์๋ ์ ์ ํ์ง ์๋ค ๊ณ ๋นํํ๋ค. ์์ ์ ์ํ์ ์๋ค๊ณ ๊ฐ์ ํ ๋ถ์์ ํ ๋ชจํ์ ํ์ฉํ ์ ๋ง ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ์ ์ฑ ์๋ฆฝ์ ์ ๋ณด๊ธฐ๋ฅ์ ์ ๊ณตํ๊ธฐ๋ณด๋ค๋ ํผ๋์ ๊ฐ์ ธ์ฌ ํ๋ฅ ์ด ๋๋ค. ์ฅ์ฐฝ์ ์ธ(2005)์ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๋ฐ ์ธ์ ์์์ ์ฑ ๊ฐ์ ์ง์ ๊ณผ ์์ฃผ ์ฝ(2005)์ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2005-2020 ์ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๋ถ์ ํ ์ฑ ๊ณผ ๋น์ฒด๊ณ์ฑ ์ ๊ดํ ๋ ผ๋์ ์ ๋ฐ์์ผฐ๋ค. ๋ ๊ฐ์ ๊ตญ์ฑ ๊ธฐ๊ด์์ ์ค์ํ ์ธ๋ ฅ์๊ธ ์ ๋ง์ด ์์ฃผ ์์ดํ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๋ณ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ๋ฌธ์ ์ ์์ธ์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ์ถ์ ๊ฒฐ ๊ณผ์ ์์ดํจ๋ณด๋ค ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง๋ฐฉ๋ฒ์ ์ฐจ์ด๊ฐ ์ฃผ์ ์์ธ์ผ๋ก ์์ฉํ๋ค. ๋ค์ ๋งํด ํต์ฌ์ ๋ ผ์์ ๋ฏธ๊ตญ BLS ๋ชจ๋ธ๊ณผ ๋ค๋๋๋ ROA ๋ชจ๋ธ์ ํ๊ตญ์ ์ ์ฉ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๊ด ํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋ ํ๊ตญ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋ํ ์ ๊ณต-์ง๋ฌด ๋ถ์ผ์น ํ์, ๊ต์กํ๋ จ-์ง๋ฌด(์ง ์ฅ) ๋ถ์ผ์น ํ์ ๋ฑ์ ๊ณ ๋ คํด ๋ณผ ๋, ROA ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ๋ถ๋ถ์ ์ผ๋ก๋ง ํ์ฉ๋ ์ ์๋ค๊ณ ๋ณธ๋ค. ๋ฏธ์์ ๋ถ๋ถ๊ท ํ์ด๋ก ์ ๊ธฐ์ดํ ๋ถ๋ฌธ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ์ญ์ ์ ์ง ์๋ค(๊ณ ์์ใ์ฅ ์ง๊ท, 1995; ์ค์์ฒ, 1996; ๊ณ ์์ ๊นํ๊ธฐ, 1999; ๊ณ ์์, 2000; ๊ถ๋จํ ์ธ, 2001; ๋ฐ์ฌ๋ฏผ ์ธ, 2002; ์ด์๋ ์ธ, 2003; ์ฅ์ฐฝ์ ์ธ, 2004, 2005). ์์ปจ๋ ๊ณ ์์ (2000)์ ์ด๊ณต๊ณ ์ ๋ฐ์ฌ๊ธ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ๋ฐ์ธ๋ ฅ์ ์ฐ์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์์์ ๊ตญ๋ด๋ํ(์)๊ณผ ํด ์ธ๋ํ์ ์ ๊ณต๋ณ ํ๋ ฅ๋ณ ์ธ๋ ฅ๊ณต๊ธ ์ฌ์ด์ ๋ฐ์ํ๋ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ์ผ์น ๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ถ์ ํ๋ฉด์ ์ ์ฑ ๋ฐฉ์์ ์ ์ํ๊ณ ์๋ค. ๊ถ๋จํ ์ธ(2001)๋ ์ ๋ณดํต์ ๋ถ๋ฌธ์ ๋ถ์ผ๋ณ ํ ๋ ฅ๋ณ ์ธ๋ ฅ์์๋ฅผ ์ ๋งํ์๋ค. ๊ทธ๋ ๋ ๋์๊ฐ์ ์ ๋ณดํต์ ๋ถ๋ฌธ์ ๊ต์ก๊ธฐ๊ด๋ณ ์ธ๋ ฅ๊ณต ๊ธ๋ฅ๋ ฅ์ ๊ฐ์ํ ํ๋ ฅ๋ณ ๊ณต๊ธ์ธ๋ ฅ์ ๋์ถํ์ฌ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ์ผ์น ๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ถ์ ํ์๋ค. ๋ฐ์ฌ๋ฏผ ์ธ(2002) ์ญ์ ๊ณผํ๊ธฐ์ ๋ถ์ผ(์ดํ, ๊ณตํ, ์์ฝํ, ๋๋ฆผ์์ฐํ)์ ํ๋ ฅ๋ณ(์ ๋ฌธ ๋ํ, ํ์ฌ, ์์ฌ, ๋ฐ์ฌ) ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ ๋งํ์ฌ IT๋ถ์ผ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ฑ ์ ์ ์ํ์๋ค. ๊ธฐ์กด ๋ถ๋ฌธ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ํน์ ์ฐ์ ๋ถ์ผ ๋๋ ์์ญ์ ๋ฐ๋ผ ๊ณ๋๊ธฐ๋ฒ ๋ฐ ์ธ
10 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ๋ ฅ์๊ธ์ ์์ธกํ๋ ๊ธฐ๋ฒ์ ์ ์ ํ๊ฒ ํ์ฉํ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๊ธฐ์กด ์ฐ๊ตฌ๋ค์ ๋ชจ๋ ์ ํ ํ๋ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์์ธก ๋ชจํ์ ์ค์ ํ๊ณ ์์ง ๋ชปํ๊ณ ์๋ค. ๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ํต๊ณ์๋ฃ์ ํ ๊ณ๋ฅผ ๊ทน๋ณตํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๊ฐ์ข ๋๋ฆฌ๋ณ์๋ฅผ ํ์ฉํ๋ฉด์ ์ ๋ง ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ์ฐ๊ตฌ์์ ๋ฐ๋ผ ์ ์ดํ์๋ค. ์ด๋ฐ ๋ฌธ์ ์์์ ๊ธฐ์ดํด์ ํ๊ตญ์ง์ ๋ฅ๋ ฅ๊ฐ๋ฐ์์ ์ฅ์ฐฝ์ ์ธ(2004, 2005) ๋ IT์ธ๋ ฅ ์์ ์คํ์กฐ์ฌ์ IT ๊ธฐ์ ๋ฐ ๋นIT ๊ธฐ์ ์ ๊ณต๊ธ๋ ์ ๊ท์ธ๋ ฅ ๋ฑ ๊ฒฝ์ ํ๋ ์กธ์ ์๊ณผ ๋น๊ฒฝ์ ํ๋์กธ์ ์ ์กฐ์ฌ ๋ฑ์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ ๊ท์ธ๋ ฅ๊ณต๊ธ ํํฉ์ ๋ถ์ํ์๋ค. ์ด๋ค์ ์ด๋ฌํ ์คํ์กฐ์ฌ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ROA ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ์์ฉํ์ฌ IT ๋ถ์ผ ์ง์ ๋ณ ๊ธฐ์ ๋ณ(์ฐ์ ๋ณ) ํ๋ ฅ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ฐจ๋ฅผ ์ ๋งํ์๋ค. ํนํ ์ด๋ค์ ROA ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ ์ ๋์ฒด์์์ ์ฑ์ฅ์์๋ฅผ ๊ตฌ๋ถํ์ฌ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๋ณด๋ค ๊ตฌ์ฒดํ์์ผฐ๋ค๋ ํ๊ฐ๋ฅผ ๋ฐ๊ณ ์๋ค. ๊ตญ๋ด์ธ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๋๋ฌ์ผ ๋ค์ํ ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์ ๋ ผ์์ ํตํด์ ๋ณผ ๋, BLS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ๋น๊ต์ ๊ฐ๋จํ๊ณ , ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ด ์์ฝ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ฃผ์ ๊ตญ๊ฐ์ ์ธ๋ ฅ ์์ธก๋ชจํ ๊ฐ๋ฐ์ ์ปค๋ค๋ ์ํฅ์ ์ฃผ์๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋ ๋ฏธ๊ตญ BLS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ์์ฉํ ์๋ ์ ๊ฒฝ์ค(2004)๊ณผ ์์ฃผ์ฝ(2005)์ ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ์์ฉ( ๆด ็จ )ํ ๊ณํ์ด๋ค. ์ด๋ค ์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ํ๊ตญ ๋ ธ๋์์ฅ์ ํ์ค์ ๋น์ถฐ ๋ฏธ๊ตญ BLS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ์ ์ฉ ํ ๊ฒ์ด๋ผ๊ณ ๋ณผ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ROA ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ ๊ต์กํ๋ จ์์คํ ๊ณผ ๋ ธ๋ ์์ฅ์ ํ์ค, ๊ฐ์ฉ ํต๊ณ์๋ฃ์ ์ธํ๋ผ ๋ฑ์ ๊ณ ๋ คํด ๋ณผ ๋ ๊ณง๋ฐ๋ก ์ ์ฉํ๊ธฐ๋ ์์ง ํ๋ค๋ค๋ ํ๋จ์ด๋ค.
โ ก. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์์ ๋ฐฉ๋ฒ 1. ์ฃผ์ ๊ตญ๊ฐ์ ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ 1) ๋ฏธ๊ตญ BLS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ ๋ฏธ๊ตญ ๋ ธ๋ํต๊ณ๊ตญ(Bureau of Labor Statistics; BLS)์ ์ 2์ฐจ ์ธ๊ณ๋์ ์ดํ ์ ๋๊ตฐ์ธ(veterans)์ ์ผ์๋ฆฌ๋ง๋ จ๊ณผ ๋ํ์งํ ์ ๋ ๋ฑ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ์ต์ด ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ์ ์ค์ํ์๋ค. ๋ถ์ ๊ธฐ์ ์ผ๋ก ์ค์๋์ด ์์ผ๋ 1970๋ ๋ ์ด ์ดํ ๋งค 2๋ ์ฃผ๊ธฐ๋ก 10๋ ๊ธฐ๊ฐ์ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ฐ์ ๋ณ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ด ์ค์๋๊ณ ์๋ค. BLS ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๋ฏธ๋ ์ทจ์ ์ ๊ท๋ชจ์ ์ง์ ์ ๋ง์ 60๋ ์ด์ ์ค์ํด์ค๊ณ ์์ผ๋ฉฐ ์ธ๊ณ ์ต๊ณ ์ ์์ธก๋ฅ ๋ ฅ๊ณผ ์์ค์ ์๋ํ๊ณ ์๋ค. BLS ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ๊ณผ ๊ณ ์ฉํจ๊ณผ์ ๋ํ ์ ๋ณด๋ฅผ ํ์๋ก ํ๋ ๋ค์ํ ์์ญ์ ์ ๊ณต๋๊ณ ์๋ค. ์์ปจ๋ ๋ํ์ ์ผ๋ก ๊ต์ก์, ์ง์ ์๋ด๊ธฐ ๊ด, ๊ต์กํ๋ จํ๋ก๊ทธ๋จ ์ํ๊ธฐ๊ด ๋ฐ ์ฅ๊ธฐ๊ณ ์ฉ ๊ด๋ จ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ฑ์๊ฒ ์ ๊ณต๋๊ณ ์๋ค. ๋ฏธ๊ตญ ๋ ธ๋ํต๊ณ๊ตญ์ ์ฐ์ ๋ณ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์ํด ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ ๋ง, ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ๋ง, ์ฐ์ ๋ณ ์ฑ์ฅ์ ๋ง, ์ฐ์ ๋ณ ๋ ธ๋์์์ ๋ง๊ณผ ์ง์ ๋ณ ๋ ธ๋์์์ ๋ง ๋ฑ์ผ๋ก ํฌ๊ฒ 6 ๊ฐ ๋จ์๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์๋ค. ๋ค์ ๋งํด BLS ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๋ ธ๋์์์ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ์ํธ ์ ํธ์ ๊ธฐ๋ฅ์ ์ ๋ณดํํ๋ ๊ฒฝ์ ๋ฐ ๊ณ ์ฉ์์ธก ์์ ์ด์ง๋ง, ๋ ธ๋์์์ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ ์ ๋ง ์ถ์ ์ ๊ฐ๊ฐ ๋ ๋ฆฝ์ ์ด๊ณ ์ฐ์์ ์ธ ๋จ๊ณ(independent and sequent stages)๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์๋ค. ๋ ๋ฆฝ์ ์ ๋ง ์์ญ์ ์ฐ๊ณ๋ ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ์๊ณ์ด๋ชจํ์ ํฌํจํ ๋ค์ํ ๊ณ๋๊ฒฝ์ ๋ชจํ๊ณผ ๋ถ๋ฌธ๋ณ ์ ๋ฌธ๊ฐ๋ค์ ๊ฐ๋ณ์ ์ง๊ด๋ ฅ๊ณผ ํ์๋ฅผ ํตํด ๊ฒฐ์ ํ๋ ์ฃผ๊ด์ ๋ถ์ ๋ฑ์ ๋ค์ํ ์ฐจ์์์ ํ์ฉํ๋ค. ํนํ BLS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ์ฐ์ ์ฐ๊ด
12 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ๋ชจํ(Input-Output Model)์ ์ํ ์ ๋ง์ผ๋ก์, ์ฌ๋ฌ ๊ฐ์ง ์๋๋ฆฌ์ค๋ก๋ถํฐ ๋์ถ๋ ๋ ์ฐ์ ๋ณ ์์ฐ์ ํ์ํ ๊ณ ์ฉ(์ทจ์ ์)๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ ๋งํ๋ ์์ ์ด๋ค. [๊ทธ๋ฆผ II-1] ๋ฏธ๊ตญ BLS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ๊ธฐ๋ณธ๊ตฌ์กฐ์ ์ ๋ง๋จ๊ณ ๋ฏธ๊ตญ BLS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ [๊ทธ๋ฆผ โ ก- 1]๊ณผ ๊ฐ์ 6๋จ๊ณ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์๋ค. BLS ์ธ ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ๋์ผํ ๊ฐ์ ์์ ๊ฐ ๋จ๊ณ๊ฐ ๋ ๋ฆฝ์ ์ผ๋ก ๋ถ๋ฆฌ๋์ด ์ํ๋๋ค. ๊ฐ๊ฐ์ ์ ๋ง๋จ๊ณ ๋ฐ ์ ์ฐจ๋ ๋ด๋ถ์ ์ ํฉ์ฑ์ด ์ ์ง๋๋๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ ์ฒด ์ ์ฐ์ ๋ถ๋ฌธ๋ณ ์ฑ์ฅ์ ๋ง, ์ฐ์ ๋ณ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ด ์ ์ฒด์ ์ผ๋ก ๊ตฌ์กฐํ๋ ํ๋์ ์ข ํฉ์ ์ธ ์ ๋ง๋ชจํ์ด๋ผ๊ณ ๋ณผ ์ ์๋ค. ๊ฐ๊ฐ์ ์ ๋ง๋จ๊ณ๋ ์ ํ ์ ๋ง๋จ๊ณ๊ฐ ์ฐ์์ ์ธ ๊ณผ์ ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์์ด ์ผ๋ถ ์ ๋ง๊ฒฐ๊ณผ๋ ์ด์ ์ ๋ง๋จ๊ณ๋ก ํผ๋๋ฐฑ์ด ์ด๋ค์ง๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ ๋ง๋จ๊ณ์์ ๊ฐ์ ์ด๋ ์ ๋ง๊ฒฐ๊ณผ์ ์ฌ๊ฒํ ๋ฐ ์์ ๋ณด์์ ํตํด ๋ด๋ถ์ ์ผ๊ด์ฑ์ ํ๋ณดํ๊ธฐ ์ํ ๋ฐ๋ณต ์์ ์ด ์์์ด ์งํ๋๋ค๋ ๊ฒ ๋ํ ์ฃผ์ ํน์ง์ด๋ผ๊ณ ๋ณผ ์ ์๋ค. BLS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ๊ฐ ๋จ๊ณ์ ๋ํด ์กฐ๊ธ ๋ ์์ธํ๊ฒ ์ดํด๋ณด๊ณ ์ ํ๋ค. ๊ฐ. ์ 1๋จ๊ณ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ๋ง ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ๋ง์ ์ฐ๋ น๋ณ ์ฑ๋ณ ์ธ์ข ๋ณ ์ธ๊ตฌ์ ๋ง์ ๋ํ ๊ฐ์ ๊ณผ ์ด๋ค์ ์ง๋จ๋ณ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ(labor force participation rate)์ ์ถ์ธ์ ์ ๊ฐํ์ฌ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ์ด ๊ท๋ชจ์ ์ธ๊ตฌํ์ ํน์ฑ์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ตฌ์ฑ ๋น์ค์ ์ ๋งํ๋ค. ์ฐ์ ์ฐ๋ น๋ณ ์ฑ๋ณ ์ธ์ข ๋ณ ์ธ๊ตฌ์ ๋ง์ ๋ฏธ๊ตญ ํต๊ณ๊ตญ์ด ์ ๊ณตํ๋ ์ถ์, ์ฌ๋ง, ์์ ์ (net immigration) ์๋ฃ๋ฅผ ํ์ฉํ๋ค. ์ฐ๋ น๋ณ ์ฑ๋ณ ์ธ์ข ๋ณ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ ๊ณผ๊ฑฐ ์ถ์ธ๋ถ์์ ์ ๊ฐํ์ฌ ์ ๋ง
์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์์ ๋ฐฉ๋ฒ 13 ํ๊ณ , ์ด๊ฒ์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ ์ ๋ง๊ฒฐ๊ณผ์ ๊ณฑํด์ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ด ์ ๋ง๋๋ค. ์ธ๊ตฌํต๊ณํ์ ์ง๋จ๋ณ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ ์๊ณ์ด ํํ๋ฒ๊ณผ ์ธ์ฝ๋ฒ์ ์ด์ฉํด์ ์ ๋ง๋๋ค. ์ฑ๋ณ ์ฐ ๋ น๊ณ์ธต๋ณ(5์ธ๊ตฌ๊ฐ) ์ธ์ข ๋ณ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ robust-resistant nonlinear filter ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ํํํํ ํ, ์ด๋ฅผ ๋ก์ง๋ชจํ์ผ๋ก ์ ํํ๋ค. ๋ก์ง๋ชจํ์ผ๋ก ์ ํ๋ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ ์๊ฐ๋ณ์๋ฅผ ์ค๋ช ๋ณ์๋ก ํ๋ ์ ํํ๊ท๋ฐฉ์ ์์ ์ํด ์ ๋งํ๊ณ , ์ด๋ฅผ ๋ค์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ๋ก ๋ณต์ํ๋ ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์น๊ฒ ๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ ๋น ์ ํ๋ชจํ์ ํตํด ์ ๋ง๋๊ณ , ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ ์ ๋ง๊ณผ์ ์ ํฉ์ฑ์ด ์ ์ง๋๋๋ก ์์ ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์น๊ฒ ๋๋ค. ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ ์ ๋ง์น์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ ์ ๋ง์น๋ฅผ ๊ณฑํด ๋ ธ๋๋ ฅ ๊ท ๋ชจ๊ฐ ์ ๋ง๋๋ค. ์ต์ด ๋ ธ๋๊ณต๊ธ ์ถ์ ์น์์ ์ค๋ช ๋ถ๊ฐ๋ฅ ํน์ ์ ๋งค๋ชจํธํ ๋ณํ์ ๋ ํ ๋ณด์ ์์ ์ด ์ค์๋๋ฉฐ, ๋ณด์ ๋ฐ ์กฐ์ ์์ ์ด ์๋ฃ๋๋ฉด ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ ์ ๋ง์ ์ธ์๋ณ์๋ก ํ์ฉ๋๋ค. ๋. ์ 2๋จ๊ณ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ ๋ง BLS๋ ์ด๋๊ฒฝ์ ์ ์ฑ์ฅ์ ์ ๋งํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ฏธ๊ตญ ๊ตญ๋ด์ด์์ฐ(GDP)๊ณผ ์์ ๋ฐ ์๋์ ๊ตฌ์ฑํ๋ ์ฃผ์ ์ด๋๋ณ์์ ๋ํ ์ ๋ง์ ํ๋ค. BLS๋ ์ด๋๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ ์ ๋ง์ ์ํด MA๊ฑฐ์๋ชจํ์ ์ด์ฉํ๋ค. MA(Macroeconomic Advisers, LLC)๋ 1982๋ ์ ์ค๋ฆฝ๋ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ ์ ๋ง๊ณผ ์ ์ฑ ๋ถ์์ ์ ๋ฌธ์ผ๋ก ํ๋ ๋ฏธ๊ตญ์ ๋ฏผ๊ฐ์ฐ๊ตฌ์๋ก์, ์ ์ฑํค๋ํ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๊ณ๋๋ชจํ(Washington University Macro econometrics Model; WUMM)์ ๊ฐ๋ฐ ์ ์งํ๋ฉด์ ๋ฏธ๊ตญ๊ฒฝ์ ์ ์๋ณ ๋จ๊ธฐ์ ๋ง๊ณผ ๋ถ๊ธฐ๋ณ ์ฅ๊ธฐ์ ๋ง์ ์ ๊ณตํ๊ณ ์๋ค. 4) 2007๋ BLS๋ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง: 2006-2016 ์ ์ํํ๋ฉด์ ๊ณผ๊ฑฐ Global Insight๊ฐ ๊ฐ๋ฐํ์๋ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๊ณ๋๋ชจํ ๋์ ์ MA์ ๋ถ๊ธฐ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ ํ์ฉ ํ๊ฒ ๋์๋ค. ์ด๋๊ฒฝ์ ์ ๋ง์์ BLS๋ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ ๊ธฐ์ดํ์ฌ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ํ์ํ ์ฃผ์ ํต ์ฌ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ณ์๋ค์ ๋ํ ๋ชฉํ์น(target values)๋ฅผ ์ฌ์ ์ ๊ฒํ ๋ฐ ํ๊ฐํ๋ ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์น๋ค. ์์ปจ๋ ํตํ์ ์ฑ , ์ฌ์ ์ ์ฑ , ์๋์ง๋ถ๋ฌธ, ์ธ๊ตฌ์ฑ์ฅ, ์ธ๊ตฌ๊ตฌ์ฑ์ ๋ณํ ๋ฑ ๊ณผ ๊ฐ์ ์ธ์๋ณ์์ ๋ฏธ๋ ๊ฐ์ ๋ํ์ฌ ์ผ์ ํ ๊ฐ์ ์ ํ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ธํ๋ ์ด์ , ์ค ์ ๋ฅ , ๋ ธ๋์์ฐ์ฑ, ๋ฌด์ญ๊ด๋ จ ๋ณ์ ๋ฑ ํต์ฌ๋ณ์๋ค์ ์๋ง์ ๋ฐฉ์ ์์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋ ๊ฑฐ์ ๊ฒฝ์ ๊ณ๋๋ชจํ์ ํ์ฉํ์ฌ ๋ฐ๋ณต์ ํด(solution)์ ์ถ์ ๊ณผ ๊ฒํ ๋ฅผ ํตํด ๋ชฉํ์น๊ฐ ํ ๊ฐ๋๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ๋ฐ๋ณต์ ์ธ ๊ณผ์ ์ ํตํด ์ด๋๊ฒฝ์ ์ ์ ๋ง์ด ์๋ฃ๋๋ฉด, GDP์ ๊ตฌ ์ฑ์์๋ค(์๋น, ํฌ์, ์์ถ, ์์ ๋ฑ)์ ์ ๋ง์น๊ฐ ์ฐ์ ๋ณ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ ์ ๋ง์ ํ์ฉ๋๋ค. 4) MA์ ๋ํ ์์ธํ ์ ๋ณด๋ ํํ์ด์ง(http://www.macroadvisers.com)๋ฅผ ์ฐธ์กฐ.
14 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ๋ค. ์ 3๋จ๊ณ ์ต์ข ์์์ ๋ง ์ 3๋จ๊ณ๋ ์ด๋๊ฒฝ์ ์ ๋ํ ์ ๋ง์ ์ฐ์ ๋ณ ์ฐจ์(industrial level)์ผ๋ก ์ ํํ๋ ๋จ๊ณ์ด๋ค. ์ฆ MA ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ ํตํด ์ด๋์ ์ผ๋ก ์ ๋ง๋ ์ต์ข ์์๊ฐ ์ธ๋ถ ํญ๋ชฉ ๋ณ ๋ฐ ์ฐ์ ๋ณ ๋จ์๋ก ์ ๋ง๋๋ ๋จ๊ณ์ด๋ค. ์ต์ข ์์๋ ์ฌํ์ ์๋น์ค์ ์ฐ์ ๊ฐ ์ค๊ฐ ๊ฑฐ๋์ ๋ํ ํ๋ฆ๊ณผ ๋๋ถ์ด ๊ฐ๋ณ ์ํ๊ณผ ์ฐ์ ์์ค์์ ์ด์ฐ์ถ(gross output)์ ๊ฒฐ ์ ํ๋ฉฐ, ์ด ์ฐ์ ๋ณ ์ด์ฐ์ถ์ ๋ ธ๋์์๋ฅผ ๊ฒฐ์ ํ๋ ํต์ฌ์ ์ธ ์์ธ์ด๋ค. ์ฌํ์ ์๋น ์ค์ ๋ํ ์์๊ตฌ์กฐ์ ๋ณํ๋ ์ด๋ฅผ ์์ฐํ๋ ์๋จ์ ๋ณํ์ ๋๋ถ์ด ์ฅ๋ ๋ ธ๋์์ ์ ๊ตฌ์กฐ๋ณํ๋ฅผ ์ด๋ํ๋ ์ค์ํ ์์ธ์ผ๋ก ์์ฉํ๋ฏ๋ก ์ต์ข ์์์ ๋ํ ์ ๋ง์ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์์ด์ ๋งค์ฐ ์ค์ํ๋ค. ์ต์ข ์์๋ GDP๋ฅผ ์ง์ถ์ธก๋ฉด์์ ํ์ ํ๋ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ํฌ๊ฒ ๊ฐ์ธ์๋น์ง์ถ, ์ด๋ฏผ๊ฐ ๊ตญ๋ดํฌ์, ๋์ธ๋ฌด์ญ๊ณผ ์ ๋ถ์์ ๋ฑ 4๋ถ๋ฌธ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ฉฐ, ์ด๋ค ๋ถ๋ฌธ์ ์ด๋์ ์ ๋ง ์ ์ฐ์ ๋ณ ์์ฐ์ ๋ง์ ์ํ ์ธ๋ถ ํญ๋ชฉ ๋ฐ ์ฐ์ ๋ณ ํญ๋ชฉ์ผ๋ก ๋ฐฐ๋ถ๋๋ค. ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ ์ ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์ ์ด ์ต์ข ์์์ ์ธ๋ถ ํญ๋ชฉ ๋ฐ ์ฐ์ ๋ณ ์ ๋ง์๋ ๋์ผํ๊ฒ ํฌ์ ๋๋ฉฐ, 4๊ฐ ๋ถ๋ฌธ ์ต์ข ์์์ ์ ๋ง๋ฐฉ๋ฒ์ ๊ฐ๊ฐ ๋ค๋ฅด๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ 4๊ฐ ๋ถ๋ฌธ ์ต์ข ์์์ ๋ง์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ๋ ๊ฐ์ง ๊ณตํต์ ์ธ ์ ์ฐจ์ ๊ธฐ์ดํ๋ค. ์ฒซ์งธ, ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ ์ํ ์ด๋์ ๋ง์น์ ์ธ๋ถํ๋ ๊ฐ๋ณ ํญ๋ชฉ๋ณ ์ ๋ง์น์ ํฉ์ ๋น๊ตํ์ฌ ์ด์ค ํ๋ ํน์ ์์๋ฅผ ์กฐ์ ํ์ฌ ์ผ์น์ํค๋ ๋ณด์ ์์ ์ด ์๋ค. ๋์งธ, ์ธ๋ถ ํญ๋ชฉ๋ณ ์ ๋ง์น๋ ์ํ๋ณ๋ก ๋ฐฐ๋ถํ์ฌ ์ฐ์ ๋ณ๋ก ์ ํ๋๋ฉฐ, ์ฌ๊ธฐ์๋ ์ต์ข ์์์ฐ๊ณํ(final demand bridge table)๊ฐ ์ด์ฉ๋๊ณ , ๊ธฐ๋ณธ์ ์ธ ์ ์ฐจ๋ (โ ก-1)์๊ณผ ๊ฐ์ด ์์ฝ๋๋ค....(โ ก-1) ๋จ ์ํ๋ณ ์ต์ข ์์๋ฒกํฐ ์์ฐ๋ฌผํํ๋ณ ์ต์ข ์์๋ฒกํฐ ๋ฐฑ๋ถ์จ๋ก ํ์๋ ์ํ๋ฐ ์์ฐ๋ฌผ ํํ๋ณ ์ฐ๊ณํ ์ํ๋ณ-์์ฐ๋ฌผํํ์ฐ๊ณํ๋ ๊ธฐ์ , ์๋น์๊ธฐํธ, ๊ตฌ๋งคํจํด, ์์ถ์ ์ฐ์ ๋ณ ๊ตฌ์ฑ ๋ฑ ์ ๋ํ ๋ฏธ๋ ๋ณํ๋ค์ ๋ฐ์ํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ์ ๋ฌธ๋ถ์๊ฐ๋ค์ ์ฃผ๊ด์ ๋ถ์์ ์ํ ์ต์ข ์์๋ถ๋ฌธ๋ณ ์ํ๊ตฌ์ฑ์ ๋ํ ์์ธก์ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์ ๋ง๋๋ค. ์ต์ข ์์์ฐ๊ณํ๋ ๊ฑฐ์๊ฒฝ ์ ๋ชจํ์์ ์ฒดํ๋ ๊ฒฝ์ ์ ๊ธฐ๋ฅ์ ๊ด์ ๊ณผ ์ฐ์ ๋ณ ์ง์ข ๋ณ ๋ ธ๋ ์ ๋ง์ ์ํด ์๊ตฌ ๋๋ ๋ถ๋ฌธ๋ณ ๊ด์ ์ ์ํธ ์ฐ๊ณํ๋ ์ค์ํ ๊ธฐ๋ฅ์ ์ ๊ณตํ๋ค. ์ต์ข ์์์ฐ๊ณํ ์ ๋ง ์์ ์์ํญ๋ชฉ๊ณผ ์ํ์ ์ธ๋ถํํ๋ฉด ํ ์๋ก ๊ธฐ์ , ๊ธฐํธ ๋ฐ ๊ธฐํ ๊ตฌ์กฐ์ ์์ธ ๋ณํ ์ ๋ํ ๋ณด๋ค ์ ๋ฐํ ์กฐ์ ์ด ๊ฐ๋ฅํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋์ฑ ์์ ์ ์ธ ์ ํ๊ณ์(bridge
์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์์ ๋ฐฉ๋ฒ 15 coefficients)๊ฐ ๋์ถ๋๋ค๋ ์ฅ์ ์ด ์๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ์ด์ ๋ก BLS๋ ์ต์ข ์์ํญ๋ชฉ์ ๊ฐ๋ฅํ ํ ์ธ๋ถํํ๊ณ ์ด๋ฅผ ๊ตฌ์ฑํ๋ ์ํ์ ์๋ ์ ๊ฒ ํ๋ค. ๋ค๋ฅธ ํํธ ์ํ ์ ์ฐ๋ฌผํํ์ฐ๊ณํ๋ ์ฌํ์ ๋ํ ์ง์ถ์ ์๋น์ ๊ฐ์น(consumer value)์์ ์์ฐ์ ๊ฐ์น(producer value)๋ก ์ ํํ๋ ๋ถ์ฐจ์ ์ธ ๊ธฐ๋ฅ๋ ์ ๊ณตํ๋ค. ์ด๊ฒ์ ์ํ์ด ์์ฐ ๋์ด ์ต์ข ์๋น์์ ์ ๋ฌ๋๋ ๊ณผ์ ์์ ๋์๋งค์ ๊ณผ ๊ฐ์ ์ ํตํ๋์์ ๋ฐ์ํ๋ ๋ง ์ง์ ์์ฐ์ ๊ฐ์น์์ ๋ถ๋ฆฌํ๋ ๊ณผ์ ์ ์๋ฐํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ต์ข ์ง์ถ์ ๊ฐ ํญ๋ชฉ๋ณ ๊ฐ ์น๋ ๊ถ๊ทน์ ์ผ๋ก ํ๋ ๋๋ ๊ทธ ์ด์์ ์ํ๊ณผ ์ ํต๋ถ๋ฌธ์ผ๋ก ๋ฐฐ๋ถ๋๋ค. MA ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ ํตํด ์ด๋์์ค(aggregate level)์ผ๋ก ์ ๋ง๋ ๊ฐ์ธ์๋น์ง์ถ ์ ๊ตญ๋ฏผ์๋ ์์ฐ๊ณ์ ์ 88๊ฐ ํญ๋ชฉ๋ณ ๋ฐ 201๊ฐ ์ฐ์ ๋ณ๋ก ๋ฐฐ๋ถ๋๋ค. 88๊ฐ ํญ๋ชฉ๋ณ ์๋น์ง์ถ์ ์ด๋์๋น์ ์๋๊ฐ๊ฒฉ์ ์ค๋ช ๋ณ์๋ก ํ๋ ํ๊ท๋ถ์๋ชจํ์ ์ํด ๊ฐ๋ณ์ ์ผ๋ก ์ ๋ง๋๋ค. ๊ทธ ๋ค์ 88๊ฐ ํญ๋ชฉ๋ณ ์๋น์ง์ถ ์ ๋ง์ ํฉ๊ณ์ MA ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ ํตํด ์ ๋ง๋ ์ด๋์๋น๋ ์๋ก ์ผ์น๋๋๋ก ์กฐ์ ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์น๊ฒ ๋๋ค. ๋ง์ง๋ง์ผ๋ก 88 ๊ฐ ํญ๋ชฉ๋ณ ์๋น์ง์ถ์ ์ต์ข ์์์ฐ๊ณํ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ 201๊ฐ ์ฐ์ ๋ณ๋ก ๋ฐฐ๋ถํ๋ค. ์ด๋ฏผ๊ฐ๊ตญ๋ดํฌ์๋ MA ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ ํตํด ์ด๋์์ค์์ ์ฅ๋น ๋ฐ ์ํํธ์จ์ด (equipment and software), ๋น๊ฑฐ์ฃผ์(nonresidential structures), ๊ฑฐ์ฃผ์(residential structures) ๋ฐ ์ฌ๊ณ (business inventories) ๋ฑ 4๊ฐ์ง ํญ๋ชฉ์ผ๋ก ์ ๋ง๋๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ฅ๋น ๋ฐ ์ํํธ์จ์ด ํฌ์๋ 13๊ฐ ํญ๋ชฉ์ผ๋ก ๋ค์ ์ ๋ง๋๋ฉฐ, ์ด ๊ณผ์ ์์ GDP, ์ ๋ณธ์คํก ๋ฐ ์๋ณธ๋น์ฉ์ ์ค๋ช ๋ณ์๋ก ํ๋ ํ๊ท๋ฐฉ์ ์์์คํ ์ด ์ด์ฉ๋๋ค. ์ด๋ฐ ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์ณ ์ถ์ ๋ ํญ๋ชฉ๋ณ ์ ๋ง๊ฒฐ๊ณผ๋ ๋ฏผ๊ฐ์๋น์ ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก ๊ทธ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ํฉ๊ณํ ๊ฐ๊ณผ MA ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ ํตํด ์ ๋ง๋ ์ด๋ํฌ์๊ฐ ์๋ก ์ผ์นํ ์ ์๋๋ก ์กฐ์ ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์น๊ฒ ๋๋ค. ์ํ ๊ธฐ์ค(commodity basis)์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฌ๊ณ ์ ๋ง์ ์ฌํ ์์ฐ์ ์ ๊ธฐ ( ๅ ๆ )๊ฐ(lagged values)์ ๊ธฐ์ดํ ์ธ์ฝ๋ฒ์ผ๋ก ์ ๋งํ๊ณ , ์ด๋ค ๊ฒฐ๊ณผ์ ํฉ์ด ๊ฑฐ์๊ฒฝ ์ ๋ชจํ์ ์ํด ์ถ์ ๋ ์ ๋ง์น์ ์ผ์นํ๋๋ก ์กฐ์ ๋๋ค. ๋ฐ๋ฉด ๋น๊ฑฐ์ฃผ์์ ๊ฑฐ์ฃผ์์ ํฌ์๋ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์์ ์ถ์ ๋ ์ ๋ง์น๊ฐ ์ง์ ์ด์ฉ๋๋ค. ์ฌ๊ณ ๋ฅผ ์ ์ธํ ๋ชจ๋ ํญ๋ชฉ๋ณ ๊ตญ๋ดํฌ์๋ ์ต์ข ์์์ฐ๊ณํ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ธ๋ถ ์ฐ์ ๋ณ ๋ก ๋ฐฐ๋ถ๋๋ค. ๋์ธ๋ฌด์ญ์ MA ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ ํตํด ์ฌํ์ ์๋น์ค์ ์ด๋ ์์ถ๊ณผ ์์ ์ด ์ ๋ง๋๋ฉฐ, ์ด๋ค์ ๊ฐ๊ฐ์ ๋ฐฐ๋ถ๋ชจํ(distributional model)์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ธ๋ถ ์ํ๋ณ๋ก ๋ฐฐ๋ถ๋๋ค. ์ฌ๊ธฐ์๋ ์์ถ๊ณผ ์์ ๋ชจ๋์ ๋ํ์ฌ ์ธ๋ถ ์ํ๋ณ ์ ๋ง์น์ ํฉ ์ด ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ ์ํ ์ ๋ง์น์ ์ผ์นํ๋๋ก ์กฐ์ ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์น๋๋ฐ, ์ด๋ ์๋์ง์ ๋ง, ๊ตญ๋ด์์ฅ์ ํ์ฌ ๋ฐ ํฅํ ๊ธฐ๋๋๋ ๋น์ค, ์ฅ๋ ์ธ๊ณ๊ฒฝ์ ์ ํ๊ฒฝ๋ณํ์กฐ๊ฑด ๋ฐ FTA์ ๊ฐ์ ๋ฌด์ญํ์ ๋ฑ์ด ๊ณ ๋ ค๋๋ค. ์ ๋ถ์์๋ MA ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ ํตํด ์ด๋์์ค์์ ์ฐ๋ฐฉ์ ๋ถ ๊ตญ๋ฐฉ๋น, ์ฐ๋ฐฉ์ ๋ถ ๋น๊ตญ๋ฐฉ๋น, ์ฃผ ์ง๋ฐฉ์ ๋ถ ์ง์ถ๊ท๋ชจ ๋ฑ 3๊ฐ์ ์ฃผ์ ํญ๋ชฉ์ผ๋ก ์ ๋ง๋๋ค. ์ด๋ค ์ ๋ง์น ๋ ๋ค์ 4๊ฐ ๋ถ๋ฌธ์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถ๋์ด ๊ฐ๊ฐ ๊ด๋ จ ์ฐ์ ๋ถ๋ฌธ์ผ๋ก ๋ฐฐ๋ถ๋๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ 3๊ฐ์
16 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ์ฃผ์ ํญ๋ชฉ๋ณ ์ ๋ถ์์๋ ๋ณด์์ง์ถ, ์ผ๋ฐ์ ๋ถ๊ณ ์ ์๋ณธ์๋น(consumption of general government fixed capital), ์ดํฌ์ ๋ฐ ๊ธฐํ์๋น ๋ฑ 4๊ฐ์ ์ง์ถ๋ถ๋ฌธ์ผ๋ก ๊ตฌ๋ถ๋์ด ์ ๋ง๋๋ค. ์ด๋ฌํ 3๊ฐ์ ์ฃผ์ ํญ๋ชฉ์ 4๊ฐ์ ์ง์ถ๋ถ๋ฌธ๋ณ๋ก ๋ฐฐ๋ถํ๋ ๊ณผ์ ์ ๊ณผ๊ฑฐ์ ์ถ์ธ, ํฅํ ๊ธฐ๋๋๋ ์ ๋ถ์ ์ฑ ์ ๋ณํ ๋ฑ์ด ๊ณ ๋ ค๋๋ฉฐ, ์ต์ข ์ ์ผ๋ก ์ธ๋ถํ๋ 12๊ฐ์ ์ง์ถํญ๋ชฉ๋ณ ์ ๋ง์น๋ ์ ๊ธฐ์ค๋น๋ ๋ณ์ ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์ ๊ด๋ จ ์ฐ์ ๋ถ๋ฌธ์ผ๋ก ๋ฐฐ๋ถ๋๋ค. ๋ผ. ์ 4๋จ๊ณ ์ฐ์ ๋ณ ์์ฐ์ ๋ง ์ฐ์ ๋ณ ์์ฐ์ ๋ง์ ์ต์ข ์์์ ์ํ๋ณ ๋ฐ ์ฐ์ ๋ณ ๋ฐฐ๋ถ๊ณผ ์ฐ์ ๊ฐ ์ค๊ฐ์ ๊ฑฐ๋๊ด ๊ณ๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ ์ฐ์ ์ฐ๊ดํ์ ๊ธฐ์ดํ์ฌ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์์ ์ ๋ง๋ GDP ์์ค์ ์๊ตฌ ๋๋ ์ฐ์ ๋ณ ์ด์ฐ์ถ(gross output)์ ์ ๋งํ๋ ๋จ๊ณ์ด๋ค. ์ด๋ก ์ ์ผ๋ก GDP๋ ์ต์ข ๊ตฌ์ ์์ ๋ํ ํ๋งค๋ง์ ๋ฐ์ํ๋ฉฐ, ์ค๊ฐํฌ์ ์ ๋ฐ์ํ์ง ๋ชปํ๋ค. ๋๋ฌธ์ ์ฃผ์ด์ง GDP ์์ค์ ์ฐ์ถํ๊ธฐ ์ํด ์๊ตฌ๋๋ ๋ ธ๋๊ณผ ์๋ณธ์ ์ฐ์ ์์ค์์ ์ ๋งํ๊ธฐ ์ํ ์ฌ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ๊ฐ๋ ์ธ GDP๋ฅผ ์ด์ฐ์ถ๋ก ์ ํํ ํ์๊ฐ ์๋ค. ์ฐ์ ์ฐ๊ด๋ชจํ์ ์ด๋ฌํ ์ ํ์ ๊ฐ๋ฅํ๊ฒ ํ๋ฉฐ, ๋ํ ์์ฐ๊ณผ์ ์ ์ํฅ์ ๋ฏธ์น๋ ๊ธฐ์ ๋ณํ, ์๊ธ๋ถ๊ท ํ, ๊ธฐํ ์์ธ ๋ฑ๋ ๋ฐ์ํ ์ ์๋ค. ์ฐ์ ๋ณ ์์ฐ์ ๋ง์๋ BLS ์ฐ์ ์ฐ๊ด๋ชจํ์ ๊ตฌ์ฑํ๋ ์ฐ์ ๋ณ ์์ฐ๊ณผ์ ์ ์ค๊ฐํฌ ์ ์ผ๋ก ์ํ๊ตฌ๋งค๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ ํฌ์ ํ๋ ฌ(use matrix)๊ณผ ๊ฐ ์ฐ์ ์์ ์์ฐ๋๋ ์ํ ์ ๋ํ๋ด๋ ์ฐ์ถํ๋ ฌ(make matrix)๋ ์ ๋ง๋๋ค. ํฌ์ ํ๋ ฌ๊ณผ ์ฐ์ถํ๋ ฌ์ ํฌ์ ๊ณ์ ํ๋ ฌ๊ณผ ์ฐ์ถ๊ณ์ํ๋ ฌ ์ ๋ง์ ํตํด ์์ธก๋๋๋ฐ, ์ ์๋ ์ฐ์ ๋ณ ์์ฐ 1๋จ์(1๋ฌ๋ฌ)์ ํฌ์ ๋๋ ๊ฐ ์ํ์ ๋น์จ๋ก, ํ์๋ ์ํ์์ฐ์ ์ฐ์ ๋ณ ๋ฐฐ๋ถ์จ๋ก ํํ๋๋ค. 5) ์ด๋ฌ ํ ํฌ์ ๊ณ์ํ๋ ฌ๊ณผ ์ฐ์ถ๊ณ์ํ๋ ฌ์ ์ ๋ง์ด ์ํ๋๋ฉด, ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ์์์ ์ํด์ ์ฐ์ ๋ณ ์์ฐ์ ๋ง์ด ํํด์ง๋ค....(โ ก-2) ๋จ ์ฐ์ ๋ณ ์ด์ฐ์ถ๋ฌผ ๋ฒกํฐ ์ฐ์ ๋ณ ์ํ์ํฌ์ ๊ณ์ํ๋ ฌ ์ฐ์ ๋ณ ์ํ์ ์ฐ์ถ๊ณ์ํ๋ ฌ ํญ๋ฑํ๋ ฌ 5) 2007๋ BLS๋ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง: 2006-2016 ์ ์ํํ๋ฉด์ ํฌ์ ๊ณ์ํ๋ ฌ(201 201)์ ๊ณผ๊ฑฐ์ฐ๋ 1998-2006๋ ์ ์ถ์ธ๋ฅผ ์ธ์ฝ๋ฒ์ผ๋ก ์ ๋งํ๊ณ , ์ฐ์ถํ๋ ฌ๊ณ์(201 201)๋ ๊ฐ์ฅ ์ต๊ทผ์ฐ๋์ธ 2006๋ ์ ๊ฐ์ ์ด๊ธฐ ๊ฐ์ผ๋ก ์ด์ฉํ์๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ๊ณผ์ ์์ ์ ๋ฌธ๊ฐ๋ค์ ์ฃผ๊ด์ ํ๋จ๋ ํฌ์ ๋์๋ค๊ณ ํ๋ค.
์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์์ ๋ฐฉ๋ฒ 17 ์ 3๋จ๊ณ ์ต์ข ์์์ ๋ง์์ ๋์ถ๋ ์ํ๋ณ ์ต์ข ์์๋ฒกํฐ(e)๊ฐ (โ ก-2)์์ ํฌ์ ๋ ๋ค. ์์ (โ ก-2)์์์ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ฐจ์์ ์ต์ข ์์์ ๋์ํ๊ธฐ ์ํด ์ฐ์ ๋ณ ์์ฐ๋ ์ด์ผ ํ๋ ์ด์ฐ์ถ ๊ท๋ชจ๊ฐ ๋์ถ๋๋ค. ๋ง. ์ 5๋จ๊ณ ์ฐ์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง ์ฐ์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์ฐ์ ๋ณ ์ด์ฐ์ถ์ ๋ง์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ฐ์ ๋ณ ๋ ธ๋์๊ฐ์ ์ ๋งํ๊ณ , ์ฐ์ ๋ณ ์๊ธ๊ทผ๋ก์์ ์์์ ์ ๋ฐ ๋ฌด๊ธ์ข ์ฌ์๋ ๊ฐ๊ฐ ๋ค๋ฅธ ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก ์ ๋ง๋๋ค. ์ฐ ์ ๋ณ ์ทจ์ ์ ์ดํฉ์ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ ์ด์ทจ์ ์์ ์ผ์นํ๋๋ก ์กฐ์ ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์น๋ฉฐ, ์ด ๊ณผ์ ์์ ์ฐ์ ๋ณ ์๊ฐ๋น ์ด์ฐ์ถ์ ๊ธฐ์ด๋ก ํ์ฌ ์ ๋ง๋ ์ฐ์ ๋ณ ์ด์ฐ์ถ๊ณผ ์ทจ์ ์๋ฅผ ํ๊ฐํ๋ฉฐ ์์ ์ฌ๋ถ๋ ๊ฒํ ๋๋ค. ์ฐ์ ๋ณ ์๊ธ๊ทผ๋ก์๋ ์ฐ์ ๋จ์๋ก ๋ ๋ฆฝ์ ์ผ๋ก ์ํ๋๊ณ , ์ผ๋ จ์ ๋ฐฉ์ ์์ฒด๊ณ๊ฐ ์ด ์ฉ๋๋ค. ์ฒซ์งธ, ์ฐ์ ๋ณ ์ฐ๊ฐ ์ด๋ ธ๋์๊ฐ์ ์๊ฐ๋ณ์๋ฅผ ๊ณ ๋ คํ์ฌ ์์ ํ ์ฐ์ ๋ณ CES ์์ฐํจ์ 1์ฐจ ์กฐ๊ฑด์์ ์ ๋๋ ์ฐ์ ๋ณ ๋ ธ๋์์ํจ์์ ๊ธฐ์ดํ๋ค. ์ฐ์ ๋ณ ๋ ธ๋์์ ํจ์๋ ํด๋น์ฐ์ ์ ์ฐ์ถ๋, ์๋์ ์๊ธ์์น๋ฅ , ๊ธฐ์ ๋ณํ์ ๋๋ฆฌ๋ณ์(proxy variable) ์ธ ์ถ์ธ๋ณ์๋ฅผ ์ค๋ช ๋ณ์๋ก ์ถ์ ํ์ฌ ์ ๋ง๋๋ค. ๋์งธ, ์ฐ์ ๋ณ ์ทจ์ ์ 1์ธ๋น ์ฃผ๋น ํ ๊ท ๋ ธ๋์๊ฐ์ ์ถ์ธ๋ณ์์ ์ค์ ๋ฅ ์ ์ค๋ช ๋ณ์๋ก ์ค์ ๋ ํ๊ท๋ฐฉ์ ์์ ์ํด์ ์ถ์ ๋๋ค. ์ ์งธ, ์ฐ์ ๋ณ ์๊ธ๊ทผ๋ก์ ์๋ ์ฐ์ ๋ณ ์ด๋ ธ๋์๊ฐ, ์ฃผ๋นํ๊ท ๋ ธ๋์๊ฐ๊ณผ ์ทจ์ ์๊ฐ ๋ฑ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋ ํญ๋ฑ์์ ์ด์ฉํ์ฌ ์ ๋ง๋๋ค. ์ฐ์ ๋ณ ์์์ ์ ๋ฐ ๋ฌด๊ธ์ข ์ฌ์๋ ๊ฐ ์ฐ์ ์ ์์ด์ ์๊ธ๊ทผ๋ก์์ ์ด๋ค์ ๊ด๊ณ ์ ๋ํ ๊ณผ๊ฑฐ ์ถ์ธ๋ถ์์ ๊ธฐ์ดํ์ฌ ์ ๋งํ๋ค. ์ฐ์ ๊ฐ ์ฐ์ ์ด์ทจ์ ์ ๊ฐ์ด๋ฐ ์์ ์ ์ ๋ฐ ๋ฌด๊ธ์ข ์ฌ์ ๋น์จ์ ์๊ฐ๋ณ์์ ์ค์ ๋ฅ ์ ์ค๋ช ๋ณ์๋ก ํ๋ ๋ก์งํจ์๋ฅผ ์ค ์ ํ์ฌ ์ถ์ ๋๊ณ , ๊ทธ ๋ค์ ์ฐ์ ๋ณ ์์์ ์ ๋ฐ ๋ฌด๊ธ์ข ์ฌ์ ๋น์จ์ด ์ ๋ง๋๋ค. ์์ ์ ์ ๋ฐ ๋ฌด๊ธ์ข ์ฌ์ ๋น์จ์ ์๊ธ๊ทผ๋ก์ ์๋ฅผ ์ ์ฉํ์ฌ ์ด์ทจ์ ์์๋ฅผ ์ฐ์ถํ๊ณ , ์ฌ ๊ธฐ์ ์๊ธ๊ทผ๋ก์ ์ ์ ๋ง์น๋ฅผ ์ฐจ๊ฐํ์ฌ ์์์ ์ ๋ฐ ๋ฌด๊ธ์ข ์ฌ์ ์๊ฐ ์ ๋ง๋๋ค. ๋ค ๋ฅธ ํํธ ์์์ ์ ๋ฐ ๋ฌด๊ธ์ข ์ฌ์ ๋ ธ๋์๊ฐ์ ์ด๋ค ์ข ์ฌ์ ์์ ํด๋น์ฐ์ ์ ์ฃผ๋น ํ๊ท ๋ ธ๋์๊ฐ์ ์ ์ฉํ์ฌ ์ ๋ง๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ฐ์ ๋ณ ์ด๋ ธ๋์๊ฐ์ ์ฐ์ ๋ณ ์๊ธ๊ทผ๋ก ์์ ์ด๋ ธ๋์๊ฐ๊ณผ ์์์ ์ ๋ฐ ๋ฌด๊ธ์ข ์ฌ์์ ๋ ธ๋์๊ฐ์ ํฉํ ๊ฒ์ผ๋ก ์ ๋ง๋๋ค. ์ฐ์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๋์ฑ ์ธ๋ถํ๋์ด ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ํฌ์ ๋๋ค. 2007๋ ์ฐ์ ๋ณ ์ทจ์ ์ ์ ๋ง์ 201๊ฐ ์ฐ์ ์ ๋์์ผ๋ก ํํด์ก์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ฅผ ๋ค์ ์ธ์ฝ๋ฒ์ ์ด์ฉํ ์ฌ ๋ถ๋ฏธ์ฐ์ ๋ถ๋ฅ์ฒด๊ณ(North American Industry Classification System; NAICS) ๊ธฐ์ค์ผ๋ก 311๊ฐ ์ฐ์ ์ผ๋ก ์ธ๋ถํํ์ฌ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ํ์ฉ๋์๋ค. ๋ค๋ฅธ ํํธ ๋ ธ๋์์ฐ์ฑ์ ์ฐ์ ๋ณ ์ทจ์ ์ ๋ฐ ๋ ธ๋์๊ฐ๊ณผ ์ฐ์ ๋ณ ์ด์์ฐ ์ ๋ง์น๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ณผ
18 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ๊ฑฐ ์ถ์ธ์ ํฅํ ์ ๋ง์ ๋น๊ตํ์ฌ ์ผ๊ด์ฑ์ด ๊ฒํ ๋๋ค. ์ฐ์ ๋ณ ์ทจ์ ์์ ๋ ธ๋์๊ฐ ๋ฐ ์ด์์ฐ์ ๊ธฐ๋ณธ์ ์ผ๋ก ๊ณผ๊ฑฐ์ ๋ ธ๋์์์ ์์ฐ๊ธฐ์ ๋ฑ์ ๊ธฐ์ดํ๊ณ , ์ฌ๊ธฐ์ ๋ถ๋ถ์ ์ผ ๋ก ๊ธฐ์ ๋ณํ๋ ์์ํจํด ํน์ ๊ธฐํ์์ธ์ ๊ณ ๋ คํ๋ค. ์ด๋ฌํ ๊ฐ์ ๋ค์ด ํฅํ ์ ๋ง์ ๋ ์ ํฉํ์ง๋ฅผ ๋ ธ๋์์ฐ์ฑ์ ๊ณผ๊ฑฐ ์ถ์ธ์ ๋ฏธ๋ ์ ๋ง์น๊ฐ์ ๊ด๊ณ๋ฅผ ํตํด ๋ณด์ ๋๊ณ , ์ด๊ธฐ ์ ๋ง์น๋ฅผ ์์ ํ ๊ฒ์ธ์ง ์๋๋ฉด ์ ๋ง๋ฐฉ๋ฒ์ ์์ ํ ๊ฒ์ธ์ง๊ฐ ๊ฒํ ๋๋ค. ๋ฐ. ์ 6๋จ๊ณ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์์์ ์ ๋ง๋ ์ฐ์ ๋ณ ์ทจ์ ์๋ฅผ ์ง์ ๋ณ๋ก ์ ํํ๋ ๋จ๊ณ๋ก์, ์ฐ์ ์ง์ ํ๋ ฌ(industry-occupation matrix) ์ ๋ง์น์ ์ฐ์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๊ณฑํด์ ๋์ถ๋๋ค. ์ฐ์ ์ง์ ํ๋ ฌ์ ์ฐ์ ๋ณ-์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ ๋น์ค ๋๋ ๋น์จ๋ก ์ฐ์ถ๋๋ค. BLS ๋ 3๋ ์ฃผ๊ธฐ๋ก ์ค์ํ๋ ์ฐ์ ๋ณ-์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ๊ตฌ์กฐ์กฐ์ฌ(Occupational Employment Statistics Surveys; OES)๋ฅผ ํตํด 311๊ฐ ์ฐ์ ๊ณผ 750๊ฐ ์ง์ ์ ๋ํ ์ฐ์ ์ง์ ํ ๋ ฌ์ ๊ตฌ์ถํ๋ค. ์ฐ์ ์ง์ ํ๋ ฌ ์ ๋ง์ ์ ๋ฌธ์ ์ง์ ๋ถ์๊ฐ์ ์ฃผ๊ด์ ํ๋จ์ ๊ธฐ์ดํ๋ค. ์ฌ๊ธฐ์๋ ์ด์ฉ ๊ฐ๋ฅํ ๊ณผ๊ฑฐ ๋ฐ์ดํฐ, ํน์ ์ฐ์ ๊ณผ ์ง์ ์ ๋ํ ๊ธฐ์กด ์ฐ๊ตฌ, ์ฐ์ ์ด๋ ๋ฌด์ญ ํน์ ์ ๋ฌธ์ง ์ง์ ๊ด๋ จ ๋จ์ฒด๋ค๊ณผ์ ์ง์์ ์ธ ๋ ผ์ ๋ฑ์ด ๊ณ ๋ ค๋๋ค. ์ ๋ฌธ์ ์ง์ ๋ถ์๊ฐ์ ์ฃผ๊ด์ ํ๋จ์ ์ํด์ ์ ๋ง๊ธฐ๊ฐ ์ค ํน์ ์ง์ ๋น์จ์ ๋ถ๋ณ, ์ฆ๊ฐ ํน์ ๊ฐ์๊ฐ ๊ฒฐ์ ๋๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ๋น์จ ๋ณํ๋ ํด๋น ์ฐ์ ์์ ์ง์ ๋ณ ๋น์จ์ ํฉ์ด '1'์ด ๋์ด์ผ ํ ๊ณ , ๋ค๋ฅธ ์ง์ ์ ๋น์จ๊ณผ ์ฐ๋ํ์ฌ ๋ณํํ๋ค. ์ฐ์ ์ง์ ํ๋ ฌ์ ์๊ธ๊ทผ๋ก์์ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ์ ๋งํ๊ธฐ ์ํด ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ์์์ผ๋ก ์์ฝ๋๋ค....(โ ก-3) ๋จ ์ง์ ๋ณ์๊ธ๊ทผ๋ก์ ๋ฒกํฐ ์ฐ์ ๋ณ์๊ธ๊ทผ๋ก์ ๋ฒกํฐ ์ฐ์ ์ง์ ํ๋ ฌ ์์์ ์์ ๋ฌด๊ธ์ข ์ฌ์์ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์๊ธ๊ทผ๋ก์์ ์ง์ ๋ณ ์ ๋ง๊ณผ ๋ฐฉ๋ฒ ์ ์ ์ฌํ์ง๋ง, ๋ณ๋ ์ ์ฐจ๋ฅผ ํตํด์ ์ ๋ง๋๋ค. ์ฐ์ ์ธ๊ตฌ์กฐ์ฌ(CPS)์ ๊ธฐ์ดํ์ฌ ๊ฐ ๋ณ ์ง์ ์์ ์์์ ์ ๋ฐ ๋ฌด๊ธ์ข ์ฌ์, ๋์ ์์ฐ์ด๋ ์์ , ์ด์ ํน์ ๊ฐ๊ณ๊ณ ์ฉ๋ถ๋ฌธ ์์ 1์ฐจ์ ์๊ธ๊ทผ๋ก์์ 2์ฐจ์ ์๊ธ๊ทผ๋ก์๋ฅผ ๊ตฌ๋ถํ๋ค. ํน์ ์ง์ ์ ์์์ ์ ๋ฐ ๋ฌด๊ธ์ข ์ฌ์, ๋๋ฆผ์ด์ ๊ณผ ๊ฐ๊ณ๊ณ ์ฉ ์๊ธ๊ทผ๋ก์ ๋น์ค์ ๊ฒฝ์ ์ ์ฒด์์ ์ฐ์ถํ์ฌ ์ ๋ง ํ๊ณ , ์ง์ ๋ณ ์๊ธ๊ทผ๋ก์ ์ ๋ง์น์ ํฉ์ฐํ์ฌ ์ง์ ๋ณ ์ด์ทจ์ ์๋ฅผ ์ถ์ ํ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์๊ธ๊ทผ๋ก์์ ์์์ ์ ๋ฐ ๋ฌด๊ธ์ข ์ฌ์์ ์ง์ ๋ณ ์ ๋ง์ ์ผ์์ ์ค์ , ์ ๋ ํด์ง, ์ง
์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์์ ๋ฐฉ๋ฒ 19 ์ ๋ณ๊ฒฝ ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์ ๋์ฒด์์(replacement demand)๋ ๊ณ ๋ คํ๋ค. ๋์ฒด์์์ ๋ง์ ๊ธฐ ๋ณธ์ ์ผ๋ก ์ธ๊ตฌ์กฐ์ฌ(CPS)์ ์ํ ๊ณผ๊ฑฐ ์ถ์ธ๋ถ์์ ๊ธฐ์ดํ๋ค. ์ฌ๊ธฐ์๋ ์๋ก์ด ์ง์ ์ ์ฑ์ฅ ๊ฐ๋ฅ์ฑ, 2์ฐจ์ ์๊ธ๊ทผ๋ก์, ์ฆ ๋๊ฐ์ ์ง์ ์ ๊ฐ๋ ๊ทผ๋ก์ ์ฆ๊ฐ ๋ฑ์ ๋ํ ๋ถ์๋ ํฌ์ ๋๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์ ์ฌ์ ์ง์ ๋ณ ์ทจ์ ๊ธฐํ์ ๋ํ ์ ์ฉํ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ฅผ ์ ๊ณตํ๋ค. 2) ์บ๋๋ค COPS ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ฐจ์์ธก๋ชจํ ๊ฐ. COPS ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ฐจ์์ธก๋ชจํ์ ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์ ์บ๋๋ค ์ธ์ ์์๊ฐ๋ฐ๋ถ(HRDC)๋ COPS ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ฐจ์์ธก๋ชจํ์ ๊ฐ๋ฐํ์ฌ ์ฐ์ ๋ณ -์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง ๋ฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ฐจ์ ๋ง์ ์ค์ํ๊ณ ์๋ค. 6) COPS ๋ชจํ์ 1969๋ ๋ ธ ๋๋ถ(Department of Manpower)๊ฐ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์ค์ํ๋ฉด์ ๊ฐ๋ฐ๋์๋ค. 1980๋ ๋ ์บ๋๋ค๋ COPS ๋ชจํ์ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋ณด์์คํ ์ ๊ณ๋์ ๋ถ์ํ๋ก ํ์ฅํ ์๋ค. COPS ๋ชจํ์ ์ด๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ ๋งํ๋ ์์๋ชจํ์ด์์ผ๋, 1990๋ ๋ ์ค๋ฐ ์ดํ ํ๊ต์กธ์ ์, ์ด๋ฏผ์ ๋ฐ ๋ ธ๋๋ ฅ ์ฌ์ง์ ์ ๋ฑ ๊ณต๊ธ์ธก๋ฉด๋ ๋์์ ๊ณ ๋ คํ๋ ํตํฉ ์ ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ผ๋ก ๋ฐ์ ํ์๋ค. COPS ๋ชจํ์ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ, ์ฐ์ ๋ฐ ์ง์ ์ ๋ํ ์ ๋ง์์ ์ ์ฒด๊ณ์ ์ผ๋ก ์ค์ํ๋ ์ ๋ง์์คํ ์ผ๋ก ์ง๋ 15๋ ๊ฐ 10๊ฐ์ฃผ์ HRDC์ ํ๋ ฅ๊ด๊ณ๋ฅผ ์ ์งํ๋ฉด์ ๋ฐ์ ํ์๋ค. ๋ํ COPS ๋ชจํ์ ์ฃผ์ ๋ถ ์ฐ๊ตฌ์๋ค๊ณผ ๋คํธ์ ํฌ๋ฅผ ํ์ฑํด ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ํ์ํ ํต๊ณ, ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ, ๋ ธ๋์์๋ชจํ์ ๊ฐ๋ฐ ์ ์งํด ์ค๊ณ ์๋ค. <ํ II-1> COPS ๋ชจํ์ ์ฃผ์ ๊ตฌ์ฑ์์ ์์๋ชจํ; ์ ๊ท์ธ๋ ฅ(New Opening)=์ฑ์ฅ์์(Expansion)+๋์ฒด์์(Replacement) ๊ณต๊ธ๋ชจํ; ๋ ธ๋๊ณต๊ธ=์กธ์ ์(School-leavers)+์ด๋ฏผ์(Immigrants)+์ฌ์ง์ ์(Re-entrants) ๊ท ํ; ๋ ธ๋์์ = ๋ ธ๋๊ณต๊ธ (๋ ธ๋๊ณต๊ธ+์ค์ ์) > (์ ๊ท์ธ๋ ฅ) = ์ธ๋ ฅ๊ณผ์(์ด๊ณผ๊ณต๊ธ) (๋ ธ๋๊ณต๊ธ+์ค์ ์) < (์ ๊ท์ธ๋ ฅ) = ์ธ๋ ฅ๋ถ์กฑ(์ด๊ณผ์์) ์๊ธ์ฐจ์ธ๋ ฅ์์ธก; ์ด๊ณผ๊ณต๊ธ ๋ฐ ์ด๊ณผ์์ ๋ณํ COPS ๋ชจํ์ 139๊ฐ ์ง์ ๊ณผ 5๊ฐ ์ง๋ฅ(skill)๋ฒ์ฃผ์ ๋ํ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง ๋ฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ ์ฐจ์ ๋ง์ ์ค์ํ๋ค. COPS ๋ชจํ์ <ํ โ ก-1>์ ๊ฐ์ ๋ค์ฏ ๊ฐ์ง ๊ตฌ์ฑ์์๋ฅผ ํตํด 6) COPS ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ฐจ์์ธก๋ชจํ์ Canadian Occupational Projection System์ ์ฝ์นญ์ด๋ค.
20 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ์ง์ ๋ณ, ๊ต์ก์์ค๋ณ ์ด๊ณผ๋ ธ๋๊ณต๊ธ๊ณผ ์ด๊ณผ๋ ธ๋์์๋ฅผ ์ ๋งํ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ ์ฒด ๋ ธ๋์ ์ฅ์ ๋ํ ์ ๋ง์ 2๋ ๋ง๋ค ์ํ๋๊ณ ๋งค๋ ๋ถ๋ถ์ ์ผ๋ก ๊ฐฑ์ ๋๊ณ ์์ผ๋ฉฐ ์ง์ญ ํํธ ๋์ ์ง์ญ์ฌ์ด์ ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ๋งค๋ ๊ณต์ ๋์ด ์ํธํ์กฐ์ฒด๊ณ๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ๊ณ ์๋ค. COPS ๋ชจ ํ์ ๋ ธ๋์์ฅ ์ ๋ง๊ตฌ์กฐ๋ [๊ทธ๋ฆผ โ ก-2]์ ๊ฐ์ด ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์๋ค. ๋ ธ๋์์์ ๋ง์ ๊ฑฐ ์๊ฒฝ์ ์ ๋ง ๋ฐ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋ง ์ฐ์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง ์ฑ์ฅ์์์ ๋์ฒด์์์ ๋ง์ ์์ ๋ก ์ค์๋๊ณ , ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ๋ง์ ์ธ๊ตฌ์ ๋ง ๋ ธ๋๋ ฅ๊ณต๊ธ์ ๋ง ์ ๊ท์กธ์ ์์ ์ด๋ฏผ์ ์ ๋ง ๋ฑ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ๋ ธ๋์์์ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ๋ฐ๋ผ ๋ฏธ๋ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ง๋ฅ ๋ณ-์ง์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ์ผ์น๊ฐ ์ ๋ง๋๋ค. [๊ทธ๋ฆผ II-2] COPS ๋ชจํ์ ๋ ธ๋์์ฅ ์ ๋ง ๊ตฌ์กฐ ์๋ฃ: Berube, Gilles(2007), "Labour Market Forecasting at HRDC", PWFC Pre-Symposium Workshop on Data Development and Modelling. ๋. ๋ ธ๋์์์ ๋ง ๋ ธ๋์์๋ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ ์ํ ์ฐ์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง๊ณผ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง ๋ฑ 2๋จ๊ณ ๋ก ์ค์๋๋ค. 1๋จ๊ณ ์ฐ์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ CBC์ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ค๊ธฐ์ ๋ง๋ชจํ์ ๊ธฐ์ดํ๋ฉฐ, ๋งค๋ ์บ๋๋ค ์ ์ฒด ๋ฐ ์ฃผ์ ๋ํด ํฅํ 10๋ ๊ธฐ๊ฐ ์ฃผ์ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ ๋ง๊ณผ ํจ๊ป ์ค์๋ ๋ค. HRDC๋ ์ปจํผ๋ฐ์ค๋ณด๋ ์บ๋๋ค๋ณธ๋ถ(Conference Board of Canada; CBC)์ ํ์กฐ ์๋ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ค๊ธฐ์ ๋ง๋ชจํ(Medium-Term Forecasting Model; MTFM)์ ์ด์ฉํ์ฌ GDP์ ์ฃผ์ ๊ตฌ์ฑ์์์ ๋ ธ๋์์ฅ ๊ด๋ จ ๋ณ์๋ค์ด ์ ๋ง๋๋ค. MTFM๊ณผ
์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์์ ๋ฐฉ๋ฒ 21 ๋ณด๊ฑด ๋ฐ ๊ต์ก ์์ฑ๋ชจํ(satellite models)์ ์ด์ฉํด ๋ถ๋ฏธ์ฐ์ ๋ถ๋ฅ(NAICS) ๊ธฐ์ค 33 ๊ฐ ์ฐ์ ๋ณ ์์ฐ๊ณผ ์ทจ์ ์๊ฐ ์ ๋ง๋๋ค. ์ด๋ฌํ ์ฐ์ ๋ณ ์ทจ์ ์ ์ ๋ง์ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์ํ ๊ธฐ๋ณธ ์๋ฃ๋ก ํ์ฉ๋๋ค. 2๋จ๊ณ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์ฐ์ ๋ณ ์ทจ์ ์ ์ ๋ง์ ์ฐ์ ์ง์ ๋ณ ํ๋ ฌ์ ์ ์ฉํ์ฌ ์ถ์ ๋๋ค. ์ฐ์ ์ง์ ๋ณ ํ๋ ฌ์ ๋ ธ๋๋ ฅํต๊ณ์กฐ์ฌ(Labour Force Survey)๋ฅผ ๊ธฐ์ด๋ก ํ์ฌ ์์ฑ๋๋ฉฐ 33๊ฐ ์ฐ์ ๊ณผ 140๊ฐ ์ง์ ์ (cell)๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ค. ์ฐ๊ฐ ์ ๊ท ์ผ์๋ฆฌ ๊ฐ ๋ ์ผ๋ก ๊ณตํ๋๋ ์ง์ ๋ณ ๋ ธ๋์์(์ฑ์ฅ์์; growth demand)๋ ํด์ง์ ์ํ ๋์ฒด ์์(replacement demand)์ ์ ๊ท์์(expansion demand)์ ํฉ์ ์ํด์ ์์ธก ๋๋ค. ๋ค. ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ๋ง ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ์ธ๊ตฌ๊ตฌ์กฐ, ๋ ธ๋๋ ฅ ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ง์ ๋ณ ์กธ์ ์๊ณผ ์ง์ ๋ณ ์ด๋ฏผ์ ๋ฑ์ ๋ํ ์ถ์ฐจ์ ์ ๋ง์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๋ค. ์ธ๊ตฌ๊ตฌ์กฐ์ ๋ํ ์ ๋ง์ ๊ฒฝ์ ๋ถ๋ฌธ๊ณผ ์ธ๊ตฌ๋ถ๋ฌธ์ด ๊ฒฐํฉ๋ MEDS๋ชจํ์ ์ ๊ฐํ์ฌ ์ค์๋๋ค. MEDS๋ชจํ(Models of the Economic and Demographic System)์ McMaster ๋ํ์ Denton๊ณผ Spencer ๊ต์์ ์ํด ๊ฐ ๋ฐ๋ ๋ชจํ์ด๋ค. ์ด๊ฒ์ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ถ๋ฌธ๊ณผ ๋๋ถ์ด ์ธ๊ตฌ์ ๊ต์ก์์ค๋ณ ๋น์ค ์ ๋ง, ์ด์ ์ฐํจ์์ ๋ ธ๋, ์๊ธ ๋ถ๋ฌธ ๋ฑ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋์ด ์๋ค. MEDS๋ชจํ์ ์ด์ฉํ์ฌ ๋งค๋ ์ถ ์, ์ฌ๋ง ๋ฐ ์ด์ฃผ์ ๋ํ์ฌ ์ฑ ์ฐ๋ น๋ณ๋ก 2051๋ ๊น์ง ์ธ๊ตฌ๊ตฌ์กฐ์ ๋ณํ๋ฅผ ์ ๋งํ๋ค. ๋ ธ๋๋ ฅ ๊ณต๊ธ์ ๋ง์ MEDS๋ชจํ ๋ด์ ํฌํจ๋ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ ์์ธก๋ชจํ์ ๊ธฐ์ดํ๋ค. ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ ์ฑ๋ณ ๋ฐ 12๊ฐ ์ฐ๋ น๊ณ์ธต, 7๊ฐ ๊ต์ก์์ค, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ 5๊ฐ ์ง๋ฅ ๋จ์๋ก ์ธ๋ถํํ์ฌ ์ ๋ง๋๊ณ ์๋ค. ์ง์ ๋ณ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ํ๊ต์กธ์ ์, ์ด๋ฏผ์ ๋ฐ ๋ ธ๋๋ ฅ ์ฌ์ง์ ์์ ์ดํฉ์ ์ํด์ ๊ฒฐ ์ ๋๋ค. ์กธ์ ์ ์ง์ ๋ณ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ๊ณผ๊ฑฐ ์กธ์ ์์ ๋ํ ์ค๋ฌธ์กฐ์ฌ์ ๋ค์ํ ์ ํ์ ์กธ์ ์์ ๋ํ ๊ฐ๋ณ ์ถ์ ์น๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ณ์ฐํ ์กธ์ ์ ์ง์ ์ ํํ๋ ฌ์ ์ด์ฉํ๋ค. ๋ค๋ฅธ ํํธ ์บ๋๋ค์์ ์ด๋ฏผ์๊ฐ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์์ ์ฐจ์งํ๋ ๋น์ค์ด ๋๊ณ , ๋ ธ๋๊ณต๊ธ ์ ๋ง์์ ์ด๋ฏผ์์ ๊ต์ก๊ณผ ์ง๋ฅ์์ค์ ๊ณ ๋ คํ๋ ๊ฒ์ด ์ค์ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ด๋ฏผ์์ ๊ต ์ก์์ค๋ณ, ์ง๋ฅ๋ณ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ๋ ์ค์๋๋ค. ๋ผ. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ฐจ์์ธก๋ชจํ: ๋ ธ๋์์์ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ํตํฉ์ ๋ง COPS ๋ชจํ์ ๋ ธ๋์์์ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ์ง์ ๋น๊ต๊ฐ ๊ฐ๋ฅํ 139๊ฐ ์ง์ ์ ๋ํด์ ์ง์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ์ผ์น ๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ ๋งํ๋ค. ์ง๋ฅ์์ค๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ์ผ์น๋ ์ ๊ท์ธ๋ ฅ์ ์์ ์ง๋ฅ์์ค๋ณ ์ธ๋ ฅ๊ณต๊ธ ์ ๋ง์น๋ฅผ ๋น๊ตํด์ ์ฐ์ถํ๋ค. ์ง์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ์ผ์น๋
22 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ์ ๊ท์ธ๋ ฅ์์(์ฑ์ฅ์์์ ๋์ฒด์์์ ํฉ๊ณ)์ ์ ๊ท๊ตฌ์ง์์(์กธ์ ์์ ์ด๋ฏผ์์์ ๋์ถ๋ ์ ๊ท๊ตฌ์ง ์)๋ฅผ ๋น๊ตํ์ฌ ์ถ์ ๋๋ค. ์ธ๋ ฅ์๊ธํตํฉ ๊ณผ์ ์์ ๋ ธ๋์์ฅ ๋ถ๊ท ํ์ ๋ํ ์กฐ์ ์ ๊ณ ๋ คํ์ง ์๋๋ค. COPS ๋ชจํ์ ์ค์ฉ์ ์ธ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์ ์ํ๊ณ ์ ์ฑ ์ ๋ชฉ์ ์ ๋ฌ์ฑํ๊ธฐ ์ํด ๊ฐ๋ฐ๋์๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ์ผ์น ์ ๋ง์น๋ ์บ ๋๋ค์ ์ง์ ๊ณผ ๊ต์ก์ ์ฑ ์ ํญ๋๊ฒ ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์์ผ๋ฉฐ ๊ตฌ์ง์์๊ฒ ์ ์ฉํ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ก ์ ์ ๊ณต๋๋ค. ์ง์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ์ผ์น๋ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ฑ ๊ณผ ์ง์ ๋ฅ๋ ฅ๊ฐ๋ฐ์ ์ฑ ์ ์ ์ ํ ๊ฒ ํ์ฉํ ์ ์๋ค๋ ์ฅ์ ์ด ์๋ค. ๋ง. ์ด์ฉํต๊ณ COPS ๋ชจํ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ 7์ข ์ ์ฃผ์ ๊ณ ์ฉ๊ด๋ จ ํต๊ณ์กฐ์ฌ ์๋ฃ๋ฅผ ์ฃผ๋ก ์ฌ์ฉํ ๋ค. ์ด๋ฌํ ํต๊ณ์๋ฃ ์ด์ธ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ ์ฃผ๋ก ์ด์ฉ๋๋ ๊ตญ๋ฏผ๊ณ์ , ๋ฌผ๊ฐ ๋ฐ ์๊ธ ๋ฑ์ ํต๊ณ๊ฐ ํ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. <ํ II-2> ๋ ธ๋์์ ์ ๋ง์ ์ฌ์ฉ๋ ๋ฐ์ดํฐ ์ถ์ฒ ์๋ฃ ์ถ์ฒ ๊ธฐ๊ฐ ์ฉ๋ Labour Force Survey (LFS) (Monthly) National Graduates Survey (NGS) (Occasional) Post-secondary Student Information System (PSIS) (Annual) Youth in Transition Survey (YITS) (Biannual) Census (5-Year) Annual Demographic 1971 to 2006 Statistics (Annual) Longitudinal Administrative Data (LAD) (Annual) 1976 to 2006 (1987-2006 for occupational and industrial data) 2002 (Class of 2000) 1997 (Class of 1995) Primary & High School: 2003-04 Trade & Voc.: 1999 Colleges: 1999 University: 2004 2000 to 2003 2006 - Primary data to project employment growth by occupation (expansion demand) - Occupational distribution of non-pse graduates (high school and less than high school) and discontinuants (from PSE) - Primary source of data on how graduates in different PSE fields of study map into employment in specific occupations - PSIS data used to project new school enrollments and the new supply entering the labour market from the different education levels - Used in forecasting the proportion of high school graduates that go on to pursue PSE - Provide the labour force participation rate of immigrants - Allocation of new immigrants by occupation 1971 to 2006 - Demographic projections 1982 to 2005 - Estimation of the total number of retirements at the national level ์๋ฃ: Berube, Gilles, "Labour Market Forecasting at HRDC", PWFC Pre-Symposium Workshop on Data Development and Modelling, 2007.
์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์์ ๋ฐฉ๋ฒ 23 3) ๋ค๋๋๋ ROA๋ชจํ ๊ฐ. ๊ธฐ๋ณธ๊ฐ์ [๊ทธ๋ฆผ II-3] ROA ์ธ๋ ฅ์์ธก ๋ชจํ์ ๊ธฐ๋ณธ๊ตฌ์กฐ์ ์์ธก๊ณผ์ ๋ค๋๋๋ ๋ง์คํธ๋ฆฌํธ(Maastricht)๋ํ ๊ฒฝ์ํ๋ถ ๊ต์๋ก ๋๋ถ๋ถ ๊ตฌ์ฑ๋ ๊ต์ก๊ณผ ๋ ธ๋์์ฅ์ฐ๊ตฌ์ (Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmark; ROA)๊ฐ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ง์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๋ฑ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ROA ๋ชจํ์ ๊ฐ๋ฐํ์๋ค. 7) ROA 7) ROA๋ ๋ง์คํธ๋ฆฌํธ ๋ํ ๊ฒฝ์ํ๋ถ ๊ต์๋ฅผ ํฌํจํ ์ ์ฒด ์ฐ๊ตฌ์ง์ด ๋๋ต 30์ฌ๋ช ์ด๋ฉฐ, ์ด๋ค์ ๋ชจ๋ ๋ ธ๋์ ์ฅ ์ธ๋ ฅ์ด๋ ๋ฐ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ ๋ด๋นํ๊ณ ์๋ค(๊ด๊ณ์์์ ์ธํฐ๋ทฐ; 2008.8).
24 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ๋ชจํ์ ์ ์ฑ ๋น๊ตญ์ ์ํ ์ ์ฑ ๊ธฐ๋ฅ๋ณด๋ค๋ ๊ฐ์ธ๋ค์ ๋ํ ์ ๋ณด๊ธฐ๋ฅ์ ์ค์ํ๋ค. ํนํ ๋ค๋๋๋ ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ํ์๋ค์๊ฒ ๊ต์ก ๋ฐ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๊ดํ ์ ๋ขฐํ ๋งํ ์ ๋ณด ๋ฅผ ์ ๊ณตํ์ฌ ๊ต์กํ๋ จ๊ณผ์ ๋๋ ์ง์ ์ ํ์ ์ฌ๋ฐ๋ฅด๊ฒ ํ ์ ์๋๋ก ํ๋๋ฐ ์ด์ ์ ๋ง์ถ๊ณ ์๋ค. ROA ๋ชจํ์ ์ด์ ๊ฐ์ ๋ชฉ์ ์ ๋ฌ์ฑํ๊ธฐ ์ํ์ฌ ๋ค๋ฅธ ๊ตญ๊ฐ๋ค์ ๋นํด ์งง์ 5๋ ์ ์์ธก๊ธฐ๊ฐ์ผ๋ก ํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์์ ์์ธก๋ณด๋ค๋ ์ง์ ์์ธก์ ๊ฐ์กฐํ ๋ค. ROA๋ ์ค์ฅ๊ธฐ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง๋ณด๋ค ํฅํ 5๋ ๊ฐ ๊ต์กํ๋ จ๋ณ ์๊ธ๊ด๊ณ ๋ถ์์ ์น์คํ๋ค. ๋ค์์ ์์ธํ๊ฒ ์ดํด๋ณด๋ ๊ฒ๊ณผ ๊ฐ์ด ํน์ ์ง์ ์ ํฅํ 5๋ ๋์ ์ ๋ง์ good ๋๋ poor ์ ๊ฐ์ ์์ผ๋ก ๋ํ๋ธ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ฏธ๋๋ ธ๋์์ฅ์งํ, ๊ฒฝ๊ธฐ๊ฐ์๋์งํ(๊ฒฝ ๊ธฐ๋ณ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๊ณ ์ฉ ๋ถ์์ ์ ๋), ์ํ์ ์ด๋์ฑ์งํ(๋ ธ๋์์ฅ์ ์ ์ฐ์ฑ ์ ๋) ๋ฑ ๋ ์์ฑ ๊ณตํ๋๊ณ ์๋ค. ๊ต์ก๊ณผ ๋ ธ๋์์ฅ์ฐ๊ตฌ์(ROA)๋ ์ง์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์์ ์์ธก๊ณผ ๊ต์กํ๋ จํํ๋ณ ์ธ๋ ฅ์์ ์์ธก์ ๋ณํํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์์ฐ์์๋ค ์ฌ์ด์ ๋์ฒด๊ด๊ณ, ์ฑ์ฅ์์(๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณํ)์ ๋์ฒด์์(ํด์ง, ์ด์ง์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ณํ)๋ฅผ ๊ตฌ๋ถํ์ฌ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ธก๋ฉด์์ ์ ๊ต์ฑ์ ์ธ์ ๋ฐ๊ณ ์๋ค. ROA๋ ๊ต์ก์์ฅ๊ณผ ๋ ธ๋์์ฅ ์ฌ์ด์ ์ ํธ์์ฉ์ ๋ํ ์ถฉ์คํ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ ๊ณตํจ์ผ๋ก์จ, ๋ ๋ถ๋ฌธ์ด ์ํธ ๊ธด๋ฐํ ์ฐ๊ณ๋ ์ ์ ๋๋ก ํ๋๋ฐ ๊ฐ์ฅ ํฐ ๋ชฉ์ ์ ๋๊ณ ์๋ค. ์ด๊ฒ์ ํ์๋ค์๊ฒ ๋ณด๋ค ์ ๋ขฐํ ๋งํ ๊ณ ์ฉ ์ ๋ณด๋ฅผ ์ ๊ณตํ์ฌ ํ์๋ค์ด ์ง์ ๋๋ ๊ต์กํ๋ จ๊ณผ์ ์ ์ฌ๋ฐ๋ฅด๊ฒ ์ ํํ ์ ์๋๋ก ๋์์ฃผ๋ ๋ฐ ์๋ค. ๋. ๋ฏธ๋๋ ธ๋์์ฅ์งํ ROA๋ ์ง์ ๊ตฐ๋ณ ๋๋ ๊ต์กํ๋ จํํ๋ณ ๋ ธ๋์์ฅ ์ ๋ง ์ ๋ณด๋ฅผ ์์ฑํ์ฌ ํ์๋ค์ ๊ฒ ์ ๊ณตํ๋ ค๋๋ฐ ํฐ ๋ชฉ์ ์ ๋๊ณ ์๋ค. ๋ฏธ๋๋ ธ๋์์ฅ์งํ(IFLM: Indicator of the Future Labour Market)๋ ๊ต์กํ๋ จ์ ๋ง์น๊ณ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์๋ก์ด ์ง์ ํ ์๋น๋ ธ ๋์๋ค์ ์ํ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋ง์ ๊ดํ ์งํ์ด๋ค. IFLM = E+INS+U E+max(0,ED)+RD...(โ ก-4) ๋จ, E : ํ์ฌ์ ์ทจ์ ์ INS : ์์ธก๊ธฐ๊ฐ ์ค ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ง์ ํ๋ ์กธ์ ์์ ์(์ ๊ท๋ ธ๋๋ ฅ ๊ณต๊ธ) U : ํ์ฌ 1๋ ๋ฏธ๋ง์ ๋จ๊ธฐ์ค์ ์ ED: ์์ธก๊ธฐ๊ฐ ์ค ํ์ฅ์์ RD : ์์ธก๊ธฐ๊ฐ ์ค ๋์ฒด์์ (โ ก-4)์์์ ๋ ธ๋์์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ๋ํ๋ด๊ณ ์๋ ๋ถ๋ชจ๋ ์์ธก์์ ์ ๊ธฐ์กด ๊ทผ๋ก์์
์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์์ ๋ฐฉ๋ฒ 25 ์ ํ์ฅ์์์ ๋ณด์ถฉ์์๋ฅผ ํฉํ ์ธ์์๋ฅผ ๊ฐ๋ฆฌํค๊ณ , ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ํฌ๊ธฐ๋ฅผ ๋ํ๋ด๋ ๋ถ์๋ ์์ธก์์ ์ ๊ธฐ์กด ๊ทผ๋ก์์์ ์์ธก๊ธฐ๊ฐ ์ค์ ์ ๊ท๋ก ์ ์ ๋ ์๋น๋ ธ๋์๋ค์ ์, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ ๊ท๋ก ์ ์ ๋ ์๋น๊ทผ๋ก์๋ค์ ๊ต์กํ๋ จํํ์ ๋์ผํ ๊ต์กํ๋ จํํ๋ฅผ ๊ฐ๊ณ ์์ผ๋ฉด์ ์ค์ ๊ธฐ๊ฐ์ด 1๋ ์ดํ์ธ ๋จ๊ธฐ ์ค์ ์ ์๋ฅผ ํฉํ ๊ฐ์ด๋ค. ๋ฏธ๋ ๋ ธ๋์์ฅ์ IFLM ์งํ๋ฅผ ๊ธฐ์ด๋ก 5๋จ๊ณ์ ์ง์ ์ธ ์์ธก์ด ์๋๋๊ณ ์๋ค. ์์ปจ๋ IFLM์ด 0.85๋ณด๋ค ์์ ๋๋ ๋ ธ๋์์ฅ์์ ๊ณต๊ธ์ ๋นํด ์ธ๋ ฅ์์๊ฐ ๋งค์ฐ ๋ง์ ์ํ๋ก์ very good ์ผ๋ก ํ์๋๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ IFLM์ด 0.85~1์ผ ๊ฒฝ์ฐ๋ ๋ ธ๋ ์์ฅ์์ ์ธ๋ ฅ๊ณต๊ธ๋ณด๋ค ์ธ๋ ฅ์์๊ฐ ์ฝ๊ฐ ๋ง์ ์ํ(good)๋ฅผ ์๋ฏธํ๊ณ , 1~1.05์ฌ์ด ๋ ๋ณดํต ์ ๋(reasonable), 1.05~1.15๋ ์ธ๋ ฅ๊ณต๊ธ์ด ์์๋ณด๋ค ๋ ๋ง์ ์ํ๋ก์ ์ธ ๋ ฅ์์ ๋ถ์กฑ(moderate)์ ๋งํ๋ค. ๋ง์ง๋ง์ผ๋ก 1.15์ด์์ ๋งค์ฐ ์ฌํ ๊ณผ์๊ณต๊ธ(bad) ์ํ๋ฅผ ์๋ฏธํ๋ค. ๋ค. ๋ ธ๋์์ฅ ์ด๋์งํ IFLM ์์น๊ฐ ๋๊ด์ ์ด๋๋ผ๋ ๊ต์กํ๋ จ๊ธฐ๊ด์ผ๋ก๋ถํฐ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ง์ ํ๋ ์ธ๋ ฅ ๋ค์ด IFLM์ด ์์ธกํ๋ ๊ฒ๋งํผ ์ทจ์ ๋์ง ์์ ์ ์๋ค. ๋ฐ๋๋ก IFLM ์์น๊ฐ ์๋ฌด ๋ฆฌ ๋น๊ด์ ์ด๋๋ผ๋ ๊ต์กํ๋ จ๊ธฐ๊ด์์ ๋ ธ๋์์ฅ์ผ๋ก ์ง์ ํ๋ ์ธ๋ ฅ ๋๋ค์๊ฐ ์ค์ ์ํ์ ๋์ธ๋ค๊ณ ๋จ์ ํ ์ ์๋ค. ๋ ธ๋์์ฅ์ ์๊ธ์ํ์ ๋ฐ๋ผ ์ ๊ท ์ง์ ์๋ ์ฒ์ ์ทจ์ ํ๊ธฐ๋ฅผ ์ํ๋ ํน์ ๋ถ๋ฌธ์์ ๋ค๋ฅธ ๋ถ๋ฌธ์ผ๋ก ์ฎ๊ธธ ์๋ ์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ผ์ ํ ๊ต ์กํ๋ จ์ ๋ฐ๊ณ ๋ค๋ฅธ ์ง์ ํน์ ๋ถ๋ฌธ์ผ๋ก ์ฎ๊ธธ ์ ์๋ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๊ดํ ์ ๋ณด๋ ๋งค์ฐ ์ค์ํ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ฒฝ๊ธฐ๋ณ๋์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ถ๋ฌธ๋ณ ๊ณ ์ฉ์์ค์ ๋ณํ์ ๋๊ฐ ๋ค๋ฅด๊ณ , ํน์ ๊ต ์ก์ ๋ฐ๊ณ ํน์ ์ง์ ์ ์ข ์ฌํ๊ณ ์๋ ์๋ค์ ์ทจ์ ์ํ๋๋ ๋ค๋ฅด๋ค. ๊ฒฝ๊ธฐ๋ณ๋๊ณผ ๊ณ ์ฉ๋ณํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ ธ๋์์ฅ ์ด๋์ ๊ดํ ์ ๋ณด์ ๊ณต์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ROA๋ ๋ค๋ฅธ ์ง์ ํน์ ๋ค๋ฅธ ๋ถ๋ฌธ์ผ๋ก์ ์ ํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ์ํ์ ์ด๋์ฑ(lateral mobility) ํน์ ๋ถ๋ฌธ๊ฐ ์ด๋์ฑ(inter-sectoral mobility)์งํ์ ์ํด ์ธก์ ํ๋ค. ํน์ ๊ต์กํ๋ จ ์ ์ด์ํ๊ณ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์๋กญ๊ฒ ์ง์ ํ๋ ๊ทผ๋ก์์ ์ง์ ์ ํ ๋ฒ์์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ ๋ณด ์ฌ์ฃผ๋ ์ํ์ ์ด๋์ฑ์ ์ง๋-ํ์ฌ๋ง์ง์(Gini-Hirschman Coefficient)๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ (โ ก-5)์๊ณผ ๊ฐ์ด ๋์ถ๋๋ค....(โ ก-5) ๋จ, ๊ต์กํ๋ จํํ e์ ์ํ์ ์ด๋์ง์ ๊ต์กํ๋ จํํ e์์ ์ง์ o๊ฐ ์ฐจ์งํ๋ ๋น์จ : ์ง์ ์
26 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ๊ฐ ๊ฐ๋ 0๊ณผ 1์ฌ์ด์ ๊ฐ์ ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ์๋ฏธ๋ฅผ ๊ฐ์ง๋ค. ๋ง์ฝ ๊ต์กํ๋ จํํ e๋ฅผ ์ด์ํ ๋ชจ๋ ์ ๊ท ๊ทผ๋ก์๋ค์ด ๋จ ํ๋์ ์ง์ ์๋ง ์ทจ์ ๋๋ค๋ฉด ๋ 0์ด ๋ ๊ณ , ๋ฐ๋ฉด ๋ชจ๋ ์ง์ ์ ๊ท ๋ฑํ๊ฒ ์ทจ์ ํ ์ ์๋ค๋ฉด ๊ทธ ๊ฐ์ด 1์ด ๋๋ค. ๊ฒฝ๊ธฐ๊ฐ์๋๋ ๊ฐ ๋ถ๋ฌธ๋ณ ๋ณ๋์ง์๋ฅผ ๋จผ์ ๊ตฌํ ํ ์ด๋ฅผ ์ง์ ์ ๊ฒฝ๊ธฐ๊ฐ์๋๋ก ํ์ฅ์์ผ ์ธก์ ํ๊ณ ์๋๋ฐ ์ด๋ฅผ ์์์ผ๋ก ๋ํ๋ด๋ฉด (โ ก-6)์๊ณผ ๊ฐ๋ค....(โ ก-6) ๋จ, ์ง์ o์ ๊ฒฝ๊ธฐ๊ฐ์๋ ์ง์ ๋ถ๋ฌธ s์์ ์ง์ o์ ๋น์ค ๋ถ๋ฌธ์ ๋ถ๋ฌธ s์ ๊ณ ์ฉ์ถ์ธ์น t๊ธฐ์ ๋ถ๋ฌธ s์ ๊ณ ์ฉ์ถ์ธ์น์ ๊ณ ์ฉ์ค์ ์น ์ฌ์ด์ ์ฐจ์ด H : ๊ด์ฐฐ๋ ๋ ์ ๊ฒฝ๊ธฐ๊ฐ์๋์ ์ํ์ ์ด๋์ฑ์ ๊ณ ์ฉ์ ์์ ์ฑ๊ณผ ๊ด๋ จ์ด ๊น์ ์งํ๋ก์, ๊ฒฝ๊ธฐ๊ฐ์ ๋๊ฐ ๋ฎ์์๋ก ๋ถํฉ๊ธฐ์๋ ๊ณ ์ฉ์ด ์ค์ง ์์ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ๋๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ํ์ ์ด๋์ฑ ์ด ๋์์๋ก ๋ถํฉ๊ธฐ์๋ ๋ค์ํ ๋ถ๋ฌธ์ผ๋ก ์ด๋ํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ๋๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ROA๋ ์ํ์ ์ด๋์ฑ, ๊ฒฝ๊ธฐ๊ฐ์๋์ ๊ฐ์ ๋ค์ํ ์ ๋ณด์งํ๋ค์ ๊ณตํํจ์ผ๋ก์จ ์ ๋์ ๊ณ ์ฉ ์ ๋ง์ ๋ฌธ์ ์ ์ ๋ณด์ํ๊ณ , ์ ์ฑ์ ์ ๋ง์งํ๋ฅผ ํตํด ํฉ๋ฆฌ์ ์ธ ์ง์ ์ ํ์ด ์ด๋ค์ง๋ ๋ก ์ง์ํ๋ค. 2. KEIS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ๊ธฐ๋ณธ๋จ๊ณ์ ์ ์ฐจ 1) KEIS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์ ๊ตญ๋ด ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ์ฐ๊ตฌ๋ ๋ถ์ ํ์ฑ ๊ณผ ๋น์ฒด๊ณ์ฑ ์ ๊ดํ ๋ ผ๋์ด ๋์ด์ง ์์๋ค. ๋ฏธ๊ตญ BLS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ๊ณผ ๋ค๋๋๋ ROA ๋ชจํ์ ํ๊ตญ์ ์ ์ฉ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ํต์ฌ์ ๋ ผ ์์ด์๋ค. ํ๊ตญ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๊ณผ์๊ต์ก, ์ ๊ณต ๋ฐ ์ง๋ฌด ๋ถ์ผ์น ๋ฑ ๊ต์กํ๋ จ๊ณผ ์ง๋ฌด(์ง
์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์์ ๋ฐฉ๋ฒ 27 ์ฅ) ๋ถ์ผ์น๊ฐ ํญ์ ์กด์ฌํ๋ค. ๊ต์ก(ํ๋ จ)๊ณผ ์ผ์๋ฆฌ์ ์ผ์น ์์ค์ด ๋๊ณ ๋ ธ๋์์ฅ ๊ท ๋ชจ๊ฐ ์๋์ ์ผ๋ก ์์ ๋ค๋๋๋ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ ํฉํ ROA ๋ชจํ์ ์ง์ ์ ์ฉ์ ํ๊ณ ๊ฐ ๋ง๋ค. ๋ฐ๋ฉด BLS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ๊ณผ ์ฐ์ ๋ณ-์ง์ ๋ณ ๋ ธ๋์์๋ฅผ ๋น ๊ต์ ๊ฐ๋จํ๊ฒ ์ฐ๊ฒฐํ ์ ์๋ค๋ ์ฅ์ ์ ์ง๋๊ณ ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ COPS ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ฐจ์ ์ธก๋ชจํ์ ์ฐ์ ๋ณ-์ง์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ์ผ์น๋ฅผ ์ ๋งํ์ฌ ํจ๊ณผ์ ์ธ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ฑ ๋ฐ ์ง ์ ๋ฅ๋ ฅ์ ์ฑ ๊ฐ๋ฐ์ ์ ๋ฆฌํ๊ณ , ์ง์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ์ผ์น์ ๋๋นํ๋๋ฐ ํจ๊ณผ์ ์ด๋ผ๊ณ ๋ณธ๋ค. 8) [๊ทธ๋ฆผ II-4] ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ณธ ๋จ๊ณ KEIS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ๋ฏธ๊ตญ BLS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ๊ธฐ๋ณธ์ผ๋ก ํ์ฌ ์บ๋๋ค COPS ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ฐจ์์ธก๋ชจํ์ ๊ฒฐํฉํ์ฌ ๋ณํํ ๊ฒ์ด๋ค. BLS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ๋ ธ๋์์ฅ ๊ท ํ ์ํ๋ฅผ ๊ฐ์ ํ๊ณ ์์ด ์ ์ฑ ํ์ฉ์ ๋ค์ ๋ฏธํกํ๋ค๋ ๋นํ์ด ์ ๊ธฐ๋๊ณ ์๋ค. ๋ฐ 8) ๋งค๋ ฅ์ ์ด๋ ๋ณต์กํ ๋ชจํ์ด ๊ณผ๊ฑฐ ์ถ์ธ๋ถ์๊ณผ ๋จ๊ธฐ๊ฐ ์ ๋ง์ ์ ์ฉํ๋, ์ฐ์ ๊ตฌ์กฐ์ ๊ฒฝ์ ์ฃผ์ฒด์ ์์ฌ๊ฒฐ ์ ๊ตฌ์กฐ ๋ณํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด ๋์ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์๋ ์ ์ ํ์ง ์๊ณ , ์์ ์ ์ํ์ ์๋ค๊ณ ๊ฐ์ ํ ๋ถ ์์ ํ ๋ชจํ์ ํ์ฉํ ์ ๋ง ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ ์ ์ฑ ์๋ฆฝ์ ์ ๋ณด๊ธฐ๋ฅ์ ์ ๊ณตํ๊ธฐ๋ณด๋ค๋ ํผ๋์ ๊ฐ์ ธ์ฌ ํ๋ฅ ์ด ๋ ๋ค (์์ฃผ์ฝ, 2005).
28 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ๋ฉด ์บ๋๋ค ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ฐจ์์ธก๋ชจํ์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ์ผ์น์ ๋ง์ ํตํด ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ฑ ๊ณผ ๊ณ ์ฉ ์ ์ฑ ๊ฐ๋ฐ์ ๊ธฐ์ฌํ๊ณ ์๋ค. ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ฐจ์ ๋ง์ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ธ๋ ฅ๊ณผ์๊ณผ ์ธ๋ ฅ๋ถ์กฑ์ ๋์ํ ์ ์๋ ๊ณ ์ฉ์ ์ฑ ๊ฐ๋ฐ๊ณผ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ฑ ๊ฐ๋ฐ์ ์ฃผ์ ๋ชฉ์ ์ด ์๋ค. ์ด์ฒ๋ผ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๋น๋์นญ์ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๋ฐ๋ฅธ ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ๊ท ํ๊ณผ ์ง๋ฌด๋ถ์ผ ์น ํ์์ ์ฌ์ ์ ์ผ๋ก ์ถ์ ํ๊ณ ๊ทธ๊ฒ์ ํด์ํ๊ธฐ ์ํ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ฑ ์ ๊ฐ๋ฐํ๊ณ , ์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ถ์ผ์น๊ฐ ์์๋๋ ๋ฐฉํฅ์ผ๋ก ์ด์ง ๋ฐ ์ ์งํฌ๋ง์, ๊ต์กํ๋ จ์์์, ๊ตฌ์ง์ ๋ฑ์ด ์ด๋ํ ์ ์๋๋ก ํ์ํ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ฅผ ์ ๊ณตํ๋๋ฐ ๊ทธ ๋ชฉ์ ์ด ์๋ค. ์ฐ์ ๋ณ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ๋ ธ๋๋ ฅ์ ๊ต์ก ๋ฐ ์๋ จ์์ค์ ๊ฒฐ์ ํ๋ ๊ต์ก์์ฅ์ ๋ํ ์ฐ์ ๊ณผ ๊ธฐ์ ์ ์๋ จ์์ค๋ณ ๋ ธ๋์์ ์ ํธ(signal)๋ก์ ๊ธฐ๋ฅํ ์ ์์ด์ผ ํ๋ค. ๋ค์ ๋งํด ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ฐ์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ์ฑ ์ ์๋ฆฝํ๊ณ , ์ด์ง ๋ฐ ์ ์งํฌ๋ง์, ๊ตฌ์ง์์ ์๊ธํ๊ต ์งํ์ ๋ฑ์๊ฒ ์์ธ ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด๋ฅผ ์ ๊ณตํด์ผ ํ๋ค. KEIS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ํ๊ตญ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์ญ๋์ ๋ณ๋ ์ํฉ๊ณผ ๊ฐ์ฉ ํต๊ณ์๋ฃ์ ๋ฒ์, ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด(์ ์ฑ )๊ฐ๋ฐ ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์ ํ์ค์ ์กฐ๊ฑด์ ๋ฐ์ํ์๋ค. KEIS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ๋ ธ๋์์์ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ ์ ๋ง๋ชจํ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑ๋๊ณ ์ด๋ ์๊ธ์ฐจ ์ด๋ฅผ ์ ๋งํ๋ค. ์ฐ์ ๋ ธ๋์์๋ ์ฐ์ ๋ณ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ๊ณผ ์ฐ์ ๋ณ ์ทจ์ ๊ณ์๋ฅผ ๊ฒฐํฉํ ์ฐ ์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ํตํด ๊ตฌํด์ง๋ค. ๊ทธ ๋ค์์ OES์ EAPS๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ฐ์ ๋ณ- ์ง์ ๋ณ ํ๋ ฌ๊ณผ ์ฐ์ ๋ณ-์ง์ข ๋ณ ์ทจ์ ์ ๋น์ค ํ๋ ฌ์ด ์ ๋ง๋๊ณ , ์ฌ๊ธฐ์ ์ฐ์ ๋ณ ๋ ธ๋์ ์์ ๋ง ์ถ์ ์น๋ฅผ ๊ณฑํ๋ฉด ์ง์ ๋ณ ์ง์ข ๋ณ ์ทจ์ ์๊ฐ ์ ๋ง๋๋ค. 9) ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ๋ง์ ์ฅ ๋์ธ๊ตฌ์ถ๊ณ ์๋ฃ๋ฅผ ์ด์ฉํ์ฌ ์ฐ๋ น๊ณ์ธต๋ณ ์ธ๊ตฌ๊ตฌ์กฐ ๋ณด์ ์ ๊ฑฐ์ณ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ๋ฅผ ์ ๋งํ ๋ค์, ์ ํํ๋ฅ ๋ชจํ๊ณผ ์ ํ์ถ์ธ๋ฐฉ์ ์ ๋ฑ์ ์ด์ฉํ์ฌ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ๊ณผ ๊ฒฝ ์ ํ๋์ธ๊ตฌ๋ฅผ ์์ธกํ๋ค. 10) ์ด๋ ๊ฒ ์ ๋งํ ๋ ธ๋์์์์ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ๋นผ๋ฉด ์๊ธ์ฐจ์ด ๊ฐ ๋์ถ๋๋ค. 2) ์ฐ์ ๋ณ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ ์ ๋ง KEIS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ์ฐ์ ๋ณ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ด ๋ ธ๋์์ ๊ฒฐ์ ๋ณ์๋ฅผ ๋ํํ๋ค๊ณ ๋ณธ 9) KEIS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ์ ๊ฒฝ์ค ํธ์ (2000), ์ ๊ฒฝ์ค ํธ(2004), ์์ฃผ์ฝ(2005) ๋ฑ์ ์ด๋ก ์ ์ฑ๊ณผ์ ๋ฐํํ๊ณ ์๋ค. ๊ธฐ์กด ๊ตญ๋ด ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๋ฏธ๊ตญ BLS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ์ฃผ๋ก ์์ฉํ๊ฑฐ๋ ์์ฉํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๊ฐ KEIS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ผ๋ก ๋ถ๋ฅด๋ ์ด์ ๋ ์ง๋ 1๋ ๊ฐ ์ด๋ค์ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง๋ชจํ์ ๊ธฐ์ดํ ์๋ฎฌ๋ ์ด์ ์ ์ ์ ํด๋ณธ ๊ฒฐ๊ณผ ๋๋ฆ์ ๋ ์์ ์ธ ์ ๋ง๊ธฐ๋ฒ์ ์ถ๊ฐํ ์ ์์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. KEIS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ํ๊ตญ ๋ ธ๋์์ฅ์ ๊ตฌ์กฐ ํน์ฑ๊ณผ ์ฐ์ ๋ณ ์ฑ์ฅ ๋ํ์ ๋ณด๋ค ์ ๋ฐ์ํ๊ณ ๊ตฌ์กฐํํ ์ ์๋ ์ฐ์ ๋ณ ์ฑ์ฅ์ ๋ง๋ชจํ ๊ณผ ์ฐ์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์์์์ธก๋ชจํ ๋ฑ์ ์ํด ๋ณด์๋๋ค. 10) 2007๋ 2์ ๊ตญ๊ฐ์ธ์ ์์๊ฐ๋ฐํ์์ ๊ตญ๊ฐ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ์ถ์ง๊ณํ์ ๋ฐ๋ผ ํ๊ตญ์ง์ ๋ฅ๋ ฅ๊ฐ๋ฐ์ ์ด ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ๋ง์ ์ ๋ดํ๊ณ ์๋ค. ์ด์ ์ฐ๋ฆฌ๋ ํ๊ตญ์ง์ ๋ฅ๋ ฅ๊ฐ๋ฐ์์ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ๋ง ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ ๊ณต์์ ์ผ๋ก ์ฌ์ฉํ๊ณ ์์ผ๋ ๋ด๋ถ์ ์ผ๋ก ๋ ธ๋์์์ ๋ง์ ์ ํ์ฑ ๋ฐ ํ์ฉ์ฑ ์ ๊ณ ๋ฅผ ์ํด ์์ฒด์ ์ธ ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์์ธก๋ชจ ํ์ ๊ฐ๋ฐํ์ฌ ํ์ฉํ๊ณ ์๋ค.
์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์์ ๋ฐฉ๋ฒ 29 ๋ค. ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๋ ธ๋์์ฅ์ ์์ฅ์ฒญ์ฐ์๊ธ์ ์ํด ๊ฒฐ์ ๋๋ค๋ ๊ฐ์ ๋์ ์ฐ์ ์ฑ์ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ์๋ ธ๋์์์ด๋ก ์ ๊ธฐ์ดํ๋ค. ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์์ฅ์ฒญ์ฐ์ ๊ธ์ ์ํด ๋ ธ๋๋ ฅ์ ์ด๊ณผ์์์ ์ด๊ณผ๊ณต๊ธ์ด ๋ชจ๋ ํด์๋ ๊ท ํ ์ํ์์ ๋์ถ๋๋ ๊ณ ์ฉ๊ท๋ชจ์๋ ๊ตฌ๋ณ๋๋ค๊ณ ๋ณธ๋ค. ๋๋ฌธ์ ์ฐ๋ฆฌ๋ ์ฐ์ ๋ณ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ์ํด ๋ ธ๋๋ ฅ ์ ์ ๊ท๋ชจ๊ฐ ์ค์ฅ๊ธฐ์ ์ธก๋ฉด์์ ์ฐ์ ์ ์ผ๋ก ๊ฒฐ์ ๋๊ณ , ๋จ๊ธฐ์ ์์ฅ์๊ธ๋ณ๋์ ๋ฐ๋ผ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ด ์กฐ์ ๋๋ ์ฅ๊ธฐ์ ๊ณผ์ ์ผ๋ก ์ธ์ํ๋ค. ์ฐ์ ๋ณ ๋ ธ๋์์๋ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ๊ณผ ์ฐ์ ๋ณ ์ต์ข ์์ ๋ฑ์ ์ํด 1์ฐจ์ ์ผ๋ก ๊ฒฐ์ ๋๋ค. ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์์ ๊ฐ์ฅ ํต์ฌ์ ์ด๊ณ ์ค์ํ ์์ญ์ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ๊ณผ ์ฐ ์ ๋ณ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ๋ฐ๋ฅธ ํ์๋ ธ๋์์๋ฅผ ์ถ์ ํ๋ ์์ ์ด๋ค. ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ์ํ์์ฅ ํ ๋์ ๋ ธ๋์์ฐ์ฑ(๊ธฐ์ ๊ตฌ์กฐ) ๋ณํ์ ๋ฐ๋ผ ์ค์ง์ ์ผ๋ก ๊ฒฐ์ ๋๊ณ , ๊ทธ๋ฐ ๊ณผ์ ์์ ๋ ธ๋ ์์๊ฐ ๊ถ๊ทน์ ์ผ๋ก ๊ฒฐ์ ๋๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฐ์ ๋ณ ๋ ธ๋์์๋ ์ฐ์ ๋ณ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ์ํด ๊ฒฐ์ ๋๋ฉฐ, ์ฐ์ ์ฐ๊ด๊ด๊ณ์ ์ํด์ ์ง ๊ฐ์ ์ ์ผ๋ก ์ํฅ์ ๋ฐ๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ฐ์ ๋ณ ๋ ธ๋์์๋ ์ผ๋ฐ๊ท ํ์ด๋ก ์ ๊ด์ ์์ ๋์ถ๋ ์ฐ์ ๋ณ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ์ถ์ ํ๋ ์์ ์ด ์ฐ์ ์ค์๋์ด์ผ ํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. 11) ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์์ ์ฐ์ ๋ณ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ๋ง์ ์ฐ์ ์ฐ๊ดํ๋ฅผ ์ด์ฉํ KDI ๋ค๋ถ๋ฌธ๋ชจํ์ ์ฃผ๋ก ํ์ฉํ์ง๋ง, ์ฐ์ ๋ณ ์ฑ์ฅ ์ ๋ง์น๊ฐ ์ ๊ธฐ์ ์ผ๋ก ๊ณตํ๋์ง ์๋๋ค. ์ต๊ทผ ์ฐ์ ์ฐ ๊ตฌ์(KIET)๋ ๊ธฐ์กด KDI ๋ค๋ถ๋ฌธ๋ชจํ์ ๋ณํํ์ฌ ๋ ์์ ์ธ ์ฐ์ ๋ณ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ๋ง๋ชจ ํ์ ๊ฐ๋ฐํ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ํ๊ตญ๊ฐ๋ฐ์ฐ๊ตฌ์(KDI)๊ณผ ์ฐ์ ์ฐ๊ตฌ์์ด ๋ถ์ ๊ธฐ์ ์ผ๋ก ์์ฐ ํ๋ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ๊ณผ ์ฐ์ ๋ณ ์ฑ์ฅ์ ๋ง์ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ ์ฐํ๊ฒ ํ์ฉํ ์ ์๋ ํ๊ณ๊ฐ ์๋ค. ๋ค์ ๋งํด ๊ฐ๋ณ ์ฐ๊ตฌ๊ธฐ๊ด์ด ์์ฐํ๋ ์ฑ์ฅ์ ๋ง์ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ค์ ์๊ธฐ์ ์ฃผ๊ธฐ, ๋ชฉ์ ๋ฑ๊ณผ ๋ถํฉํ์ง ์๋๋ค. ์ฐ์ ๋ณ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ๋ง ์ ์ถ์ ๋ฐฉ์ ์๊ณผ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ด๋์ ๋ง์ ๋ณด์ ๋ฐฉ๋ฒ์ ๋ํ ์ธ๋ถ์ ๋ ผ์๋ ๋ค๋ฅธ ํํ ๋ก ์๊ฐํ ์์ ์ด๋ค. 12) ๋์ ๊ธ๋ฒ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง๋ณด๊ณ ์๋ ์ฐ์ ๋ณ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ๋ง์ ์ฌ์ฉ๋๋ ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์ ๊ณผ ์ถ์ ๋ฐฉ์ ์ ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๊ฐ๋ตํ๊ฒ ์ธ๊ธํด๋๊ณ ์ ํ๋ค. ์ 1๋จ๊ณ ์ฐ์ ๋ณ ์ฑ์ฅ์ ๋ง ๋ชจํ์์ ์ฐ์ ๋ณ ์์ฐํจ์๋ 1์ฐจ ๋์ฐจํจ์๋ก์ (โ ก-7) ์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์ํ๋ค. 13) 11) ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์์์ ๋ง์ ๋ค์ํ ์ค๋ช ๋ณ์๋ฅผ ๋ชจ๋ ๋ฐ์ํ๊ธฐ๋ณด๋ค๋ ์ฃผ์ ๊ฒฐ์ ๋ณ์ ํ๋ ๊ฐ์ง๋ฅผ ํตํด ์ค ์๋๋ค. ์ทจ์ ์์ ๊ต์กํ๋ จ์์ค ๋ฐ ๊ทผ์๋ ์ ๋ฑ๊ณผ ๊ฐ์ ์ธ์ ์๋ณธ ํน์ฑ์ ๊ณ ์ฉ๊ตฌ์กฐ ๋ฐ ์ทจ์ ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ๊ฒฐ ์ ํ๋ ์ฃผ์ ๋ณ์๊ฐ ๋ ์ ์์ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ๋ ธ๋๋ ฅ ์์์ ๊ฒฐ์ ์์ธ์ผ๋ก์ ๋ค์ํ ์ค๋ช ๋ณ์๋ฅผ ์ถ ๊ฐํ ๊ฒฝ์ฐ ์ค๋ช ๋ณ์๋ฅผ ์ค์ฅ๊ธฐ์ ์ผ๋ก ์ ๋งํด์ผ ํ๊ณ , ๊ทธ๊ฒ์ ๊ธฐ์ดํ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ด ๋ฐ๋์ ์ด ์์ (reasonable) ๊ฒฐ๊ณผ๋ผ๊ณ ๋จ์ ํ ์๋ ์๋ค. 12) ํ๊ตญ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด์์ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ ํฉํ ์ฐ์ ๋ณ ๋จ๊ธฐ ๋ฐ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ฑ์ฅ ์ ๋ง๋ชจํ์ ๊ฐ๋ฐํ๊ณ ์๋ค. KEIS ์ธ๋ ฅ์์ธก๋ชจํ์ ํ๋ถ๋ชจํ์ผ๋ก์ ์ฐ์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์์์ ๋ง์ ์ ํฉํ๊ณ ๊ฐํธํ ๋ ์์ ์ธ ์ฐ์ ๋ณ ์ฑ์ฅ์ ๋ง๋ชจํ์ ํ์ฉํ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ด ์ค์๋ ์์ ์ด๋ค. 13) ์ด๋ณ์ ํจ์ ๊ฐ ์์์ 0์ด ์๋ ์ค์ ์ ๋ํ์ฌ ํญ์ ๊ฐ ๋ง์กฑ๋ ๋ 1์ฐจ ๋์ฐจํจ์๋ก ์ ์ํ๋ค.
30 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016...(โ ก-7) (โ ก-7)์์์ ๋ (โ ก-8)์๊ณผ ๊ฐ์ด ๋จ์ํ ์ทจ์ ์ ์( )๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ๋ ธ๋์๊ฐ ( ), ์ทจ์ ๋ ์ธ์ ์์ ์์ค( )๊น์ง ํฌํจํ๋ ์ ํด๋ ธ๋๋ ฅ ๊ฐ๋ ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ ์ผ๋ฐ ์ ์ผ๋ก ์ ํด๋ ธ๋๋ ฅ์ (โ ก-9)์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ทจ์ ์ ์(head-count)์ ์ํด ์ ์๋๊ณ , ๋ ๋จธ์ง ๋ณ์๋ ๊ตญ๋ด์ด์์ฐ ์ ๋ช ์์ ์ผ๋ก ํํํ์ง ์์ ๋ค๋ฅธ ์์์ ํฌํจ์ํค๊ฑฐ ๋ ์ด์์์์ฐ์ฑ ์ ๋ด์ฅ๋ ๊ฒ์ผ๋ก ๊ฐ์ฃผ๋๋ค....(โ ก-8)...(โ ก-9) ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์์ ์ค์ฅ๊ธฐ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ ์ ๋ง์ด ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ ์ฉํ ์ฐจ์์์ ์ ๊ณต๋ ๊ธฐ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋ ์์ ์ธ ์ฐ์ ๋ณ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ด ์ ๋ง๋์ด์ผ ํ๋ค. ์ด์ ์ฐ๋ฆฌ๋ ๋ค๋ถ๋ฌธ ๋ชจํ์ ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ์์ฉํ์ฌ ํ๊ตญ์ํ ๊ตญ๋ฏผ๊ณ์ 78๋ถ๋ฌธ์ ์ฐ์ ๋ณ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ๊ณผ๊ฑฐ ์ถ์ธ์น๋ฅผ ํ์ฉํ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ ์ ๋ง์ ๋์ ํ๋ค. ์ฐ์ ๋ณ ์ฑ์ฅ์ ๋ง์ ์ํด ํ๊ตญ์ํ ๊ตญ ๋ฏผ๊ณ์ 78๊ฐ ๋ถ๋ฌธ์ 26๊ฐ ์ฐ์ ๊ตฐ์ผ๋ก ํตํฉํ์ฌ 26๊ฐ ์ฐ์ ๋ถ๋ฌธ๋ณ ์ฑ์ฅ์ ๋ง์ ์ฐ ์ ์ถ์ ํ๊ณ , ์ฌ๊ธฐ 26๊ฐ ์ฐ์ ๋ถ๋ฌธ์ ์ํ๋ 78๊ฐ ์ฐ์ ์ ์ค์ง๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ฑ์ฅ์ ๊ฐ ๊ฐ ์๊ณ์ด ์ถ์ธ๋ถ์์ ํตํด ์ถ์ ํ์ฌ ๋์ถํ๋ค. KDI ๋ค๋ถ๋ฌธ๋ชจํ์ ์ฐ๋ฆฝ๋ฐฉ์ ์์ฒด๊ณ ์์ ์ธ์๋ณ์ ์ญ์ ์ ๋ง ๊ธฐ๊ฐ์ ์์ํ๋ ๋ฐ์ดํฐ ์ ์ด ๊ตฌ์ถ๋์ด์ผ ํ๋๋ฐ, ์ด์ ๊ฐ์ ์์ ์ด ๋จ๊ธฐ๊ฐ ๋ด์ ์ค์๋๊ธฐ ํ๋ค๋ค. ์ด์ ๊ฐ์ ํ์ค์ ๊ฐ์ํ์ฌ ์ฐ์ ๋ณ ์ฑ ์ฅ์ ๋ง์ KDI ๋ค๋ถ๋ฌธ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ๋ชจํ์ ๊ธฐ๋ณธ์๋ฆฌ์ ์ฐ์ ๊ตฐ๋ณ ์ ๋ง๋ฐฉ์์ ์์ฉ ํ๋ ์๊ณ์ด ์ถ์ธ๋ฐฉ์ ์์ ํ์ฉํ์๋ค. ์ฐ์ ๋ณ (์ค์ง๋ถ๊ฐ๊ฐ์น) ์ฑ์ฅ ์ ๋ง์ (โ ก-10)์๊ณผ ๊ฐ์ด 1970๋ ๋ถํฐ 2006๋ ๊น์ง 36๋ ๊ฐ ์ค์ง๋ถ๊ฐ๊ฐ์น์ ์ฅ๊ธฐ์๋ฃ์์ ์๊ณ์ด์ถ์ธ๋ถ์์ ์คํํ์ฌ ๋์ถํ ์ฐ์ ๋ณ ์ถ์ธ๋ฐฉ์ ์์ ๊ธฐ์ดํด์ ์ถ์ ํ๋ค. 14) ๋ค์ ๋งํด ์ฐ์ ๋ณ ์ฑ์ฅ์ ๋ง์ ํ๊ตญ์ํ ๊ตญ๋ฏผ ๊ณ์ 78๊ฐ ์ ์ข ๋ถ๋ฌธ์ 26๊ฐ ์ฐ์ ๊ตฐ( ็พค )์ผ๋ก ํตํฉํ๊ณ 15), t๊ธฐ( ๆ ) ํน์ ์ฐ์ ๊ตฐ(I) 14) ์ฐ์ ๋ณ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ฑ์ฅ์ ๋ง์ Bottom-up ๋ฐฉ์์ผ๋ก 26๊ฐ ์ฐ์ ๊ตฐ์ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น๋ฅผ ์ฐ์ ์ ๋งํ๊ณ , ๊ทธ ๋ค์ ์ด๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ฑ์ฅ ์ ๋ง ์ถ์ ์น๊ฐ ๊ธฐ์กด ์ ๋ง๊ธฐ๊ด์ ์ค์ฅ๊ธฐ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ ์ ๋ง ๋ฐ ์๋ฃ ๋ฑ๊ณผ ๋น๊ตํ์ฌ ํฉ๋ฆฌ ์ ์ธ'(reasonable)๊ฐ๋ฅผ ํ๋จํ์ฌ top-down ํ์์ผ๋ก ๋ณด์ ํ๋ ์์ ์ ๋ฐ๋ณต์ ์ผ๋ก ์ํํ์๋ค. 15) KDI ๋ค๋ถ๋ฌธ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ๋ชจํ์ ๊ฐ๊ฒฉ๊ธฐ์ ๋ชจํ, ์์๊ณต๊ธ๋ชจํ, ์ด๋๋ชจํ์ 3๊ฐ ํ์๋ชจํ์ 24๊ฐ ์ฐ์ ๋ถ ๋ฌธ๊ณผ 1,300์ฌ๊ฐ ๋ฐฉ์ ์์ ํฌํจํ๋ ์ํฅ์(bottom-up) ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ๋ชจํ์ด๋ค. ๋ค์ ๋งํด ์ฐ์ ์ฐ๊ด๊ด๊ณ๊ฐ ๊น ์ ์ฐ์ ์ ์ง๋จ์ผ๋ก ๊ตฌ์ฑํ๊ณ , ์ด๋ค ์ฌ์ด์ ๊ตฌ์กฐ๋ฐฉ์ ์์ฒด๊ณ๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด๋ฌํ ๋ฌธ์ ์์์ ๊ธฐ ์ดํด์ ์ฐ๋ฆฌ๋ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง์ ์ฉ์ดํ๊ฒ ์ฐ์ ์ ์ง๋จํ์์ผ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ค์ํ ๋ฐ ์๋ ์์ฃผ์ฝ
์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์์ ๋ฐฉ๋ฒ 31 ์ ์ค์ง๋ถ๊ฐ๊ฐ์น( )๋ (โ ก-10)์๊ณผ ๊ฐ์ ์๊ณ์ด ์ถ์ธ๋ฐฉ์ ์์ ํตํด ์ ๋ง๋๋ค....(โ ก-10) ๊ทธ ๋ค์ ๊ฐ๋ณ ์ฐ์ ๊ตฐ์ ์ค์ง๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ฑ์ฅ์ ํ๊ตญ์ํ ๊ตญ๋ฏผ๊ณ์ 78๊ฐ ์ ์ข ๋ถ ๋ฌธ์ ์ค์ง๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ๊ณผ๊ฑฐ ์ถ์ธ์น๋ฅผ ํตํด ์ ๋ง๋๋ค. ๊ทธ ๋ค์ 26๊ฐ ์ฐ์ ๊ตฐ์ ๊ฐ๊ฐ ์ ํด ์๋ ํน์ ์ฐ์ ( )์ t๊ธฐ ์ค์ง๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ๋น์ค ์์ธก์น( )๋ (โ ก-11)์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ถ์ ๋๋ค....(โ ก-11) ๊ธฐ ์ ์ข ๋ณ ์ค์ง๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ๋จ ๊ธฐ ์ฐ์ ๊ตฐ๋ณ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น t๊ธฐ ์ฐ์ ๋ณ ์ค์ง๋ถ๊ฐ๊ฐ์น( )๋ (โ ก-12)์๊ณผ ๊ฐ์ด ํน์ ์ฐ์ ๊ตฐ(I)์ ์ค์ง๋ถ๊ฐ ๊ฐ์น ์ถ์ ์น๋ฅผ ๊ฐ๋ณ ์ ์ข ์ ๋น์ค ์์ธก์น์ ๊ณฑํด์ ์ป์ด์ง๋ค. ์ด๋ ๊ฒ ์ถ์ ๋ 78๊ฐ ์ ์ข ๋ณ ์ค์ง๋ถ๊ฐ๊ฐ์น๋ ํ๊ตญํ์ค์ฐ์ ๋ถ๋ฅ ์ค๋ถ๋ฅ์ ๋ฐ๋ผ 63๊ฐ ๋ถ๋ถ์ผ๋ก ๋ค์ ์ฌํต ํฉ ๋ฐ ๋ถ๋ฆฌ ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์ณ ํ์ค์ฐ์ ๋ถ๋ฅ 2-digit ์ค์ง๋ถ๊ฐ๊ฐ์น๊ฐ ์ถ์ ๋๋ค. ์ฐ์ ๋ณ ์ค์ง๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ฑ์ฅ์ ๋ง์ ํต์์ ์ธ ๊ตญ๋ด์ด์์ฐ(GDP) ์ ๋ง๊ณผ ๊ตฌ๋ณ๋๋ค....(โ ก-12) ์ฐ์ ๋ณ ์ค์ง๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ ๋ง์ (โ ก-7)์์ ๊ฐ์ ์ ์ถฉ์กฑํ๊ณ , ์ทจ์ ๊ณ์ ์ ๋ง์ ์์ด ์ฉ์ดํ๋ค๋ ์ฅ์ ์ ๊ฐ๊ณ ์๋ค. ์ทจ์ ์ ๋จ์๋น ๋ ธ๋๋ ๋๋ ์๊ฐ์ ๋ถ๋ณ์ธ๋ฐ ๋ฐํด ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ ๋ฐ ๊ท๋ชจ๋ ์์ฅ๊ฐ๊ฒฉ์ด ๋ฐ์๋ ๋ช ๋ชฉ๊ฐ๊ฒฉ ๊ธฐ์ค์ผ๋ก ํ์ฐ๋๊ฑฐ๋ ๋ฐํ๋๊ณ ์๋ค. ๋๋ฌธ์ ๋ถ๋ณ๊ฐ๊ฒฉ ๊ธฐ์ค์ ์ค์ง๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ฑ์ฅ ์ ๋ง์ด ์ธ๋ ฅ์์์ ๋ง์ ์ฝ๊ฒ ํ ์ฉ๋ ์ ์๋ค. ํ์ฌ ์์ ์์ ์ฅ๋์ ์ทจ์ ์ ์ถ์ ์ ๊ฒฝ์๊ฐ๊ฒฉ ๊ธฐ์ค์ ๊ตญ๋ด์ด์์ฐ ๋ฐ ๊ตญ๋ฏผ์ด์๋ ๋ฑ์ ํ์ฉํ ๊ฒฝ์ฐ ๋ฌผ๊ฐ๋ณ๋์ ์ ๊ฑฐ๋์ด์ผ ํ๋ค. (2005)์ ์ ๋ง๋ฐฉ์์ ํ์ฉํ์๋ค. ๊ธฐ์กด ์ฐ๊ตฌ๊ธฐ๊ด์ ๊ฑฐ์๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ๋ง๋ชจํ์ ๊ฒฝ์ ์ฑ์ฅ์ ๋ชฉ์ ์ผ๋ก ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ์ค์ฅ๊ธฐ ๊ณ ์ฉ์ ๋ง ๋๋ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ๊ทธ๋๋ก ํ์ฉํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ค์ ๋ชจํ์ ๋ฐ๋ฅธ ๋ฐ์ดํฐ ์ ๊ณผ ๋ฐฉ์ ์์ฒด๊ณ๋ฅผ ๊ตฌ์ถํ๋๋ฐ ์์ฒญ๋ ์ธ๋ ฅ๊ณผ ๋น์ฉ์ด ์์๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ฐ๋ฆฌ๋ ํต๊ณ์ฒญ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ์กฐ ์ฌ ์ ํ์ค์ฐ์ ๋ถ๋ฅ์ฒด๊ณ์ ๋ฐ๋ฅธ ์ค์ฅ๊ธฐ ๋ถ๊ฐ๊ฐ์น์ฑ์ฅ์ ์ ๋งํ์ฌ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง์ ์ด์ฉํ๋ค๋ ์ ์ ๋ฏธ๋ฆฌ ๋ฐํ๋๋ค.
32 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 3) ์ทจ์ ๊ณ์ ์ ๋ง ์์ฐํจ์๊ฐ ์ผ์ ์์ ์์ ์๋ณธ์คํก๊ณผ ์์์์ฐ์ฑ์ด ์ผ์ ํ๋ค๋ ๊ฐ์ ์ ๋ฐ๋ฅผ ๊ฒฝ ์ฐ ์ต์ ํ ํด๋ก ๋ํ๋๋ ์ต์ ์์๋ฐฐํฉ๋น์จ๋ก์ ์ทจ์ ๊ณ์๋ ์์์์ฐ์ฑ๊ณผ ๊ฐ์ ๊ธฐ์ ์์ค์ ์ด์ฒด์ ์ผ๋ก ๋ฐ์ํ๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ทจ์ ๊ณ์๋ ์ต์ ๊ณ ์ฉ๋๋ฟ๋ง ์๋๋ผ ์ฐ์ ๋ณ ๋ ธ๋์์๋ฅผ ๋ฐ์ํ๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๊ณ ์ฉ๊ตฌ์กฐ์ ์ทจ์ ๊ตฌ์กฐ๋ฅผ ํ์ ํ๋๋ฐ ์์ด ์ ์ฉํ ๋ณ์๋ก์ ๊ธฐ๋ฅํ๋ค. ์ฐ์ ์ ๋ ์์ ์ธ ์์ฐ๊ธฐ์ ๊ณผ ์์ฐ์์คํ ์ ๋ฐํ์ผ๋ก ์์ฐ ํ๋ ์ ์์ํ๋ค. ํน์ ์๊ธฐ ์ฐ์ ๋ณ-์ง์ ๋ณ ์ทจ์ ์ ๋ถํฌ๋ ๋ชจ๋ ์กฐ๊ฑด์ด ๋์ผํ ๊ฒฝ์ฐ ์ฐ ์ ๋ฐ ๊ธฐ์ ๋จ์์ ๊ธฐ์ ์ ํน์ฑ์ ๊ณ๋์ ์ผ๋ก ๋ฐ์ํ๋ค. ์ทจ์ ๊ณ์๋ ์์ ์ ์ผ๋ก ๊ฐ ์ํ๋ ์ถ์ธ์ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ ๋น๊ต์ ์ฝ๊ฒ ์ถ์ ๋๋ค. ๋จ์๋ ธ๋ ๊ตญ๋ด์ด์์ฐ(๋ถ๊ฐ๊ฐ์น) ์ ์ญ์๋ก์ ์ทจ์ ๊ณ์๊ฐ ์๊ฐ ์ถ์ธ์ ๋ฐ๋ผ ๋ฎ์์ง๋ค๋ ๊ฒ์ ๋จ์๋ ธ๋์ ๋ํ ๋ถ๊ฐ ๊ฐ์น ์์น์ ์๋ฏธํ๋ค. ์์ฐํจ์๊ฐ 1์ฐจ ๋์ฐจํจ์์ผ ๊ฒฝ์ฐ ์ทจ์ ๊ณ์( )๋ (โ ก-13)์ ๊ณผ ๊ฐ์ด ์ ์๋๋ค. ์ทจ์ ๊ณ์ ์ ๋งํจ์๋ ์ฐ์ ๋ณ ์ฑ์ฅ ์ ๋ง๊ณผ ๊ฐ์ ์๊ณ์ด ์ถ์ธ๋ฐฉ์ ์์ ํ์ฉํ๋ค. 16)...(โ ก-13) ๋จ ์ทจ์ ๊ณ์ 4) ์ฐ์ ๋ณ-์ง์ ๋ณ ๋ ธ๋์์ ์ ๋ง ์ฐ์ ๋ณ ๋ ธ๋์์๋ (โ ก-12)์์์ ์ถ์ ํ ์ฐ์ ๋ณ ์ค์ง๋ถ๊ฐ๊ฐ์น ์ฑ์ฅ ์ ๋ง์น์ (โ ก-13)์์์ ์ถ์ ํ ์ทจ์ ๊ณ์๋ฅผ ๊ณฑํด์ ๋์ถํ๋ค....(โ ก-14) (โ ก-14)์์์ ์ฐ์ ๋ณ ๋ ธ๋์์๊ฐ ๋์ถ๋๋ฉด, ์ง์ ๋ณ ๋ ธ๋์์๋ฅผ ์ถ์ ํ๊ธฐ ์ํด ์ฐ์ ์ง์ ๋น์ค ํ๋ ฌ์ด ์ ๋ง๋์ด์ผ ํ๋ค. [๊ทธ๋ฆผ โ ก-5]๋ ํน์ ์ฐ์ ์ทจ์ ์๊ฐ ์ง์ ๋๋ ์ง์ข ์ ๋ฐ๋ผ ์ด๋ ์ ๋ ๋ถํฌ๋์ด ์๋์ง๋ฅผ ์๋ ค์ค๋ค. ์ฐ์ ์ง์ ๋น์ค ํ๋ ฌ ์ ๋ง์ ์์ฐ๊ธฐ์ ์ ๋ฐ์ ๊ณผ ์ฐ์ ๊ตฌ์กฐ์ ๊ณ ๋ํ์ ๋ฐ๋ผ ์ฐ์ ๋ณ-์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ๊ตฌ์กฐ๊ฐ ๋ณ ํํ ๊ฒ์ด๋ผ๊ณ ๊ฐ์ ํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์ ์ฐ์ ์ง์ ๋น์ค ํ๋ ฌ์ด ์ฐ์ ๋ณ-์ง์ ๋ณ ์ทจ์ ์ ๋น 16) ์์ฃผ์ฝ(2003; 2005)์์ ์ธ์ฉ.
์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง ๊ธฐ๋ณธ ๊ฐ์์ ๋ฐฉ๋ฒ 33 ์ค ๋ถํฌ๋ฅผ ์๋ฏธํ๊ณ ์๋ ํ ์ ์ฒด ํฉ์ ๋ฐ๋์ 1์ด ๋์ด์ผ ํ๋ ์กฐ๊ฑด์ ์ ์ฝ๋๋ค. ์ฐ์ ์ง์ ํ๋ ฌ์ ์ ์ฐ์ ์ทจ์ ์ ๋น์ค ๋ถํฌ๋ฅผ ๋ฐํ์ผ๋ก ํ๊ณ ์๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์ด์ฒ ๋ผ ์ง์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์์๋ฅผ ์ ๋งํ๊ธฐ ์ํด (โ ก-15)์๊ณผ ๊ฐ์ ์ฐ์ ์ง์ (์ง์ข ) ๋น์ค ํ๋ ฌ (B)์ด ๋จผ์ ๋์ถ๋์ด์ผ ํ๋ค. β11 β12 β13 β21 β22 β23 [๊ทธ๋ฆผ II-5] ์ฐ์ ์ง์ ๋น์ค ํ๋ ฌ ๊ตฌ์กฐ ์ง์ β1j-2 β1j-1 β1j β2j-2 β2j-1 β2j ์ฐ์ βi-11 βi-12 βi-13 βi-1j-2 βi-1j-1 βi-1j βi1 βi2 βi3 βij-2 βij-1 βij ์ฃผ: βij์ i๋ฒ์งธ ์ฐ์ ์ j๋ฒ์งธ ์ง์ ์ทจ์ ์ ์๋ฅผ ๋ํ๋....(โ ก-15) ๋จ ์ฐ์ ์ง์ ์ง์ข ๋น์ค ํ๋ ฌ ๋ก ์ ์๋จ ๋ ์ฐ์ ๋ณ ์ง์ ๋ณ ํ๋ ฌ ๊ฐ ์์์ ๊ฐ์ผ๋ก์ ๋ฒ์งธ ์ฐ์ , ๋ฒ์งธ ์ง์ ์ทจ์ ์ ๊ฐ ์ ์ฒด ์ทจ์ ์ ๊ฐ์ด๋ฐ ์ฐจ์งํ๋ ๋น์ค์ผ๋ก ์ฐ์ ์ง์ ํ๋ ฌ(์ทจ์ ๊ตฌ์กฐ)๋ก ํด์ํ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ๋ค์๊ณผ ๊ฐ์ ์ ์ฝ์กฐ๊ฑด์(โ ก-16)์ด ์ถฉ์กฑ๋์ด์ผ ํ๋ค....(โ ก-16) ์ ์ฝ์กฐ๊ฑด์ (โ ก-16)์ ์ถฉ์กฑํ๋ ์ฐ์ ์ง์ (์ข ) ๋น์ค ํ๋ ฌ์ ํ๊ตญ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด์์ OES์ ํต๊ณ์ฒญ EAPS์ ์๊ณ์ด ํต๊ณ์๋ฃ๋ฅผ ํ์ฉํด์ ์ถ์ ๋๋ค. ํต๊ณ์ฒญ ๊ฒฝ์ ํ๋ ์ธ๊ตฌ์กฐ์ฌ(EAPS) ๋ ๋ถ๋ฅ์ฒด๊ณ์ ๊ฐ์ ์ผ๋ก ์ธํด ์๊ณ์ด์๋ฃ๊ฐ ์ถฉ๋ถํ ํ๋ณด๋์ง ๋ชป ํ๊ณ , ๊ณ ์ฉ์ ๋ณด์ ์ฐ์ ๋ณ ์ง์ ๋ณ ๊ณ ์ฉ๊ตฌ์กฐ์กฐ์ฌ(OES) ๋ ์กฐ์ฌํต๊ณ์ ์ญ์ฌ๊ฐ ์ ๋์ ์ผ๋ก ์งง๊ณ ๋ถ๋ถ์ ๋ถ์์ ์ฑ(fluctuation)์ด ์กด์ฌํ๋ค. ์ด ๋๋ฌธ์ ์ฐ์ ์ง์ (์ง ์ข ) ๋น์ค ํ๋ ฌ์ ๊ฐ์ค์น ๊ธฐ๋ฒ์ ํ์ฉํ๊ฑฐ๋, ๋ค์ํ ์๊ณ์ด ์ถ์ ๋ฐฉ์ ์์ ํตํด ์ถ ์ ๋๊ณ ๋ณด์ ๋๋ ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์น๋ค. ์ง์ ์ง์ข ๋ณ ์ธ๋ ฅ์์๋ (โ ก-17)์๊ณผ ๊ฐ์ด ์ฐ์ ์ง์ ๋น์ค ํ๋ ฌ ์ ๋ง๊ณผ ์ฐ์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์์ ์ ๋ง์ ๊ณฑํด์ ์ป๊ฒ ๋๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ฐ์ -์ง์ (์ข )๋ณ ๋ ธ๋์์ ์ถ์ ์น( ) ๋ ๊ฐ ์ฐ์ ์ ์ง์ (์ข )๋ณ ๋น์ค ์ถ์ ์น์ ์ฐ์ ๋ณ ์ธ๋ ฅ์์ ์ถ์ ์น๋ฅผ ๋จ์ํ๊ฒ ๊ณฑํด
34 ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๋ ฅ์๊ธ์ ๋ง: 2006-2016 ์ ๊ฐ๋จํ๊ฒ ๋์ถ๋๋ค....(โ ก-17) 5) ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ์ถ์ ๋ฐฉ๋ฒ ๋ฐ ๋จ๊ณ ๊ฐ. ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ์ ๋ง ๋ ธ๋๊ณต๊ธ์ ๋ง์ ํต๊ณ์ฒญ ์ฅ๋์ถ๊ณ์ธ๊ตฌ ์์ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ๋ฅผ ์ฐ์ ์ ๋งํด์ผ ํ ๋ค. ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ๋ ํต๊ณ์ฒญ ์ฅ๋์ถ๊ณ์ธ๊ตฌ ์์ ์๋ฐ์ธ๊ตฌ๋ฅผ ์ ์ธํ 15์ธ ์ด์ ๋น ์๋ฐ๋ฏผ๊ฐ์ธ๊ตฌ(non-institutional and civil population) ๊ท๋ชจ๋ฅผ ์ถ์ ํ๋ ์์ ์ด๋ค. ํนํ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ ์ถ์ ์์ 18-25์ธ ์ฐ๋ น๊ตฌ๊ฐ ๊ตฐ์ ๋ ๋จ์ฑ ์ธ๊ตฌ ์ถ์ ์ด ๊ฐ์ฅ ํต ์ฌ์ ์์ ์ ํด๋น๋๋ฉฐ, ์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก ์๊ณ์ด์ถ์ธ๋ฐฉ์ ์์ ํตํด ์ค์๋๋ค. ํต๊ณ์ฒญ ์ฅ ๋์ถ๊ณ์ธ๊ตฌ ๋ ์ ํ์ฑ ์ ๋ํ ๋ ผ๋์ด ๋์์์ด ์ ๊ฐ๋๊ณ ์์์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ๊ตญ ๋ด์์ ์ ์ผํ ์ค์ฅ๊ธฐ ์ธ๊ตฌ์ถ๊ณ์ด๋ค. ๊ทธ๋ผ์๋ ๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ฅ๋์ถ๊ณ์ธ๊ตฌ ๋ ๊ตฐ์ ๋ ๋จ์ฑ ์ฐ๋ น๊ตฌ๊ฐ์ ๋ํ ๋ณด์ ์์ ๋ง ์ถ๊ฐํ๋ฉด ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ์ ๋ง์ผ๋ก ๋น๊ต์ ์ฉ์ด ํ๊ฒ ํ์ฉ๋ ์ ์๋ค๋ ๊ฒ์ด ์ผ๋ฐ์ ํ๊ฐ์ด๋ค. ๊ตฐ์ ๋ ์ฐ๋ น๊ตฌ๊ฐ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ๋ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ์กฐ์ฌ ์ ๋์ผ ์ฐ๋ น๊ตฌ๊ฐ ์ธ๊ตฌ ๋ถ ํฌ ๋น์ค๊ณผ ์ ์ฌํ๊ฒ ๋ณด์ ํ๋ ๊ณผ์ ์ ํตํด ์ถ์ ๋๋ค. ์ด๋ฐ ์ผ๋ฐ์ ๊ฐ์ ์๋ ๋ถ๊ตฌํ ๊ณ ์ค์ ๋ณ์ญ์๋ฌด ์ํ ๋จ์ฑ ์ฐ๋ น๊ตฌ๊ฐ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ๋ ๋ค์ํ ์ถ์ธ๋ฐฉ์ ์๊ณผ ๊ณ๋ ์ ๊ธฐ๋ฒ์ ํ์ฉํ์ง ์์ ์ ์์ผ๋ฉฐ, ์ฌ๋ฌ ์ฐจ๋ก ๋ณด์ ๊ณผ์ ์ ๊ฑฐ์ณ์ผ ํ๋ค. ์ด๋ป๋ ์ฐ๋ฆฌ๋ ํต๊ณ์ฒญ ์ฅ๋์ธ๊ตฌ์ถ๊ณ ์์ ๋ณ์ญ์๋ฌด ์ํ ๋จ์ฑ์ฐ๋ น๊ณ์ธต์ ๋ํ ์ธ๊ตฌ๋ณด์ ์ ๊ฑฐ์ณ 15์ธ ์ด์ ๋น์๋ฐ๋ฏผ๊ฐ์ธ๊ตฌ๋ฅผ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ๋ก ๊ฐ์ฃผํ๋ค. ๋. ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ์ ๋ง ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ์ ๋ง์ ํต๊ณ์ฒญ ์ฅ๋์ถ๊ณ์ธ๊ตฌ ์์ ํน์ ์ฐ๋ น๊ณ์ธต๋ณ ์ธ๊ตฌ๋ณด์ ์ ํตํด ์ถ์ ๋ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ ๊ณฑํด์ ์ถ์ ๋๋ค. ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ๋ ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ์ ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ ์ํด ๊ฒฐ์ ๋๊ธฐ ๋๋ฌธ์ด๋ค. ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ๋ ๋ ธ๋๊ณต ๊ธ ๊ท๋ชจ๋ก์ ์ทจ์ ์์ ์ค์ ์ ๊ท๋ชจ๋ฅผ ํฉํ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ ์ฒด ๊ฒฝ์ ํ๋์ฐธ๊ฐ์จ์ ๊ฐ ์ฐ๋ น ๋๋ ์ฐ๋ น๊ณ์ธต๋ณ ๊ฒฝ์ ํ๋์ธ๊ตฌ๋ฅผ ๋ชจ๋ ํฉ์ฐํ์ฌ ๊ทธ๊ฒ์ด ์์ฐ๊ฐ๋ฅ์ธ๊ตฌ์์ ์ฐจ์งํ๋ ๋น์ค์ ์๋ฏธํ๊ฒ ๋๋ ๊ฒ์ด๋ค.