Charbel-joseph H. Boutros The Sun is My Only Ally NL 1. The Exhibition Between Us, 2019 twee platen uit graniet, steenkapper, twee bezoekers, tentoonstelling, performance De namen van de eerste en de laatste bezoeker van de tentoonstelling zullen door een steenkapper in de granieten platen worden gekapt. De naam van de eerste bezoeker wordt gekapt bij de opening en de naam van de laatste bezoeker wordt gekapt op het moment dat de tentoonstelling sluit. 2. 2m Long of Isolated Darkness, 2017 isolatieschuim, lege metalen buis, duisternis 1
3. Dead Drawing, 2011 potloodstift, tekening gemaakt met dezelfde potloodstift, nagels Collectie S.M.A.K. 4. Dream Salt, 2014 een gelijke hoop van gemengd suiker en zout 5. Mon Amour, 2012-17 supermarketticket, stift 2
6. Catwalk, 2019 beschilderde metalen structuur, beschilderd hout, museummedewerkers, tentoonstelling performance Tijdens de hele duur van de tentoonstelling zal het team van het museum in deze tentoonstellingszaal enkel op het platform lopen, zonder de grond te raken. 7. Amitié, 2018 Stan Smith-schoenen Twee nieuwe schoenen van hetzelfde paar worden van elkaar gescheiden. De linkerschoen werd door de kunstenaar gedragen gedurende zijn reizen in Europa gedurende 6 maanden. De rechterschoen werd gedragen door zijn vrienden in Beiroet. De twee schoenen werden ter gelegenheid van deze tentoonstelling terug samengebracht. 8. A Removed Stone, 2013 steen, tentoonstelling, bos, projectie op tapijt 3
9a. Night Cartography #3, 2016-19 vliegtuigslaapmasker, was van votiefkaarsen, dromen, wensen lopende reeks Was van votiefkaarsen (gestolen uit een kerk in de Libanese heuvels) werd gegoten op een slaapmasker dat door de kunstenaar meerdere maanden is gebruikt. 9b. Geography & Abstraction, S.M.A.K., 2017-20 tapijt, betonnen cilinders, duisternis, warmte Een tapijt bedekt betonnen holle cilinders met als gewicht het gewicht van de museumdirecteur Philippe Van Cauteren. 10. Untouched Marble, 2014 kubussen uit Cararra-marmer, metalen structuur, fiets Een kubus uit marmer, niet aangeraakt door mensen, werd uit een steengroeve gehouwen en vergezelde vervolgens de kunstenaar gedurende een maand in zijn alledaagse activiteiten in zijn atelier, op café of in de cinema, op de fiets, in zijn bed Hier wordt de steen tentoongesteld dichtbij een gelijkaardig exemplaar dat niet is opgeladen met intieme ervaringen. 4
11. Life, Variation #2, 2019-20 betonblok, watermeloenpitten 12. A Mixed Up Dream #3, 2016 kast, zout, suiker 13. Parler à un mur, 2011 sigaret, muur, tentoonstelling, performance 5
14. An Artwork That Is Shown Close to the Model of the Unrealized Project Where Ideally That Work Should Be Shown, 2019 geblazen glazen bol, water van de Atlantische Oceaan, een traan van het linkeroog van een galeriehouder, metaalstructuur, tapijt, woestijn- en zeezand, model van een ongerealiseerd museum, was van votiefkaarsen. Kunstwerken worden van de ene naar de andere tentoonstelling getransporteerd, van de ene naar de andere ruimte, telkens tentoongesteld in combinatie met andere werken, onder verschillend licht, bij verschillende temperaturen en in verschillende steden. In dit voorstel wordt het kunstwerk getoond bij de ideale architectuur waarin het zou kunnen worden getoond. Twee elementen structureren het apparaat conceptueel: ten eerste is er het werk zelf; en ten tweede is er een fantoom, een spookachtige aanwezigheid die het werk altijd vergezelt, een mogelijkheid die niet voltooid is en dat ook nooit zal worden, iets wat altijd op zijn uitvoering zal wachten. De kleine glazen bol bevat een traan uit het linkeroog van een galeriehouder, vermengd met water uit de Atlantische Oceaan. In opdracht van Home Works 8, Ashkal Alwan, Beirut. Het architecturale model is een samenwerking tussen de kunstenaar en de in Beiroet residerende architect Christian Zahr. 6
15. Three Abstractions on Three Histories, 2016 drie witte hemden, metaalstructuur Privécollectie, Frankrijk. In Three Abstractions on Three Histories hangen drie hemden, schijnbaar dezelfde, hoog boven de grond. Het lijkt alsof ze van dezelfde persoon zijn, maar in werkelijkheid behoort een hemd toe aan de grootvader van de kunstenaar, een tweede hemd aan zijn vader en een derde aan de kunstenaar. Elk hemd verwijst naar een periode en bevat een deel van de geschiedenis van Libanon. 16. Days Under Their Own Sun kalenderpapier, zon Elke dag van een kalender werd blootgesteld aan de zon van die dag, van zonsopgang tot zonsondergang.. 9 augustus onder de zon van Mount Lebanon. 20 september onder de zon van Maastricht. 7 oktober onder de zon van Faraya, Libanon 17. Reloading Passion, 2011 maracujá (passievrucht), elektrische oplader 7
18. I Guess That Dreams Are Always There, 2014 houten plank, kussen, donsdeken 19. DRINK EUROPA, 2013 glas, 27 Europese mineraalwaters, bijzettafel Dit glas is gevuld met gelijke hoeveelheden van 27 mineraalwaters van de 27 Europese landen. Mehrer Quelle, Austria; Spa, Belgium; Devin, Bulgaria; Jana, Croatia; Saint Nicholas, Cyprus; Matton, Czech Republic; Egekilde, Denmark; Saaremaa Vesi, Estonia; Novelle, Finland; Evian, France; Tönissteiner, Germany; Vikoc, Greece; Primavera, Hungary; Ishka, Ireland; Acqua Panna, Italy; Mangali, Latvia; Zalia Giria, Lithuania; Beckerich, Luxembourg; Royal Water, Malta; Muszynianka, Poland; Naturis, Portugal; Bachkovo, Romania; Miticka, Slovakia; Lucka, Slovenia; Gormaz, Spain; Premier, Sweden; Bar-le-Duc, The Netherlands 8
20. No Light In White Light, Night Cartography, Night of 5/10/16, 2011-20 carbon en acrylspray op wit papier, metaalstructuur, lopende reeks Op het wit van de dag is de slaaptijd uitgewist. Elke nacht produceert een nieuwe tekening. 21. Night Archive, 2020 9 nachtcartografieën, 9 katoenen slopen, warmte, duisternis 22. A Mixed Up Dream #1, 2016 jeans, suiker, zout linker broekzak bevat zout, rechter broekzak bevat suiker 9
23. If Close to the Sun a Drop May Fall, 2019 tape, was 24. Under the Shadow of Your Fingers, 2019 video (5 min), laptop, e-mail bedekt met was, tapijt, schoenen, metalen structuur Een video toont de handen van een vrouw die op een laptop typt. Het zijn de handen van de partner van de kunstenaar die na 7 jaar de eerste liefdes-e-mail die ze ooit naar hem heeft gestuurd opnieuw typt. 25. Let It Ring, 2014 performance 10
26. Le dernier souhait d Alfred Jarry (the Last Wish of Alfred Jarry), 2015 tandenstoker De laatste wens van de Franse dichter Alfred Jarry was een tandenstoker. 27. 1m² of Lebanese Land Finally Liberated from this Shitty Situation, 2016 aarde uit Libanon, metalen gestel, houten plint, plexiglas cover 1m² aarde uit Libanon werd uit het land getransporteerd. 28. Sun Work, Sun of Beirut, 2017 krant, zon van Beiroet. in het midden, de zon van 16/08/17. errond, de zon van 16/08/17 en de zon van 15/08/17. in de rand, de zon van 16/08/17, 15/08/17 en de zon van 14/08/17 11
29. I Stood in the Middle of the Strait of Gibraltar and Dropped My Left Tear in the Atlantic Ocean and My Right Tear in the Mediterranean Sea, 2015-19 metaal, water De container links bevat water uit de Atlantische Oceaan vermengd met een traan van het linkeroog van de kunstenaar. De container rechts bevat water van de Middellandse Zee vermengd met een traan van het rechteroog van de kunstenaar. 30. Souffles d Artistes, 2015 werk van Charbel-joseph H. Boutros en Stéphanie Saadé ballon, adem van de kunstenaar en zijn vrouw Souffles d Artistes is een allusie naar en een twist van het werk van de avant-gardekunstenaar P. Manzoni (1933-63) met dezelfde titel, maar in het meervoud. Een ballon werd op de grond gelegd en opgeblazen met de adem van Boutros en zijn partner, kunstenaar Stéphanie Saadé wat het onmogelijk maakt om ze van elkaar te scheiden. 12
31. 30 Suns Juxtaposed, 2018 performance Elke dag wanneer de zon ondergaat, wordt deze museumwand overschilderd, om de afdruk van het subtiele daglicht onder een laag witte verf te bewaren. Tussen 30 lagen verf en dus in de muur van het museum zullen de 30 zonnen worden bewaard die deze tentoonstelling zal meemaken. Dit muurarchief van zonnen wordt de drager van alle toekomstige tentoonstellingen die hier zullen plaatsvinden. 32. Night Enclosed in Marble, 2012-14 Carrara-marmer, 1cm³ nacht van Kadisha Valley Mount Lebanon, metalen scharnieren lopende reeks Privécollectie, België Dit marmeren blok opent als een boek. In elk massief deel van de binnenkant van dit boek is 0,5 cm³ weggekapt. Gesloten geeft dit 1 cm³ leegte in het centrum van het blok. De kunstenaar heeft het marmer op een maanloze nacht naar een bos gebracht. Het witte blok werd er geopend, zodat de nacht erin kon infiltreren, en werd daarna opnieuw gesloten, met binnenin 1cm³ van die specifieke nacht. Van Nights Enclosed in Marble wordt door de kunstenaar een reeks gemaakt, waarbij elke doos een specifieke nacht van een bepaalde plek bevat. 13
33. Night Cartography #2, 2017 deken, dromen, vuur Voor Night Cartography #2 bedekte de kunstenaar zich gedurende één nacht met dit deken. Het deken werd achteraf traag en op een delicate manier verbrand, waardoor het veranderde in een rond territorium, of in een gat om dromen te vangen. 34. Divine, 2019 gegraveerde marmeren plaat, T-shirt van de curator (Philippe Van Cauteren), hoop, werk 14
35. No Light in White Light, 2014 video (11 min) Een Syriac-priester start met het lezen uit Genesis in het Aramees een dode taal enkele minuten voor de duisternis valt in een bos in Mount Lebanon. Naarmate het donkerder wordt, wordt het lezen moeilijker en moeilijker. De priester stopt met het lezen van de tekst wanneer de woorden in het Aramees volledig vervagen in de nacht. Courtesy the artist, Grey Noise and Jaqueline Martins Gallery Beelden: Installation S.M.A.K. 2020, Dirk Pauwels 15
Gesprek tussen Charbel-joseph H. Boutros en Philippe Van Cauteren Gent, 28 januari 2020 Beste Charbel, aan het begin van de tentoonstelling is er een zone die je omschrijft als een drempel van vertrouwen. Welke betekenis heeft het begrip vertrouwen in jouw werk? Vertrouwen is essentieel in het leven en voor het begrijpen van een kunstwerk. Het is onontbeerlijk om een diepgaande relatie tussen twee personen tot stand te brengen. Vertrouwen is ook noodzakelijk tussen een kijker en een kunstwerk. In mijn werk wordt het begrip op de spits gedreven omdat de ongrijpbare materie van waaruit ik creëer niet waarneembaar is. Wanneer we te maken hebben met het onzichtbare, wordt geloof het medium. De tentoonstelling in S.M.A.K. is bijzonder in de zin dat ze een eerbetoon is aan jouw tentoonstelling The Distance Between Your Eyes and the Sun, die onlangs in het Beirut Art Center plaatsvond. Door de politieke omstandigheden en de manifestaties in Beiroet was deze enkel op de dag van de vernissage open voor het publiek. De opstelling hier in S.M.A.K. omhelst bijna letterlijk deze vroegere tentoonstelling. Hoe zie jij dit? De tentoonstelling in S.M.A.K. is tweeledig. De twee delen zijn complementair en volgen elk een eigen logica maar werken naadloos samen. Ze functioneren synergetisch. In het midden bevindt zich een tentoonstelling en kunstwerk waar onder meer bezoekers, werk, kunstenaar, tentoonstelling, instituut en kunstmarkt samen een nieuw paradigma, een nieuwe conditie vormen. De vroegere tentoonstelling wordt omgeven door de nieuwe. Ze lijkt mee te drijven met een universum van mijmeringen en is samengesteld uit verschillende haltes die nog het meest lijken op een opeenvolging van dromen. De tentoonstelling in het midden is een spiegel van mijn tentoonstelling in het Beirut Art Center, die opende op 17 oktober, op dezelfde avond van de manifestaties die nu nog aan de gang zijn in Libanon. Uit solidariteit met deze belangrijke volksopstand werd het volledige programma van Home Works 8, een kunstbiënnale, geannuleerd. Het is dus zo dat een tentoonstelling die maar één dag open bleef, hier opnieuw tevoorschijn komt. Je zou kunnen zeggen dat elke tentoonstellingszaal zich focust op een thema, een idee of een principe. In jouw werk is het alsof er champs d action ontstaan rond ideeën zoals de nacht, de slaap, de liefde en tegelijk is er de notie van diverse geografieën en verschillende tijden. Kan je dit wat meer toelichten? Inderdaad, er zijn champs d action, zoals de nacht en de slaap, etherische materie die ik oplaad met verhalen. In de zalen rond de hoofdzaal bevinden er zich voornamelijk haltes, zoals ik ze 16
benoem, die zich elk richten op een thema. Elke halte helpt ons doordringen tot een sfeer. De tentoonstelling is als een initiatiereis die begint bij de slaap, doorheen een gedroomd landschap trekt en eindigt in een inktzwarte nacht. Elk van jouw tentoonstellingen stelt het begrip tentoonstelling in vraag of gebruikt de tentoonstellingsplek en zijn instrumenten (de curator, de galeriehouder, ) als materiaal. Vanwaar deze bijzondere mix van institutionele elementen uit de kunstwereld met aspecten die raken aan de mens en zijn levenslot? Ik geloof erin dat kunst moet nadenken over kunst en tegelijk ook over ons menszijn. Dit is heel specifiek voor mijn oeuvre, waarbinnen elk werk begint bij een intieme, doorleefde ervaring die zich al snel ontvouwt in bredere horizonten van onder meer geografische, historische en politieke orde. Alsof ik telescopisch te werk zou gaan. Elke tentoonstelling zie ik als een mogelijke nieuwe geografie die de realiteit moet herformuleren. Zo synchroniseert het licht van deze tentoonstelling met de zonsondergang in Beiroet en werd een eerste liefdesbrief van zeven jaar geleden opnieuw getypt en verstuurd Aan het begin van de tentoonstelling bevindt zich een opvallende structuur: de Catwalk. Maakt deze performatieve constructie de relaties zichtbaar tussen de kijkers, het museum en het kunstwerk? Dat klopt. Het is een manier om de verschillende bewegingsstromen binnen tentoonstellingen en de kunstwereld een nieuwe dynamiek te geven. Catwalk is een verhoogd, onbevlekt pad dat enkel voor de medewerkers van dit museum is bestemd en waarbij hun beweging wordt gescheiden van die van de overige bezoekers. Dit zorgt voor een bevreemdende verhouding tussen de aanwezigen in de zaal. De museummedewerkers mogen de tentoonstellingsruimte enkel via dit pad betreden. Terwijl ze zich erop verplaatsen, zijn ze aan het performen, en dit voor de duur van de hele tentoonstelling. Als een element dat is verbonden met de muren van de tentoonstellingszaal, lijkt Catwalk de vroegere tentoonstelling te omarmen. Het verhoogde pad is een structureel ruimtelijk element en functioneert bovendien dubbelzinnig: enerzijds verheerlijkt het zijn gebruikers door hen letterlijk boven alles en iedereen te verheffen en biedt het hen ook het beste zicht op wat er in de tentoonstellingszaal is te zien; anderzijds creëert het afstand tussen de geprivilegieerde gebruikers en de gewone bezoekers, die zich, zoals gewoonlijk, op de vloer van de zaal verplaatsen. De structuur kan worden opgevat als een horizontale uitkijktoren en roept tegenstrijdige gevoelens op van bescherming en dominantie. Zo verandert de perceptie op onder meer de erfgoedbewakers van het museum voortdurend: ze worden modellen en dansers, tot misschien zelfs predikers. De rollen die kunnen worden gespeeld, suggereer ik louter. Vanzelfsprekend kunnen zowel de museumme- 17
dewerkers als de bezoekers de door mij voorgestelde regels van dit spel negeren. Vragen rond geloof en vertrouwen, die voortdurend terugkeren in mijn werk, duiken hier opnieuw op, in de zin dat het succes van de gesuggereerde performance van de spelers (de museummedewerkers en bezoekers) afhankelijk is. Een sleutelwerk dat wordt omgeven door Catwalk is An Artwork That Is Shown Close to the Model of the Unrealized Project Where Ideally That Work Should Be Shown. Als museumdirecteur ben ik bijzonder geïnteresseerd in utopische projecten rond musea. Temidden van Catwalk staat een model van een museum, een museum in afwachting dat specifiek werd ontwikkeld voor een welbepaald kunstwerk: een kleine glazen bol waarin een traan van een galeriehouder zich vermengt met water van de Atlantische Oceaan. Kunstwerken worden van de ene tentoonstelling naar de andere vervoerd en van de ene ruimte naar de andere overgebracht, waarbij ze telkens in combinatie met andere werken worden getoond, bij ander licht, bij verschillende temperaturen, in verschillende steden etc. In dit voorstel wordt het kunstwerk tentoongesteld in de ideale architectuur ervoor. Twee elementen geven de constructie conceptueel vorm: het eerste is het kunstwerk zelf; het tweede is een fantoom, een verschijning die altijd samengaat met het werk, een mogelijkheid die niet voltooid is en dat ook nooit zal zijn, die altijd op haar voltooiing zal wachten. Je hebt een speciale band met materialen, de dragers van inhoud. Net als marmer, was, tekst en handelingen bij bepaalde gebeurtenissen, is ook de tijd voor jou een materiaal. Sommige van jouw kunstwerken raken aan sculptuur, andere aan performance, maar je oeuvre wordt vooral gekenmerkt door een bepaalde toestand. Hoe benader je materialen? En wat betekent voor jou het begrip sculptuur in relatie tot je werk? Hoewel mijn kunstwerken een fysieke vorm aannemen, ben ik niet zozeer geïnteresseerd in het fysieke van materie. Mijn werken hebben te maken met materie die meestal, zoals ik al eerder opmerkte, ontastbaar is. Misschien is dit de essentie van mijn werk: onzichtbaarheid sculpteren en als materie behandelen. Terwijl bij zuivere beeldhouwkunst de bewerkte materie tastbaar en fysiek is. Als we bij wijze van voorbeeld de was van gestolen votiefkaarsen nemen, die we hier in veel werken aantreffen, is het niet het materiaal was dat me interesseert maar eerder de onzichtbare sluier van wensen en verlangens die eromheen zweeft. Zo heb ik in Night Cartography #3 dan weer de stof van een reismasker, doordrenkt met mijn eigen dromen, met was toegedekt. 18
In je werk zit ook een bepaalde notie van archiveren, inventariseren in verschillende vormen vervat. Cartografieën en inventarissen van het onzichtbare Een inventaris van het onzichtbare. Dat is precies wat het is. Of nog: hoe valt iets te wegen dat geen gewicht heeft? Is een zonnestraal van gisteren soortgelijk aan een zonnestraal van vandaag? Wat verwacht je van de bezoekers? Welk advies geef je hen mee om jouw werk en deze tentoonstelling beter te begrijpen? Neem de tijd om mijn korte tekstjes te lezen. Ze zijn terug te vinden in de legende bij het grondplan van deze tentoonstelling, vormen een belangrijk onderdeel van de kunstwerken en helpen om door de tentoonstelling te navigeren. Ze beschrijven handelingen waaruit de werken zijn ontstaan maar geven hun betekenis niet prijs. Zie het een beetje als een roman. 19