- ๋ํ์น๊ณผ๋ณด์ฒ ํํ์ง Vol. 33 No. 4, 1995 - ์ ์๊ตํฉ์ธ์๋๋ถ์์น๋ณํ์๋ฐ๋ฅธ๊ตํฉ์ ์ด์ ์๋ณํ์๊ดํ์ฐ๊ตฌ ๊ฒฝํฌ๋ํ๊ต์น๊ณผ๋ํ์น๊ณผ๋ณด์ฒ ํ๊ต์ค ์ตํฌ์ฒ ใ์ด์ฑ๋ณตใ์ต๋๊ท ใ๋ฐ๋จ์ โ . ์๋ก ์์ฐ์น์ด์์์ต๋๊ตํฉ์ ์ด์๊ต๋๊ฐ์์์ ํ๊ฐํฉ์ผ๋ก์ด๋ฃจ์ด์ง๋ฉฐ (1) ์ด์์น์์์น์ด, ์ธก๋ํ์ ๊ด์ , ๊ทผ์ ๊ฒฝ๊ณ๋์์ ๋์ํ์์ด๋ฅด๊ฒ๋๋ค (2). ๊ทธ๋ฌ๋ฏ๋ก์์ฐ์น์ด์์์น์์ ์ด์ฐ์น์๊ณคํ์ดํด๋์ฌ๋ฐ๋ฅธ์ง๋จ (3) ๋ฐ์น๋ฃ๊ณํ์์ํดํ์์ ์ด๋ค (4). ๊ทธ๋ฌ๋์ต๋๊ตํฉ์ ์ด์๊ฐ๊ฐ์ํผ๊ฒ์๋ค์ฌ์ด์์๊ทธ์์์์น๊ฐ๋ค์ํ๊ฒ๋ํ๋๋ฉฐ, ์ฌ์ง์ดํํผ๊ฒ์์์๋๋ณํ๊ฐ์๋ค (5). ๋ํ๊ทธ๋ฐ๋ณํ๋ํ๋ฃจ์ค์๋์๊ฐ์๋ฐ๋ผ๋ค๋ฅด๊ฒ๋ํ๋๋ฉฐ (6), ์ ์๊ทผํ์ฑ์๋ณํ์๋๊ด๊ณ๊ฐ์๋๊ฒ์ผ๋ก์๋ ค์ ธ์๋ค (7). Friel (8) ์์ด์์ ์ธ๊ต๋๊ฐํฉ์์์์ต๋์ ์ด์ ์๋ฐ์์น๋ฅผ๋ช ํํ์ธ์งํ๋๊ฒ์์์์์๋ณด์ฒ ๋ฌผ์ฅ์ฐฉ์๋์๋ณต์น๋ฃ์๋งค์ฐ์ค์ํ๋ค. ๊ตํฉ์ ์ด์ ์์์ํฅ์๋ฏธ์น๋์์๋ก๋๊ตํฉ์ ์ด์์ธก์ ํ๋๊ธฐ๊ตฌ์์ ํ (10, 11, 12, 13, 14), ๋๊ป (15, 16), ๊ตํฉ๋ ฅ (5, 17), ๋จธ๋ฆฌ์์ ์ฒด์์์ธ (18, 19), ์๊ฐ (6, 20) ๋ฑ์๊ณ ๋ คํ์ฌ์ผํ๋ค. ํนํ์น๋ฃ์ํ์์๋๋ถ์์น๋ํ์ ์์์ธ์์๋ณํ์๊ด๊ณ๋๋๋ฐ, ํ์ ์์์ธ์๋ํ๋์ด์๋๋์์ ์ง๋๋ํ์ ์์์น๋ฅผ๋งํ๋ฉฐ์ด์์น๋์ผ๋ฐ์ ์ผ๋ก๊ต๋๊ฐํฉ์๋ณด๋ค๋ 2-4mmํ๋ฐฉ์ด๊ณ ๋๋ถ์์์น์์ํด์ด๋์ ๋์ํฅ์๋ฐ๋๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ฏ๋ก์ต๋ ๊ตํฉ์ ์ด์์ด์ผ๊ธฐํ ๋, ํ์ ์์์ธ์๊ฐ๋๋ถ์์น์์ํด์ํฅ์๋ฐ๋์ ๋์๋๋ถ์์น์์ํด์๊ธธ์์๋๊ตํฉ์ ์ด์๊ณ ๋ คํ์ฌ์ผํ๋ค (21). ์ผ๋ฐ์ ์ธ์ ์ข์๋์์ฌ์์์์ธ ( ์์ฌ์ ) ์์๊ตฌ์น๋ถ๋์ ์น๋ถ๋ณด๋ค๋๊ฐํ๊ฒ์ ์ดํ๋ฉฐ, ์์ธ๋ฐ๋๋ถ์์น์๋ณํ์๋ฐ๋ผ๊ทธ๋ฌํ์ ์ด์ ์์์น๋๊ฐ๋๊ฐ๋ณํ๊ฒ๋๋ค. ๋ง์ฝ์ผ์์์์์์๊ตํฉ์กฐ์ ์ด๋ค๋ก์ ํ์ง์น๋ฃ๋์์์ํ๋์๋ค๋ฉด, ์ค์ ํ์๊ฐ์ ์์๋๋ถ์์น์๋์๋นํ์ฐจ์ด๊ฐ์์ผ๋ฏ๋ก๊ทธ๋ฌํ๊ตํฉ์กฐ์ ์ด๊ณผ์ฐ์ ์ ํ๊ฒ์ธ์ง๋์๋ฌธ์ค๋ฝ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ฏ๋กํ์๋ฅผ์๊ฒํ๊ฑฐ๋์์ฌ์๋ฅผ์ทจํ๊ฒํํ, ์์ธ์์์ด๋ค๋ณํ๊ฐ๊ตํฉ์ ์ด์๋ฏธ์น๋์ํฅ์ํ๊ฐํ์ฌ์ผํ๋ค. ๋ง์ฝ์์ฌ์์๊ฐ์ดํ์์ํ์ ์ด์ฝ๊ฐ์ ๋ฐฉ์๋ฅผ์ทจํ๋ค๋ฉด, ๊ฑฐ์๊ทผ์ํ๋์๋งค์ฐ๊ฐํ๊ฒ์ ์น๋ถ์ ์ด์ด์ด๋ฃจ์ด์ง๊ฒ๋๋ฏ๋ก์ด๋๋์ ์ํ๊ตฌ์๊ตฌ์น๋ถ๊ฐ๋จผ์ ๋ฟ์์์๋๋ก์ ์น๋ถ์์ญ์ ๊ฐํ์ํ๊ฒ๋๋ค (22). ๊ทธ๋ฌ๋์ด๋ฌํ์ค์์ฑ์๋๋ถ๊ตฌํ๊ณ ๋๋ถ์์น๋ณํ์๋ฐ๋ฅธ๊ตํฉ์ ์ด์ ์๊ดํ์ฐ๊ตฌ๋๋น๊ต์ ์ฐพ์๋ณด๊ธฐํ๋ค๋ค. ๊ต๋๊ฐํฉ์์์์ ์ฒด์น์์๊ตํฉ์ ์ด์ ์์์์น๋ฅผ์ธก์ ํ๋๋ฐ๋๋ชฉ์ ์๋ฐ๋ฅธ๋ค์ํ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ณด๊ณ ๋์ด์๋๋ฐ์ด๋ํฌ๊ฒ๋๊ฐ์ง (23), ์ฆ์ ์ฑ๋ถ์๋ฒ 769
(qualitative method) ์์ ๋๋ถ์๋ฒ (quantitative method) ์ผ๋ก๋๋์์๋ค (5, 6, 17, 24, 25, 26). ์ ์ฑ๋ถ์๋ฒ์ articulation paper, shim stock, occlusal wax, occlusal registration strip ์ด๋ silicone impression๋ฑ์๋จ๋ ๋๋๋ณตํฉ์ ์ผ๋ก์ด์ฉํ์ฌ์น์์์ ์ด์ฌ๋ถ, ์ ์ด์์น๋ฑ์ํ์ธํ์ฌ์น์์ ์ด์ ์๊ฐฏ์, ๋ถํฌ๋ฑ์ํ๊ฐํ๋๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ articulation paper, shim stock, occlusal registration strip๊ณผ๊ฐ์์ ์ด์ ์์กด์ฌ๋, ์์น๋ฅผํ์ํด์ฃผ๋์ฌ๋ฃ๋ฅผ์ด์ฉํ์ฌํ๊ฐํ๋๊ฒฝ์ฐ, ์ฌ์ฉ์ฌ๋ฃ์๋๊ป๊ฐ 13-21μm์ด๋ด์ฌ์ผํ๋ฉฐ (27), ์ฌ์ง, ์ฑ๋ถ์๋ฐ๋ผ์ค์ฐจ๊ฐ๋ฐ์ํ ์์๊ณ , ์ ์์์ฃผ๊ด์ ์ธํ๋จ์์์กดํ๋ฏ๋ก๊ตํฉ์์์๊ฐ๊ด์ ์ธํ๊ฐ๊ฐ๊ณค๋ํ๋ค. ๋ํ occlusal wax๋ silicone, zop๋ฑ์์ฌ๋ฃ๋๊ตํฉ๋ฉด์์์น์ํจํํ๊ตฌํ๋๋กํ์ฌ์ด์ฌ๋ฃ์์ฒ๊ณต์ฌ๋ถ๋ฅผ์ด์ฉํ๊ฐํ๋๊ฒ์ด๋ค (28). ์ ๋๋ถ์๋ฒ์์ ์ด์ ์๊ฐ๋๋ฅผ์์์๋ photoocclusion (29, 30) ์ด์๋๋ฐ, ์ด๋ memory sheet๋ก์ photoelastic wafer๋ฅผ์ฌ์ฉํ๋ฉฐ, ๊ดํ์ ์ธํน์ฑ์ธ bifringence๋ฅผ์ด์ฉํ์ฌ๊ตํฉ์ ์ด์ ์์ ์ด๋ ฅ์์ํธ๋น๊ตํ ์์๋๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค (30). ์ด๋์์์์์ต์ค๋์์ํฅ์๋ฐ์ง์์ผ๋ฉฐ, ์ฝ๊ฒ์๊ตฌ๊ธฐ๋ก์ผ๋ก๋จ๊ธธ์์์ง๋ง, ๋ฑ๋ฑํ plastic wafer๋ฅผ์ฌ์ฉํ๋ฏ๋ก๊ต๋๊ฐํฉ์๋ก์ํ์ ์ ๋์๊ณ ์ ์์ฉ๊ธฐ์์ํฅ์์ค์์์ผ๋ฉฐ, ๋บจ, ์ ์ , ํ๋๊ตฌ์น๋ถ์กฐ์ง์์๋ ฅ์๊ฐํด๊ทธ๋ถ์์์ด๊ฐ์์ฉ๊ธฐ์์ํฅ์์ฃผ์ด์์ฐ์ค๋ฌ์ด๊ทผ์ก์์ถ๊ณผ์ ๋ฐํ์ต์ข ํ์ ํ๊ตฌ์์ํฅ์๋ฏธ์น ์์๊ธฐ๋๋ฌธ์๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋ก์ ๊ตํ์ ๋ณด๋ฅผ์ป์์์๋ค๋๋ณด๊ณ ๋์๋ค (2). ๋ค์์ผ๋ก, ์ต๊ทผ์๊ฐ๋ฐ๋์ ์ด์ ์์ ์ฑ์ ๋ฐ์ ๋์ ํน์ฑ์์์์๋ T-scan system์ด์๋๋ฐ (28), ์ด๋๊ตํฉ์ ์ด์ ๋ณด๋ฅผ์์งํ์ฌ๋ณด์ฌ์ฃผ๋ computerized system์ผ๋ก์ ์ด์ ์์์๋ถํฌ๋ฐ์๊ฐ์๋ฐ๋ฅธ๋ณํ์์์๋ณด์ฌ์ฃผ๋ฉฐ (31), ์ ์ด๋ ฅ์๊ฐ๋๋ฅผ 3 ์ฐจ์์ ์ผ๋กํ์ํด์ค์์์ด (24), ์์ , ๋์ ์ธ๋ณํ๋ฅผ๊ธฐ๋กํ ์์์ผ๋๋ฏผ๊ฐ์ฑ๊ณผ์ ๋ขฐ์ฑ์ด์์ฌ์ค๋ฌ์ฐ๋ฉฐ (32), wax์๋น๊ต์ false negative contact์ด๋ง๊ณ (33), ๋ฌด์๋ณด๋ค๋๊ตํฉ๋ฉด์ํํ๊ฐ๋ํ๋์ง์์, ๊ตํฉ๋ฉด์๋ฐ๋ฅธ์ ์ด์ ์์๋ฐ์์น, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ทธ๊ฒ๋ค์์ด๋์ํฉ ์๊ธฐ๋กํ๋๋ฐ๋์ ํฉํ์ง์๋ค. ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์์ฌ์ฉ๋ black silicone์๊ตํฉ๋ฉด์์์ธํ๊ธฐ๋กํ ์์๊ณ ์ฒ๊ณต๊ณผ 50μm์ด๋ด์๊ทผ์ ์ ์ด์๊ตฌ๋ณ์ด๊ฐ๋ฅํ๋ฉฐ false negative contact์์ด๋น๊ต์ ๋ง์์ ์ด์ ์์ป์์์๋์ฅ์ (34) ์๊ฐ์ง๋ฏ๋ก๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์ ํฉํ๋ค๊ณ ์ฌ๋ฃ๋๋๋ฐ, ์ด์์ ์๋์์์ (supine position) ์์๋ถํฐ์ ์ข์ (upright posiiton) ๊น์ง์ ์ฐจ์ ์ผ๋ก๋๋ถ์์์น๋ฅผ๋ณํ์ํค๋ฉด์๊ตํฉ์ํฌ๋์์ ์ด์ ์์๋ฐ๋ถํฌ์๋ณํ์์์์ดํด๋ณด๊ธฐ์ํด, ๊ฐ๊ฐ์๋ณํ๋๋๋ถ์์น์๋ฐ๋ฅธ์ค๋ฆฌ์ฝ๊ตํฉ์ธ๊ธฐ๋ฅผ๊ธฐ๋กํ์ฌ๋น๊ตํ๋ฐ๋ฅผ๋ณด๊ณ ํ๊ณ ์ํ๋ค. โ ก. ์ฐ๊ตฌ๋์๋ฐ๋ฐฉ๋ฒ 1. ์ฐ๊ตฌ๋์ K๋ํ๊ต์ฌํ์์ค๋ณด์ฒ ๋ฐ๊ต์ ์น๋ฃ๋ฅผ๋ฐ์๊ฒฝํ์ด์๊ณ , ์ ์๊ตํฉ์ธ์์ฐ์น์ด์๊ฐ์ง๋ฉฐ์ 3๋๊ตฌ์น๋ฅผ์ ์ธํ๋ชจ๋ ์น์ด์ด์์ฑ๋์๊ณ , ๋ณ์ ์ธ์น์ฃผ์ํ๋์ ๊ด์ ์ฆ์์ด์๋ 30๋ช ( ๋จ์ 17๋ช , ์ฌ์ 13๋ช ํ๊ท ์ฐ๋ น 23.1์ธ ) ์์ฐ๊ตฌ๋์์ผ๋ก์ ์ ํ์๋ค. 2. ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ 1) ํผ๊ฒ์์๋๋ถ์์น์์ค์ ํผ๊ฒ์์๊ฒ์ฌ์์น๋ฅผ์ค์ ํ๊ธฐ์ํ์ฌํผ๊ฒ์์๋๋ถ์๊ฒฝ์ถ๋ถ์๋ฅผ unit chair์ head rest์์ํด์ผ์ ํ๊ฒ๊ณ ์ ์ํค๊ณ ๋์๊ฐ์๋๋กํ์๋ค. ์ด๋, ๋๋ถ์์น์์ค์ ์์ํ์ฌ๋น์ต์์ตํ๋ฐฉ์ ๊ณผ์ด์ฃผ์์ตํ๋ฐฉ์ ์์๋๋น์ต-์ด์ฃผ (ala-tragus) ์ ์ด๊ธฐ์ค์ ์ผ๋ก์ฌ์ฉ๋์์ผ๋ฉฐ, ์ด๊ธฐ์ค์ ์์ค์ฌ์ผ๋ก 4๊ฐ์ง๋๋ถ์์น (0 ์ํ์, 30, 60, 90 ์ ์ข์ ) ์์ํผ๊ฒ์์๊ตํฉ๊ด๊ณ๋ฅผ์ธ๊ธฐํ์๋ค.(Fig. 1) 2) ๋๋ถ๊ฒฝ์ฌ๊ฐ๋๊ณ์์ฌ์ฉ๋๋ถ์์น์์ ์ฐจ์ ์ธ๋ณํ๋ํผ๊ฒ์์์๋ฐ์ ๊ณผ๋๋ถ๋ฅผ์์์๋ก๋ถํฐ์ ์ข์๊น์ง 30 ์ฉ์ฆ๊ฐ์์ผ๊ณ ์ ํ ์์๋๋ก, ์ ์์์ํด๋ฏธ๋ฆฌ๊ณ ์๋๋๋ถ๊ฒฝ์ฌ๊ฐ๋๊ณ๊ฐ์ฌ์ฉ๋์๋ค. ์ด๋๋ถ๊ฒฝ์ฌ๊ฐ๋๊ณ๋ํผ๊ฒ์ฌ์ํ 770
์ ์ด๋์๋ฐฉํดํ์ง์๋๋ก๊ฐ๋ฒผ์ดํ๋ผ์คํฑ์๊ฒฝ๊ณผํฌ๋ช ํ์ํฌ๋ฆดํ์ผ๋ก์ ์ํ์ฌ์ธก๋ชจ์๊ธฐ์ค์ ์์ผ์น์์ผ๋ถ์ฐฉํ์์ผ๋ฉฐ, ์ดํฌ๋ช ์ํฌ๋ฆดํ์๋ถ์ฐฉ๋๊ฐ๋๊ณ๋ unit chair ๊ฒฝ์์๋ณํ์๋ฐ๋ผ๋๋ถ๊ฒฝ์ฌ๊ฐ๋๋ฅผ์ฝ๊ฒ์ธก์ ํ ์์๋๋ก๊ณ ์๋์๋ค.(Fig. 2, 3) 3) ๊ตํฉ์ ์ด๊ด๊ณ์์ธ๊ธฐ ๋๋ถ์์น์๋ณํ์๋ฐ๋ฅธ๊ตํฉ์ ์ด์ ์๋ณํ๋ฅผ์ธก์ ํ๊ธฐ์ํ์ฌ, ๋จผ์ ํผ๊ฒ์์๊ฒ์ต๊ด์ ํ๊ตฌ์๋ฅผ์๋ฒ๊ณผ์ค๋ช ์ํตํด์ดํด์ํจํ, ๊ฐ๊ฐ์๋๋ถ์์น์์์ต๊ด์ ๊ฐํ๊ตฌ๋ก์์ผ๋ก์ํ์ ์น์๊ฐ๋ฌด๋ฆฌ์์ด๊ตํฉํ๋๋กํ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๊ธฐ์ ์ดํ์น์๊ฐ๋ฏธ๋๋ฌ์ง์ง์๋๋ก์ถฉ๋ถํ์ฐ์ต์์ผฐ๋ค. ๊ฐ๋๋ถ์์น์์์์ ์ ์ธ์ํ์น์์๊ตํฉ์ ์ด๊ด๊ณ๋ฅผ์ธ๊ธฐํ๊ธฐ์ํ์ฌ์ํ์ ์น์๋ฅผ๊ฑด์กฐ์ํจํ black silicone(bite checker, G.C. Inc. Japan) ์์ฌ์ฉํ์ฌ๊ตํฉ์ธ์์์ฑ๋ํ์๋ค (Fig. 4). Fig. 2. Head angulation gauge 4) ๊ตํฉ์ ์ด์ ์์๊ณ์ฐ ๊ตํฉ์ธ์์ผ๋ก๋ถํฐ์ฑ๋๋ silicone bite๋ฅผ view box์์์ฌ๋ ค๋๊ณ ๋น์ดํต๊ณผํ๋์ฒ๊ณต๋ถ์๋ฅผ์ ์ด์ ์ผ๋กํ์ฌ Nakao์๊ตํฉ์๋ฉด๋ถ๋ฅ๋์๋ฐ๋ผ์ ์ด์ ์๋ฅผ๊ณ์ฐํ์๋ค.(Fig 5) ๊ตํฉ์ ์ด์ ์์ด๋์ํ๋ฅผ๊ด์ฐฐํ๊ธฐ์ํ์ฌ Alginate์ธ์์ฌ๋ฅผ์ด์ฉํ์ ์ ์ธ์์์ฑ๋ํ๊ณ , stone๋ชจํ์์ ์ํํ, ํํผ๊ฒ์์๊ฒ์์ป์ด์ง 4๊ฐ์ง silicone bite๋ฅผ๊ฐ๊ฐ์์ stone๋ชจํ์์์ฌ๋ ค๋ Fig. 3. Subject wears on head angulation gauge Fig. 1. Reference line(ala-tragus line) Fig. 4. Black silicone bite 771
Fig. 5. Classification of divided occlusal surface(nakao) Fig. 6. Occlusal contact point of mandibular buccal cusp on maxillary stone cast ๊ณ , ์ฒ๊ณต๋๋ถ์๋ฅผ๋๋ถ์์์น๋ง๋ค๊ฐ๊ธฐ๋ค๋ฅธ 4๊ฐ์ง์์์ฐํ๋กํ์ํ์ฌ๊ตํฉ์ ์ด์ ์์ด๋์์์ํ์ธํ์๋ค.(Fig. 6) 5) ํต๊ณ ๋๋ถ์์น๋ณํ์๋ฐ๋ฅธ๊ฐ๊ฐ์์ด๊ตํฉ์ ์ด์ ์๋ฅผ๊ตฌํ๊ณ , ์ด๊ตํฉ์ ์ด์ ์์๋ํํ๊ท , ํ์คํธ์ฐจ, ์ต๋๊ฐ๋ฐ์ต์๊ฐ์๊ตฌํ์๋ค. ๋ํ, 0 ์์์, 30, 60, 90 ์ ์ข์์์์๊ตํฉ์ ์ด์ ์์๋ณํ์๋ํ์ ์์ฑ์ํ์ ํ๊ธฐ์ํ์ฌ, t-test : Paried Two-Sample for means๋ฅผ์ํํ์๋ค. Fig. 7. Variation of numbers of contact point on the six-anterior teeth region due to each head angulation โ ข. ์ฐ๊ตฌ์ฑ์ 1. ๊ตํฉ์ ์ด์ ์์๊ดํํต๊ณ 1) ์ฑ์ธ์ ์๊ตํฉ์ธ์๊ตํฉ์ ์ด์ ์์๋ํด์๋, ์ ์น๋ถ, ์๊ตฌ์น๋ถ, ๋๊ตฌ์น๋ถ์์๋ชจ๋ 90 ์์๊ฐ์ฅ๋ง์์ ์ด๊ณผ 0 ์์๊ฐ์ฅ์ ์์ ์ด์๋ณด์๋ค. ์ ์น๋ถ์์๋ 90 ์์์ต๋ 13, ์ต์ 5๊ฐ๋ก๋ง์์ ์ด์ ์๋ํ๋ด์์ผ๋ฉฐ, 60 ์์๋์ต๋ 13, ์ต์1๊ฐ์์ ์ด์ ์, 30 ์์๋์ต๋ 11๊ฐ, ์ต์ 1๊ฐ, 0 ์์๋์ต๋ 11๊ฐ, ์ต์ 0๊ฐ๋ก์ ์์ ์ด์ ์๋ํ๋ด์๋ค. ์๊ตฌ์น๋ถ์์๋์ญ์90 ์์์ต๋ 18๊ฐ, ์ต์ 5๊ฐ๋ก๋ง์์ ์ด์ ์๋ณด์์ผ๋, 60 ์์์ต๋ 15๊ฐ, ์ต์ 2๊ฐ, 30 ์์์ต๋ 16๊ฐ, ์ต์ 0๊ฐ, 0 ์์์ต๋ 16๊ฐ, ์ต์ 0๊ฐ๋ก์ต๋์ ์ด์ ์ 60 ์์๋ณด๋ค์คํ๋ ค 30 ์ 0 ์์๋๋ง์์ ์ด์ ์๋ฅผ๋ํ๋ด์๋ค. ๋๊ตฌ์น๋ถ์์๋ 90 ์์์ต๋ 31๊ฐ, ์ต์ 9๊ฐ๋ก๋ง์์ ์ด์ ์๋ํ๋ด์๊ณ , 60 ์์์ต๋ 27๊ฐ, ์ต์ 7 ๊ฐ, 30 ์์์ต๋ 26๊ฐ, ์ต์ 5๊ฐ, 0 ์์์ต๋ 25๊ฐ, ์ต์ 3๊ฐ๋ก์ ์์ ์ด์ ์๋ฅผ๋ํ๋ด์๋ค (Table 1-4, Fig. 7-9). 2) ์ฑ์ธ์ ์๊ตํฉ์ธ์๋๋ถ๋ณํ์๋ฐ๋ฅธ 30๋ช ์์น์์ ์ด์๊ดํํต๊ณ๋ํ1๊ณผ๊ฐ๋ค. 0, 30, 60, 90 ๋ก์ ์ฐจ์ ์ผ๋ก๋๋ถ์์์น๊ฐ๋ณํ๋์์๋, ์ ์ฒด์ ์ด์ ์๋ํ๊ท 25.0, 29.69, 35.76, 42.62๊ฐ๋ก๋น์ต-์ด์ฃผ์ (ala-tragus line) ์๋ํด 90 ๊ฐ๋ ์๋ก, ์ฆ์์์์์์ ์ข์๋ก๊ฐ์๋ก๋ณด๋ค๋ง์์ ์ด์ด์ด๋ฃจ์ด์ง์ด 772
Table. 1. Raw data of numbers of occlusal contact point due to each head angulation on the teeth. 773
Table. 2. Variation of numbers of contact point on the six-anterior teeth region due to each head ngulation. Table. 3. Variation of numbers of contact point on the premolar region due to each head angulation. Table. 4. Variation of numbers of contact point on the molar region due to each head angulation. Fig. 8. Variation of numbers of contact point on the premolar region due to each head angulation ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, ๊ฐ๊ฐ์๋ํํต๊ณํ์ ์ ์์ฐจ๊ฐ์กด์ฌํจ์ด๋ํ๋ฌ๋ค.(P<0.05) 2. ๋๋ถ์์น๋ณํ์๋ฐ๋ฅธ์ ์ด์ ์์ด๋๊ฒฝํฅ ๋ชจ๋ ํผ๊ฒ์๋๋๋ถ์์์น๊ฐ์์์์์์ ์ข์๋ก๋ณํด๊ฐ์๋ฐ๋ผ์น์์ ์ด์ ์์๊ฐ์ฆ๊ฐํ๋๊ฒฝํฅ์๋ํ๋ด์๋ค. ์ด๋ silicone bite์์์ฒ๊ณต๋๋ถ์๋ฅผํค์๋ ค๋ณด์์๋, ์ ์ด์ ์์์์ฆ๊ฐ์๋ณ์๋ก๋ํ๋ฌ๋ค. 30 ๋ช ์ํผ๊ฒ์์คํ์ ์์ฃผ์ ์ด์ ์ธํ์ธก๊ต๋์ ์์ ์ด์ ์์น๊ฐํผ๊ฒ์์๋๋ถ์์น๊ฐ์์์์์์ ์ข์๋ก๋ณํจ์๋ฐ๋ผ 19๋ช (65%) ์์์ด์๊ทผ์ฌ์ชฝ์ผ๋ก์์ง์ธ๊ฒ์ผ๋ก๋ํ๋ฌ๋ค. Fig. 9. Variation of numbers of contact point on the molar region due to each head angulation 774
โ ฃ. ์ด๊ด๋ฐ๊ณ ์ ๊ตํฉ์ ์ด์๊ดํ๋ง์์ฐ๊ตฌ๋ค์ด๋๊ฐํํ์ ์์์์ฆ, ์์์๋์ ์ข์์์๋ง๊ธฐ๋ก๋์์๋ฟ, ์์์์์์ ์ข์๋ก๋๋ถ์์น๋ณํ์ํ์ ๊ณจ์์ด๋์์ํ์ ์ด์ ์๋ณํ์๋ํ์ฌ์๋๊ทธ์ฐ๊ตฌ๊ฐ์ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋์ค์ ๋ก์์์์๊ตํฉ์ ์ด์ ๊ฒ์ฌ์ํํ์ ์๊ฐํ๊ธฐ์ฌ์ดํ์์น์์๊ฒ์ฌํ๋๊ฒฝํฅ์ด์๊ณ , ๊ทธ๋ฌ๋ฏ๋ก๊ตํฉ์กฐ์ ์๋๋ถ๊ฒฝ์ฌ๊ฐ๋ฌ๋ผ์ง๊ฒ๋๋ฉดํ์๊ฐ๋ถํธ๊ฐ์ํธ์ํ๋์ผ์๊ฐํน๋ณผ์์๋ค. ํ์ ์์์ธ์๋์ ์ข์์์์์์๋ก๊ฐ์๋กํ๋ฐฉ์ผ๋ก๋ฐ๋๊ฒ๋๋ฉฐ, ์ด๋ฐ๋ณํ๋ํ์ ์๋ถ์ฐฉ๋๊ฑฐ๋ํ์ ์์ง์งํ๋์ฌ๋ฌ์กฐ์ง๋ค์ด์ ์ฅ๋๊ฑฐ๋๋์ด๋๋๊ฒ๊ณผ๊ด๊ณ๊ฐ์๋ค (35). ๊ทธ๋ฌ๋ฏ๋ก์ฐ๋ฆฌ๊ฐํํ๋ฌด์ฌ์ฝ์ง๋์น ์์๋๊ตํฉ์กฐ์ ์์์น๋๋๋ถ์์์น์์ํฅ์๋ฐ๊ฒ๋๋ค. Mohl์์ ์ข์์์์์์๋ก๋ถํฐ 30 ์ ๋ฐฉ์ผ๋ก๋๋ถ๋ฅผ๊ฒฝ์ฌ์์ผฐ์๋, ์๋ฆฌ์ ์์ ์ (phsiologic rest position) ์๋ํ์ฌ์ฐ๊ตฌํ์๋๋ฐ๋๋ถ๊ฐ์ ์ง์ ์ผ๋กํ๋ฐฉ์ผ๋ก๊ฒฝ์ฌํ๊ฒ๋๋ฉด์๋ฆฌ์ ์์ ์๋ํ๋ฐฉ์ผ๋ก์์ง์ฌํ๊ตฌํ๊ฒ๋๋๋ฐ, ์ด๋๋๋จ์ง์๋ฆฌ์ ์์ ์์์์ค์ฌ๊ตํฉ์๋กํ๊ตฌ๋ ๋ฟ์ด๋ฉฐ, ์ด์์น์์๋ํ๋ฐฉ์ผ๋ก์ด๋ํ๋ฉด์ ๊ณจ์ํ๊ตฌ๋ก๋์ค์ฌ๊ตํฉ์์์ CRO ์์น์๋์ฑ๊ทผ์ ํ๊ฒ๋๋ฏ๋กํ์์๋๋ถ์์น์๋ณํ๋์ค์ํ๋ค๊ณ ํ์๋ค (36). ์ ์ข์์์ํ์ ์์์ธ์์น๋์ค์ฌ๊ตํฉ์ 2-4mmํ๋ฐฉ์์กด์ฌํ๋ฉฐ์ด2-4mm๋ฅผ์์ ๊ณต๊ทน (free way space) ์ด๋ผํ๋ค. ๊ฑฐ์๊ทผ์ด์์ถํ๋ฉดํ์ ์๊ต๋๊ฐ์๋ก๋๋ฐ๋ก์ฌ๋ผ๊ฐ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋์ผ๊ตด์ 45 ๊ฐ๋์๋ฐฉ์ผ๋ก์ฌ๋ฆฌ๋ฉดํ์ ์์์ธ์ฑ์์น๋์ฝ๊ฐํ๋ฐฉ์ผ๋ก๋ฐ๋๊ฒ๋๋ค. ์ด๋ฐ๋ณํ๋ํ์ ์๋ถ์ฐฉ๋๊ฑฐ๋ํ์ ์์ง์งํ๋์ฌ๋ฌ๊ฐ์ง์กฐ์ง๋ค์ด์ ์ฅํ๊ฑฐ๋๋์ด๋๋๊ฒ๊ณผ๊ด๊ณ๊ฐ์๋ค (35). ์ด์์น์์๊ฑฐ์๊ทผ์ด์์ถํ๋ฉด๋จธ๋ฆฌ๊ฐ๋๋ฐ๋ก์์๋๋ณด๋คํ๊ตฌ๋ก๊ฐ์ฝ๊ฐํ๋ฐฉ์์๊ฒ๋๋ฏ๋ก์น์์ ์ด๋์ค์ฌ๊ตํฉ์๋ณด๋คํ๋ฐฉ์์์ผ์ด๋๋ค. ์ด์น์์์น๋๋ณดํต๋ถ์์ ํ๊ธฐ๋๋ฌธ์ํ์ฃผ๊ฐ์๊ฒ๋๋ฉฐํ์ ์์ค์ฌ๊ตํฉ์๋ก์ฎ๊ฒจ๊ฐ๊ฒ๋๋ค (37). ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์๋๋๋ถ์์น์๊ฒฝ์ฌ๋ฅผ๋ฐ๊ฟ๋๋ง๋ค์ผ์ด๋ ์์๋์ค์ฌ๊ตํฉ์๋ก์ํ์ฃผ๋ฅผ๋ง๊ธฐ์ํด๊ฐ๋ณ๊ฒ tapping์ด๋์ํ์ฌ๊ทธ์์น๊ฐ์ธ๊ธฐ๋๋๋กํ์์ผ๋ฉฐ, ๋๋ถ์๊ฐ๋๋ฅผ์ ์ฐจ์ ์ผ๋ก์ฆ๊ฐ์ํด์๋ฐ๋ผํ์ ์ํ๊ตฌ๋ก๊ฐ๋ณํ๋จ์, ์ ์ด์ ์์ธ๊ธฐํจ์ผ๋ก์จ๋ํ๋ด์๋ค. ์ด๋ฐ์๋ unt chair์์๋ํ๋ ์์๋์์ธ์ด์ธ์์ผ๊ตด์ด 30 ํ๋ฐฉ์ผ๋กํฅํ๊ฒ๋๋์์ฌ์์์ธ ( ์์ฌ์ ) (38) ๋45 ๋ก๋จธ๋ฆฌ๊ฐ์ ํ์ง๋๋ฌด์์๋ง์ค๋์์์ธ๋ํ๊ตฌ๋ก๋ฅผ๋ณํ์ํฌ์์์ด์ค์ํ๊ฒ๊ณ ๋ ค๋์ด์ง๋ค. ์์ฌ์์์๋, ์ด์์น์์ํ์ ์์ ์ข์๋ณด๋ค์ฝ๊ฐ์ ๋ฐฉ์ผ๋ก์ฎ๊ฒจ๊ฐ๊ฒ๋๊ณ ๊ฑฐ์๊ทผ์ด์์ถํ๊ฒ๋๋ฉดํ๊ตฌ๋ก๋๋ํ์ ์ข์์์๋ณด๋ค์ ๋ฐฉ์ผ๋ก๋์ด๊ฒ๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์์น์์ ์ด๋์ค์ฌ๊ตํฉ์๋ณด๋ค์ ๋ฐฉ์์์ผ์ด๋๊ฒ๋๋ค. ํ๊ตฌ์์์ด๋ฐ๋ณํ๋ก์ธํ์ฌ์ฌํ์ ์น๋ถ์ ์ด์ด์๊ฒ๋๋ค. 45 ๋ก๋จธ๋ฆฌ๋ฅผ์ ํ์์ธ๋์ญ์์ค์ํ๋ฐ์ด๋ํํ๋ฌด์์๋ง์ค๋์ทจํ๊ฒ๋๋๋จธ๋ฆฌ์์์ธ์ด๊ธฐ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์ด์์น์์ํ์ ์์ค์ฌ๊ตํฉ์๋ณด๋คํ๋ฐฉ์๋์ด๊ฒ๋๋ฏ๋ก๋จธ๋ฆฌ๊ฐํ๋ฐฉ์๋์ธ์ฑํ๊ตฌํ๊ฒ๋๋ฉด์ค์ฌ๊ตํฉ์๋ณด๋คํ๋ฐฉ์์์น์์ ์ด์ด์๊ฒ๋๋ค (37). ๋๋ถ๊ฒฝ์ฌ์๋ณํ์ํ์ ํ๊ตฌ๋ก์ด๋์ผ๋ก์ธํ์ ์ด์ ์๋ณํ์๊ดํ์ฐ๊ตฌ๋ Chapman (18), Koidis (21), Mclean (39) ๊ณผ๊ตญ๋ด์์๋๊น (40) ๋ฑ์์ํด์ด๋ฃจ์ด์ก๋๋ฐ, Chapman (18) ์ supine, sitting, head forward์์์ธ์์ T-scan์์ด์ฉํ์ฌ์ด๊ธฐ 5๊ฐ์์ ์ด์๋ํ์น์์ ์ด์์น์๋ณํ๊ฐ๋๋ถ์์์น๋ณํ์๊ด๋ จ์ด์์ผ๋, ์ต๋๊ตํฉ์ํ์์๋๋๋ถ์์์น๋ณํ๊ฐํฌ๊ฒ์ํฅ์๋ฏธ์น์ง์๋๋ค๊ณ ๋ณด๊ณ ํ์๊ณ , Koidis (21) ๋๊ฐ๊ธฐ๋ค๋ฅธ 9๊ฐ (50 ์ ๋ฐฉ--30 ํ๋ฐฉ) ์์ธ์์์์๊ตํฉ์ ์ด์ ํ์ special photoplastic sheet์ผ๋ก๋น๊ตํ์ฌ์ ์น๋ถ๋ 20 ์ ๋ฐฉ์๋๋ถ์์น์์๊ฐ์ฅ๊ท ๋ฑํ strain distribution์ด๋ํ๋๋ฉฐ, ๊ตํฉ์กฐ์ ์์์ธ์ฑ์์น์๊ณ ๋ ค๊ฐํ์ํ๋ค๊ณ ํ์๋ค. Mc-Lean (39) ์ electrictilt table์์ด์ฉํ์ฒด์๋ณํ์ํจ๊ณผ์๊ดํ์ฐ๊ตฌ๋ก์ ์ข์๋ก๊ฐ์๋ก์ ์ด์ ์์์ฆ๊ฐ๋ฐ์ ์ด์ ์๊ทผ์ฌ์ด๋์๋ณด๊ณ ํ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ํ๊ทผ์๊ทผ์ ๋ํ์ฑ๋๋ฅผ์ธก์ ํ์ฌ์ฒด์์๋ณํ๊ฐํ์ ์์์ ์์ ์ง๋ฅผ์ํ๊ทผ์ ๊ฒฝ๊ณ์ํ์ฑ์๋ณํ๋ฅผ์ผ์ผํจ๋ค๊ณ ๋ณด๊ณ ํ์๋ค. ๊น๋ฑ (40) ์ upright, semisupine, supine์์์ธ์์์์ต๊ด์ ํ๊ตฌ์์ต๋ํ๊ตฌ์์ ์ด์ ์์ํ๊ตฌ์๊ฐ์ T-scan์์ด์ฉํ์ฌ๋น๊ตํ์๋๋ฐ, ์ต๊ด์ ํ๊ตฌ์๊ฐ์ต๋ํ๊ตฌ์๋ณด๋ค์ ์์ ์ด์ ์๊ฐ์ก์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ Riisse์ 775
Ericsson์์ฝ์๋ฐ๊ฐ์์์์๊ตํฉ์ ์ด์ ๋ถ์์๊ดํ์ฐ๊ตฌ (5, 17) ์๋์ผ์นํ๊ณ ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋, ๊น๋ฑ์์ฐ๊ตฌ์์๋์์ธ๋ณํ์๋ฐ๋ฅธํต๊ณํ์ ์ธ์ ์ํ์ฐจ๊ฐ๋ํ๋์ง์์์ด์ ์์ฐ๊ตฌ๋ฐ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์ผ์นํ์ง์์๋ค. ๊น๋ฑ์์ฐ๊ตฌ๋ฅผ์ ์ธํ์ด์ ์์ฐ๊ตฌ๋ฅผ์ข ํฉํด๋ณด๋ฉดํ์ ์ด์ ๋ฐฉ์ผ๋ก๊ฐ์๋ก์ ์ด์ ์์ ๋ฐฉ์ผ๋ก์ด๋ํ๋ฉฐ, ํนํ์ ์น๋ถ์์ ์ด์ํฌํจํ์ ์ฒด์ ์ด์ ์๊ฐ์ฆ๊ฐํ๊ฒ๋จ์๋ณด๊ณ ํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ๋ณธ์คํ์์๋์ด์์ผ์นํจ์๋ณด์ด๊ณ ์๋ค. ํํธ, ๊ต๋๊ฐํฉ์์์์์น์์ ์ด์์์ฐ์น์ด์์์ ์ด์๋ณธ์ง์์ดํดํ๊ณ , ์ ํํ์ง๋จ, ์น๋ฃ, ๋ฐ์๋ณต์๊ณํํ๋๋ฐ์์ด์ค์ํ๋ค (41). ๊ตํฉ์ ์ด์ ํ๊ฐ์์ฌ์ฉ๋๋์ฌ๋ฃ๋๊ฐ๋ฅํ์๊ณ ์ ํํ๊ณ ๊ฒฝํ์๊ฐ์ด์งง์ผ๋ฉฐ์ฌํ์ฑ์ด๋์์ผํ๋ค (12). ๊ตํฉ์ ํฉ์ ์์์ํฅ์๋ฏธ์น๋์์๋ก๋๊ตํฉ์ ์ด์์ธก์ ํ๋๊ธฐ๊ตฌ์์ ํ (10, 11, 12, 13, 14), ๊ตํฉ๋ ฅ (5, 17), ๋๊ป (15, 16), ์๊ฐ (6, 20) ๋ฑ์๊ณ ๋ คํ์ฌ์ผํ๋ค. Friel (8) ์๊ต๋๊ฐํฉ์๋์ต๋๊ตํฉ์ ์ด์๊ฐ์ง๋๋ผ๊ณ ํ์๊ณ , Woda๋ฑ (42) ์์ค์ฌ๊ตํฉ์์ ์ด์ด๋์ด์์ ์ธ๊ตํฉ์์น์์ผ์นํ๋๊ฒ์์๋๋ผ๊ณ ํ์์ผ๋ฉฐ, Hochman๊ณผ Ehrlich (43) ๋ํํ์ ์ผ๋ก์ข์๊ตํฉ์ด๋ผ๊ณ ํด์์ด์์ ์ธ๊ตํฉ์ ์ด์์น๋์ต๋๊ตํฉ์ ์ด์ ์๋ฅผ๊ฐ๋๊ฒ์์๋๋ผ๊ณ ํ์๋ค. ๊ตํฉ์ ์ด์ ์๋ฐ์์น์๊ดํ์ ํ๋ค์์ฐ๊ตฌ๋ฅผ๋ณด๋ฉด, Ehrich์ Taicher (41) ๋๊ต๋๊ฐํฉ์์์์น์์ ์ด์์น์์๋ฅผ๊ธฐ๋กํ์๋๋ฐ, ํ์ ์ 1 ๋๊ตฌ์น์์๊ฐ์ฅ๋ง์์ ์ด์ ์๋ฅผ๋ณด์๊ณ , ์ 2๋๊ตฌ์น์์๊ฐํ์ ์ด์ด๋ง๋ค๊ณ ํ์๋ค. Beyron (44) ์ํธ์ฃผ์์ฃผ๋ฏผ์๊ต๋๊ฐํฉ์์์์๊ตํฉ์ ์ด์ด์ 1์๊ตฌ์น์์์ 2๋๊ตฌ์น์ฌ์ด์์์ธก์ฑ์ผ๋ก๋ถํฌํ๋ค๊ณ ํ์๋ค. Korioth (45) ๋๊ต๋๊ฐํฉ์์์์ข์ฐ์ ์ด์ ์๊ฐ๋์ผํ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 6๋ช , ๋๋จธ์ง 39๋ช ์์ 1 ๊ฐ์ด์์์ข์ฐ์ธก์ ์ด์ ์์์ฐจ์ด๋ฅผ๋ณด์์ผ๋ฉฐ, ๊ตฌ์น๋ถ์ ์ด์ํ๊ท ์๊ฐ 9.6๊ฐ์ด๊ณ , ์ ์น๋ถ์์๋ 18% ์์๊ตํฉ์ ์ด์ด์์๊ณ 82% ์์์ ์ด๋ํ๊ฐ์ด์์๊ตํฉ์ ์ด์๊ฐ์ง๋ค๊ณ ๋ณด๊ณ ํ์๋ค. Filschev (46) ๋์ค์ฌ๊ตํฉ์์์์ ์ด์ ์์์์์น๋ฅผ๊ธฐ๋กํ์๋๋ฐ, ํ๊ท 72.29๊ฐ์์ ์ด์๊ฐ๊ณ , 89.54% ์์์ค์ฌ๊ตํฉ์ ์ด์ดํ๋ฐฉ๊ตฌ์น์ฌ์ด์์๋ค๊ณ ํ์๋ค. Anderson๊ณผ Myer (47) ๋๊ตฌ์น๋ถ์น์์ 4% ์์์ ์ด์ด๋ฐ์ํ์ง์๋๋ค๊ณ ํ์๊ณ , Riise (17) ๋์ฝ์์์ 10.8๊ฐ์ด๊ณ ๊ฐ์์์ 17.6๊ฐ์์ ์ด์ ์๋ฅผ๋ณด๊ณ ํ์์ผ๋ฉฐ, Mcnamara ์ Henry (48) ๋ 18.5๊ฐ์ด๊ณ , Zeibert์ Denegan (49) ๋ฑ์ 28.4๊ฐ๋ผ๊ณ ํ์๋ค. Filschev (46), Ash์ Ramfjord (50), Okeson (51) ๋ฑ์์ด์๊ตํฉ์์๊ฐ 20-40๊ฐ์ฌ์ด์์๋ค๊ณ ํ์๊ณ , ๊ตญ๋ด์์๋์ฐ๋ฑ (52) ์ด์ ์์น์ด์๊ฐ์ง์ฑ์ธ์์์ธก๋๊ทผ์ ๋ถ์ํ์ฑ๋์๋ฐ๋ฅธ๊ตํฉ๋ ฅ์ด์ฆ๊ฐํจ์๋ฐ๋ผ๊ตํฉ์ ์ด์ ์๋์ ์ํ์ฆ๊ฐ๋ฅผ๋ณด์ธ๋ค๊ณ ๋ณด๊ณ ํ์์ผ๋ฉฐ, ๊น๋ฑ (53) ์์ค์ฌ๊ตํฉ์์์์๊ตํฉ์ ์ด์ ์๋ฅผ์ค๋ฆฌ์ฝ์ผ๋ก์ฑ๋ํ์๋๋ฐ, ์ ์น๋ถ์ ์ด์๋ฉด์์์ ์์ํ๊ท 6.35 ๊ฐ์๊ณ ๊ตฌ์น๋ถ์์๋ํ๊ท 35.99๊ฐ๋ก๋ณด๊ณ ํ์๋ค. ๋ํ, ์ฑ๋ฑ (54) ์๊ตํฉ์ ์ด์ ์๋ฅผ์ค๋ฆฌ์ฝ๊ตํฉ์ธ๊ธฐ์ T-scan์์๋น๊ตํ์๋๋ฐ๊ฐ๊ฐ์ ์น๋ถ์์6.77๊ฐ์ 5.99๊ฐ, ์๊ตฌ์น๋ถ๋ฐ๋๊ตฌ์น๋ถ์์๋ 34.99๊ฐ์ 27.40๊ฐ๋ก์ค๋ฆฌ์ฝ๊ตํฉ์ธ๊ธฐ๊ฐ๋๋ง์์ ์ด์ ์๋ฅผ๋ํ๋ด์์ผ๋์ด๋ T-scan๊ฐ์์ง์ํน์ฑ์์ธ์ ํด์์์นํ๊ตํฉ์ ์ด์ ์ดํ๋์์ปค๋ค๋์ ์ด๋ฉด์์ด๋ฃจ์ด๋ํ๋๊ธฐ๋๋ฌธ์ด๋ฉฐ, ์ด๋ค๋๋ฐฉ๋ฒ๊ฐ์์ ์ํ์ฐจ์ด๋์๋๊ฒ์ผ๋ก๋ณด๊ณ ํ์๋ค. ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์๋์ ์ข์์์์ ์ด์ ์๊ฐ์ ์น๋ถ์์๋ 7.14๊ฐ๋ก, ๊ตฌ์น๋ถ์์๋ 34.49๊ฐ๋ก๋ํ๋, Filschev( 46), ๊น๋ฑ (53), ์ฑ๋ฑ (54) ์์ฐ๊ตฌ์์ ์ฌํ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ๋ํ๋ด์๋ค. ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ์ข ํฉ๋ถ์ํด๋ณด๋ฉด์์์์์์ ์ข์๋ก๊ฐ์๋ก, ์ฆํ์ ์ด์ ๋ฐฉ์ผ๋ก์ด๋ํ ์๋ก์ ์น๋ถ์ ์ด์์ฆ๊ฐ์๋๋ถ์ด์ ์ฒด๊ตํฉ์ ์ด์ ์๊ฐ์ฆ๊ฐํจ์๋ณด์๊ณ , ๊ตฌ์น๋ถ์ ์ด์ ๋ค๋๊ทผ์ฌ์ธก์ผ๋ก์ด๋ํจ์๋ํ๋ด์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋, ๊ฐ๊ฐ์ํผ๊ฒ์์๊ตํฉ๋ ฅ์์ฐจ์ด๋ฅผ๊ณ ๋ คํ์ง์์๊ณ , ๊ฐ๋ฒผ์ด tapping์ด๋์ผ๋กํ๊ตฌ์์ผฐ์ผ๋์ค์ฌ๊ตํฉ์๋ก๋ฏธ๋์ด์ง์ํ์ธํ ์์์์ผ๋ฉฐ, ์ ์์์ํด๊ณ ์๋๊ฒฝ์ฌํ์ด๋ณด๋ค์ ๋ฐํ์ง๋ชปํ์๊ธฐ์๋ค์์์ค์ฐจ๊ฐ๋ฐ์ํ ์์์์ผ๋ฆฌ๋ผ์ฌ๋ฃ๋๋ค. ๋ํ๋๋ถ์์น์๋ณํ์๋ฐ๋ฅธ๊ตํฉ๋ ฅ์๊ฐ๊ฐ์ธก์ ํ์ฌ์ ์ด์ ๋ฟ๋ง์๋๋ผ๊ตํฉ๋ ฅ์๋ณํ์๋ฐ๋ฅธ๊ทผ์ ๋๋ฅผ์ด์ฉํ๊ทผ์ก์ํ์ฑ๋์๋ณํ๋ฅผ๊ณ ๋ คํ๋์ฑ๋ํญ๋์์์ผ๋ก์์ฐ๊ตฌ๊ฐํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก์ฌ๋ฃ๋๋ค. 776
โ ค. ๊ฒฐ๋ก ์น์ฃผ์ํ๋์ ๊ด์ ์ฆ์์ด์๋์ฑ์ธ์ ์๊ตํฉ์ 30 ๋ช ( ๋จ์ 17๋ช , ์ฌ์ 13 ๋ช ) ์๋๋ถ๋ณํ (0 ์์์, 30 ์, 60 ์, 90 ์ ์ข์ ) ์๋ฐ๋ฅธ์ต๊ด์ ํ๊ตฌ๋ก์์์๊ตํฉ์ ์ด์ ์๋ฐ๋ถํฌ์๋ณํ๋ฅผ black silicone์์ด์ฉํ์ฌ๊ตํฉ์ธ๊ธฐ๋ฅผ์ฑ๋ํ์ฌ๊ด์ฐฐํ๊ฒฐ๊ณผ, ๋ค์๊ณผ๊ฐ์๊ฒฐ๋ก ์์ป์๋ค. 1. ๋น์ต-์ด์ฃผ์ ์๋ํด 0 ์์์, 30, 60, 90 ์ ์ข์์๋๋ถ์์น์์๊ณ์ธกํ์ด๊ตํฉ์ ์ด์ ์๋ํ๊ท 25, 29, 35, 42๊ฐ๋ก์์์์์์ ์ข์๋ก๊ฐ์๋ก๋ณด๋ค๋ง์์ ์ด์ด์ด๋ฃจ์ด์ก๊ณ , ์ด์๋ํํต๊ณํ์ ์ ์์ฐจ๊ฐ์๋๊ฒ์ผ๋ก๋ํ๋ฌ๋ค.(P<0.05) 2. ์ด 30 ๋ช ์ํผ๊ฒ์์ค 65% ์ธ 19 ๋ช ์ํผ๊ฒ์์์๋๋ถ์์น๋ฅผ์์์์์์ ์ข์๋ก๋ณํ์ํด์๋ฐ๋ผ silicone bite์์ฒ๊ณต๋ถ์๊ฐ๊ทผ์ฌ์ชฝ์ผ๋ก์ด๋ํ๋๊ฒ์ผ๋ก๋ํ๋ฌ๋ค. 3. ์์์์์์ ์ข์๋ก๊ฐ์๋ก์ ์น๋ถ์ ์ด์ ์์ฆ๊ฐ๋ก๋ฏธ๋ฃจ์ดํ์ ๊ณจ์์ ๋ฐฉ์ด๋์ด์ด๋ฃจ์ด์ง์์์์์๋ค. Reference 1. Hochman, N., Ehrlich, J. : Tooth contact location in intercuspal position. Quintessence Int., 18 : 193-196, 1987. 2. Celenza, F.V.,Nasedkin, J.N. : Occlusion-The state of the Art. Chicago, Quintessence Pub. Co., 1978. 3. Krogh-Pulsen, W.G., Olsson. : A management of the occlusion of the teeth. Parts โ &โ ก. In L. Schwartz et. al.(eds) facial pain and madibular dysfunction. Philadelphia, W.B.saunders Co., 1968. 4. Anderson, I. R.,Myers, G.E. : Nature of contacts in centric occlusion in 32 adults. J.Dent.Res., 50 : 7, 1971. 5. Riise, L., Ericsson, S.G. : A clinical study of the distribution of occlusal tooth contacts in the intercuspal position at light and hard pressure in adults. J. Oral Rehabil., 10 : 473-480, 1938. 6. Berry, D.C., Singh, B.P. : Diurnal Variations in occlusal contacts.j.prosthet.dent., 50 : 386-391, 1983. 7. Shikholeslam, A., Riise, C. : Influence of experimental occlusal contacts on the activity of the anterior temporal and masseter muscle during submaximal and maximal bite in the intercuspal position. J. Oral Rehabil., 10 : 207-214, 1983. 8. Friel, S. : Occlusion, Observation on its development from infancy to old age. Int. J. orthod., 13 : 323, 1977. 9. Hekkman, M. : Factors influencing Occlusion. Angle Orthod., 13 : 327, 1942. 10. Millstein, P.L. : An evaluation of occlusial contact mar king indicators ; A descriptive, Qualitative method. Quintessence Int., 14 : 813-818, 1983. 11. Dawson, P.e., Arcan, M. : Attaing harmonid occlusion through visualized strain analysis. J.Prothet. Dent., 46 : 615-622, 1981. 12. Gazit, E., Filzig, S. & Lieberman, M.A. : Reproducibility of occlusal marking techniques. J. Prothet. Dent., 55 : 505-509, 1986. 13. Gazit, E., Lieberman, M.A. : The intercuspal surface comtact area registration : An additional tool for evaluation of normal occlusion. Angle Orthod., 43 : 96-106, 1973. 14. Anderson, R.J., Myers, G.E. : Nature of contacts in centric occlusion in 32 Adults. J.Dent.Res., 50 : 7-13, 1971. 15. Harprin, G., Halperin, A., & Norling, B. : Thickness, stregth, and plastic deformation of occlusal registration strips. J.Prothet. Dent., 48 : 575-578, 1982. 16. Schelb, E., Kaiser. P., & Brukl, C. : Thickness and Marking Characteristics for Occlusal registration strip. J. Prothet. Dent., 54 : 122-126, 1985. 17. Riise, C. : A Clinical Study of the number of occlusal tooth contacts in intercuspal position at light and hard pressure in adults. J.Oral Rehabil., 9 : 469-477, 1982. 18. Chapman, R.J., Maness, W.L., & Osorio, J. : Occlusal contact variation with changes in head position. Int. J. Prothodont., 4 : 377-381, 1991. 19. McLean, L.F., Brenman, H.S., & Friedman, M.G.F. : Effects of changing body position on dental occlusion. J. Dent. Res., 52 : 1041-1045, 1973. 20. Molligoda, M. A., Berry, D.C., & Gooding, P.G. : Measuring diumal variations in occlusal registration strip. J. Prosthet. Dent., 54 : 122-126, 1985. 21. Koidis, P., et. al. : Influence of postural position 777
on occlusal contact strain patterns. J. dent. Res., 65(special issue. : 189, Abstr. 178. 1986. 22. Okeson, J.P. : Management of Temporomandibuar Disorders and occlusion. The C.V. Mosby Co., P116, 1991. 23. Dawson, P.E. : Evaluation, Diagnosis and Treatment of occlusal problem. The Mosby Co., 2nd edi. 435-456, 1989. 24. Neff, P., Binderman, I., & Arcan, M. : The diagram of contact intencities : A basic chracteristic of occlusion. J. Prosthet. Dent., 53 : 697-702, 1985. 25. Amsterdam, M., Purdum, L.C., & Purdum, K. L. : The occlusal graph : a graphic representation of photo-occlusion daa. J. Prosthet. Dent., 57 : 94-108, 1987. 26. Chapman, R.J. : Principles of occlusion for implant prostheses : guidlinees for position, timing, and force of occlusal contacts. Quintessence Int., 20 : 473, 1989. 27. Halperin, G.C., Halparin, A.R., & Norling, B.K. : Thickness, strength, and plastic deformation of occlusal strip registration. J. Prosthet. Dent. 48 : 576-578, 1982. 28. ๋ฐฉ์๋, ์ต๋ถ๋ณ : T-scan system ์์ด์ฉํ์ฑ์ธ์ ์๊ตํฉ์์๊ต๋๊ฐํฉ์์์๊ตํฉ์์ ์๊ดํ์ฐ๊ตฌ. ๋ํ์น๊ณผ๋ณด์ฒ ํํ์ง, 29 : 23-36, 1991. 29. Dawson, P.E., Arcan, M. : Attaining harmonic occlusion through visualized strain analysis. J.Prosthet. Dent. 46 : 443, 1981. 30. Acan, M., Benjamin, M. : Mechanics of contacts and memorized birefingence. Seances Acad Sci., 290 : B-17, 1980. 31. Maness, W.L. : Maximum intercuspation : A computerized Diagnosis. Oral Health., 80 : 39-40, 1990. 32. Ming-Lum Hsu, Palla, S., & Gallo, L. M. : Sensitivity and relibility of the T-Scan system for occlusal analysis. J. Craniomand. Disord., 6 : 17-23, 1992. 33. Kong, C.V., Yang, Y. L., & Maness, W.L. : Clinical evaluation of three occlusal registration method for guided closure contacts. J. Prosthet. Dent., 66 : 15-20, 1991. 34. Takai, M., Kakano, B.E., & Hewlett, E.R. : Evaluation of three occlusal examination methods used to record tooth contacts in lateral excursive movements. J.Prosthet. Dent., 70 : 500-505, 1993. 35. Dubrul, E. L. : Sicher s Oral anatomy. The C.V. Mosby Co., edt, 7. P187, 1980. 36. Huffman, R.W., Regenos, J.W. : Principles of occlusion. H&R Press., 3th. Edi. P I-B-15-16, 1989. 37. Okeson, J.P. : Management of Temporomandibular Disorders and occlusion. The C.V. Mosby co., P91-92, 1985. 38. Mohl, N.D. : Head posture and its role in occlusion. NY State Dent. J., 42 : 17, 1976. 39. McLean, F., Brenman, H.S., & Friedman, M.G.F. : effects of changing Body position in dental occlusion. J. Dent. Res., 52 : 1041-1045, 1973. 40. ๊น์๊ตฌ : T-scan system ์์ด์ฉํ maxmal clenching ๊ณผ habitual clenching ์๋น๊ต์ฐ๊ตฌ. ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํํ์ง., 14 : 35-42, 1989. 41. Ehrlich, J., Taicher, S. : Intercuspal contacts of the natural dentition in centric occlusion. J. Prosthet. Dent., 45 : 419-421, 1981. 42. Woda, A., Vigneron, D., & Kay, D. : Nonfunctional and functional occlusal contacts : A review of literature. J. Prosthet. Dent. 42 : 335-341, 1979. 43. Hochman, N., Ehrlich, J. : Tooth contact location in intercuspal position. Quintessence Int., 18 : 193-196, 1987. 44. Beyron, H. : Optimal occlusion. Dental clinics of North Amirica, 13 : 537-554, 1969. 45. Korioth, T.W.P. : Number and location of occlusal contacts in intercuspal position. J.Prosthet. Dent., 64 : 206-210, 1990. 46. Filschev, A.D. : A Study of occlusal contacts in centric occlusion. Quintessence Int., 17 : 357-369, 1986. 47. Anderson, R.J., Myers, G.E. : Nature of contacts in centric occlusion in 32 Adults. J. Dent. Res., 50 : 7-13, 1971. 48. Macnamara, D.C., Henry, P.J. : Terminal contact in dentitions. J.Prosthet. Dent., 32 : 405-411, 1974. 49. Zeibert, G.J., Denegan, S.J. : Tooth contacts and stability before and after occlusal adjustment. J. Prosthet. Dent., 42 : 276-281, 1979. 50. Ramfjord, s.p., Ash, M.M. : Occlusion. 3rd edi. W.B. Sannders Co., P114-P168, 1983. 51. Okeson, J.P. : Fundamental of occlusion and mandibular disorder. The C.V. Mosby Co., P102, 1985. 52. ์ฐํํธ, ๊น์๊ตฌ : computerized occlusal analysis system ์์ด์ฉํ occlusal contact ์๊ดํ์ฐ๊ตฌ. ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํํ์ง., 14 : 81-88, 1989. 53. ๊น์ฌ์, ์ต๋ถ๋ณ : ๊ตํฉ์ ์ด๊ด๊ณ์๊ดํ์์์ ์ฐ๊ตฌ - ์ค์ฌ๊ตํฉ์์๊ดํด์ - ๊ฒฝํฌ์น๋๋ ผ๋ฌธ์ง. 1 : 153-161, 1979. 54. ์ฑ์์, ์ต๋ถ์ : T-scan ์์ด์ฉํ์ฑ์ธ์ ์๊ตํฉ์์ํ์ ์ด๋์์น์์ ์ด์์ฌ์๊ดํ์ฐ๊ตฌ. ๊ฒฝํฌ์น๋๋ ผ๋ฌธ์ง, 14 : 763-777, 1992. 778
=Abstract= A STUDY OF OCCLUSAL CONTACT VARIATON DUE TO CHANGE IN EACH HEAD POSITION IN NORMAL OCCLUSION Hee-Cheol Choi, Sung-Bok Lee, Dae-Gyun Choi, Nam-Soo Park Department of Prosthodontics, College of Dentistry, Kyung Hee University The understanding the nature of occlusal tooth contacts of natural dentition is important for correct diagnosis and treatment of diseases developed in stomatognatic system. Several investigator have studied the distribution of tooth contacts in maximum intercuspation and have repored contact locations with respect to the tooth position. However, there are few report the variation of the occlusal contact point with change in each head position. This study analysed the number of occlusal contact point with change in each head position. 30 subject(male 17, female 13), who ahad natural occlusion and no symptoms of temporomandibular disorder, were selected. The numbers and patterns of tooth contact were recorded by silicone bite registration on stone model at four different head positions with head anguration gauge(from the supine to the upright position). The results obtained were as follows : 1. The numbers of total occlusal contact point on teeth increased to average 25, 29, 35, 42 points as head angulation was changed from the supine to the upright position against the ala-tragus line, and there was significant difference(p<0.05). 2. In the 19 subject(65%)of total 30 subject, the perforated point of the silicone bite indicated that the locus for the prime contact point moved mesially as the head angulation was changed from the supine to the upright position. 3. On the basis of the fact that the anterior occlusal contact point increase as head angulation changed from the supine to the upright position, we could find that the mandibular position is moved anteriorly. 779