Korean J. Plant Res. 32(2):170-200(2019) https://doi.org/10.7732/kjpr.2019.32.2.170 Print ISSN 1226-3591 nline ISSN 2287-8203 riginal Research Article 전민지 1, 이은미 2, 박선미 1, 배종우 1, 나명우 3, 황유진 3, 최수미 3, 박선주 4 * 1 영남대학교생명과학과, 석사과정, 2 영남대학교생명과학과, 박사과정, 3 영남대학교생명과학과, 학부생, 4 영남대학교생명과학과, 교수 Flora of Mt. Choejeong (Daegu) Minji Jun 1, Eunmi Lee 2, Sunmi Park 1, Jongwu Bae 1, Myeongwu Na 3, Youjin Hwang 3, SuMi Choi 3 and SeonJoo Park 4 * 1 Master Student, 2 Ph.D. Student, 3 Undergraduate Student and 4 Professor, Department of Life Sciences, Yeungnam University, Gyeongsan 38541, Korea Abstract - This study was carried out to investigate the vascular plants of Mt. Choejeong in Gachang-myeon, Daegu. From March 2017 to ctober 2018, a total of 22 studies were conducted. The vascular plants surveyed were grouped into 560 taxa, including 104 families, 297 genera, 495 species, 4 subspecies, 51 varieties and 10 forma. Endemic plants 15 taxa, Rare plants 5 taxa, Red list plants 5 taxa, Floristic regional indicator plants 54 taxa, Naturalized plants 36 taxa were recorded. Among surveyed 560 taxa, edible, medicinal, ornamental, timber, pasturing, industrial and fiber plants included 246 taxa (29.2%), 228 taxa (27.1%), 164 taxa (19.5%), 61 taxa (7.2%), 13 taxa (1.5%), and 8 taxa (0.9%). And because people are coming and going more frequently than in the past, this will result in more frequent influx of naturalized plants and a threat to the habitat of the plants that are currently growing. Key words Endemic plants, Floristic regional indicator plants, Naturalized plants, Rare plants, Red list plants, Useful plants 서언 최정산은행정구역상으로대구광역시달성군가창면에속하며, 북위 35 48 9.737, 동경 128 37 22.165 에위치하고, 해발고도 915m의태백산맥을구성하는산으로대구광역시와청도군의경계부근에위치하고있다 (Park and Choi, 1997). 최정산의정상부에는군사보호시설이있어임도가건설되어있으며, 차량을이용해정상부까지쉽게오를수있어탐방객의방문이빈번한지역이다. 조사지역은한반도의기후구중온대기후구에해당되며, 연평균기온은 14.1, 연평균강수량은 1064.4 mm인것으로나타났다 (Korea Meteorological Administration, 1981~2010). 최정산의식물상조사는 h (1971) 가 639분류군을보고한바있으나이후 47년동안추가적인조사가없었으며차량을이용하는탐방객의방문이늘어나식물상의변화가있을 * 교신저자 : E-mail sjpark01@ynu.ac.kr Tel. +82-53-810-2377 것으로판단되어진다. 이에최정산의관속식물현황과주요식물들의자생지분포를파악하여, 유용성에따른분류를통한자생식물자원및생물다양성보전을위한기초자료를제공하고자이조사를수행하게되었다. 재료및방법최정산관속식물의조사는 2017 년 3월부터 2018 년 10월까지총 22회에걸쳐서계절별로수행되었다. 주요조사경로는운흥사입구에서최정산정상부까지이어지는북쪽사면, 대구미술광장에서 ( 구 ) 목장까지이어지는남서쪽사면, 그리고가창로에서최정산정상부까지이어지는남동쪽사면을집중적으로조사하였다 (Fig. 1, Table 1). 조사지역에자생하고있는식물을채집하고압착 건조후표본으로제작하여영남대학교식물표본전시관 (YNUH) 에보관하였다. 채집된식물들에대한동정은 Korean Fern Society (2005), Korea National Arboretum c 본학회지의저작권은 ( 사 ) 한국자원식물학회지에있으며, 이의무단전재나복제를금합니다. This is an pen-access article distributed under the terms of the Creative Commons -170- Attribution Non-Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0) which permits unrestricted non-commercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original work is properly cited.
Fig. 1. A map of investigated route in Mt. Choejeong Dotted line, Mt. Choejeong boundary; Dashed line, Investigation routes. (2004), Lee (2003a, 2003b), Lee (1996a, 1996b), Lee (1996, 2006a, 2006b), Park (2009) 등의식물도감에의거하여실시되었다. 이때사용된학명과국명은 Lee et al. (2011) 을따라서표기하였다. 관속식물의목록은 Cronquist (1981) 의분류체계에따라작성하였고, 각과내의속이하계급은알파벳순으로정렬하였다. 특산식물, 희귀식물, 적색식물, 귀화식물, 생태계교란식물은 Korea Forest Service (2012), Korea Forest Service (2015), National Institute of Biological Resources (2011a), Ministry of Environment (2011) 의목록과환경부에서제시한제4차전국자연환경조사지침 (Ministryof Environment, 2012) 에의해분류하였으며, 귀화식물은 Korea National Arboretum (2012) 을참고하였다. 유용성에따른분류와종의분포는 National Institute of Biological Resources (2011b) 를참고하였다. Table 1. Investigation dates and routes of the floristic study of Mt. Choejeong No. Date Investigation routes 1 2017.03.25 Daegu Art Square Pasture 2 2017.04.29 Entrance to Unhungsa The top 3 2017.05.13 Gachang-ro Jeongja Marsh Pasture The top 4 2017.05.21 Gachang-ro Jeongja Marsh Pasture The top 5 2017.06.10 Gachang-ro Jeongja Marsh Pasture The top 6 2017.07.27 Gachang-ro Jeongja Marsh Pasture The top Kwangdeoksa Mt. Juarmsan top The top Gachng-ro 7 2017.08.11 Entrance to Unhungsa The top 8 2017.09.24 Daegu Art Square Pasture 9 2017.10.01 Entrance to Unhungsa The top 10 2018.04.08 Kwangdeoksa Mt. Juarmsan top The top Gachng-ro 11 2018.04.22 Entrance to Unhungsa The top 12 2018.04.26 Daegu Art Square Pasture 13 2018.05.05 Entrance to Unhungsa The top 14 2018.05.13 Gachang-ro Jeongja Marsh Pasture The top 15 2018.06.03 Entrance to Unhungsa The top 16 2018.06.17 Gachang-ro Jeongja Marsh Pasture The top 17 2018.07.10 Entrance to Unhungsa The top Gachang-ro Jeongja Marsh Pasture The top 18 2018.08.19 Entrance to Unhungsa The top 19 2018.08.29 Entrance to Unhungsa The top Daegu Art Square Pasture 20 2018.09.19 Entrance to Unhungsa The top 21 2018.09.29 Entrance to Unhungsa The top Daegu Art Square Entrance to Unhungsa 22 2018.10.19 Gachang-ro Jeongja Marsh Pasture The top -171-
Korean J. Plant Res. 32(2) : 170~200(2019) 결과및고찰관속식물상본연구에서밝혀진최정산의관속식물은 104 과 297속 495 종 4아종 51변종 10품종의총 560분류군으로양치식물 10과 14 속 27종 27분류군, 나자식물 3과 5속 5종 1변종 6분류군, 피자식물중쌍자엽식물 81과 226속 380종 4아종 43변종 9품종 436 분류군, 단자엽식물 10과 52속 83종 7변종 1품종 91분류군으로구분되었다 (Table 2, Appendix 1). 이는우리나라관속식물 4,050 분류군 (Choung et al., 2015) 의 13.8% 에해당한다. 이들의구성비는국화과 11.2%, 장미과 5.2%, 백합과 4.9%, 화본과 4.7%, 꿀풀과와콩과가각각 3.6% 의순서로나타났다. 특산식물본조사지역에서확인된 560분류군중특산식물은떡버들 (Salix hallaisanensis H. Lev.), 오동나무 (Paulownia coreana Uyeki), 할미밀망 (Clematis trichotoma Nakai), 우단꼭두선이 (Rubia pubescens Nakai), 세뿔투구꽃 (Aconitum austrokoreense Koidz. ; Fig. 2A), 백운산원추리 (Hemerocallis hakuunensis Nakai), 병꽃나무 (Weigela subsessilis (Nakai) L. H. Bailey), 점현호색 (Corydalis maculata B.U.h & Y.S.Kim), 지리대사초 (Carex okamotoi hwi), 해변싸리 (Lespedeza maritima Nakai) 등으로총 10과 13속 15분류군이나타났다 (Table 4). 조사된 15 분류군은우리나라특산식물 328 분류군 (Korea Forest Service, 2012) 의 4.6% 에해당된다. 떡버들은우리나라전역에분포하는식물로관상용으로이용되고있으며 (National Institute of Biological Resources, 2011b), 대구미술광장에서정상부로오르는길목에서발견되었으나이는식재된것으로판단된다. 세뿔투구꽃은청량산과지리산을중심으로경북봉화, 구미, 대구, 경남창원, 전북장수, 전남순천, 광양에분포하는식물로약재로이용되고있으며, 운흥사입구에서정상부로가는길목과대구미술광장에서운흥사입구로가는도로변에서각각군락지를발견하였다. 할미밀망은우리나라전역에분포하는식물로어린잎을식용하며, 운흥사입구에서정상부로오르는길목에서발견하였다. 점현호색은우리나라강원도의가리산, 금병산, 공작산, 경기천마산, 충북백화산, 속리산, 월악산등에분포하는식물로괴경을약재로이용하고있으며, 운흥사입구에서정상부로오르는길목에서발견되었다. Table 2. The number of vascular plants distributed in Mt. Choejeong Taxa Fam. Gen. Sp. Subsp. Var. For. Total Pteridophyta 10 14 27 0 0 0 27 Gymnospermae 3 5 5 0 1 0 6 Angiospermae Dicotyledoneae 81 226 380 4 43 9 436 Monocotyledoneae 10 52 83 0 7 1 91 104 297 495 4 51 10 560 Table 3. The percentage of specific plants in Mt. Choejeong Total species number Percentage (%) Total species number 560 100 Floristic regional indicator plants 54 9.6 Naturalized plants 36 6.4 Endemic plants 15 2.7 Red list (Ministry of Environment) 5 0.9 Rare plants (Korea Forest Service) 5 0.9-172-
A B C Fig. 2. Three remarkable plants in Mt. Choejeong. A. Aconitum austrokoreense Koidz. B. Tricyrtis macropoda Miq. C. Lychnis cognata Maxim. Table 4. The list of endemic plants to Korea in Mt. Choejeong Family Caryophyllaceae Salicaceae Ranunculaceae Fumarioideae Fabaceae Rubiaceae leaceae Scrophulariaceae Caprifoliaceae Liliaceae Cyperaceae Taxa Pseudostellaria coreana (Nakai) hwi 참개별꽃 Populus tomentiglandulosa T. B. Lee 은사시나무 Salix hallaisanensis H. Lev. 떡버들 ( 식재 ) Salix koriyanagi Kimura ex Goerz 키버들 Aconitum austrokoreense Koidz. 세뿔투구꽃 Aconitum pseudolaeve Nakai 진범 Clematis trichotoma Nakai 할미밀망 Corydalis maculata B. U. h & Y. S. Kim 점현호색 Lespedeza maritima Nakai 해변싸리 Rubia pubescens Nakai 우단꼭두선이 Forsythia koreana (Rehder) Nakai 개나리 Paulownia coreana Uyeki 오동나무 Weigela subsessilis (Nakai) L. H. Bailey 병꽃나무 Hemerocallis hakuunensis Nakai 백운산원추리 Carex okamotoi hwi 지리대사초 해변싸리는우리나라중부이남에분포하는식물로관상용으로이용되고있으며, 가창로에서정상부로오르는도로변에서발견되었다. 우단꼭두선이는우리나라경상북도에분포하는식물로, 대구미술광장에서정상부로오르는길목에서발견되었다. 오동나무는우리나라경기도이남에분포하는식물로목재는가구재, 건축재, 악기재, 포장재로이용하고가창로에서정상부로오르는도로변에서발견하였다. 병꽃나무는우리나라전국의산야에분포하며, 관상용으로이용되고있다. 운흥사입구에서정상부로오르는길목과광덕사에서정상부로오르는길목곳곳에서발견되었다. 백운산원추리는우리나라전역에주로분포하며, 원추리속중가장분포지가넓은종으로광덕사에서정상부로오르는길목에서발견하였다. 털중나리는우리나라중부및남부지방에분포하는식물로인경을식용및약용하고있고가창로에서정상부로오르는도로변에서발견하였다. 지리대사초는우리나라남부지방에분포하는식물로, 운흥사입구에서정상부로오르는길목에서발견하였다. 최정산의경우최근까지운영되었던목장이있어사람들의손길이닿기쉽고이차적인피해로쓰레기가계속유입되고있다. 뿐만아니라최근에산악자전거도로 ( 미술광장 ~ 가창체육 -173-
Korean J. Plant Res. 32(2) : 170~200(2019) Table 5. The list of rare plants and Red list of endangered plants in Mt. Choejeong Criteria Taxa Rare plants Red list VU z Aconitum austrokoreense Koidz. 세뿔투구꽃 LC y Chionanthus retusus Lindl. & Paxton 이팝나무 Iris ensata var. spontane (Makino) Nakai 꽃창포 Lilium distichum Nakai ex Kamib. 말나리 Tricyrtis macropoda Miq. 뻐꾹나리 NE w Carex ligulata Nees 갈사초 z VU, Vulnerable; y LC, Least Concern; w NE, not evaluated. 공원 ) 가완공되었는데이는사람들의접근을더용이하게할뿐만아니라도로공사로인해비탈면이많이생성됨으로서비탈면을따라귀화식물이더확산되도록하였다 (Kim and Lee, 2000). 이에따라특산식물이위협받을가능성이있다. 산림청지정희귀식물최정산에서조사된희귀식물은총 5분류군으로국립수목원에서지정한희귀식물 (Korea Forest Service, 2015) 560 분류군의 0.9% 에해당한다. 취약종 (VU) 으로세뿔투구꽃 1분류군, 약관심종 (LC) 으로이팝나무 (Chionanthus retusus Lindl. & Paxton), 꽃창포 (Iris ensata var. spontane (Makino) Nakai), 말나리 (Lilium distichum Nakai ex Kamib.), 뻐꾹나리 (Tricyrtis macropoda Miq.) 등, 4분류군을확인하였다 (Table 5). 이팝나무는우리나라전역에분포하는식물로관상용으로이용하고, 목재는가구재로이용하며, 가창로에서정상부로오르는도로변에서식재된것을발견하였다. 말나리는우리나라중부이북에분포하는식물로어린잎과인경은식용하며, 관상용으로이용하고있으며, 운흥사입구에서정상부로오르는길목과가창로에서정상부로오르는도로변에서발견되었다. 뻐꾹나리는우리나라에제주도를제외한거의전국에걸쳐분포하는식물로 고산습지 라고불리는산지습지의계곡옆에소수개체를발견하였다. 이는군락지부근에자전거도로공사가진행되면서서식지를침범함으로서개체수가감소한것으로판단된다. 환경부지정적색목록적색목록에속하는관속식물은총 5분류군으로환경부국립생물자원관에서지정한적색목록 (Ministry of Environment, 2011) 560 분류군의 0.9% 에해당한다. 최정산에서확인된적색목 록에속하는관속식물은취약종 (VU) 으로세뿔투구꽃 (Aconitum austrokoreense Koidz.) 1분류군, 관심대상종 (LC) 은이팝나무 (Chionanthus retusus Lindl. & Paxton), 말나리 (Lilium distichum Nakai ex Kamib.), 뻐꾹나리 (Tricyrtis macropoda Miq. ; Fig. 2B) 3분류군, 미평가종 (NE) 은갈사초 (Carex ligulata Nees) 1 분류군이다 (Table 5). 그중에서도세뿔투구꽃은멸종위기야생생물 II급식물로지정되었다. 따라서, 세뿔투구꽃의군락지에대해추가적으로조사하여보전전략을연구해야할필요성이있다. 갈사초는우리나라남부지방에분포하는식물로운흥사입구에서정상부로오르는길목에서발견되었다. 식물구계학적특정식물식물구계학적특정식물종은총 54분류군으로최정산에서확인된전체 560 분류군의 9.6% 에해당하며 (Table 6), 환경부에의해지정된식물구계학적특정식물 1,257 분류군 (Ministry of Environment, 2011) 의 4.5% 에해당한다. V등급종은자리공 1 분류군, IV등급종은가는잎개고사리, 세뿔투구꽃, 점현호색, 갈사초등 5분류군, III등급종은바위손, 등칡, 흰진범, 개벚지나무, 낭아초, 단풍나무, 구와꼬리풀, 물솜방망이등 10분류군, II등급종은퍼진고사리, 노랑제비꽃, 여우버들, 이팝나무, 여우오줌, 말나리, 꽃창포등 12분류군, I등급종은돌담고사리, 곰비늘고사리, 족제비고사리, 홀아비꽃대, 꿩의바람꽃, 큰꽃으아리, 왜현호색, 동자꽃 (Fig. 2C), 사시나무, 쇠털이슬, 사철나무, 백선, 노랑물봉선, 오갈피나무, 올괴불나무, 민바랭이새, 대팻집나무등 26분류군으로확인되었다. V등급종자리공 (Phytolacca esculenta VanHoutte) 은우리나라전역에분포하는식물로뿌리를약용으로사용하고, 운흥사입구에서정상부로오르는길목에서발견되었다. IV등급가는잎개고사리 (Athyrium iseanum Rosenst.) 는우 -174-
Table 6. The list of floristic regional indicator plants specially designated by the Ministry of Environment Criteria Family Taxa V Phytolaccaceae Phytolacca esculenta VanHoutte 자리공 IV Athyriaceae Athyrium iseanum Rosenst. 가는잎개고사리 Pinaceae Larix gmelinii var. olgensis (A. Henry) stenf. & Syrach 잎갈나무 Ranunculaceae Aconitum austrokoreense Koidz. 세뿔투구꽃 Fumariaceae Corydalis maculata B. U. h & Y. S. Kim 점현호색 Cyperaceae Carex ligulata Nees 갈사초 III Selaginellaceae Selaginella involvens (Sw.) Spring 바위손 Dryopteridaceae Dryopteris varia (L.) Kuntze 족제비고사리 Ranunculaceae Aconitum longecassidatum Nakai 흰진범 Rosaceae Prunus maackii Rupr. 개벚지나무 Aristolochiaceae Aristolochia manshuriensis Kom. 등칡 Fabaceae Indigofera pseudotinctoria Matsum. 낭아초 Aceraceae Acer palmatum Thunb. 단풍나무 Scrophulariaceae Euphrasia maximowiczii Wettst. 앉은좁쌀풀 Pseudolysimachion dahuricum (Steven) T. Yamaz. 구와꼬리풀 Asteraceae Tephroseris pseudosonchus (Vaniot) C. Jeffrey & Y. L. Chen 물솜방망이 II Dryopteridaceae Dryopteris expansa (C. Presl) Fraser-Jenk. & Jermy 퍼진고사리 Violaceae Viola orientalis (Maxim.) W. Becker 노랑제비꽃 Salicaceae Salix xerophila Flod. 여우버들 Rosaceae Aruncus dioicus var. kamtschaticus (Maxim.) H. Hara 눈개승마 leaceae Chionanthus retusus Lindl. & Paxton 이팝나무 Asteraceae Carpesium macrocephalum Franch. & Sav. 여우오줌 Ranunculaceae Caltha palustris L. 동의나물 Caryophyllaceae Pseudostellaria coreana (Nakai) hwi 참개별꽃 Rosaceae Prunus spachiana f. ascendens (Makino) Kitam. 올벚나무 Cyperaceae Carex okamotoi hwi 지리대사초 Liliaceae Lilium distichum Nakai ex Kamib. 말나리 Iridaceae Iris ensata var. spontanea (Makino) Nakai 꽃창포 I Aspleniaceae Asplenium sarelii Hook. 돌담고사리 Dryopteridaceae Dryopteris crassirhizoma Nakai 관중 Dryopteris uniformis (Makino) Makino 곰비늘고사리 Salicaceae Salix chaenomeloides Kimura 왕버들 Chloranthaceae Chloranthus japonicus Siebold 홀아비꽃대 Ranunculaceae Aconitum jaluense Kom. 투구꽃 Anemone raddeana Regel 꿩의바람꽃 Clematis patens C. Morren & Decne. 큰꽃으아리 Rosaceae Malus baccata (L.) Borkh. 야광나무 Fumariaceae Corydalis ambigua Cham. & Schltdl. 왜현호색 Caryophyllaceae Lychnis cognata Maxim. 동자꽃 Salicaceae Populus davidiana Dode 사시나무 Celastraceae Euonymus japonicus Thunb. 사철나무 Euonymus macropterus Rupr. 나래회나무 Aquifoliaceae Ilex macropoda Miq. 대팻집나무 Euphorbiaceae Euphorbia pekinensis Boiss. 대극 Rutaceae Dictamnus dasycarpus Turcz. 백선 xalidaceae xalis obtriangulata Maxim. 큰괭이밥 Asclepiadaceae Tylophora floribunda Miq. 왜박주가리 Boraginaceae Trigonotis icumae (Maxim.) Makino 덩굴꽃마리 Lamiaceae Lycopus maackianus Makino 애기쉽싸리 Balsaminaceae Impatiens nolitangere L. 노랑물봉선 Araliaceae Eleutherococcus sessiliflorus (Rupr. & Maxim.) S. Y. Hu 오갈피나무 Caprifoliaceae Lonicera praeflorens Batal 올괴불나무 nagraceae Circaea cordata Royle 쇠털이슬 Poaceae Microstegium japonicum (Miq.) Koidz. 민바랭이새 -175-
Korean J. Plant Res. 32(2) : 170~200(2019) 리나라전역에분포하는식물로, 운흥사입구에서정상부로오르는길목에서발견하였다. 귀화식물생태계교란야생식물인돼지풀 (Ambrosia artemisiifolia L.), 미국쑥부쟁이 (Aster pilosus Willd.), 애기수영 (Rumex acetosella L.) 을포함하여 36분류군의귀화식물을확인하였고, 이는우리나라에분포하는귀화식물 321분류군 (Korea National Arboretum, 2012a) 의 10.9% 에해당한다. 이는선행연구와비교하였을때, 기존의 12분류군 (h, 1971) 에더하여 28분류군의귀화식물이 Table 7. The list of naturalized plants in Mt. Choejeong Family Taxa 1 z 2 y Fallopia dumetorum (L.) Holub 닭의덩굴 Polygonaceae Polygonum orientale L. 털여뀌 Rumex acetosella L. 애기수영 Rumex crispus L. 소리쟁이 Phytolaccaceae Phytolacca americana L. 미국자리공 Caryophyllaceae Cerastium glomeratum Thuill. 양점나도나물 Silene armeria L. 끈끈이대나물 Chenopodiaceae Chenopodium ficifolium Sm. 좀명아주 Amaranthaceae Amaranthus lividus L. 개비름 Brassica juncea (L.) Czern. 갓 Lepidium apetalum Willd. 다닥냉이 Brassicaceae Lepidium virginicum L. 콩다닥냉이 Robinia pseudoacacia L. 아까시나무 Thlaspi arvense L. 말냉이 Rosaceae Potentilla supina L. 개소시랑개비 Fabaceae Trifolium pratense L. 붉은토끼풀 Trifolium repens L. 토끼풀 Geraniaceae Geranium carolinianum L. 미국쥐손이 nagraceae enothera odorata Jacq. 달맞이꽃 Solanaceae Datura tatula L. 독말풀 Convolvulaceae Ipomoea hederacea Jacq. 미국나팔꽃 Quamoclit coccinea (L.) Moench 둥근잎유홍초 Boraginaceae Symphytum officinale L. 컴프리 Scrophulariaceae Veronica arvensis L. 선개불알풀 Veronica persica Poir. 큰개불알풀 Ambrosia artemisiifolia L. 돼지풀 Aster pilosus Willd. 미국쑥부쟁이 Bidens frondosa L. 미국가막사리 Conyza canadensis (L.) Cronquist 망초 Coreopsis alternifolia L. 나래가막사리 Cosmos bipinnatus Cav. 코스모스 Asteraceae Erigeron annuus (L.) Pers. 개망초 Helianthus tuberosus L. 뚱딴지 Galinsoga quadriradiata Ruiz & Pav. 털별꽃아재비 Solidago gigantea subsp. serotina (Aiton) McNeill 미국미역취 Tagetes minuta L. 만수국아재비 Taraxacum officinale F. H. Wigg. 서양민들레 Bidens strumarium L. 도꼬마리 Commelinaceae Commelina communis L. 닭의장풀 Poaceae Dactylis glomerata L. 오리새 z 1 = h (1971), y 2 = This study. -176-
Table 8. Usage of plants recorded in investigated area Use z E M T P I F U No. of species 246 228 164 61 28 13 8 93 % 29.2 27.1 19.5 7.2 3.3 1.5 0.9 11 z E = Edible, M = Medicinal, = rnamental, T = Timber, P = Pasture, I = Industrial, F = Fiber, U = Unknown use. 추가적으로발견된것이다 (Table 7). 이러한결과의차이는 h(1971) 의조사시발견이안되었거나또는그동안많은귀화식물이들어와자생한것으로판단된다. 이지역에빠른속도로귀화률이높아지고있어이에따른지속적인모티터링을통한자생식물관리가필요하다고생각된다. 최정산은남쪽사면에마을과경작지가이어져있으며과거목장이운영된바있고능선을따라임도와등산로가개설되어있다. 정상부에는군사보호기지가있고최근산악자전거를위한도로가만들어졌다. 따라서전체적으로인위적간섭이더해졌기에임도와등산로를따라귀화식물이더유입되어자라는것으로판단된다. 돼지풀은우리나라전역들이나길가, 빈터에분포하며최정산곳곳에서발견되었다. 돼지풀의경우, 미국쑥부쟁이와애기수영에비해더많은수의개체를확인되었고자생력이높아주변식물의생장을급격하게억제시키는경향이있다 (Choi et al., 2010). 이에대해 Kim et al. (2017) 이돼지풀을제거하기위해돼지풀잎벌레를활용하는것을제안한바있다. 최정산의경우멸종위기식물인세뿔투구꽃의자생지를포함하고있기때문에이러한대처도고려할필요가있다. 미국쑥부쟁이는우리나라전역에분포한다. 운흥사입구에서정상부로오르는길목에곳곳에서발견하였다. Han et al. (2018) 은미국쑥부쟁이와같은여러해살이풀은지상부를제거하여도지하경이발달하는식물이므로군락규모가커지기전에지하경까지굴취하여제거하는방법을제안한바있다. 애기수영은우리나라전역의목초지, 도로변, 논, 밭둑, 제방은물론농경지와접하고있는산모두에분포한다. 가창로에서정상부로오르는도로변에곳곳에서발견하였다. 식물의용도조사된관속식물 560분류군의용도별분석결과는식용식물이 246 분류군 (29.2%) 으로가장높게나타났고, 약용식물이 228 분류군 (27.1%), 관상용식물 164분류군 (19.5%), 목재용식물 61 분류군 (7.2%), 목초용식물 28분류군 (3.3%), 공업용식물 13분류군 (1.5%), 그리고섬유용식물 8분류군 (0.9%) 으로가장적게 나타났다. 이외에도용도가알려지지않은식물은 93분류군 (11%) 으로나타났다 (Table 8). 선행연구와의비교 1971 년 h의선행연구때조사된관속식물은총 137과, 351 속, 509 종, 2아종, 115 변종, 13품종을포함하여 639 분류군으로나타났다. 이번연구와비교했을때 79분류군의차이가있다. 이러한결과는조사기간과조사지역의차이로인하여나타나는것으로판단된다. 특정식물을비교한결과이번조사에서선행연구때나타나지않았던종들은다음과같다. 특산식물에는세뿔투구꽃, 할미밀망, 자주꿩의다리, 점현호색, 떡버들, 해변싸리, 우단꼭두선이, 애기닭의장풀, 지리대사초, 백운산원추리로 10분류군이관찰되었으며, 희귀종에는 VU 세뿔투구꽃, LC 이팝나무, 꽃창포, 말나리, 뻐꾹나리 5분류군이관찰되었고, 적색목록에는 VU 세뿔투구꽃, LC 이팝나무, 말나리, 뻐꾹나리, NE 갈사초 5분류군이관찰되었다. 또한식물구계학적특정식물에는 V 자리공, IV 가는잎개고사리, 세뿔투구꽃, 점현호색, 갈사초, III 흰진범, 개벚지나무, 등칡, 낭아초, 구와꼬리풀, II 물솜방망이, 퍼진고사리, 여우버들, 이팝나무, 여우오줌, 꽃창포, I 돌담고사리, 곰비늘고사리, 족제비고사리, 꿩의바람꽃, 왜현호색, 동자꽃, 사시나무, 백선, 노랑물봉선, 오갈피나무, 올괴불나무, 민바랭이새등총 54분류군이조사되었다. 적요본연구는대구광역시가창면최정산의관속식물을연구하기위해수행되었다. 2017 년 3월부터 2018년 10월까지총 22회에걸쳐조사가수행되었고, 조사된관속식물은총 104 과, 297 속, 495종, 4아종, 51변종, 11품종을포함하여 560분류군으로정리되었다. 특산식물 15분류군, 희귀식물 5분류군 ; 취약종 (Vulnerable) 1분류군, 약관심종 (Least concern) 4분류군, 적색목록식물 5분류군 ; 취약종 (Vulnerable) 1분류군, 관심대상종 (Least Concern) 3분류군, 미평가종 (Not Evaluated) 1분류군, 식물구계학적특정식물 54분류군 ; V등급종 1분류군, IV등급종 5분 -177-
Korean J. Plant Res. 32(2) : 170~200(2019) 류군, III 등급종 10 분류군, II 등급종 12 분류군, I 등급종 26 분류군, 귀화식물 36분류군으로나타났다. 귀화식물 36분류군으로나타났으며최정산총출현종수대비각특이종의비율은앞의표로나타내었다 (Table 3). 용도별구성은식용식물 246 분류군 (29.2%), 약용식물이 228 분류군 (27.1%), 관상용물 164 분류군 (19.5%), 목재용식물 61분류군 (7.2%), 목초용식물 28분류군 (3.3%), 공업용식물 13분류군 (1.5%), 그리고섬유용식물 8분류군 (0.9%) 으로나타났다. h (1971) 의선행연구와귀화식물목록비교결과 28분류군이추가적으로확인되었다. 이는산악자전거도로등으로과거에비해사람들의왕래가잦아짐으로서귀화식물의유입이더잦아진결과로판단된다. 이러한결과로인해현재자생하고있는식물들의서식지에위협이될우려가있다. References Choi, B.S., D.Y. Song, C.G. Kim, B.H. Song, S.H. Woo and C.W. Lee. 2010. Allelopathic effects of common ragweed (Ambrosia artemisifolia var. elatior) on the germination and seedling growth of crops and weeds in Kor. J. Weed Sci. 30(1):34-42 (in Korean). Choung, Y.S., W.T. Lee, K.H. Cho, K.Y. Joo, B.M. Min, J.. Hyun, K.S. Lee, K.E. Lee and A. Seo. 2015. Status of wetland vascular plant species in Korea J. Ecol. Environ. 38(4):541-544 (in Korean). Cronquist, A. and A Takhtadzhian. 1981. An integrated system of classification of flowering plants, Columbia University Press, New York, USA. Han, D.W. and H.R. Na, The Korean Society of Plant Parataxonomists and J.H. Hyun. 2018. Floristic Study of Jindo Island. Korean J. Plant Res. 31(2):162-194 (in Korean). Kim. B.H. and K.J. Lee. 2000. Change of plant community after road construction case study on seongsamjae road in Chirisan national park- Kor. J. Env. Eco. 14(2):127-138. Kim, H.J., D.S. Kim, K.S. h, Y.D. Lee, S.Y. Lee, H.J. Lee. and D.E. Kim. 2017. The Distribution of the Exotic Species, phraella communa LeSage (Coleoptera, Chrysomelidae) and Their Applicability for Biological Control against Ragweed Ambrosia artemisiifolia L. on Jeju Island. The Korean Journal of Environment Biology 35(4):437-445 (in Korean). Korea Fern Society. 2005. Ferns and Fern Allies of Korea. Geobook, Seoul, Korea. pp. 1-399 (in Korean). Korea Forest Service. 2012. Endemic plants list. from http:// species.nibr.go.kr.. 2015. Rare Plants list. from http://www. forest.go.kr. Korea Meteorological Administration. 1981~2010. Meteorological information. from http://www.kma.go.kr. Korea National Arboretum. 2004. Illustrated Grasses of Korea. Korea National Arboretum, Pocheon, Korea. p. 520 (in Korean).. 2012. Fieldguide ; Naturalized Plants of Korea. National Arboretum, Pochon, Korea (in Korean). Lee, B.Y., G.H. Nam, J.Y. Lee, C.H. Park, C.E. Lim, M.H. Kim, S.J. Lee, T.K. Roh, J.A. Lim, J.E. Han. and J.H. Kim. 2011. National List of Species of Korea (vascular plants). National Institute of Biological Resources, Incheon, Korea (in Korean). Lee, T.B. 2003a. Coloured Flora of Korea. Vol. I. Hyangmunsa Publishing Co., Seoul, Korea p. 914 (in Korean).. 2003b. Coloured Flora of Korea. Vol. II. Hyangmunsa Publishing Co., Seoul, Korea. p. 910 (in Korean). Lee, W.T. 1996a. Florae Koreae. Academy Press, Seoul, Korea. p. 1567 (in Korean).. 1996b. Standard Illustrations of Korean Plants. Acamdemy Press, Seoul, Korea. p. 1688 (in Korean). Lee, Y.N. 1996. Flora of Korea. Gyohaksa, Seoul, Korea. p. 1247 (in Korean).. 2006a. New Flora of Korea(I). Gyohaksa, Seoul, Korea. p. 975 (in Korean).. 2006b. New Flora of Korea(II). Gyohaksa, Seoul, Korea. p. 885 (in Korean). Ministry of Environment. 2011. A Criteria of Endangered Species Appointed Management and Publication of Red Data Book. Ministry of Environment, Gwacheon, Korea. p. 214 (in Korean).. 2012. A Guide to the 4th National Natural Enviroment Research, Incheon, Korea. pp. 173-226 (in Korean). National institute of Biological Resources. 2011a. Endemic Species of Korea. Geobook, Incheon, Korea. pp. 318-415 (in Korean).. 2011b. Useful plants information. from https://species.nibr.go.kr/index.do h, S.Y. 1971. Report on the Vegetation of Mt. Choe - Jeong - An Investigation of Kyeong - Buk Flora -. Korean Journal of Plant Taxonomny 3(1):42-56 (in Korean). Park, J.H. and K. Choi. 1997. Flora of Mt. Biseulsan (Deagu Dalseong) and nearby mountains. The Korean Journal of Ministry of Environment (in Korean). Park, S.H. 2009. New Illustrations and Photographs of Naturalized Plants of Korea. Ilchokak, Seoul, Korea. p. 559 (in Korean). (Received 21 November 2018 ; Revised 23 January 2019 ; Accepted 15 April 2019) -178-
Appendix 1. The list of vascular plants in Mt. Choejeong Selaginellaceae 부처손과 1 Selaginella tamariscina (P.Beauv.) Spring 바위손 YNUHCJ504,M Equisetaceae 속새과 2 Equisetum arvense L. 쇠뜨기 YNUHCJ272 M,E smundaceae 고비과 3 smunda japonica Thunb. 고비 phioglossaceae 고사리삼과 4 Botrychium ternatum (Thunb.) Sw. 고사리삼 YNUHCJ023 M Dennstaedtiaceae 잔고사리과 5 Dennstaedtia hirsuta (Sw.) Mett. ex Miq. 잔고사리 YNUHCJ011 6 Dennstaedtia wilfordii (T.Moore) Christ 황고사리 7 Pteridium aquilinum (L.) Kuhn 고사리 YNUHCJ010 E Davalliaceae 넉줄고사리과 8 Davallia mariesii T.Moore ex Baker 넉줄고사리 Aspleniaceae 꼬리고사리과 9 Asplenium incisum Thunb. 꼬리고사리 YNUHCJ001 10 Asplenium sarelii Hook. 돌담고사리 YNUHCJ002 Thelypteridaceae 처녀고사리과 11 Thelypteris palustris (A. Gray) Schott 처녀고사리 YNUHCJ026 Woodsiaceae 우드풀과 12 Woodsia manchuriensis Hook. 만주우드풀 YUNHCJ027 13 Woodsia polystichoides D. C. Eaton 우드풀 Athyriaceae 개고사리과 14 Athyrium iseanum Rosenst. 가는개잎고사리 YNUHCJ003 U 15 Athyrium sinense Rupr. 참새발고사리,E 16 Athyrium niponicum (Mett.) Hance 개고사리 YNUHCJ004 E 17 Athyrium yokoscense (Franch. & Sav.) H. Christ 뱀고사리 YNUHCJ005 E 18 Athyrium vidalii (Franch. & Sav.) Nakai 산개고사리 YNUHCJ006 E 19 Athyrium wardii (Hook.) Makino 넓은잎개고사리 U 20 Deparia coreana (H. Christ) M. Kato 곱새고사리 YNUHCJ007 U 21 Deparia conilii (Franch. & Sav.) M. Kato 좀진고사리 YNUHCJ008 U 22 Deparia japonica (Thunb.) M. Kato 진고사리 YNUHCJ009 U 23 Deparia pterorachis (H. Christ) M. Kato 왕고사리 U 24 Deparia pycnosora (H. Christ) M. Kato 털고사리 U 25 Gymnocarpium dryopteris (L.) Newman 토끼고사리 nocleaceae 야산고비과 26 noclea sensibilis L. 야산고비 YNUHCJ022,U Dryopteridaceae 관중과 27 Dryopteris chinensis (Baker) Koidz. 가는잎족제비고사리 YNUHCJ012 U 28 Dryopteris uniformis (Makino) Makino 곰비늘고사리 YNUHCJ013 M 29 Dryopteris crassirhizoma Nakai 관중 YNUHCJ014,M,E 30 Dryopteris lacera (Thunb.) Kuntze 비늘고사리 YNUHCJ015 M 31 Dryopteris sacrosancta Koidz. 애기족제비고사리 YNUHCJ016 U 32 Dryopteris monticola (Makino) C. Chr. 왕지네고사리 YNUHCJ017 U -179-
Korean J. Plant Res. 32(2) : 170~200(2019) 33 Dryopteris varia (L.) Kuntze 족제비고사리 YNUHCJ018 34 Dryopteris expansa (C. Presl) Fraser-Jenk. & Jermy 퍼진고사리 YNUHCJ019 U 35 Leptorumohra miqueliana (Maxim. ex Franch. & Sav.) H. Ito 왁살고사리 YNUHCJ021 U 36 Polystichum tripteron (Kunze) C. Presl 십자고사리 YNUHCJ020 Polypodiaceae 고란초과 37 Lepisorus thunbergianus (Kaulf.) Ching 일엽초 YNUHCJ024,E 38 Lepisorus ussuriensis (Regel & Maack) Ching 산일엽초 39 Pyrrosia linearifolia (Hook.) Ching 우단일엽 40 Pyrrosia petiolosa (H. Christ) Ching 애기석위,M Marsileaceae 네가래과 41 Marsilea quadrifolia L. 네가래 U Cephalotaxaceae 개비자나무과 42 Cephalotaxus harringtonia (Knight ex Forbes) K. Koch 개비자나무,M Pinaceae 소나무과 43 Larix kaempferi (Lamb.) Carrie re 일본잎갈나무 YNUHCJ032,T 44 Larix gmelinii var. olgensis (A. Henry) stenf. & Syrach 잎갈나무 YNUHCJ033 T 45 Pinus densiflora Siebold & Zucc. 소나무 YNUHCJ031,M,T,E 46 Pinus koraiensis Siebold & Zucc. 잣나무 M,T,E 47 Pinus thunbergii Parl. 곰솔 M,T,E Cupressaceae 측백나무과 48 Chamaecyparis obtusa (Siebold & Zucc.) Endl. 편백 YNUHCJ029,T 49 Juniperus chinensis L. 향나무,M,T 50 Juniperus rigida Siebold & Zucc. 노간주나무 YNUHCJ028,M,T 51 Platycladus orientalis (L.) Franco 측백나무 Ginkgoaceae 은행나무과 52 Ginkgo biloba L. 은행나무 YNUHCJ030,M,T,E Magnoliaceae 목련과 53 Magnolia sieboldii K. Koch 함박꽃나무 YNUHCJ297 54 Schisandra chinensis (Turcz.) Baill. 오미자 YNUHCJ418 M,E Lauraceae 녹나무과 55 Lindera erythrocarpa Makino 비목나무 YNUHCJ294 T 56 Lindera obtusiloba Blume 생강나무 YNUHCJ295 M Chloranthaceae 홀아비꽃대과 57 Chloranthus japonicus Siebold 홀아비꽃대 YNUHCJ189 U Santalaceae 단향과 58 Thesium chinense Turcz. 제비꿀 M 59 Viscum album var. coloratum (Kom.) hwi 겨우살이 M Aristolochiaceae 쥐방울덩굴과 60 Aristolochia contorta Bunge 쥐방울덩굴 M 61 Aristolochia manshuriensis Kom. 등칡 YNUHCJ064,M 62 Asarum versicolor Y. N. Lee 무늬족도리풀 YNUHCJ065 M 63 Asarum sieboldii Miq. 족도리풀 YNUHCJ066 M Ranunculaceae 미나리아재비과 64 Aconitum austrokoreense Koidz. 세뿔투구꽃 YNUHCJ353 U -180-
65 Aconitum pseudolaeve Nakai 진범 YNUHCJ354 M 66 Aconitum jaluense Kom. 투구꽃 YNUHCJ355,M 67 Aconitum longecassidatum Nakai 흰진범 YNUHCJ356 M 68 Actaea asiatica H. Hara 노루삼 YNUHCJ342 U 69 Anemone raddeana Regel 꿩의바람꽃 YNUHCJ341 M 70 Caltha palustris L. 동의나물 YNUHCJ343,M 71 Clematis apiifolia DC. 사위질빵 YNUHCJ344 E 72 Clematis brachyura Maxim. 외대으아리 M,E 73 Clematis terniflora DC. 참으아리 M 74 Clematis terniflora var. mandshurica (Rupr.) hwi 으아리 YNUHCJ345 M,E 75 Clematis patens C. Morren & Decne. 큰꽃으아리 YNUHCJ346,E 76 Clematis trichotoma Nakai 할미밀망 YNUHCJ347 E 77 Hepatica asiatica Nakai 노루귀 M 78 Pulsatilla cernua var. koreana (Yabe) Y. N. Lee 할미꽃 YNUHCJ359 M 79 Ranunculus chinensis Bunge 젓가락나물 M 80 Ranunculus tachiroei Franch. & Sav. 개구리미나리 YNUHCJ339 M 81 Ranunculus japonicus Thunb. 미나리아재비 YNUHCJ340 M 82 Thalictrum filamentosum Maxim. 산꿩의다리 YNUHCJ348 U 83 Thalictrum actaefolium var. brevistylum Nakai 은꿩의다리 YNUHCJ349 E 84 Thalictrum uchiyamae Nakai 자주꿩의다리 YNUHCJ350 85 Thalictrum aquilegifolium var. sibiricum Regel & Tiling 꿩의다리 YNUHCJ351 E 86 Thalictrum kemense var. hypoleucum (Siebold & Zucc.) Kitag. 좀꿩의다리 YNUHCJ352 E Menispermaceae 새모래덩굴과 87 Cocculus trilobus (Thunb.) DC. 댕댕이덩굴 YNUHCJ298 M,I 88 Menispermum dauricum DC. 새모래덩굴 YNUHCJ299 M,P Lardizabalaceae 으름덩굴과 89 Akebia quinata (Houtt.) Decne. 으름덩굴 YNUHCJ293 M,I,E 90 Akebia quinata f. polyphylla (Nakai) Hiyama 여덟잎으름 M,I,E Papaveraceae 양귀비과 91 Chelidonium majus var. asiaticum (H. Hara) hwi 애기똥풀 YNUHCJ313 M Fumarioideae 현호색과 92 Corydalis heterocarpa Siebold & Zucc. 염주괴불주머니 U 93 Corydalis ochotensis Turcz. 눈괴불주머니 YNUHCJ249 M 94 Corydalis remota f. pectinata (Kom.) Y. H. Chou 빗살현호색 YNUHCJ250 M 95 Corydalis speciosa Maxim. 산괴불주머니 YNUHCJ251,M 96 Corydalis ambigua Cham. & Schltdl. 왜현호색 YNUHCJ252 M 97 Corydalis maculata B. U. h & Y. S. Kim 점현호색 YNUHCJ253 M 98 Corydalis remota Fisch. ex Maxim. 현호색 YNUHCJ254 M 99 Dicentra spectabilis (L.) Lem. 금낭화,M Ulmaceae 느릅나무과 100 Celtis sinensis Pers. 팽나무,M,T 101 Hemiptelea davidii (Hance) Planch. 시무나무,E 102 Ulmus davidiana var. japonica (Rehder) Nakai 느릅나무 YNUHCJ442 T,E 103 Zelkova serrata (Thunb.) Makino 느티나무 YNUHCJ443,T -181-
Korean J. Plant Res. 32(2) : 170~200(2019) Cannabaceae 삼과 104 Humulus japonicus Siebold & Zucc. 환삼덩굴 YNUHCJ161 M Moraceae 뽕나무과 105 Broussonetia hanjiana M. Kim 닥나무 U 106 Cudrania tricuspidata (Carrie re) Bureau ex Lavalleé 꾸지뽕나무 YNUHCJ300 M,P,E 107 Morus alba L. 뽕나무 YNUHCJ301 M,P,T,E 108 Morus bombycis Koidz. 산뽕나무 YNUHCJ302 P,T,E 109 Morus bombycis f. dissecta Nakai 좁은잎뽕나무 P,I,E Urticaceae 쐐기풀과 110 Boehmeria platanifolia Franch. & Sav. 개모시풀 YNUHCJ444 U 111 Boehmeria tricuspis (Hance) Makino 거북꼬리 YNUHCJ445 M,F,E 112 Boehmeria nivea (L.) Gaudich. 모시풀 YNUHCJ446 M,F 113 Boehmeria spicata (Thunb.) Thunb. 좀깨잎나무 YNUHCJ448 F,E 114 Urtica thunbergiana Siebold & Zucc. 쐐기풀 M,F Juglandaceae 가래나무과 115 Juglans regia L. 호두나무 M,T,I 116 Platycarya strobilacea Siebold & Zucc. 굴피나무 YNUHCJ271,M,T Fagaceae 참나무과 117 Castanea crenata Siebold & Zucc. 밤나무 YNUHCJ248 M,T,E 118 Quercus acutissima Carruth. 상수리나무 YNUHCJ244 M,T,E 119 Quercus aliena Blume 갈참나무 YNUHCJ241 M,T,E 120 Quercus aliena var. acuteserrata Maxim. ex Wenz. 졸갈참나무 YNUHCJ246 P,T,E 121 Quercus dentata Thunb. 떡갈나무 YNUHCJ242 M,T,E 122 Quercus mongolica Fisch. ex Ledeb. 신갈나무 YNUHCJ245 T,E 123 Quercus mongolica var. crispula (Blume) H. hashi 물참나무 YNUHCJ243 T,E 124 Quercus serrata Murray 졸참나무 YNUHCJ247 T,E 125 Quercus variabilis Blume 굴참나무 YNUHCJ570 M,P,T,E Betulaceae 자작나무과 126 Alnus hirsuta (Spach) Fisch. ex Rupr. 물오리나무 YNUHCJ138 T 127 Alnus japonica (Thunb.) Steud. 오리나무 YNUHCJ139 T 128 Betula dahurica Pall. 물박달나무 T 129 Corylus heterophylla Fisch. ex Trautv. 난티잎개암나무 YNUHCJ135 M,E 130 Corylus heterophylla var. thunbergii Blume 개암나무 YNUHCJ134 M,E 131 Corylus sieboldiana Blume 참개암나무 M,E 132 Carpinus cordata Blume 까치박달 YNUHCJ136,T 133 Carpinus laxiflora (Siebold & Zucc.) Blume 서어나무 YNUHCJ137 T Phytolaccaceae 자리공과 134 Phytolacca esculenta VanHoutte 자리공 YNUHCJ317 M 135 Phytolacca americana L. 미국자리공 YNUHCJ316 E Chenopodiaceae 명아주과 136 Chenopodium album var. centrorubrum Makino 명아주 YNUHCJ186 E 137 Chenopodium ficifolium Sm. 좀명아주 YNUHCJ187 M,E 138 Chenopodium virgatum Thunb. 버들명아주 I,E Amaranthaceae 비름과 -182-
139 Achyranthes japonica (Miq.) Nakai 쇠무릎 YNUHCJ045 M,E 140 Amaranthus lividus L. 개비름 E 141 Amaranthus mangostanus L. 비름 YNUHCJ044 E 142 Amaranthus retroflexus L. 털비름 E Portulacaceae 쇠비름과 143 Portulaca grandiflora Hook. 채송화 YNUHCJ335 144 Portulaca oleracea L. 쇠비름 M,E Caryophyllaceae 석죽과 145 Arenaria serpyllifolia L. 벼룩이자리 YNUHCJ175 M,E 146 Cerastium glomeratum Thuill. 양점나도나물 YNUHCJ177 P,E 147 Cerastium holosteoides var. hallaisanense (Nakai) M. Mizush. 점나도나물 YNUHCJ178 E 148 Dianthus chinensis L. 패랭이꽃 YNUHCJ571,M 149 Dianthus longicalyx Miq. 술패랭이꽃 YNUHCJ176,E 150 Lychnis cognata Maxim. 동자꽃 YNUHCJ171 151 Pseudostellaria coreana (Nakai) hwi 참개별꽃 YNUHCJ168 152 Pseudostellaria heterophylla (Miq.) Pax 개별꽃 YNUHCJ167 M,E 153 Pseudostellaria palibiniana (Takeda) hwi 큰개별꽃 YNUHCJ169 U 154 Sagina japonica (Sw.) hwi 개미자리 M 155 Silene aprica var. oldhamiana (Miq.) C. Y. Wu 갯장구채,M 156 Silene armeria L. 끈끈이대나물 YNUHCJ170 157 Silene firma Siebold & Zucc. 장구채 YNUHCJ166 M,E 158 Silene seoulensis Nakai 가는장구채 YNUHCJ165 159 Stellaria alsine var. undulata (Thunb.) hwi 벼룩나물 YNUHCJ172 E 160 Stellaria aquatica (L.) Scop. 쇠별꽃 YNUHCJ174 M,E 161 Stellaria media (L.) Vill. 별꽃 YNUHCJ173 E Polygonaceae 마디풀과 162 Bistorta manshuriensis Kom. 범꼬리 YNUHCJ332,E 163 Fallopia dentatoalata (F. Schmidt) Holub 큰닭의덩굴 YNUHCJ334 E 164 Fallopia dumetorum (L.) Holub 닭의덩굴 YNUHCJ333 P 165 Polygonum aviculare L. 마디풀 U 166 Polygonum filiforme Thunb. 이삭여뀌 YNUHCJ328 167 Polygonum hydropiper L. 여뀌 YNUHCJ327 E 168 Polygonum japonicum Meisn. 흰꽃여뀌 YNUHCJ330 U 169 Polygonum lapathifolium L. 흰여뀌 YNUHCJ331 170 Polygonum longisetum Bruijn 개여뀌 YNUHCJ323 171 Polygonum nepalense Meisn. 산여뀌 172 Polygonum orientale L. 털여뀌 M,E 173 Polygonum perfoliatum (L.) L. 며느리배꼽 M,E 174 Polygonum posumbu Buch.-Ham. ex D. Don 장대여뀌 YNUHCJ329 U 175 Polygonum sagittatum L. 미꾸리낚시 YNUHCJ326 176 Polygonum senticosum (Meisn.) Franch. & Sav. 며느리밑씻개 YNUHCJ325 177 Polygonum thunbergii Siebold & Zucc. 고마리 YNUHCJ324 M 178 Polygonum viscoferum Makino 끈끈이여뀌 179 Rumex acetosa L. 수영 YNUHCJ321 M,E -183-
Korean J. Plant Res. 32(2) : 170~200(2019) 180 Rumex acetosella L. 애기수영 YNUHCJ322 U 181 Rumex crispus L. 소리쟁이 YNUHCJ320 M,E 182 Rumex stenophyllus Ledeb. 가는잎소리쟁이 P,E Actinidiaceae 다래나무과 183 Actinidia arguta (Siebold & Zucc.) Planch. ex Miq. 다래 YNUHCJ039 M,E 184 Actinidia deliciosa (A. Chev.) C. F. Liang & A. R. Ferguson 양다래 YNUHCJ040 U 185 Actinidia kolomikta (Maxim. & Rupr.) Maxim. 쥐대래 M Hypericaceae 물레나물과 186 Hypericum ascyron L. 물레나물 YNUHCJ191,M,E 187 Hypericum ascyron var. logistylum Maxim. 큰물레나물 U 188 Hypericum attenuatum Fisch. ex Choisy 채고추나물 M,E 189 Hypericum erectum Thunb. 고추나물 YNUHCJ190 M,E 190 Hypericum laxum (Blume) Koidz. 좀고추나물 YNUHCJ193 U Tiliaceae 피나무과 191 Corchoropsis psilocarpa Harms & Loes. 까치깨 YNUHCJ439 U 192 Corchoropsis tomentosa (Thunb.) Makino 수까치깨 YNUHCJ440 193 Tilia amurensis Rupr. 피나무 YNUHCJ441,T 194 Tilia mandshurica Rupr. & Maxim. 찰피나무,T Malvaceae 아욱과 195 Hibiscus syriacus L. 무궁화,M,E Violaceae 제비꽃과 196 Viola albida Palib. 태백제비꽃 YNUHCJ467,E 197 Viola albida var. chaerophylloides (Regel) F. Maek. 남산제비꽃 YNUHCJ459,E 198 Viola japonica Langsd. ex Ging. 왜제비꽃 YNUHCJ462 U 199 Viola keiskei Miq. 잔털제비꽃 U 200 Viola lactiflora Nakai 흰젖제비꽃 YNUHCJ468 U 201 Viola mandshurica W. Becker 제비꽃 YNUHCJ464 E 202 Viola orientalis (Maxim.) W. Becker 노랑제비꽃 YNUHCJ460,E 203 Viola patrinii DC. ex Ging. 흰제비꽃 YNUHCJ469 204 Viola rossii Hemsl. 고깔제비꽃 YNUHCJ458,E 205 Viola albida f. takahashii (Makino) W.T.Lee 단풍제비꽃 YNUHCJ461 U 206 Viola tokubuchiana var. takedana f. variegata F.Maek. 줄민둥뫼제비꽃 YNUHCJ465 U 207 Viola variegata var. chinensis Bunge ex Regel 자주알록제비꽃 YNUHCJ463,M,E 208 Viola verecunda A. Gray 콩제비꽃 YNUHCJ466 M,E Punicaceae 석류나무과 209 Punica granatum L. 석류나무 M,E Lythraceae 부처꽃과 210 Lagerstroemia indica L. 배롱나무 Cucurbitaceae 박과 211 Cucurbita moschata Duchesne 호박 YNUHCJ208 E 212 Trichosanthes kirilowii Maxim. 하늘타리 M,E Salicaceae 버드나무과 213 Populus davidiana Dode 사시나무 YNUHCJ411 M,T 214 Populus deltoides Marsh 미류나무,T -184-
215 Populus nigra var. italica Koehne 양버들 P,T 216 Populus tomentiglandulosa T. B. Lee 은사시나무 YNUHCJ412 T 217 Salix caprea L. 호랑버들 YNUHCJ409,M 218 Salix chaenomeloides Kimura 왕버들 YNUHCJ410 219 Salix graciliglans Nakai 눈갯버들 YNUHCJ404 I 220 Salix gracilistyla Miq. 갯버들 YNUHCJ403 P,I,E 221 Salix hallaisanensis H. Leiv. 떡버들 YNUHCJ405 222 Salix koreensis Andersson 버드나무 YNUHCJ406 M,T 223 Salix koriyanagi Kimura ex Goerz 키버들 YNUHCJ408 I 224 Salix pseudolasiogyne H. Le v. 능수버들,T 225 Salix rorida Laksch. 분버들,P 226 Salix subfragilis Andersson 선버들,P 227 Salix xerophila Flod. 여우버들 YNUHCJ407 Brassicaceae 십자화과,P 228 Arabis gemmifera (Matsum.) Makino 산장대 E 229 Arabis glabra (L.) Bernh. 장대나물 E 230 Brassica juncea (L.) Czern. 갓 YNUHCJ144 E 231 Brassica napus L. 유채 YNUHCJ145,T,E 232 Capsella bursa-pastoris (L.) Medik. 냉이 YNUHCJ148 E 233 Cardamine leucantha (Tausch). E. Schulz 미나리냉이 YNUHCJ151 E 234 Dontostemon dentatus (Bunge) Ledeb. 가는장대 E 235 Draba nemorosa L. 꽃다지 YNUHCJ146 E 236 Lepidium apetalum Willd. 다닥냉이 YNUHCJ149 M,E 237 Lepidium virginicum L. 콩다닥냉이 YNUHCJ150 E 238 Rorippa indica (L.) Hiern 개갓냉이 E 239 Rorippa palustris (L.) Besser 속속이풀 E 240 Thlaspi arvense L. 말냉이 YNUHCJ152 M,E Ericaceae 진달래과 241 Rhododendron mucronulatum Turcz. 진달래 YNUHCJ213,M,E 242 Rhododendron mucronulatum var. ciliatum Nakai 털진달래 YNUHCJ215,E 243 Rhododendron schlippenbachii Maxim. 철쭉 YNUHCJ214,M,T 244 Rhododendron yedoense f. poukhanense (H. Le v.) M. Sugim. 산철쭉 YNUHCJ212 Pyrolaceae 노루발과 245 Pyrola japonica Klenze ex Alef. 노루발 YNUHCJ338 M Ebenaceae 감나무과 246 Diospyros kaki Thunb. 감나무 YNUHCJ210 M,T,I,E 247 Diospyros lotus L. 고욤나무 M,E Styracaceae 때죽나무과 248 Styrax japonicus Siebold & Zucc. 때죽나무 YNUHCJ436,T 249 Styrax obassia Siebold & Zucc. 쪽동백나무 YNUHCJ437 Symplocaceae 노린재나무과 250 Symplocos sawafutagi Nagam. 노린재나무 YNUHCJ438,T Primulaceae 앵초과 251 Androsace umbellata (Lour.) Merr. 봄맞이꽃 YNUHCJ336-185-
Korean J. Plant Res. 32(2) : 170~200(2019) 252 Lysimachia barystachys Bunge 까치수염 E 253 Lysimachia clethroides Duby 큰까치수염 YNUHCJ337 M,E Hydrangeaceae 수국과 254 Deutzia parviflora Bunge 말발도리 255 Hydrangea macrophylla f. otaksa (Siebold & Zucc.) E. H. Wilson 수국 YNUHCJ270 ( 식재 ) 256 Hydrangea serrata f. acuminata (Siebold & Zucc.) E. H. Wilson 산수국 YNUHCJ269,M 257 Hydrangea serrata f. buergeri Nakai 꽃산수국 YNUHCJ268,M 258 Philadelphus koreanus var. robustus (Nakai) W. T. Lee 왕고광나무 U 259 Philadelphus schrenkii Rupr. 고광나무 YNUHCJ266,E 260 Philadelphus tenuifolius Rupr. ex Maxim. 엷은잎고광나무 YNUHCJ267 E Crassulaceae 돌나물과 261 rostachys japonica (Maxim.) A. Berger 바위솔 262 rostachys malacophylla (Pall.) Fisch. 둥근바위솔 263 Sedum aizoon L. 가는기린초 YNUHCJ203,E 264 Sedum aizoon var. latifolium Maxim. 큰기린초 M,E 265 Sedum bulbiferum Makino 말똥비름 YNUHCJ206 U 266 Sedum kamtschaticum Fisch. & C. A. Mey. 기린초 YNUHCJ204 E 267 Sedum polytrichoides Hemsl. 바위채송화 E 268 Sedum sarmentosum Bunge 돌나물 YNUHCJ205 E 269 Sedum zokuriense Nakai 속리기린초 Saxifragaceae 범의귀과 270 Astilbe chinensis var. seoulensis Nakai 노루오줌 YNUHCJ416 M,E 271 Chrysosplenium barbarum 흰털괭이눈 YNUHCJ415 U 272 Chrysosplenium grayanum Maxim. 괭이눈 YNUHCJ413 M 273 Saxifraga fortunei var. incisolobata (Engl. & Irmsch.) Nakai 바위떡풀 YNUHCJ417 U Celastraceae 물매화과 274 Parnassia palustris var. multiseta Ledeb. 물매화 YNUHCJ314 Rosaceae 장미과 275 Agrimonia coreana Nakai 산짚신나물 M,E 276 Agrimonia pilosa Ledeb. 짚신나물 YNUHCJ389 M,E 277 Aria alnifolia (Siebold & Zucc.) Decne. 팥배나무 YNUHCJ390 T,E 278 Aruncus dioicus var. kamtschaticus (Maxim.) H. Hara 눈개승마 YNUHCJ375 E 279 Chaenomeles speciosa (Sw.) Nakai 산당화,E 280 Crataegus pinnatifida Bunge 산사나무,M,T,E 281 Duchesnea chrysantha (Zoll. & Moritzi) Miq. 뱀딸기 YNUHCJ384 P 282 Fragaria nipponica Makino 흰땃딸기 283 Geum aleppicum Jacq. 큰뱀무 YNUHCJ386 M 284 Geum japonicum Thunb. 뱀무 YNUHCJ385 M,E 285 Malus baccata var. mandshurica (Maxim.) C. K. Schneid. 털야광나무,T,E 286 Kerria japonica (L.) DC. 황매화 YNUHCJ383 287 Malus baccata (L.) Borkh. 야광나무 YNUHCJ387,T,E 288 Potentilla anemonifolia Lehm. 가락지나물 YNUHCJ373 M,E 289 Potentilla chinensis Ser. 딱지꽃 E 290 Potentilla discolor Bunge 솜양지꽃 M,E -186-
291 Potentilla fragarioides L. 양지꽃 YNUHCJ372 E 292 Potentilla freyniana Bornm. 세잎양지꽃 YNUHCJ371 E 293 Potentilla koreana H. Ikeda & H. T. Im 털양지꽃 U 294 Potentilla supina L. 개소시랑개비 YNUHCJ369 E 295 Potentilla yokusaiana Makino 민눈양지꽃 YNUHCJ370 U 296 Prunus armeniaca var. ansu Maxim. 살구나무 YNUHCJ367,M,T,E 297 Prunus jamasakura Siebold ex Koidz. 벚나무,M,T,E 298 Prunus maackii Rupr. 개벚지나무 YNUHCJ364 T 299 Prunus mume (Siebold) Siebold & Zucc. 매실나무 YNUHCJ365,M,E 300 Prunus sargentii Rehder 산벚나무 YNUHCJ366,T,E 301 Prunus spachiana f. ascendens (Makino) Kitam. 올벚나무 YNUHCJ368,E 302 Prunus tomentosa Thunb. 앵도나무,E 303 Prunus persica (L.) Batsch 복숭아나무,M,E 304 Prunus verecunda (Koidz.) Koehne 개벚나무 YNUHCJ363,M,T 305 Pyrus pyrifolia (Burm. f.) Nakai 돌배나무 E 306 Sanguisorba longifolia Bertol. 긴오이풀 M 307 Sanguisorba officinalis L. 오이풀 YNUHCJ388,P,E 308 Spiraea prunifolia var. simpliciflora (Nakai) Nakai 조팝나무,M,E 309 Spiraea thunbergii Siebold ex Blume 가는잎조팝나무 YNUHCJ362 310 Stephanandra incisa (Thunb.) Zabel 국수나무 YNUHCJ374 311 Rosa maximowicziana Regel 용가시나무,M 312 Rosa multiflora Thunb. 찔레나무 YNUHCJ377,M,E 313 Rosa wichuraiana Crép. 돌가시나무 YNUHCJ376 U 314 Rubus coreanus Miq. 복분자딸기 M,E 315 Rubus crataegifolius Bunge 산딸기 YNUHCJ380 M,E 316 Rubus idaeus var. microphyllus Turcz. 멍덕딸기 YNUHCJ378 M,E 317 Rubus oldhamii Miq. 줄딸기 YNUHCJ381 E 318 Rubus parvifolius L. 멍석딸기 YNUHCJ379 E 319 Rubus phoenicolasius Maxim. 곰딸기 YNUHCJ382 E Fabaceae 콩과 320 Aeschynomene indica L. 자귀풀 M 321 Albizia julibrissin Durazz. 자귀나무 YNUHCJ237,M,T 322 Amphicarpaea bracteata subsp. edgeworthii (Benth.) H. hashi 새콩 U 323 Desmodium podocarpum subsp. oxyphyllum (DC.) H. hashi 도둑놈의갈고리 YNUHCJ226 P 324 Campylotropis macrocarpa (Bunge) Rehder 꽃싸리 P 325 Chamaecrista nomame (Siebold) H. hashi 차풀 M,E 326 Crotalaria sessiliflora L. 활나물 M,E 327 Desmodium oldhamii liv. 큰도둑놈의갈고리 P 328 Gleditsia japonica Miq. 주엽나무 YNUHCJ238 M,T 329 Glycine soja Siebold & Zucc. 돌콩 E 330 Indigofera kirilowii Maxim. ex Palib. 땅비싸리 YNUHCJ225 P 331 Indigofera pseudotinctoria Matsum. 낭아초 YNUHCJ224,M 332 Kummerowia striata (Thunb.) Schindl. 매듭풀 M,P 333 Kummerowia stipulacea (Maxim.) Makino 둥근매듭풀 YNUHCJ227 U -187-
Korean J. Plant Res. 32(2) : 170~200(2019) 334 Lathyrus davidii Hance 활량나물 YNUHCJ240 E 335 Lespedeza bicolor Turcz. 싸리 YNUHCJ230,P,F,I 336 Lespedeza cuneata (Dum. Cours.) G. Don. 비수리 YNUHCJ229 F,I 337 Lespedeza cyrtobotrya Miq. 참싸리 YNUHCJ232 M,P,T 338 Lespedeza maritima Nakai 해변싸리 YNUHCJ233 339 Lespedeza maximowiczii C. K. Schneid. 조록싸리 YNUHCJ231 P,F,I 340 Lespedeza pilosa (Thunb.) Siebold & Zucc. 괭이싸리 U 341 Lespedeza thunbergii (DC.) Nakai 풀싸리 U 342 Lespedeza thunbergii var. retusa T.B.Lee 부채싸리 YNUHCJ228 U 343 Lespedeza tomentosa (Thunb.) Siebold ex Maxim. 개싸리 M,P 344 Lotus corniculatus var. japonicus Regel 벌노랑이 M,P 345 Maackia amurensis Rupr. 다릅나무,T 346 Pueraria lobata (Willd.) hwi 칡 YNUHCJ239 M,F,E 347 Rhynchosia volubilis Lour. 여우콩 YNUHCJ236 E 348 Robinia pseudoacacia L. 아까시나무,M,P,T,E 349 Sophora flavescens Aiton 고삼 M 350 Sophora japonica L. 회화나무 M,P 351 Trifolium pratense L. 붉은토끼풀 YNUHCJ234 P 352 Trifolium repens L. 토끼풀 YNUHCJ235 P 353 Vicia amurensis ett. 벌완두 E 354 Vicia angustifolia L. ex Reichard 가는살갈퀴 YNUHCJ221 P 355 Vicia japonica A. Gray 넓은잎갈퀴 P 356 Vicia pseudorobus Fisch. & C. A. Mey. 큰등갈퀴 P 357 Vicia unijuga A. Braun 나비나물 YNUHCJ223 E 358 Vicia venosa var. albiflora Maxim. 큰네잎갈퀴 U 359 Vicia venosa var. cuspidata Maxim. 광릉갈퀴 YNUHCJ222 E 360 Vigna angularis var. nipponensis (hwi) hwi & H. hashi 새팥 M,P Elaeagnaceae 보리수나무과 361 Elaeagnus umbellata Thunb. 보리수나무 YNUHCJ211,M,E nagraceae 바늘꽃과 362 Circaea cordata Royle 쇠털이슬 YNUHCJ309 U 363 Circaea mollis Siebold & Zucc. 털이슬 YNUHCJ310 364 Epilobium pyrricholophum Franch. & Sav. 바늘꽃 M 365 Ludwigia epilobioides Maxim. 여뀌바늘 U 366 enothera odorata Jacq. 달맞이꽃 YNUHCJ308,M Alangiaceae 박쥐나무과 367 Alangium platanifolium var. trilobum (Miq.) hwi 박쥐나무 YNUHCJ043 E Cornaceae 층층나무과 368 Cornus controversa Hemsl. 층층나무 YNUHCJ202,T 369 Cornus kousa F. Buerger ex Miq. 산딸나무 YNUHCJ200,E 370 Cornus officinalis Siebold & Zucc. 산수유 YNUHCJ201,M 371 Cornus walteri Wangerin 말채나무,M Celastraceae 노박덩굴과 372 Celastrus flagellaris Rupr. 푼지나무 YNUHCJ184 E -188-
373 Celastrus orbiculatus Thunb. 노박덩굴 YNUHCJ183 F,E 374 Euonymus alatus (Thunb.) Siebold 화살나무,M,E 375 Euonymus alatus var. striata Makino 회잎나무 YNUHCJ182,T,E 376 Euonymus alatus var. alatus f. pilosus hwi 털화살나무,T,E 377 Euonymus macropterus Rupr. 나래회나무 YNUHCJ179 378 Euonymus oxyphyllus Miq. 참회나무 YNUHCJ180,T 379 Euonymus sachalinensis (F. Schmidt) Maxim. 회나무 YNUHCJ181 380 Tripterygium regelii Sprague & Takeda 미역줄나무 YNUHCJ185,E Aquifoliaceae 감탕나무과 381 Ilex macropoda Miq. 대팻집나무 YNUHCJ060 T,E Euphorbiaceae 대극과 382 Acalypha australis L. 깨풀 YNUHCJ217 E 383 Euphorbia esula L. 흰대극 M 384 Euphorbia helioscopia L. 등대풀 YNUHCJ219 M 385 Euphorbia humifusa Willd. ex Schltdl. 땅빈대 U 386 Euphorbia pekinensis Boiss. 대극 YNUHCJ218 M 387 Euphorbia sieboldiana C. Morren & Decne. 개감수,M 388 Phyllanthus ussuriensis Rupr. & Maxim. 여우주머니 U 389 Ricinus communis L. 피마자 YNUHCJ220 ( 식재 ) M,E 390 Securinega suffruticosa (Pall.) Rehder 광대싸리 YNUHCJ216 E Polygalaceae 원지과 391 Polygala japonica Houtt. 애기풀 U Callitrichaceae 별이끼과 392 Callitriche palustris L. 물별이끼 U Rhamnaceae 갈매나무과 393 Rhamnus davurica Pall. 갈매나무 YNUHCJ360 M 394 Rhamnus koraiensis C. K. Schneid. 털갈매나무 I 395 Rhamnus ussuriensis J.-J. Vassal 참갈매나무 M 396 Ziziphus jujuba Mill. 대추나무 YNUHCJ361 ( 식재 ) M,T,E Vitaceae 포도과 397 Ampelopsis brevipedunculata (Maxim.) Trautv. 개머루 YNUHCJ470 398 Ampelopsis brevipedunculata f. citrulloides (Lebas) Rehder 가새잎개머루 M 399 Ampelopsis brevipedunculata f. ciliata (Nakai) T. B. Lee 털개머루 YNUHCJ471 U 400 Parthenocissus tricuspidata (Siebold & Zucc.) Planch. 담쟁이덩굴 YNUHCJ472 401 Parthenocissus quinquefolia (L.) Planch. 미국담쟁이덩굴 YNUHCJ473 402 Vitis coignetiae Pulliat ex Planch. 머루 YNUHCJ475 M,E 403 Vitis ficifolia var. sinuata (Regel) H. Hara 까마귀머루 M,E 404 Vitis flexuosa Thunb. 새머루 M,E Staphyleaceae 고추나무과 405 Staphylea bumalda DC. 고추나무 YNUHCJ435 E Hippocastanaceae 칠엽수과 406 Aesculus turbinata Blume 칠엽수 YNUHCJ265,E Aceraceae 단풍나무과 407 Acer buergerianum Miq. 중국단풍 YNUHCJ038-189-
Korean J. Plant Res. 32(2) : 170~200(2019) 408 Acer mono var. savatieri (Pax) Nakai 왕고로쇠나무,T 409 Acer palmatum Thunb. 단풍나무 YNUHCJ035,T 410 Acer palmatum var. nakaii Uyeki 내장단풍,T 411 Acer pictum var. mono (Maxim.) Franch. 고로쇠나무 YNUHCJ034,M,T 412 Acer pictum var. truncatum (Bunge) C. S. Chang 만주고로쇠 M 413 Acer pseudosieboldianum (Pax) Kom. 당단풍나무 YNUHCJ036,T 414 Acer tataricum subsp. ginnala (Maxim.) Wesm. 신나무 YNUHCJ037,T,E Anacardiaceae 옻나무과 415 Rhus javanica L. 붉나무 YNUHCJ046 M 416 Toxicodendron trichocarpum (Miq.) Kuntze 개옻나무 YNUHCJ048 M 417 Toxicodendron vernicifluum (Stokes) F. A. Barkley 옻나무 YNUHCJ047 M,I Simaroubaceae 소태나무과 418 Ailanthus altissima (Mill.) Swingle 가중나무 YNUHCJ430 U Rutaceae 운향과 419 Dictamnus dasycarpus Turcz. 백선 YNUHCJ400 M 420 Euodia daniellii (Benn.) Hemsl. 쉬나무,M,P,T,E 421 Poncirus trifoliata (L.) Raf. 탱자나무,M 422 Zanthoxylum piperitum DC. 초피나무 YNUHCJ402 M,E 423 Zanthoxylum schinifolium Siebold & Zucc. 산초나무 YNUHCJ401,M,E xalidaceae 괭이밥과 424 xalis corniculata L. 괭이밥 YNUHCJ311 M,E 425 xalis obtriangulata Maxim. 큰괭이밥 YNUHCJ312 M 426 xalis stricta L. 선괭이밥 E Geraniaceae 쥐손이풀과 427 Geranium carolinianum L. 미국쥐손이 YNUHCJ260 U 428 Geranium krameri Franch. & Sav. 선이질풀 M 429 Geranium nepalense Sweet 산이질풀 YNUHCJ261 M 430 Geranium sibiricum L. 쥐손이풀 YNUHCJ264 M 431 Geranium thunbergii Siebold ex Lindl. & Paxton 이질풀 YNUHCJ263 M 432 Geranium wilfordii Maxim. 세잎쥐손이 YNUHCJ262 U Linaceae 아마과 433 Linum stelleroides Planch. 개아마 F Balsaminaceae 봉선화과 434 Impatiens nolitangere L. 노랑물봉선 YNUHCJ132,M 435 Impatiens textori Miq. 물봉선 YNUHCJ133 M Araliaceae 두릅나무과 436 Aralia cordata var. continentalis (Kitag.) Y. C. Chu 독활 YNUHCJ572 M,E 437 Aralia elata (Miq.) Seem. 두릅나무 YNUHCJ061 M,E 438 Eleutherococcus senticosus (Rupr. & Maxim.) Maxim. 가시오갈피나무 U 439 Eleutherococcus sessiliflorus (Rupr. & Maxim.) S. Y. Hu 오갈피나무 YNUHCJ062 M 440 Kalopanax septemlobus (Thunb.) Koidz. 음나무 M,T,E Apiaceae 산형과 441 Angelica cartilaginomarginata (Makino ex Y. Yabe) Nakai 처녀바디 YNUHCJ054 U 442 Angelica cartilaginomarginata var. distans (Nakai) Kitag. 흰바디나물 -190-
443 Angelica decursiva (Miq.) Franch. & Sav. 바디나물 YNUHCJ053 E 444 Angelica polymorpha Maxim. 궁궁이 M,E 445 Angelica tenuissima Nakai 고본 M 446 Bupleurum falcatum L. 시호 M 447 Bupleurum longiradiatum Turcz. 개시호 M 448 Heracleum moellendorffii Hance 어수리 YNUHCJ056 E 449 enanthe javanica (Blume) DC. 미나리 YNUHCJ052,M 450 stericum grosseserratum (Maxim.) Kitag. 신감채 YNUHCJ055,M,E 451 stericum sieboldii (Miq.) Nakai 묏미나리 YNUHCJ573 U 452 Peucedanum terebinthaceum (Fisch. ex Trevir.) Fisch. ex Turcz. 기름나물 YNUHCJ059 E 453 Peucedanum terebinthaceum var. deltoideum (Makino ex K. Yabe) Makino 산기름나물 U 454 Pimpinella brachycarpa (Kom.) Nakai 참나물 E 455 Pimpinella koreana (Y. Yabe) Nakai 가는참나물 YNUHCJ049 E 456 Sanicula chinensis Bunge 참반디 YNUHCJ057 M,E 457 Sium ninsi L. 감자개발나물 YNUHCJ051 U 458 Sium suave Walter 개발나물 YNUHCJ050,M 459 Torilis japonica (Houtt.) DC. 사상자 YNUHCJ058 M Gentianaceae 용담과 460 Gentiana scabra Bunge 용담 YNUHCJ257 M 461 Gentiana squarrosa Ledeb. 구슬붕이 YNUHCJ256 462 Gentiana triflora f. japonica (Kusn.) W. Lee & W.K. Paik 과남풀 YNUHCJ255 M 463 Gentiana triflora Pall. 칼잎용담 YNUHCJ259 U 464 Gentiana zollingeri Fawc. 큰구슬붕이 YNUHCJ258 465 Swertia pseudochinensis H. Hara 자주쓴풀 YNUHCJ574 M Asclepiadaceae 박주가리과 466 Cynanchum ascyrifolium (Franch. & Sav.) Matsum. 민백미꽃 YNUHCJ067,M 467 Cynanchum atratum Bunge 백미꽃,M 468 Cynanchum paniculatum (Bunge) Kitag. 산해박 U 469 Cynanchum wilfordii (Maxim.) Maxim. ex Hook. f. 큰조롱 YNUHCJ575 M 470 Metaplexis japonica (Thunb.) Makino 박주가리 YNUHCJ068 M,T,E 471 Tylophora floribunda Miq. 왜박주가리 Solanaceae 가지과 472 Datura tatula L. 독말풀 M 473 Solanum japonense Nakai 좁은잎배풍등 YNUHCJ434 U 474 Solanum lyratum Thunb. 배풍등 YNUHCJ433 M 475 Solanum nigrum L. 까마중 YNUHCJ432 M,E 476 Physaliastrum echatum (Yatabe) Makino 가시꽈리 YNUHCJ431 U Convolvulaceae 메꽃과 477 Cuscuta australis R. Br. 실새삼 YNUHCJ199 M 478 Cuscuta japonica Choisy. 새삼 YNUHCJ198 M 479 Calystegia dahurica (Herb.) Choisy 선메꽃 E 480 Calystegia hederacea (Thunb.) Makino 애기메꽃 M,E 481 Calystegia sepium var. japonica (Thunb.) Makino 메꽃 YNUHCJ197 E 482 Ipomoea hederacea Jacq. 미국나팔꽃 YNUHCJ195 M -191-
Korean J. Plant Res. 32(2) : 170~200(2019) 483 Pharbitis nil (L.) Choisy 나팔꽃 YNUHCJ194,M 484 Quamoclit coccinea (L.) Moench 둥근잎유홍초 YNUHCJ196 Boraginaceae 지치과 485 Symphytum officinale L. 컴프리 YNUHCJ143 M,P,E 486 Trigonotis icumae (Maxim.) Makino 덩굴꽃마리 YNUHCJ141 487 Trigonotis peduncularis (Trevis.) Benth. ex Baker & S. Moore 꽃마리 YNUHCJ140 E 488 Trigonotis radicans var. sericea (Maxim.) H. Hara 참꽃마리 YNUHCJ142 E Verbenaceae 마편초과 489 Caryopteris divaricata Maxim. 누린내풀 YNUHCJ452,M,E 490 Callicarpa dichotoma (Lour.) K. Koch 좀작살나무 YNUHCJ453 491 Callicarpa japonica Thunb. 작살나무 492 Clerodendrum trichotomum Thunb. 누리장나무 YNUHCJ451 M,E Phrymaceae 파리풀과 493 Phryma leptostachya var. oblongifolia (Koidz.) Honda 파리풀 YNUHCJ315 M Lamiaceae 꿀풀과 494 Agastache rugosa (Fisch. & C. A. Mey.) Kuntze 배초향 YNUHCJ286 M,E 495 Ajuga multiflora Bunge 조개나물,M 496 Clinopodium chinense var. parviflorum (Kudo ) H. Hara 층층이꽃 YNUHCJ291 E 497 Clinopodium gracile var. multicaule (Maxim.) hwi 탑꽃 YNUHCJ292 U 498 Clinopodium micranthum (Regel) H. Hara 두메층층이 U 499 Elsholtzia ciliata (Thunb.) H. Hyl. 향유 YNUHCJ278 M 500 Elsholtzia splendens Nakai ex F. Maek. 꽃향유 YNUHCJ277 M 501 Isodon inflexus (Thunb.) Kudo 산박하 YNUHCJ285 E 502 Isodon japonicus (Burm. f.) H. Hara 방아풀 YNUHCJ284 M,E 503 Lamium album var. barbatum (Siebold & Zucc.) Franch. & Sav. 광대수염 YNUHCJ276 M,E 504 Lamium amplexicaule L. 광대나물 YNUHCJ275 E 505 Leonurus japonicus Houtt. 익모초 YNUHCJ290 M 506 Leonurus macranthus Maxim. 송장풀 M 507 Lycopus lucidus Turcz. ex Benth. 쉽싸리 YNUHCJ288 M,E 508 Lycopus maackianus Makino 애기쉽싸리 YNUHCJ289 E 509 Meehania urticifolia (Miq.) Makino 벌깨덩굴 YNUHCJ287 E 510 Mentha arvensis var. piperascens Malv. ex Holmes 박하 YNUHCJ283 M,E 511 Mosla punctulata (J. F. Gmel.) Nakai 들깨풀 YNUHCJ281 U 512 Phlomis umbrosa Turcz. 속단 M,E 513 Prunella asiatica Nakai 꿀풀 YNUHCJ279 M,E 514 Perilla frutescens (L.) Britton 들깨 YNUHCJ280 E 515 Salvia plebeia R. Br. 배암차즈기 M 516 Scutellaria indica L. 골무꽃 YNUHCJ273 E 517 Scutellaria pekinensis var. transitra (Makino) H. Hara 산골무꽃 YNUHCJ274 U 518 Stachys japonica Miq. 석잠풀 YNUHCJ447 E 519 Teucrium japonicum Houtt. 개곽향 U Plantaginaceae 질경이과 520 Plantago asiatica L. 질경이 YNUHCJ318 M,E 521 Plantago depressa Willd. 털질경이 M,E -192-
leaceae 물푸레나무과 522 Chionanthus retusus Lindl. & Paxton 이팝나무 YNUHCJ306 ( 식재 ),T 523 Forsythia koreana (Rehder) Nakai 개나리 YNUHCJ303,M 524 Fraxinus rhynchophylla Hance 물푸레나무 YNUHCJ304 M,T 525 Fraxinus sieboldiana Blume 쇠물푸레 YNUHCJ305 M 526 Ligustrum ibota var. microphyllum Nakai 좀쥐똥나무 527 Ligustrum obtusifolium Siebold & Zucc. 쥐똥나무 YNUHCJ307,M 528 Ligustrum obtusifolium var. regelianum Rehder 털쥐똥나무,E Scrophulariaceae 현삼과 529 Euphrasia maximowiczii Wettst. 앉은좁쌀풀 YNUHCJ424,E 530 Lysimachia davurica Ledeb. 좁쌀풀 M,E 531 Mazus pumilus (Burm. f.) Steenis 주름잎 YNUHCJ427 E 532 Mimulus nepalensis Benth. 물꽈리아재비 M 533 Melampyrum roseum Maxim. 꽃며느리밥풀 M 534 Melampyrum roseum var. japonicum Franch. & Sav. 수염며느리밥풀 M 535 Melampyrum roseum var. ovalifolium (Nakai) Nakai ex Beauverd 알며느리밥풀 YNUHCJ425 536 Paulownia coreana Uyeki 오동나무 YNUHCJ426 M,T 537 Pedicularis resupinata L. 송이풀 E 538 Pedicularis resupinata var. oppositifolia Miq. 마주송이풀 U 539 Phtheirospermum japonicum (Thunb.) Kanitz 나도송이풀 YNUHCJ423 540 Pseudolysimachion dahuricum (Steven) T. Yamaz. 구와꼬리풀 YNUHCJ421 U 541 Pseudolysimachion linariifolium (Pallas ex Link) Holub 꼬리풀 542 Pseudolysimachion longifolium (L.) piz 긴산꼬리풀 M 543 Pseudolysimachion rotundum var. subintegrum T. Yamaz. 산꼬리풀 YNUHCJ422 544 Scrophularia buergeriana Miq. 현삼 YNUHCJ429 M 545 Scrophularia kakudensis Franch. 큰개현삼 YNUHCJ428 M 546 Veronica arvensis L. 선개불알풀 YNUHCJ420 U 547 Veronica persica Poir. 큰개불알풀 YNUHCJ419 U Lentibulariaceae 통발과 548 Utricularia japonica Makino 통발 Acanthaceae 쥐꼬리망초과 549 Justicia procumbens L. 쥐꼬리망초 U Campanulaceae 초롱꽃과 550 Adenophora divaricata Franch. & Sav. 넓은잔대 M,E 551 Adenophora koreana Kitam. 꽃잔대 YNUHCJ153 E 552 Adenophora remotiflora (Siebold & Zucc.) Miq. 모시대 YNUHCJ157 M,E 553 Adenophora triphylla var. japonica (Regel) H. Hara 잔대 YNUHCJ154 E 554 Adenophora verticillata (Pall.) Fisch. 층층잔대 YNUHCJ155 E 555 Adenophora verticillata var. hirsuta F. Schmidt 털잔대 YNUHCJ156 E 556 Asyneuma japonicum (Miq.) Briq. 영아자 YNUHCJ160 E 557 Campanula glomerata var. dahurica Fisch. ex Ker Gawl 자주꽃방망이,E 558 Campanula punctata Lam. 초롱꽃,E 559 Codonopsis lanceolata (Siebold & Zucc.) Trautv. 더덕 YNUHCJ158 M,E 560 Lobelia sessilifolia Lamb. 숫잔대 M -193-