๋ํ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํํ์ง Vol. 30, No. 4, 2005 ๋ด์๊ฒฝ๋ก๋ถ์์ํตํ์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก์์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์ญํ ์ฐ์ธ๋ํ๊ต์น๊ณผ๋ํ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํ๊ต์ค 1), ์ฐ์ธ๋ํ๊ต์น๊ณผ๋ํ๊ตฌ๊ฐ๊ณผํ์ฐ๊ตฌ์ 2) ์ ํ์ฉ 1) ์ ์ง์ 1) ๊ฐ์ง๊ท 1) ์ํ์ค 1) ์ต์ข ํ 1,2) ์ ๋ฌธ์๋์ผ๋ฐ์ (General Practitioner) ์๋์ฐจ๋ณ๋์ ๋ฌธ์ฑ์๊ฐ์ง๊ณ ์ฆ์์๋์ด๋๊ฐ๋์ํ์๋ฅผ์ฒ๋ฆฌํ๋๋ฅ๋ ฅ์ด์๊ตฌ๋๋์ง๋ฃ๊ณผ๋ชฉ์ํ์์ฑ์๊ธฐ๋ฐ์ผ๋กํ๊ณ ์๋ค. ๋ํ์ ๋ฌธ์์ ๋๋๊ตญ๋ฏผ์๋ฃ์ ์ธ์ธก๋ฉด์์์์๊ฐ๋ถ์ผ์์์ด๋จ์ผ๊ณผ๋ชฉ์์ ๊ณตํ๋์์ฌ๋ฅผ์์ฑํ์ฌ๊ทธ๋ค๋กํ์ฌ๊ธ์๋ฃ์ ๊ณผ๋ชฉ์๊ดํ๊ธฐ๋ณธ์ ์ด๋ก ๊ณผ์ค๊ธฐ๋ฅผ๊ต์ก๋ฐ์์ผ๋ฐ์์ฌ์๋ฅ๋ ฅ์์๋ฒ์ด๋๋์ง๋ฃ๊ธฐ๋ฅ์์๋ฃ์ ๋ฌ์ฒด๊ณ์์๋ด๋นํ๋๋กํ์ฌ๊ตญ๋ฏผ์๋ฃ์ํฅ์์๊ธฐํ๋๋ฐ์๋ค. ํํธ, ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ๋์ ์๋ฉดํต์ฆ, ์ฐ์กฐ์ง์งํ, ๋ฒ์์น๊ณผ๋ถ์ผ, ๊ตฌ๊ฐ์ง๋จ๋ถ์ผ๋ฅผ๋ค๋ฃจ๋์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก์๊ทธ์ ๋ฌธ์ฑ์ด๋งค์ฐ์ค์ํ๋ฐ, ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํ์ ์ธก๋ฉด์์๋น์ถ์ด๋ณผ๋, ํ๋ํ์ฌํ๋ก๊ฐ์๋กํ๋์ธ๋ค์๋๋์์ค์ฌ์์ํํ๊ฒฝ์๋ณํ์ํจ๊ป์ผ์์ ์คํธ๋ ์ค๊ฐ์ฆ๊ฐํจ์๋ฐ๋ผ์ธก๋ํ์ ์ฅ์ , ๊ตฌ๊ฐ๋ด์ฐ์กฐ์ง์งํ, ์ผ์ฐจ์ ๊ฒฝํต๊ณผ๊ฐ์์ ๊ฒฝ๋ณ๋ณ๋ฑ์์ ๋ณ์จ์ด์ฆ๊ฐํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์ด์๋ํํ์๋ค์์์กด๋๊ฐ๋์์ง๊ณ ์๋์ถ์ธ์ด๋ค. ์ด์๋ณธ์ฐ๊ตฌ๋ 2004 ๋ 8 ์๋ถํฐ 2005 ๋ 4 ์๊น์ง์ฐ์ธ๋ํ๊ต์น๊ณผ๋ํ๋ณ์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์ธ๋์๋ด์ํ์ด์งํ์ 3,707 ๋ช ์๋์์ผ๋กํ์ฌ, ์๋ขฐ์จ๋ฐ๋ด์๊ฒฝ๋ก๋ฅผ์ค์ฌ์ผ๋ก๋ถ์ํ๊ฒฐ๊ณผ๋ค์๊ณผ๊ฐ์๊ฒฐ๋ก ์์ป์๋ค. 1. ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์๋ขฐ๋์ ๋ฌธ์ง๋ฃ๋ถ์ผ๋ก๋๊ตฌ๊ฐ์๋ฉดํต์ฆ, ๊ตฌ๊ฐ์ฐ์กฐ์ง์งํ, ๋ฒ์์น๊ณผ๋ถ์ผ, ๊ตฌ๊ฐ์ง๋จ๋ถ์ผ๋ก๋ํ๋ฌ๋ค. 2. ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์๋ขฐ๋ํ์์๋น์จ์ 58.51% ๋ก๊ณผ๋ฐ์๋ฅผ๋๋ํ์๋ค์ด์๋ขฐ๋์๋ค. 3. ์๋ขฐํ์์ค์๋ขฐ๊ธฐ๊ด์์์ญ๋ถ์์์ํํ๊ฒฐ๊ณผ, ์น๊ณผ์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 83.23% ๋ก๊ฐ์ฅ๋ง์๊ณ ์๊ณผ๋ฐํ์๊ณผ์์ญ์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ๋ 16.78% ๋ฅผ๋ณด์๋ค. 4. ์์๋ด์ํํ์์ค์ธํฐ๋ท๋ฐ๋งค์ค๋ฏธ๋์ด์์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์ ๋ฌธ๋ถ์ผ์๋ํ์ฌ์ ๊ฒ์๋ฐ์ฃผ๋ณ์๊ถ์ ์์ํด๋ด์ํํ์๋ค์ด์๋ต์์ 30.52% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๋ค. ์ด์์๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ์ข ํฉํด๋ณผ๋, ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ๋๋๋ถ๋ถ์๋ขฐ๋ํ์๋ฅผ์ง๋ฃํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์น๊ณผ์์ญ๋ฟ์๋๋ผ์๊ณผ์์ญ์์์์๋ขฐ์จ์ด๋์๊ฒ์ผ๋ก๋ณด์์น๊ณผ์์ญ์์๋์ผ๋ฐ์๋ค์ด์น๋ฃํ ์์๋์์ค์์ง๋ฃ์์ญ์๋ด๋นํ๊ณ ์๋๊ฒ์ผ๋ก๋ณผ์์์ผ๋ฉฐ์๊ณผํ๋ถ์ผ์์๋๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํ์ ์ ๋ฌธ์ฑ์์ํ๋์งํ์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์ํ์งํ์ํด๊ฒฐํ๋ ค๋๊ฒ์ผ๋ก์ฌ๋ฃ๋์ด์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํ์์ญํ ๊ณผ๋น์ค์ด๋งค์ฐ๋์์ํ์ธํ ์์์๊ณ , ์ด๋ํฅํ์ ๋ฌธ์น์์ ๋์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ฐ์ด์๊ธฐ๋ฐ์ด๋๋์ ๊ณต์์์ ์์ฑ ์ ์์์์ฅ์ ์ ๊ทผ๋ฐ๊ท๋ฒ์ ์ ๊ทผ์๊ธฐ์ด์๋ฃ๋กํ์ฉ๋์ด์ผํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฃผ์ ์ด : ์ ๋ฌธ์น์์ , ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ, ์๋ขฐ์จ, ๋ด์๊ฒฝ๋ก 1) โ . ์๋ก ์ ๋ฌธ์๋์ผ๋ฐ์ (General Practitioner) ์๋์ฐจ๋ณ๋์ ๋ฌธ์ฑ์๊ฐ์ง๊ณ ์ฆ์์๋์ด๋๊ฐ๋์ํ์๋ฅผ์ฒ๋ฆฌ ๊ต์ ์ ์ : ์ต์ข ํ์์ธ์์๋๋ฌธ๊ตฌ์ ์ด๋ 134 ๋ฒ์ง์ฐ์ธ๋ํ๊ต์น๊ณผ๋ํ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํ๊ต์ค E-mail: jhchoij@yumc.yonsei.ac.kr ์๊ณ ์ ์์ผ : 2005-09-30 ์ฌ์ฌ์๋ฃ์ผ : 2005-12-18 ํ๋๋ฅ๋ ฅ์ด์๊ตฌ๋๋์ง๋ฃ๊ณผ๋ชฉ์ํ์์ฑ์๊ธฐ๋ฐ์ผ๋กํ๊ณ ์๋ค. ๋ํ์ ๋ฌธ์์ ๋๋๊ตญ๋ฏผ์๋ฃ์ ์ธ์ธก๋ฉด์์์์๊ฐ๋ถ์ผ์์์ด๋จ์ผ๊ณผ๋ชฉ์์ ๊ณตํ๋์์ฌ๋ฅผ์์ฑํ์ฌ์๋ฃ์์์ํจ์จ์ ํ์ฉ, ๋ณดํ๊ธ์ฌ๋ฒ์์ํ๋๋ฐ์๋ฃ๋น๋ถ๋ด๊ฒฝ๊ฐ, ์๋ฃ๋ณดํ์๊ฐ์ ์ํฉ๋ฆฌ์ ๊ฐํธ, ๊ตญ๋ฏผ๋ค์์๋ฃ์ด์ฉํธ์์ ๊ณ , ์๋ฃ์ฐ์ ์์ง์ ์ก์ฑ, ์๋ฃ๋ณดํ์กฐํฉ๊ฐ์์ฌ์ ๋ถ๊ท ํ์ํด์, ์๋ฃ๋ณดํ๊ด๋ฆฌ์ด์์ฒด๊ณ์ํจ์จํ๋ฅผ๋๋ชจํ๊ณ , ๊ทธ๋ค๋กํ์ฌ๊ธ์๋ฃ์ ๊ณผ๋ชฉ์๊ดํ๊ธฐ๋ณธ์ ์ด๋ก ๊ณผ์ค๊ธฐ๋ฅผ๊ต์ก๋ฐ์์ผ๋ฐ์์ฌ์๋ฅ๋ ฅ์์๋ฒ์ด๋๋์ง๋ฃ๊ธฐ๋ฅ์ 391
์ ํ์ฉ ์ ์ง์ ๊ฐ์ง๊ท ์ํ์ค ์ต์ข ํ ์๋ฃ์ ๋ฌ์ฒด๊ณ์์๋ด๋นํ๋๋กํ์ฌ๊ตญ๋ฏผ์๋์์ง์๋ฃ์๋ํ์๊ตฌ๋ฅผ์ถฉ์กฑ์ํค๊ณ , ์๋ฃ๊ณต๊ธ์ธก๋ฉด์์์์ง์์๋ฃ๋ฅผ์ ๊ณตํจ๊ณผ๋์์๊ตญ๋ฏผ์์๋ฃ์ด์ฉํํ์์ํ๋ฐฉ์์๋ณํ์๋ถ์ํ์ฌ๊ตญ๋ฏผ์๋ฃ์ํฅ์์๊ธฐํ๋๋ฐ์๋ค 1). ๋ํ์น๊ณผ์์ฌ์ ๋ฌธ์์์๋ จ๋ฐ์๊ฒฉ์ธ์ ๋ฑ์๊ดํ๊ท์ ( ์ ) ์์ดํด๋ณด๋ฉด, ์น๊ณผ์์ฌ์ ๋ฌธ์์ ๋๋ฅผ๋์ ํ๋๋ชฉ์ ์์น๊ณผ์ง๋ฃ์๋ถ์ผ๋ณ์ ๋ฌธํ๋ฅผํตํ์น์ํ๋ฐ์ ์ด์ด๋ฃจ์ด์ง๋๋กํ๋ํํธ, ์ง๋ณ๋ณ์น๋ฃ์์ญ์ํนํํ์ฌ์๋ฃ์๋น์ค์์ง์ ํฅ์์๋๋ชจํ๊ณ , ๋์๊ฐ๊ตญ๋ฏผ์์ง๋ฃ์ ํ๊ถ๋ฑ์น๊ณผ์๋ฃ์ด์ฉ์ํธ์ต์์ฆ์ง์ํค๊ธฐ์ํจ์ด๋ผ๊ณ ๋ช ์๋์ด์์ผ๋ฉฐ์ด์๋ณด๊ฑด๋ณต์ง๋ถ๋๊ด๋ จ๊ท์ ์ ์ ํ์ฌ 2004 ๋ ๋ถํฐ์ ๊ณต์์๋ จ์์ค์ํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, 2008 ๋ ๋ถํฐ์น๊ณผ์์ฌ์ ๋ฌธ์๋ฅผ๋ฐฐ์ถํ ์์ ์ด๋ค. ํ๊ตญ์์ ๋ฌธ์์ ๋๊ฐ์ํ๋๊ฒ์ 1952 ๋ 11 ์ 12 ์ผ๋ก๋น์ 10 ๋ช ์๊ฒ์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉํ๋ฐฉํ๊ฐ์ฆ์๋ฐ๋ถํ๋ฉด์๋ถํฐ์ด๋ค. ์ ๋ฌธ์์ ๋์๋ณ์ฒ์๊ณผ๋ชฉ์๊ธฐ์ค์ผ๋กํ์ฌ์ดํด๋ณด๋ฉด์ธ๊ณผ๊ฐ์ฑํ์ธ๊ณผ, ์ ๊ฒฝ์ธ๊ณผ, ํ๋ถ์ธ๊ณผ๋ก๊ตฌ๋ถ๋๊ณ ๋ณ๋ฆฌ๊ณผ๊ฐ์์๋ณ๋ฆฌ๊ณผ์ํด๋ถ๋ณ๋ฆฌ๊ณผ๋ก๊ตฌ๋ถ๋๋๋ฑ์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ด์ธ๋ถํ๋๊ณ ์ ๋ฌธํ๋๋๊ฒฝํฅ์๋ณด์ฌ์์ผ๋ก๋์ ๋ฌธ์๊ณผ๋ชฉ์๊ณ์๋์ด๋ ๊ฒ์ผ๋ก์ ๋ง๋๋ค. ์ด๊ฒ์๊ทธ๋๋ก์ ๋ฌธ์น์์ ๋์๋์ ์ฉ์ด๋ ๊ฒ์ด๋ค. ์น๊ณผ์๊ฒฝ์ฐ, ํ์ฌ์ ๋ฌธ์น์์ ๋๊ฐ 10 ๊ฐ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก์์๋ ์์ ์ด๋์ ๋ฌธ์์ ๋์์์ฒ๋ผ์ ๋ฌธํ, ์ธ๋ถํ์๊ฒฝํฅ์ผ๋ก์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ด๋์ด๋ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด์๋ค๊ณ ์ฌ๋ฃ๋๋ค. ์ํ์๊ฒฝ์ฐ์๋์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์๋ถ๋ฅ๊ฐ์ ๋ฌธ์ ์ผ๋ก๋ค๋ฃจ๋์ฅ๊ธฐ๋ฅผ๊ธฐ์ค์ผ๋กํ๋๋ฐ๋นํด, ์น์ํ์๊ฒฝ์ฐ์๋ํ์๋ณ๋ก๊ณผ๋ชฉ์ด๋ถ๋ฅ๋๋๊ฒฝํฅ์ด์์ด 2) ์น๊ณผ๋ถ์ผ์๊ฒฝ์ฐ์ธ๋ถํ์ ๋ฌธํ๋๋์ง๋ฃ๊ณผ๋ชฉ์๋ํ๋ถ๋ฅ๊ธฐ์ค์ด๋ค์๋ช ํํ์ง์์์๋์๋ค. ์ด์์์ผ๋ก์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ด๋์ด๋ ๊ฒ์๋๋นํดํํ๋ํํ์ฐจ์์์์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ๋ถ๋ฅ๊ธฐ์ค ( ์น๋ฃ์์ญ๋ฐ๋ด์ฉ ) ํฌํจ์๋ํ์ฅ๊ธฐ์ ๋์ฑ ์ด์๊ตฌ๋๊ณ ์๋ค. ํํธ, ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ๋์ ์๋ฉดํต์ฆ, ์ฐ์กฐ์ง์งํ, ๋ฒ์์น๊ณผ๋ถ์ผ, ๊ตฌ๊ฐ์ง๋จ๋ถ์ผ๋ฅผ๋ค๋ฃจ๋์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก์๊ทธ์ ๋ฌธ์ฑ์ด๋งค์ฐ์ค์ํ๋ฐ, ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํ์ ์ธก๋ฉด์์๋น์ถ์ด๋ณผ๋, ํ๋ํ์ฌํ๋ก๊ฐ์๋กํ๋์ธ๋ค์๋๋์์ค์ฌ์์ํํ๊ฒฝ์๋ณํ์ํจ๊ป์ผ์์ ์คํธ๋ ์ค๊ฐ์ฆ๊ฐํจ์๋ฐ๋ผ์ธก๋ํ์ ์ฅ์ , ๊ตฌ๊ฐ๋ด์ฐ์กฐ์ง์งํ, ์ผ์ฐจ์ ๊ฒฝํต๊ณผ๊ฐ์์ ๊ฒฝ๋ณ๋ณ๋ฑ์์ ๋ณ์จ์ด์ฆ๊ฐํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์ด์๋ํํ์๋ค์์์กด๋๊ฐ๋์์ง๊ณ ์๋์ถ์ธ์ด๋ค. ํ์ง๋ง์ด์๋ํ์ ์ ํ์ง๋จ๊ณผ์น๋ฃ๊ฐ์ด๋ฃจ์ด์ง์ง์์ํ์๋์ ํํ์ง์์์ด์น๊ณผ๋ฟ๋ง์ ๋๋ผ์๊ณผ๋ฑ์ฌ๋ฌ๋ณ์์์๋ด์ํ๊ฒ๋๊ณ , ์ด์๋ฐ๋ผ์ฆ์์ํธ์ ์๋ณด์ด์ง์์์ค๋๊ธฐ๊ฐ๋์๋ถํธ๊ฐ์ํธ์ํ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ๋ง์์ง๊ณ ์๋ค. ๋ณธ์์์ํฉ์๋น์ถ์ด๋ณด๋๋ผ๋์ด๋ฐ์ง๋ณ์๋ํ์ ๋ฌธ์ ์ธ์ง๋จ๊ณผ์ฒด๊ณ์ ์ธ์น๋ฃ๊ฐํ์ํ์ฌ, ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ๋ก์๋ขฐ๋์ด์ค๋ํ์์์๊ฐ๊พธ์คํ์ฆ๊ฐํ๊ณ ์๋์ค์ ์ด๋ค. ์ด์์ฐ์ธ๋ํ๊ต์น๊ณผ๋ํ๋ณ์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์๋ด์ํํ์๋ค์๋ด์๊ฒฝ๋ก๋ฅผ์กฐ์ฌํ์ฌ, ์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์ญํ ๊ณผ๋น์ค์์ดํด๋ณด๊ณ ์ํ์์ผ๋ฉฐํฅํ์ ๋ฌธ์น์์ ๋์์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํ์ ๋ฌธ์์์์์กฐ์ ๋ฑ์ ์ฑ ์ ์ธ์๋ฃ๋ฅผ์ ์ํ๊ณ ์ํ์๋ค. 1. ์ฐ๊ตฌ๋์ โ ก. ์ฐ๊ตฌ๋์๋ฐ๋ฐฉ๋ฒ ๋ณธ์ฐ๊ตฌ๋ 2004 ๋ 8 ์๋ถํฐ 2005 ๋ 4 ์๊น์ง๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์ธ๋์๋ด์ํ์ด์งํ์ 3,707 ๋ช ์๋์์ผ๋กํ์๋ค. ๋จ์ฌ์ด์งํ์๋์ ์ธ๋์๋ค. 2. ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ 1) ์ค๋ฌธ์กฐ์ฌ์ด์ง์ด์ํ๋๊ธฐ์ ์ํ์์์ ์ ์ํ๋ฅผํ๊ฐํ๊ธฐ์ํ์ค๋ฌธ์์ํ์์ค๋ฌธ์งํ๋จ์์ถ๊ฐ๋ก์ค๋ฌธํญ๋ชฉ์์ถ๊ฐํ์ฌ๊ฐ๋จํ์ค๋ฌธ์กฐ์ฌ๋ฅผ์ํํ์๋ค. ์ค๋ฌธํญ๋ชฉ์๋ณธ๊ณผ์์๋ขฐ์ฌ๋ถ, ์๋ขฐ๋๋ณ์์์ข ๋ณ, ๋ณธ๊ณผ์๋ด์ํ๊ธฐ์ ๊ฒฝ์ ํ๋ณ์์, ์ธํฐ๋ทํน์๋ฐฉ์ก๋งค์ฒด๋ฑ์์๋ณธ๊ณผ์๋ํ์ ๋ณด์ต๋์ฌ๋ถ๋ฑ์ผ๋ก์ด๋ฃจ์ด์ก๋ค. 2) ์๋ฌด๊ธฐ๋ก์กฐ์ฌ์ค๋ฌธ์กฐ์ฌ์ํญ๋ชฉ์์ธ๋ถํํ๊ธฐ์ํ์ฌ์๋ฌด๊ธฐ๋ก์กฐ์ฌ๋ฅผ์ํํ์๋ค. ์กฐ์ฌํญ๋ชฉ์์ง๋ณ์์ดํ๊ธฐ๊ฐ, ์ง๋จ๋ช ์์กฐ์ฌํ์์ผ๋ฉฐ, ์ง๋จ๋ช ๋ฐ์ง๋ฃ๋ถ์ผ๋ฅผํ ๋๋ก์ธก๋ํ์ ์ฅ์ , ๊ตฌ์ทจ, ์ฐ์กฐ์ง์งํ, ๋ํต, ์ ๊ฒฝํ์ ํต์ฆ๋ฐ๋ฒ์์น๊ณผ๋ถ์ผ, ๊ตฌ๊ฐ์ง๋จ๋ถ์ผ๋ก๋ถ๋ฅํ์๋ค. โ ข. ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ 1. ์๋ต์์๊ดํ๊ธฐ๋ณธ์ ์ธ์๋ฃ 1) ์ฑ๋ณ๋ถํฌ์๋ต์์์ฑ๋ณ๋ถํฌ๋์ฌ์ฑ์ด 2,393 ๋ช ์ผ๋ก 64.55%, ๋จ์ฑ์ด 1,314 ๋ช ์ผ๋ก 35.45% ๋ฅผ์ฐจ์งํ๋ค. 392
๋ด์๊ฒฝ๋ก๋ถ์์ํตํ์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก์์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์ญํ Table 1. ์ฐ๋ น๋ถํฌ AGE 1-10 33 (0.89) 11-20 671 (18.10) 21-30 1,034 (27.89) 31-40 601 (16.21) 41-50 496 (13.38) 51-60 394 (10.63) 61-70 352 (9.50) 71-126 (3.40) TOTAL 3,707 (100.00) 2) ์ฐ๋ น๋ถํฌ์๋ต์์ํ๊ท ์ฐ๋ น์ 36.54 ์ธ์์ผ๋ฉฐ, ์ฐ๋ น๋ถํฌ๋ 10 ๋๋ฏธ๋ง์ด 0.89%(33 ๋ช ), 10 ๋๊ฐ 18.10%(671 ๋ช ), 20 ๋๊ฐ 27.89%(1,034 ๋ช ), 30 ๋๊ฐ 16.21%(601 ๋ช ), 40 ๋๊ฐ 13.38%(496 ๋ช ), 50 ๋๊ฐ 10.63%(394 ๋ช ), 60 ๋๊ฐ 9.50%(352 ๋ช ), 70 ๋์ด์์ด 3.40%(126 ๋ช ) ์๋ณด์๋ค (Table 1). 3) ์ง์ญ์ ๋ถํฌ์๋ต์์์ง์ญ์ ๋ถํฌ๋์์ธ์ด 2,388 ๋ช ์ผ๋ก์ด์๋ต์์ 64.42% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ๊ทธ๋ค์์ผ๋ก๊ฒฝ๊ธฐ๋๋ 864 ๋ช ์ผ๋ก์ด์๋ต์์ 23.31% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๋ค (Table 2). 4) ์์ญ๋ณ๋ถํฌ์์ญ๋ณ๋ถํฌ๋ก๋ถ๋ฅํ์์๋, ์ธก๋ํ์ ์ฅ์ ํ์๊ฐ 2,277 ๋ช ์ผ๋ก์ด์๋ต์์ 61.42%, ์ฐ์กฐ์ง์งํํ์๊ฐ 542 ๋ช ์ผ๋ก 14.62%, ๋ํตํ์๊ฐ 241 ๋ช ์ผ๋ก์ด์๋ต์์ 6.50% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๋ค (Table 3). 5) ์ฆ์์์ดํ๊ธฐ๊ฐ์ ์ฒด์๋ต์์ค 76.50%(2,836 ๋ช ) ๊ฐ์ฆ์์์ดํ๊ธฐ๊ฐ์๋ํ์ฌ์๋ตํ์์ผ๋ฉฐ, ์๋ต์์ค์ฆ์์์ดํ๊ธฐ๊ฐ์ด 1 ๊ฐ์๋ฏธ๋ง์ด 717 ๋ช ์ผ๋ก์๋ต์์ 25.28% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ, 1-3 ๊ฐ์์ด 14.21%(403 ๋ช ), 3-6 ๊ฐ์์ด 10.12%(287 ๋ช ), 6-12 ๊ฐ์์ด 8.60%(244 ๋ช ), 1 ๋ ์ด์์ฆ์์์ดํ๋์๋ต์๋ 1,185 ๋ช ์ผ๋ก 41.78% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๋ค (Table 4). Table 2. ์ง์ญ์ ๋ถํฌ ์ง์ญ ๊ฐ์ 39 (1.05) ๊ฒฝ๊ธฐ 864 (23.31) ๊ฒฝ๋จ 45 (1.21) ๊ฒฝ๋ถ 38 (1.03) ๊ด์ฃผ 9 (0.24) ๋๊ตฌ 12 (0.32) ๋์ 19 (0.51) ๋ถ์ฐ 27 (0.73) ์์ธ 2,388 (64.42) ์ธ์ฐ 1 (0.03) ์ธ์ฒ 136 (3.67) ์ ๋จ 14 (0.38) ์ ๋ถ 24 (0.65) ์ ์ฃผ 14 (0.38) ์ถฉ๋จ 37 (1.00) ์ถฉ๋ถ 21 (0.57) ๋ฏธ์ 19 (0.51) TOTAL 3,707 (100.00) Table 3. ์์ญ๋ณ๋ถํฌ ์ธก๋ํ์ ์ฅ์ 2,277 (61.42) ์ฐ์กฐ์ง์งํ 542 (14.62) ๋ํต 241 (6.50) neuropathic pain 101 (2.72) ๊ตฌ์ทจ 85 (2.29) ๋ฒ์์น๊ณผํ๋ถ์ผ 59 (1.59) ์ง๋จํ๋ถ์ผ 402 (10.84) TOTAL 3,707 (100.00) ์ด์ค์ธก๋ํ์ ์ฅ์ ํ์์์๋์ฆ์์์ดํ๊ธฐ๊ฐ์ด๋ช ์๋๊ฒฝ์ฐ๋ 2.023 ๊ฑด์ผ๋ก, 1 ๊ฐ์๋ฏธ๋ง์ด 579 ๋ช ์ผ๋ก 393
์ ํ์ฉ ์ ์ง์ ๊ฐ์ง๊ท ์ํ์ค ์ต์ข ํ Table 4. ์ฆ์์ดํ๊ธฐ๊ฐ 1๊ฐ์๋ฏธ๋ง 717(25.28) 1-3๊ฐ์ 403(14.21) 3-6๊ฐ์ 287(10.12) 6-12๊ฐ์ 244(8.60) 1๋ ์ด์ 1,185(41.78) TOTAL 2,836(100.00) Table 6. ์ฐ์กฐ์ง์งํํ์์์์์ฆ์์ดํ๊ธฐ๊ฐ 1๊ฐ์๋ฏธ๋ง 88(19.26) 1-3๊ฐ์ 73(15.97) 3-6๊ฐ์ 61(13.35) 6-12๊ฐ์ 40(8.75) 1๋ ์ด์ 195(42.67) TOTAL 457(100.00) Table 5. ์ธก๋ํ์ ์ฅ์ ํ์์์์์ฆ์์ดํ๊ธฐ๊ฐ 1๊ฐ์๋ฏธ๋ง 579(28.62) 1-3๊ฐ์ 285(14.09) 3-6๊ฐ์ 193(9.54) 6-12๊ฐ์ 171(8.45) 1๋ ์ด์ 795(39.30) TOTAL 2,023(100.00) Table 7. ์๋ขฐ๊ธฐ๊ด์์ญ๋ถ์ ์๋ขฐ๊ธฐ๊ด ์น๊ณผ 1,429(65.88) ์๊ณผ 668(30.80) ํ์๊ณผ 13(0.60) ๊ธฐํ 59(2.72) TOTAL 2,169(100.00) ์๋ต์์ 28.62% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ, 1-3 ๊ฐ์์ด 14.09% (285 ๋ช ), 3-6 ๊ฐ์์ด 9.54%(193 ๋ช ), 6-12 ๊ฐ์์ด 8.45% (171 ๋ช ), 1 ๋ ์ด์์ฆ์์์ดํ๋์๋ต์๋ 795 ๋ช ์ผ๋ก 39.30% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๋ค (Table 5). ๋ํ์ฐ์กฐ์ง์งํํ์์์์ฆ์์์ดํ๊ธฐ๊ฐ์ด๋ช ์๋๊ฒฝ์ฐ๋ 457 ๊ฑด์ผ๋ก์ด์ค์ฆ์์์ดํ๊ธฐ๊ฐ์ด 1 ๊ฐ์๋ฏธ๋ง์ด 88 ๋ช ์ผ๋ก์๋ต์์ 19.26% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ, 1-3 ๊ฐ์์ด 15.97%(73 ๋ช ), 3-6 ๊ฐ์์ด 13.35%(61 ๋ช ), 6-12 ๊ฐ์์ด 8.75%(40 ๋ช ), 1 ๋ ์ด์์ฆ์์์ดํ๋์๋ต์๋ 195 ๋ช ์ผ๋ก 42.67% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๋ค (Table 6). 2. ์๋ต์์์๋ขฐ์จ๋ถ์ 1) ์๋ขฐํ์๋น์จ์ ์ฒด์๋ต์ 3,707 ๋ช ์ค 58.51%(2,169 ๋ช ) ๊ฐํ์๋ฃ๊ธฐ๊ด์์์๋ขฐ๋์ด๋ณธ๊ณผ์๋ด์ํ์๋ค๊ณ ์๋ตํ์์ผ๋ฉฐ, ์์๋ด์ํ์๋ต์๋ 1538 ๋ช ์ผ๋ก 41.49% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๋ค. Table 8. ์น๊ณผ์์ญ์์์์๋ขฐ๊ธฐ๊ด๋ถ์ ์๋ขฐ๊ธฐ๊ด ์น๊ณผ์์๋ฐ์น๊ณผ๋ณ์ 917(64.22) ์น๊ณผ๋ํ๋ณ์ 319(22.34) ๋ณ์์น๊ณผ 92(6.44) ๋ํ๋ณ์์น๊ณผ 73(5.11) ๊ธฐํ 24(1.68) TOTAL 1,429(100.00) 2) ์๋ขฐ๊ธฐ๊ด์์ญ๋ถ์์๋ขฐํ์์ค์๋ขฐ๊ธฐ๊ด์์ญ๋ถ์์์ํํ๊ฒฐ๊ณผ์น๊ณผ์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 1,429 ๊ฑด์ผ๋ก 65.88% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ์๊ณผ๊ธฐ๊ด์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 30.80%(668 ๊ฑด ), ํ์๊ณผ์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 13 ๊ฑด์ผ๋ก 0.60% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๊ณ , ๊ธฐํ๋ก๋ฒ์์น๊ณผ๋ถ์ผ์๊ด๋ จ๋์ด๋ฒ์๋ฐ๋ฒ๋ฌด์ฌ๋ฑ์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 59 ๊ฑด์ผ๋ก 2.72% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๋ค (Table 7). 394
๋ด์๊ฒฝ๋ก๋ถ์์ํตํ์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก์์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์ญํ Table 9. ์๊ณผ์์ญ์์์์๋ขฐ๊ณผ๋ชฉ๋ถ์ ๋ด๊ณผ 56(8.38) ์ ํ์ธ๊ณผ 109(16.32) ์ด๋น์ธํ๊ณผ 87(13.02) ํผ๋ถ๊ณผ 17(2.54) ๊ฐ์ ์ํ๊ณผ 11(1.65) ์ฌ์ฅ๋ด๊ณผ / ์ธ๊ณผ 225(33.68) ๊ธฐํ 163(24.40) Total 668(100.00) Table 10. ์ธก๋ํ์ ์ฅ์ ํ์์์์์๋ขฐ๊ณผ๋ถ์ ์น๊ณผ 977(83.43) ๋ด๊ณผ 13(1.11) ์ ํ์ธ๊ณผ 102(8.71) ์ด๋น์ธํ๊ณผ 33(2.82) ๊ฐ์ ์ํ๊ณผ 6(0.51) ํ์์ 6(0.51) ๊ธฐํ 34(2.90) Total 1,171(100.00) 3) ์น๊ณผ์์ญ์์์์๋ขฐ๊ธฐ๊ด๋ถ์์น๊ณผ์์ญ์์์๋ขฐ๋ 1,429 ๊ฑด์๋ถ์ํ๊ฒฐ๊ณผ์น๊ณผ์์๋ฐ์น๊ณผ๋ณ์์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 917 ๊ฑด์ผ๋ก 64.22% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ, ์น๊ณผ๋ํ๋ณ์์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 22.34%(319 ๊ฑด ), ๋ํ๋ณ์์น๊ณผ๊ฐ 5.11%(73 ๊ฑด ), ๋ณ์์น๊ณผ๊ฐ 6.44%(92 ๊ฑด ) ์ด์๋ค (Table 8). 4) ์๊ณผ์์ญ์์์์๋ขฐ๊ณผ๋ชฉ๋ถ์์๊ณผ์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ 668 ๊ฑด์๋ถ์ํ๊ฒฐ๊ณผ, ์ฌ์ฅ๋ด๊ณผ, ์ฌ์ฅ์ธ๊ณผ, ์์์ฌ์ฅ๊ณผ์์์๋ขฐ๋๊ฑด์ด 225 ๊ฑด์ผ๋ก 33.68%, ์ ํ์ธ๊ณผ์์์๋ขฐ๋๊ฑด์ด 109 ๊ฑด์ผ๋ก 16.32% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋น์ธํ๊ณผ์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 13.02%(87 ๊ฑด ), ๋ด๊ณผ 8.38%(56 ๊ฑด ), ํผ๋ถ๊ณผ 2.54% (17 ๊ฑด ) ์ด์๋ค (Table 9). ๊ธฐํ๋๊ทธ์ธ์ ๊ฒฝ๊ณผ, ๋ง์ทจ๊ณผ๋ฑ์ฌ๋ฌ๊ณผ๊ฐ์กด์ฌํ์๋ค. 5) ์ธก๋ํ์ ์ฅ์ ํ์์์์์๋ขฐ๊ณผ๋ถ์์ธก๋ํ์ ์ฅ์ ํ์์ค์๋ขฐ๋ํ์ 1,171 ๊ฑด์๋ถ์ํ๊ฒฐ๊ณผ์น๊ณผ์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 977 ๊ฑด์ผ๋ก 83.43% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ๋ค์์ผ๋ก์ ํ์ธ๊ณผ 8.71%(102 ๊ฑด ), ์ด๋น์ธํ๊ณผ 2.82%(33 ๊ฑด ) ์ด์๋ค (Table 10). 6) ์ฐ์กฐ์ง์งํํ์์์์์๋ขฐ๊ณผ๋ถ์์ฐ์กฐ์ง์งํํ์์ค์๋ขฐ๋ํ์ 284 ๊ฑด์๋ถ์ํ๊ฒฐ๊ณผ์น๊ณผ์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 237 ๊ฑด์ผ๋ก 83.45% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ๋ค์์ผ๋ก๋ด๊ณผ 4.93%(14 ๊ฑด ), ํผ๋ถ๊ณผ 3.17%(9 ๊ฑด ), ์ด๋น์ธํ๊ณผ 2.82%(8 ๊ฑด ) ์์ฐจ์งํ์๋ค (Table 11). Table 11. ์ฐ์กฐ์ง์งํํ์์์์์๋ขฐ๊ณผ๋ถ์ ์น๊ณผ 237(83.45) ๋ด๊ณผ 14(4.93) ํผ๋ถ๊ณผ 9(3.17) ์ด๋น์ธํ๊ณผ 8(2.82) ๊ฐ์ ์ํ๊ณผ 2(0.70) ๊ธฐํ 14(4.93) Total 284(100.00) Table 12. ๋ํตํ์์์์์๋ขฐ๊ณผ๋ถ์ ์น๊ณผ 107(77.54) ๋ด๊ณผ 2(1.45) ์ ํ์ธ๊ณผ 7(5.07) ์ด๋น์ธํ๊ณผ 3(2.17) ํ์์ 6(4.35) ๊ธฐํ 7(5.07) Total 138(100.00) 7) ๋ํตํ์์์์์๋ขฐ๊ณผ๋ถ์๋ํตํ์์ค์๋ขฐ๋ํ์ 138 ๊ฑด์๋ถ์ํ๊ฒฐ๊ณผ์น๊ณผ์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 107 ๊ฑด์ผ๋ก 81.68% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ 395
์ ํ์ฉ ์ ์ง์ ๊ฐ์ง๊ท ์ํ์ค ์ต์ข ํ Table 13. ์๋ขฐ๋์๋ต์์๊ฒฝ์ ๋ณ์์๋ถ์ 1 1,419(69.39) 2 419(20.49) 3 133(6.50) 4 41(2.00) 5 13(0.64) 6 ์ด์ 20(0.98) Total 2,045(100.00) Table 14. ์์๋ด์ํ์๋ต์์๊ฒฝ์ ๋ณ์์๋ถ์ 1 468(62.32) 2 193(25.70) 3 61(8.12) 4 15(2.00) 5 8(1.07) 6 ์ด์ 6(0.80) Total 751(100.00) ๋ฉฐ, ๊ทธ๋ค์์ผ๋ก์ ํ์ธ๊ณผ 5.07%(7 ๊ฑด ), ํ์์ 4.35 %(6 ๊ฑด ), ์ด๋น์ธํ๊ณผ 2.17%(3 ๊ฑด ) ์์ฐจ์งํ์๋ค (Table 12). 8) ์๋ขฐ๋์๋ต์์๊ฒฝ์ ๋ณ์์๋ถ์์๋ขฐ๋์๋ต์ 2,169 ๋ช ์ค๋ด์๋ณ์์์๊ดํ์ค๋ฌธํญ๋ชฉ์์๋ตํ์๋ต์๋ 2,045 ๋ช ์ด์๋ค. ์ด๋ฅผ๋ถ์ํ๊ฒฐ๊ณผ 1 ๊ฐ๋ณ์์๊ฒฝ์ ํ์ฌ๋ด์ํ์๋ต์๊ฐ 1,419 ๋ช ์ผ๋ก 69.39% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ, 2 ๊ฐ๋ณ์์๊ฒฝ์ ํ์๋ต์๋ 20.49%(419 ๋ช ), 3 ๊ฐ๋ณ์์ 6.50%(133 ๋ช ), 4 ๊ฐ๋ณ์์๊ฒฝ์ ํ์๋ต์๋ 2.00%(41 ๋ช ), 5 ๊ฐ 0.64%(13 ๋ช ), 6 ๊ฐ์ด์์๊ฒฝ์ ํ์๋ต์๋ 20 ๋ช ์ผ๋ก 0.98% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๋ค (Table 13). 3. ์์๋ด์ํ์๋ต์์๋ด์๊ฒฝ๋ก๋ถ์ 1) ์์๋ด์ํ์๋ต์์๊ฒฝ์ ๋ณ์์๋ถ์์์๋ด์ํ์๋ต์ 1,538 ๋ช ์ค๋ด์๋ณ์์์๊ดํ์ค๋ฌธํญ๋ชฉ์์๋ตํ์๋ต์๋ 751 ๋ช ์ด์๋ค. ์ด๋ฅผ๋ถ์ํ๊ฒฐ๊ณผ 1 ๊ฐ๋ณ์์๊ฒฝ์ ํ์ฌ๋ด์ํ์๋ต์๊ฐ 468 ๋ช ์ผ๋ก 62.32% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ, 2 ๊ฐ๋ณ์์๊ฒฝ์ ํ์๋ต์๋ 25.70%(193 ๋ช ), 3 ๊ฐ๋ณ์์ 8.12%(61 ๋ช ), 4 ๊ฐ๋ณ์์๊ฒฝ์ ํ์๋ต์๋ 2.00%(15 ๋ช ), 5 ๊ฐ 1.07%(8 ๋ช ), 6 ๊ฐ์ด์์๊ฒฝ์ ํ์๋ต์๋ 6 ๋ช ์ผ๋ก์๋ต์์ 0.80% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๋ค (Table 14). 2) ์์๋ด์ํ์๋ต์์ค๋ด์๊ฒฝ๋ก๋ถ์์์๋ด์ํ์๋ต์์ค๋ณธ๊ณผ์๋ด์ํ๊ธฐ์ ๋ค๋ฅธ๋งค์ฒด์๋ํ์ฌ์ ๊ฒ์์์ํํ์๋ค๊ณ ์๋ตํ์ฌ๋์ 1,540 ๋ช ์ค 470 ๋ช ์ผ๋ก์๋ต์์ 30.52% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ์ด์ค์ธํฐ๋ท์ํตํ์ ๋ณด๊ฒ์์ํ์๋ต์๋ 470 ๋ช ์ค 56.60%(266 ๋ช ), ์ฃผ๋ณ์ง์ธ์์ํ๊ถ์ ๋ 39.79 %(187 ๋ช ), ํ ๋ ๋น์ ํน์์ ๋ฌธ์์ํ์ ๋ณด๊ฒ์์์ํํ์๋ค๊ณ ์๋ตํ์ฌ๋์ 3.61%(17 ๋ช ) ์ด์๋ค. โ ฃ. ์ด๊ด๋ฐ๊ณ ์ฐฐ ์ต๊ทผ์น์ํ๊ณ์์์ค์ํ์ด์์คํ๋๋๋จ์ฐ์ ๋ฌธ์น์์ ์๋์ ๋ฐ์คํ๋ฐฉํฅ์๊ดํ๊ฒ์ด๋ค. ์ ๋ฌธ์น์์ ์๋์ ์์น์ํ์ํ๋ฌธ์ ๋ฐ์ , ๊ตญ๋ฏผ์๋ํ๊ณ ๋์์๋ฃ์ํ๋ฐ๊ฑด๊ฐ๋ณต์งํฅ์์๋๋ชจํ ์์์ผ๋ฉฐ์ํ๊ณผ์๊ท ํ๋ฐ์ ์๋๋ชจํ๊ณ ์น๊ณผ์์ฌ์์ฌํ์ ์ง์ํฅ์๋ฐํด์ธ์น๊ณผ๊ธฐ์ ํ๋ ฅ์ฆ์ง์์๋ํ ์์์๊ฒ์ผ๋ก์ฌ๋ฃ๋๋ค. ์ ๋ฌธ์น์์๊ดํด์๋์ญ์ฌ์ ์ธ๊ณ ์ฐฐ์ํ๋ฉด 3), 1951 ๋ ๊ตญ๋ฏผ์๋ฃ๋ฒ๊ณผ 1981 ๋ ์์๋ฃ๋ฒ์์์ ๋ฌธ์น์์ ๋์๋ํ์ฌ๊ท์ ํ์ดํ๋ก๊ณ์๋๋์ ์๋๊ฐ์์ด์์ผ๋, ์ดํด๊ด๊ณ์๋ค์ฌ์ด์๋๋ฆฝ์ผ๋ก๋ฒ๋ฒ์ด๋ฌด์ฐ๋์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋์ค์์น๊ณผ์ ๋ฌธ์์๊ฒฉ์ํ์๋ถ์ค์์๋ํํ๋ฒ์์์ด์ ๊ธฐ๋์๊ณ , 1998 ๋ 7 ์ 16 ์ผํ๋ฒ์ฌํ์๋๋ณด๊ฑด๋ณต์ง๋ถ์ฅ๊ด์ด์๋ฃ๋ฒ๊ณผ๋ฒ๋ น์์์์๋ฐ๋ผ์ ๋ฌธ์์์๋ จ๋ฐ์๊ฒฉ์ธ์ ๋ฑ์๊ดํ๊ท์ ์ํ๊ท์น์๊ฐ์ ๋ฑ์น๊ณผ์ ๋ฌธ์์๊ฒฉ์ํ์ ๋๋ฅผ์ค์ํ ์์๋์ ์ฐจ๋ฅผ๋ง๋ จํ์ง์๋ํ๋์ ๋ฒ๋ถ์์๋ํ๋ฒ์์๋ฐ๋จ์ํ์ธํ๋๊ฒฐ์ ์ํ์๋ค. ํ๋ฒ์ฌํ์์๊ฒฐ์ ์์ทจ์ง์๋ฐ๋ผ๋ณด๊ฑด๋ณต์ง๋ถ๋์น๊ณผ์ ๋ฌธ์์๊ฒฉ์ํ์์ค์ํ๊ธฐ์ํ์ฌ๋ณธ๊ฒฉ์ ์ธ์ค๋น๋ฅผํ๊ธฐ์์ํ๋ค. ๋ณด๊ฑด๋ณต์ง๋ถ์์ค๋น์๋ถํฉํ์ฌ๋ํ์น๊ณผ์์ฌํํ๋์ 50 ์ฐจ์น๊ณผ์์ฌํํ์์ ๊ธฐ๋์์์ดํ์์๋ค์๊ณผ๊ฐ์๋ด์ฉ์๊ณจ๊ฒฉ์ผ๋กํ๋์น๊ณผ์ ๋ฌธ์์ ๋์๋ํ์ ( ์ดํ ' ๊ฐ์ ' ์ด๋ผ์นญํจ ) ์์๊ฒฐํ์๋ค 4). ์ ๋ฌธ์น์์ ๊ฐ๋์ ๋๊ณ ์ํ๋๊ณ ์๋ํ์์ ์์์์ง๊น์ง๋ฌธ์ ๊ฐ๋๋์ฌํญ์์ ๋ฌธ์์์ญํ ์๋ํ 396
๋ด์๊ฒฝ๋ก๋ถ์์ํตํ์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก์์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์ญํ ๊ท์ ์ด๋ช ํํ๊ฒ์ด๋ฃจ์ด์ง์ง์๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์ ๋ฌธ์์์์ํ๋ฆฝ์ด๋ช ํํ๊ฒ์ด๋ฃจ์ด์ง์ง์์๋ค๋์ ์ด๋ค. ์ด๋ฏธ์ ๋ฌธ์์ ๋๋ฅผ์ํํ๊ณ ์๋์๊ณผ๊ณ์๊ฒฝ์ฐ, ์ ์ฒด์์ฌ์ค์ ๋ฌธ์์๋น์จ์ด 86% ๋ก์ ์ง์ธ๊ตญ์๋นํด์๋ฑํ๋์ผ๋ฉฐ 5-12), ํนํ๊ณผ๋ณ์๊ธ์๋ถ๊ท ํ๋ฑ์ด๋ฌธ์ ๊ฐ๋๊ณ ์์ด๊ฐ์ ์ดํ์ํ๋ค๊ณ ์ฌ๋ฌ์ฐ๊ตฌ์์๋ณด๊ณ ๋๊ณ ์๋ค 1),13-16). ์ ๋ฌธ์๋ฐฐ์ถ์๋ฅผ๊ฒฐ์ ํ๋๊ฐ์ฅ์ค์ํ๋จ์ผ์์์ธ์ ๊ณต์์๊ฐ์๊ตฌ๋๋์ ๋ฌธ์์์๋ํ๊ฒํ ์์ด์ข ํฉ๋ณ์์๊ธฐ์ด์ธ๋ ฅ์์์์๋ฐ๋ผ์ฑ ์ ๋๊ณ ์์ด๊ณผ๋ณ์๊ธ์๋ถ๊ท ํ์ด์ฌํ๋๊ณ ์๋ค๊ณ ๋ณผ์์์๊ฒ์ด๋ค 17). ๋ฌผ๋ก ์น๊ณผ๊ณ์๊ฒฝ์ฐ, ์ ๋ฌธ์น์์์๋ฅผ์์ํ๋ฅผํ๋ฐฉํ๊ณ ์์ด์ผ์ฐจ์ง๋ฃ์ธ๋ ฅ๊ณผ์๋ถ๊ท ํ์๊ดํ๋ฌธ์ ์๋ฐ์์ฐ๋ ค๋์ ์์์์ผ๋, ๊ณผ๋ณ์ ๋ฌธ์์์๊ธ๋ฌธ์ ์๊ดํ์ฌ๋์์ง๊น์ง์ ๋๋ก๋ ผ์์กฐ์ฐจ์ด๋ฃจ์ด์ง์ง์๊ณ ์๋ค๊ณ ๋ณผ์์๋ค. ์ด์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์๋ด์ํ์ ํ์๋ถ์ํ์ฌ์ ๋ฌธ์น์์ค๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์ ๋ฌธ์๊ฐ๋ด๋นํด์ผํ ์ง๋ฃ์์ญ์๋ํ์ฌ์์๋ณด๊ณ ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํ์์ ๋ฌธ์ฑ์๋ํ๊ณ ์ฐฐ์ํ์ฌ, ์ ๋ฌธ์น์์ ๋ด์์์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํ์ ๋ฌธ์์์๊ธ์๊ธฐ์ค์์ ์ํ๊ณ ์ํ์ฌ, ๋ค์๊ณผ๊ฐ์์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ๊ณ ์ฐฐํด๋ณธ๋ค. ๋ด์ํํ์๋ฅผ๋ถ์ํ ๊ฒฐ๊ณผ, ์ฌ์๊ฐ๋จ์๋ณด๋ค๋ง์์ผ๋ฉฐ, ํ์์์ง์ญ์ ๋ถํฌ๋์ฐ์ธ๋ํ๊ต์น๊ณผ๋ํ๋ณ์๊ณผ์ง๋ฆฌ์ ์ฉ์ด์ฑ์ด์๋์์ธ์ด 64.42%, ๊ฒฝ๊ธฐ๋ 23.31% ๋ก๋๋ถ๋ถ์์ฐจ์งํ์ง๋ง์ ์ฃผ๋, ๊ฒฝ์๋, ์ ๋ผ๋, ๊ฐ์๋, ์ถฉ์ฒญ๋๋ฑ์ ๊ตญ์์๋ณธ์์ผ๋ก์๋ขฐ๋จ์์์์์๋ค (Table 2). ์ฆ์์๋ฐ๋ฅธ๋ถํฌ๋ฅผ๊ณ ์ฐฐํด๋ณด๋ฉด์ธก๋ํ์ ์ฅ์ ๊ฐ 61.42%, ์ฐ์กฐ์ง์งํ์ด 14.62%, ๋ํต 6.50%, ์ง๋จ์, ์ ์ฒด๊ฐ์ , ์ฐ๋ น๊ฐ์ ์์ํ๋ฒ์์น๊ณผ๋ถ์ผ๊ฐ 1.59% ๋ก๋ํ๋๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์ฃผ๋์ ๋ฌธ์ง๋ฃ์์ญ์ด์ธก๋ํ์ ์ฅ์ ๋ฐ๋ํต์ํฌํจํ๊ตฌ๊ฐ์๋ฉดํต์ฆ, ์ฐ์กฐ์ง์งํ, ๊ตฌ๊ฐ์ง๋จ๋ถ์ผ, ๋ฒ์์น๊ณผ๋ถ์ผ์์์์์์๋ค (Table 3). ์๋ต์์์ฆ์์๋ํ์ดํ๊ธฐ๊ฐ์๋ณด๋ฉด, 1 ๊ฐ์๋ฏธ๋ง๊ณผ 1 ๋ ์ด์์ด๊ฐ์ฅ๋ง์๊ณ 1 ๊ฐ์๋ฏธ๋ง์ 25.28%, 1 ๋ ์ด์์ 41.78%, 1-3 ๊ฐ์์ด 14.21%, 3-6 ๊ฐ์์ด 10.12 %, 6-12 ๊ฐ์์ด 8.60% ์๋ถํฌ๋ฅผ๋ณด์์ผ๋ฉฐ (Table 4), ํนํ์ธก๋ํ์ ์ฅ์ ๋ฐ์ฐ์กฐ์ง์งํ์์์ฆ์์๋ฐ๋ฅธ์ดํ๊ธฐ๊ฐ์๋ถ์ํ์์๋์๋ 1 ๋ ์ด์์์ดํ๊ธฐ๊ฐ์ด์ธก๋ํ์ ์ฅ์ ํ์์๊ฒฝ์ฐ 795 ๋ช ์ผ๋ก 39.30%, ์ฐ์กฐ์ง์งํํ์์๊ฒฝ์ฐ 195 ๋ช ์ผ๋ก 42.67% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๋ค (Table 5, 6). ์ด๋ 1 ๋ ์ด์์์ดํ๊ธฐ๊ฐ์๊ฐ์งํ์๋ค์ด์๋น์์กด์ฌํ๋ค๋๊ฒ์ผ๋ก๋ถ์๋์๊ณ ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์ง๋ฃ์์ญ์ํด๋น๋๋์ธก๋ํ์ ์ฅ ์ ๋ฐ๊ตฌ๊ฐ์ฐ์กฐ์ง์งํ์ด์ ์ ํ์น๋ฃ๋ฅผ๋ฐ์ง๋ชปํ์ฌ๋ง์ฑ์ ์ผ๋ก์งํ์ด๋๊ฒ์ผ๋ก์ถ๋ก ํ ์์์๊ฒ์ด๋ค. ๋๋์๊ฐ์๋์ ์ผ๋ก๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์ ์งํ์์ ๋ฌธ์ ์ผ๋ก์น๋ฃํ ์์๋์๊ฒฉ์๊ฐ์ง์น๊ณผ์์ฌ๊ฐ์์์์๋ฐ์ฆํ๋๊ฒ์ด๊ธฐ๋ํ๋ค. ์๋ต์์์๋ขฐ์จ์๋ถ์ํด๋ณผ๋, ํ๊ธฐ๊ด์์์๋ขฐ๋์๋ค๊ณ ์๋ตํ์๋์ ์ฒด์๋ต์์ 58.51%, ์์์์ํด๋ด์ํ์๋ค๊ณ ์๋ตํ์ฌ๋์์ ์ฒด์๋ต์์ 41.49% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๋ค. ์๋ขฐ์จ์๋ํ๋ถ์์์ํํ๋ค๋๊ฒ๋ง์ผ๋กํด๋น๊ณผ๋ชฉ์๋ํ์ ๋ฌธ์ฑ์์ ์ฆํ๋์ฒ๋๋ก๋ณด๊ธฐ๋์ด๋ ต์ง๋ง, ๊ทธ๋งํผ์ผ๋ฐ์๋ค์ด์น๋ฃํ ์์๋์์ค์์ง๋ฃ์์ญ์๋ด๋นํ๊ณ ์๋๊ฒ์ผ๋ก๋ณผ์์์ผ๋ฏ๋ก์๋์ ์ธ์ ๋ฌธ์ฑ์๋ํ์ ์ฆ์์ด๋ฃจ์ด์ง์์์๊ฒ์ผ๋ก์ฌ๋ฃ๋๋ค. ์๋ขฐํ์์์๋ขฐ์ข ๋ณ๋ถ์์๊ณ ์ฐฐํ๋ฉด์น๊ณผ๊ฐ 83.23% ๋ก๋๋ค์๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋์๊ณผ๊ธฐ๊ด๋ 30.80% ๋ก์ด๋ฏธ์๊ณผ๋ถ์ผ์์๋๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์๊ด๋ จ๋์ง๋ฃ์์ญ์์ธ์ํ๊ณ ์์์์์์๋ค (Table 7). ์ด๋ฅผํตํด, ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ๊ฐ์น๊ณผ๋ถ์ผ์์๋๋ฌผ๋ก ์๊ณผ๋ถ์ผ์์๋์ด๋ฏธ์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก์์์ ๋ฌธ์ฑ์์ธ์ ๋ฐ๊ณ ์๋ค๊ณ ํ ์์์๊ฒ์ด๋ค. ์๊ณผ์์์๋ขฐ๋์๋ขฐ๊ณผ๋ฅผ๋ถ์ํด๋ณผ๋, ์ธก๋ํ์ ์ฅ์ ๋๊ตฌ๊ฐ์ฐ์กฐ์ง์งํ๊ณผ๊ด๋ จ์ด๊น๋ค๊ณ ์ฌ๊ฒจ์ง๋์ ํ์ธ๊ณผ 29.49%, ์ด๋น์ธํ๊ณผ 17.75%, ๋ด๊ณผ 10.51%, ํผ๋ถ๊ณผ 6.16% ๋ฑ์์๋ขฐ๋น์จ์ด๋์๊ฒ์ผ๋ก๋ํ๋ฌ๋ค. ๋ํ์ฌ์ฅ๋ด๊ณผ / ์ธ๊ณผ์๊ฒฝ์ฐ, 33.68% ๋ก๋๊ฒ๋ํ๋จ์์ฌ์ฅ์งํํ์์๊ฐ์์ ์ ์งํ์์๊ฒ๊ตฌ๊ฐ๊ฑด๊ฐ์์ค์์ฑ์์ธ์ ํ๊ฒฐ๊ณผ๋ก๋ณผ์์์๊ณ , ๊ธฐํ์ ๊ฒฝ๊ณผ, ๋ง์ทจ๊ณผ๋ฑ๋ชจ๋ ์์ญ์์์ ์ฒด์ ์ผ๋ก๊ณ ๋ฅด๊ฒ์๋ขฐ๋จ์๋ณผ๋, ์ด๋ฏธ์๊ณผํ๋ถ์ผ์์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํ์ ์ ๋ฌธ์ฑ์์ํ๋์งํ์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์ํ์งํ์ํด๊ฒฐํ๋ ค๋๋ ธ๋ ฅ์ผ๋ก์ฌ๋ฃ๋๋ค. ์ด๋ฌํ๊ฒฝํฅ์์ด๋ฏธ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์์์ด์ผ๋ฐ์์ ์ธ์์๋ฅผ๋์ด์ฐ์์๋ฌผ๋ก ์ด๊ณ , ๊ฐ์๊ณผ๊ธฐ๊ด์์์ํ์ค์ ์ธ์ ๋ฌธ์ฑ์๊ตฌ์์์๋์๋นํจ์์์์๋ค (Table 9). ์น๊ณผ๊ธฐ๊ด์์์๋ขฐ๋ํ์๋ฅผ๋ถ์ํด๋ณด๋ฉด, ์น๊ณผ๋ฐ์น๊ณผ๋ณ์ 64.22%, ์น๊ณผ๋ํ๋ณ์์ด 22.34%, ๋ํ๋ณ์ 5.11%, ๋ณ์ 6.44%, ๊ตฐ๋ณ์ 0.70%, ๋ณด๊ฑด์ 0.98% ๋ฅผ์ฐจ์งํ๋ค (Table 8). ์ด๋์์ง๋๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ๋ฅผ์ ๊ณตํ์น๊ณผ์์ฌ๊ฐ์ ์์น๊ณผ์ํ์ค์๋ฐ์ํ๊ฒ์ด๊ณ , ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์ญ์์ ๋ฌธ์ ์ผ๋ก์ง๋ฃํ ์์๋๋ํ๋ณ์์์์กดํ๊ณ ์์์๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์๋ค. ์ฆ์์๋ฐ๋ฅธ์๋ขฐ์จ์๋ถ์ํด๋ณธ๊ฒฐ๊ณผ, ์ธก๋ํ์ ์ฅ์ ์๊ฒฝ์ฐ, ์น๊ณผ 83.43%, ์ ํ์ธ๊ณผ 8.71%, ์ด๋น์ธํ๊ณผ 397
์ ํ์ฉ ์ ์ง์ ๊ฐ์ง๊ท ์ํ์ค ์ต์ข ํ 2.82% ์ด๊ณ (Table 10), ์ฐ์กฐ์ง์งํํ์์๊ฒฝ์ฐ, ์น๊ณผ 83.45%, ๋ด๊ณผ 4.93%, ํผ๋ถ๊ณผ 3.17%, ์ด๋น์ธํ๊ณผ 2.82% ์๋ค (Table 11). ๋ํ๋ํตํ์์์๋ขฐ๊ณผ๋ชฉ์๋ถ์ํด๋ณด๋ฉด์น๊ณผ์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 81.68% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ทธ๋ค์์ผ๋ก์ ํ์ธ๊ณผ 5.34%(7 ๊ฑด ), ํ์์ 4.58%(6 ๊ฑด ), ๋ด๊ณผ 2.53%(2 ๊ฑด ) ์์๋ขฐ์์์๋ณด์ด๊ณ ์์๋ค (Tble 12). ์ด๋ฅผ๋ถ์ํด๋ณผ๋, ์ธก๋ํ์ ์ฅ์ ์์ง๋ณํน์ฑ์์ผ๋ฐ๊ด์ ๊ณผ๊ด๋ จ๋์ ํ์ธ๊ณผ๋ฅผ๊ฒฝ์ ํํ์๊ฐ๋ง์์์์์๊ณ , ์ฆ์ํน์ฑ์๊ท์๊ด๋ จ๋์ฆ์์ผ๋กํผ๋ํ์ฌ์ด๋น์ธํ๊ณผ๋ฅผ๊ฒฝ์ ํํ์๊ฐ๋ง์์์์์์๋ค. ๋ํ์ฐ์กฐ์ง์งํํ์์๊ฒฝ์ฐ, ๊ตฌ๊ฐ์ ๋ง์งํ์ํผ๋ถ์งํ์์ผ์ข ์ผ๋ก์๊ฐํ์ฌํผ๋ถ๊ณผ๋ฅผ๊ฒฝ์ ํ๊ฑฐ๋, ์์ง๋์น์๋ฅผ์ ์ธํ๊ตฌ๊ฐ์ฐ์กฐ์ง๋ถ์๋ฅผ์ด๋น์ธํ๊ณผ์์ญ์ผ๋ก์ฌ๊ธฐ๊ธฐ์์ด๋ฌํ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ๋ํ๋ฌ๋ค๊ณ ์ฌ๋ฃ๋๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋, ์คํ๋ ค์ ํ์ธ๊ณผ, ์ด๋น์ธํ๊ณผ, ํผ๋ถ๊ณผ๋ฑ์ดํด๋น์งํ์์ ๋ฌธ์ ์ง๋ฃ๊ฐ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์์ธ์ํ๊ฒ๋๊ณ ์๋ขฐํจ์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์ ๋ฌธ์ฑ์์ธ์ ํ๋ค๋๊ฒ์ผ๋ก์ถ๋ก ๋๋ค. ํนํ๋ํต์๊ฒฝ์ฐ, ์ต๊ทผ์๋์ ์๋ฉด๋ํต๋ถ์ผ์์๋์ ๊ฒฝ๊ณผ๋ฑ๋ํต์๋ค๋ฃจ๋์๊ณผ์ธก๊ณผํ์งํ์์๋ํต์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก์จ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์ญํ ์ด์ปค์ง๊ณ ์๋ค๊ณ ์ฌ๋ฃ๋๋ค. ์๋ขฐ๋์๋ต์์๋ด์๋ณ์์๋ฅผ๋ถ์ํด๋ณด๋ฉด 1 ๊ฐ๋ณ์์๊ฒฝ์ ํ์ฌ๋ด์ํ์๋ต์๊ฐ 69.39% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ, 2 ๊ฐ๋ณ์์๊ฒฝ์ ํ์๋ต์๋ 20.49%, 3 ๊ฐ๋ณ์์ 6.50%, 4 ๊ฐ๋ณ์์๊ฒฝ์ ํ์๋ต์๋ 2.00%, 5 ๊ฐ 0.64%, 6 ๊ฐ์ด์์๊ฒฝ์ ํ์๋ต์๋ 0.98% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๋๋ฐ๋ง์์์ํ์๊ฐ์ฌ๋ฌ๋ณ์์๋์๋ค๋๊ณ ์์์์์์๋ค (Table 13). ์ด๋๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์ ์งํ์์ดํ๋ํ์๋ค์ด์ฌ๋ฌ์ง๋ฃ๊ธฐ๊ด์๋์๋ค๋์ผ๋ก์ธํด์๊ฐ์ , ๊ฒฝ์ ์ ์์ค์๋นํ๋ฉฐ, ์ ์์์น๋ฃ๋์ง์์๋ง์ฑ์ ์ผ๋ก์งํ๋์ํ์์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์๋ด์ํ์ฌํ์๋์ฌ์ , ์ก์ฒด์ ๊ณ ํต์ด๋์์ง๊ณ ์ด๋ฅผ์น๋ฃํด์ผํ๋๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์ฌ์์ญํ ์ดํ์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์์ฌ์๋นํด์ ๋ฌธ์ฑ๊ณผ์๋ จ์ฑ์๋ฌผ๋ก ํ์์์ฌ๋ฆฌ์ ๋ถ์๊ฐ์ํด์์ํค๋์ญํ ๊น์ง๋์๊ตฌ๋๋ค๊ณ ๋ณผ์์์ผ๋ฉฐ์ด์๊ฐ์๊ฒฐ๊ณผ๋์์๋ด์ํ์๋ต์์์๋์ ์ฌํ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ๋ณด์๋ค (Table 14). ์์๋ด์ํ์๋ต์์๋ถ์์๋ณด๋ฉด๋ณธ๊ณผ์๋ด์ํ๊ธฐ์ ๋ค๋ฅธ๋งค์ฒด์๋ํ์ฌ์ ๊ฒ์์์ํํ์๋ค๊ณ ์๋ตํ์ฌ๋์ 1,540 ๋ช ์ค 470 ๋ช ์ผ๋ก์๋ต์์ 30.52 % ๋ฅผ์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ์ด์ค์ธํฐ๋ท์ํตํ์ ๋ณด๊ฒ์์ํ์๋ต์๋ 470 ๋ช ์ค 56.60%(266 ๋ช ), ์ฃผ๋ณ์ง์ธ์์ํ๊ถ์ ๋ 39.79%(187 ๋ช ), ํ ๋ ๋น์ ํน์์ ๋ฌธ์์ํ์ ๋ณด๊ฒ์์์ํํ์๋ค๊ณ ์๋ตํ์ฌ๋์ 3.61%(17 ๋ช ) ์ด์๋ค. ์ด๋ฌํ๊ฒฐ๊ณผ๋๊ณผ๊ฑฐ์๋นํด๋ง์ํ์๋ค์ด์ง์ ์ธํฐ๋ท๋ฐ๋งค์ค๋ฏธ๋์ด๋ฅผํตํ์ฌ์ํ์ ์ ๋ณด๋ฅผ์ต๋ํ๊ณ ํด๋น์ ๋ฌธ๊ณผ๋ก๋ด์ํ๋์ฑํฅ์๋ณด์ฌ์ค๋ค๊ณ ํ ์์๋ค. ์ด๋์ฝ 3 ๋ ์ ๋ํ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํํ์์์ ๊ตญ์ 11 ๊ฐ์น๊ณผ๋ํ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์๋ด์ํํ์์๋ํ์๋ขฐ์จ์ 1 ์ฐจ์กฐ์ฌํ๊ฒฐ๊ณผ์ฝ 70% ์ ๋๋ฅผ๋ณด์ธ๊ฒ์๋ฐํด๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์๊ทธ๋ณด๋ค์๋ขฐ์จ์ด๋ค์๊ฐ์ํ๊ฒ์์ค๋ช ํ ์์๋๊ทผ๊ฑฐ๊ฐ๋ ์์๋ค. ์ต๊ทผ๊ฐ์๊ฐ์์ง๋ฃ์์ค์๋งค์ฐ๋์์ก๊ณ ๋ง์ดํ์คํ๋์๋ค๊ณ ๋ณผ์์๋ค. ์ด๋๋ง์์น๊ณผ์์ฌ๋ค์ด์น๊ณผ์๊ธฐ๋ณธ์ด๋๋๋ณด์กด, ๋ณด์ฒ , ์น์ฃผ๋ฑ์๋ํ๊พธ์คํ์ง์์ต๋๊ณผ์์๊ฒฝํ์์ถ์ ์๋ฌผ๋ก , ์ํ๋ํธ, ๊ต์ ๋ฑ์์ํน์ ์ ๊ธฐ์ ์ด๋ผ๋๋ถ์ผ๊น์ง๋๋์ณ๋๋์์์ฐ์๋ฑ์ํตํ์ฌ์์ ์์์ค์ํฅ์์ํจ๊ฒฐ๊ณผ๋ก๋ณผ์์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋, ๊ฒฝ์์ํฐ๋์์ด๋์ง์๋์ง๋ฃ์ด๋ฉด์๋์ง๋ฃ๋ฉด์์๋๋น๊ต์ ๋์๋์ด๋์์ ๋ฌธ์ฑ์ด์๊ตฌ๋๋์น๊ณผ๋ณด์กดํ์ค๋ณต์กํ๊ทผ๊ด์น๋ฃ๋๊ตฌ๊ฐ์ ์๋ฉด์ธ๊ณผํ๋ถ์ผ์ค์ง์น๋ฐ์น์๊ฐ์๋๋ฐ์น๋ฑ์๋ํ๋ณ์์ผ๋ก์์์กด๋๊ฐ๋์๊ฒ์ด์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์์๋ฃํ์ค์ด๋ค. ์ด์ฒ๋ผํ์ฌ์๋ฎ์์๋ฃ๋ณดํ์๊ฐ์ฒด๊ณ์๋์์๋์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ๋ณ์ ๋ฌธ์น์๋ผ์ผ๋ถ๋น๊ธ์ฌ์ง๋ฃ๊ฐ๋ง์์ธ๊ธฐ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก๋ถ๊ท ๋ฑํ๊ฒํธ์ค๋ ์์์ผ๋ฉฐ, ์ ๋ฌธ์๊ฐํ์ชฝ์ผ๋ก์น์ฐ์ณ์ ์ฒด์น๊ณผ๊ณ์๊ท ํ์ ๋ฐ์ ์์ง์ฅ์์ด๋ํ ์์์๊ฒ์ด๋ค 18). ์ด๋ฐ์์ ์์์น๊ณผ๊ณ์์ ๋ฌธ์น์์ ๋๋ฅผ์ํํ๊ธฐ์์์์ฌ๋ฐ๋ฅธ๋๊ตญ๋ฏผ๊ตฌ๊ฐ๋ณด๊ฑด์ฆ์ง๊ณผํฉ๋ฆฌ์ ์ธ์๋ฃ์ ๋ฌ์ฒด๊ณ์์ ์ฐฉ์์ํ์ฌ์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์๋ํ์ฌํ๊ฐ๊ฐ์ด๋ฃจ์ด์ ธ์ผํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฆ, ์ ๋ฌธ์ ์ธ์๋ จ๊ณผ์ ์ํตํด์ต๋ํ๊ธฐ์ ๊ณผ์ ๋ฌธ์ง์์ผ๋ก์ผ๋ฐ์๊ฐํด๊ฒฐํ์ง๋ชปํ๋๊ตฌ๊ฐ์ง๋ฃ๋ฅผ๋ณด๋ค์ ํํ๊ฒํ์์๊ฒ์ ๋ฌ๋ ์์๋์ฒด๊ณ๋ฅผ๊ตฌ์ถํ๊ธฐ์ํ์ฌ๋์ผ๋ฐ์ง๋ฃ์์ ๋ฌธ์ง๋ฃ์์ฒด๊ณ์ ๋ฆฝ์ํตํ์ฌํ์๋ฅผ์ํ์ผ๋ฐ์ง๋ฃ์์ ๋ฌธ์ง๋ฃ์ํ์ง์ฒด์ ๊ฐ๋ช ํํ์ธ์์ ธ์ผํ๋๊ฒ์ด๋ค. ์์์ธ๊ธํ์๋ฏ์ด์ผ์ฐจ์ง๋ฃ์ธ๋ ฅ๊ณผ์ ๋ฌธ์๊ฐ์๋ถ๊ท ํ์ด๋ฌธ์ ๊ฐ๋๊ณ ์๋์ํ๊ณ์์๋์ ๋ฌธ์๋ฐฐ์ถ์์๋ฅผ์ง์ ๊ฒฐ์ ํ๊ฒ๋๋์ ๊ณต์์์ ์์ฑ ์ ์์์์ฅ์ ์ ๊ทผ๊ณผ๊ท๋ฒ์ ์ ๊ทผ์๋ณํํ์ฌํ์ฅ์์์๊ตฌ๋๋์ ๋ฌธ์์๊ณต๊ธ์ด์ด๋ฃจ์ด์ง์์๋๋กํ์ฌ์ผํ๋ค๋์ ์ฅ์ด๋๋๋๊ณ ์๋ค 17). ์ด์์น์ํ๊ณ์์๋๊ฐ์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์๋ด๋นํ ์ ๋ฌธ์น์์์ง๋ฃ์์ญ์ํ๋ฆฝ๋ฐ์ง๋ฃ์์ญ์๋ํ์์๋์ ๋ฌธ์์์์์ ์ ์ฑ์ํ๋ณดํ๊ธฐ์ํ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ์ํํ์ฌ์ผํ ๊ฒ์ด๋ฉฐ, ์ด๋์ผ์ฐจ์๋ฃ๊ธฐ๊ด๋ฐ๊ธฐํ์๋ฃ๊ธฐ๊ด์์์ํ์์๋ขฐ์จ๋ฑ์ด๊ทผ๊ฐ์ด๋๋์ฌ๋ฃ๋ก์ฌ์ฉ๋์ด์ผํ ๊ฒ์ด๋ค. 398
๋ด์๊ฒฝ๋ก๋ถ์์ํตํ์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก์์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์ญํ โ ค. ๊ฒฐ๋ก ๋ณธ์ฐ๊ตฌ๋ 2004 ๋ 8 ์๋ถํฐ 2005 ๋ 4 ์๊น์ง์ฐ์ธ๋ํ๊ต์น๊ณผ๋ํ๋ณ์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์ธ๋์๋ด์ํ์ด์งํ์ 3,707 ๋ช ์๋์์ผ๋กํ์ฌ, ์๋ขฐ์จ๋ฐ๋ด์๊ฒฝ๋ก๋ฅผ์ค์ฌ์ผ๋ก๋ถ์ํ๊ฒฐ๊ณผ๋ค์๊ณผ๊ฐ์๊ฒฐ๋ก ์์ป์๋ค. 1. ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์๋ขฐ๋์ ๋ฌธ์ง๋ฃ๋ถ์ผ๋ก๋๊ตฌ๊ฐ์๋ฉดํต์ฆ, ๊ตฌ๊ฐ์ฐ์กฐ์ง์งํ, ๋ฒ์์น๊ณผ๋ถ์ผ, ๊ตฌ๊ฐ์ง๋จ๋ถ์ผ๋ก๋ํ๋ฌ๋ค. 2. ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์์๋ขฐ๋ํ์์๋น์จ์ 58.51% ๋ก๊ณผ๋ฐ์๋ฅผ๋๋ํ์๋ค์ด์๋ขฐ๋์๋ค. 3. ์๋ขฐํ์์ค์๋ขฐ๊ธฐ๊ด์์์ญ๋ถ์์์ํํ๊ฒฐ๊ณผ, ์น๊ณผ์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 83.23% ๋ก๊ฐ์ฅ๋ง์๊ณ ์๊ณผ๋ฐํ์๊ณผ์์ญ์์์๋ขฐ๋๊ฒฝ์ฐ๋ 16.78% ๋ฅผ๋ณด์๋ค. 4. ์์๋ด์ํํ์์ค์ธํฐ๋ท๋ฐ๋งค์ค๋ฏธ๋์ด์์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์ ๋ฌธ๋ถ์ผ์๋ํ์ฌ์ ๊ฒ์๋ฐ์ฃผ๋ณ์๊ถ์ ์์ํด๋ด์ํํ์๋ค์ด์๋ต์์ 30.52% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๋ค. ์ด์์๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ์ข ํฉํด๋ณผ๋, ๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ๋๋๋ถ๋ถ์๋ขฐ๋ํ์๋ฅผ์ง๋ฃํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ์น๊ณผ์์ญ๋ฟ์๋๋ผ์๊ณผ์์ญ์์์์๋ขฐ์จ์ด๋์๊ฒ์ผ๋ก๋ณด์์น๊ณผ์์ญ์์๋์ผ๋ฐ์๋ค์ด์น๋ฃํ ์์๋์์ค์์ง๋ฃ์์ญ์๋ด๋นํ๊ณ ์๋๊ฒ์ผ๋ก๋ณผ์์์ผ๋ฉฐ์๊ณผํ๋ถ์ผ์์๋๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํ์ ์ ๋ฌธ์ฑ์์ํ๋์งํ์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผ์ํ์งํ์ํด๊ฒฐํ๋ ค๋๊ฒ์ผ๋ก์ฌ๋ฃ๋์ด์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก์๊ตฌ๊ฐ๋ด๊ณผํ์์ญํ ๊ณผ๋น์ค์ด๋งค์ฐ๋์์ํ์ธํ ์์์๊ณ , ์ด๋ํฅํ์ ๋ฌธ์น์์ ๋์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ฐ์ด์๊ธฐ๋ฐ์ด๋๋์ ๊ณต์์์ ์์ฑ ์ ์์์์ฅ์ ์ ๊ทผ๋ฐ๊ท๋ฒ์ ์ ๊ทผ์๊ธฐ์ด์๋ฃ๋กํ์ฉ๋์ด์ผํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ 1. ์ด์ข ๊ตฌ. ์ ๋ฌธ์์ ๋๊ฐ์ ๋ ผ์์ํ์์ฑ๊ณผ๊ทธ๋ฐฉํฅ. ๊ฐ์ ์ํํ์ง 1995;16(1). 2. ์ด์ฌ๋ด. ์น๊ณผ์์ฌ์ ๋ฌธ์์ ๋์ํ์ถ์ง์์ญ์ฌ์์ ๋ฌธ๊ณผ๋ชฉ์ผ๋ก์จ์์น๊ณผ๋ณด์ฒ ํ์๊ดํ์ฐ๊ตฌ. ๋ํ์น๊ณผ๋ณด์ฒ ํํ์ง 1998;36(4). 3. ์๊ตญํธ, ๊ฐํํธ, ์ดํ์ฐ. ์น๊ณผ์ ๋ฌธ์์ ๋์๋์๊ฐ๋ฐฉํฅ๋ชจ์. ๋ํ์น๊ณผ๋ณด์ฒ ํํ์ง 2001;39(4) 4. ์น์์ ๋ณด. 2001;1087 ํธ :3 ๋ฉด์ดํ. 5. ๊น์ฉ์ต. ์ ๋ฌธ์์๊ธ์ํํฉ๊ณผ๋ฌธ์ ์ . ์ ๋ฌธ์ธ๋ ฅ์๊ธ๊ณํ์์ฑ์์ํ์ธ๋ฏธ๋๊ฒฐ๊ณผ๋ณด๊ณ ์. ๋ํ์ํํ 1991. 6. ์ก๊ฑด์ฉ. ์ ๋ฌธ์์๊ธ๊ณํ์์ฑ๋ฐฉ๋ฒ๋ก . ์ ๋ฌธ์ธ๋ ฅ์๊ธ๊ณํ์์ฑ์์ํ์ธ๋ฏธ๋๊ฒฐ๊ณผ๋ณด๊ณ ์. ๋ํ์ํํ 1991. 7. ๊น๋ณ์ต. ์ ๋ฌธ์์ธ๋ ฅ๊ณต๊ธ์์ ์ฑ ๊ณผ์ , ์ ๋ฌธ์ธ๋ ฅ์๊ธ๊ณํ๋ฐ์ ์ฑ ๊ณผ์ ์๋ํ์ธ๋ฏธ๋. ๋ํ์ํํ 1993. 8. ๊น์ฐฝ์ฝ. ์ ๋ฌธ์์ ๋์์์ฌ์ธ๋ ฅ๊ตฌ์ฑ์์ ์ ์ฑ. ๊ฐ์ ์ํํ์ง 1995;16(1). 9. ๋ณด๊ฑด๋ณต์ง๋ถ. ๋ณด๊ฑด๋ณต์งํต๊ณ์ฐ๋ณด. 2003. 10. ๋ํ์์ฌํํ. ํ์์คํ์กฐ์ฌ๋ณด๊ณ ์. 2003. 11. ์ค์์ค. ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์ ๊ณต์์๋ จํํฉ๋ฐ์์ฌ์ . ๋ํ๋ณ์ํํ์ง 2004;3-4 ์ํธ :(31-37). 12. ์กฐ๊ฒฝํฌ. ์๋ฃ์ ๋ฌ์ฒด๊ณ์๋ฐฉํฅ. ๊ฐ์ ์ํํ์ง 2005;26(4) ๋ณ์ฑ :485-489. 13. ๋ํ์ํํ. ์ ๋ฌธ์์ ๋๊ฐ์ ๋ฐฉํฅ๋ชจ์์์ํ์ธ๋ฏธ๋. 1992. 14. ๋ํ์ํํ. ์ ๋ฌธ์์ธ๋ ฅ์๊ธ๊ณํ์๋ฆฝ์ํฌ์๊ฒฐ๊ณผ๋ณด๊ณ ์. 1992. 15. ๋ํ์ํํ. ์ ๋ฌธ์์ธ๋ ฅ์๊ธ๋ฐ์ ์ฑ ๊ณผ์ ์๊ดํ์ธ๋ฏธ๋. 1993. 16. ๋ํ์ํํํ. ์ ๋ฌธ์์ ๋๊ฐ์ ํน์ง. ๋ํ์ํํํ์ง 1994. 17. ๊น๊ฑด์, ๊น์ง๊ท. ์ ๋ฌธ์์ธ๋ ฅ์๊ธ๊ณผ๋ํ์ํํ์์ ์ฅ. ๋ํ๋ณ์ํํ์ง 2004;3-4 ์ํธ : 38-47. 18. ์ฅ๋ฌธ์. ์น๊ณผ์ ๋ฌธ์์ ๋จ๊ฑฐ์ด๊ฐ์๋ก๋ถํ. ๊ฐ์ 2003; 11 ์ํธ. 399
์ ํ์ฉ ์ ์ง์ ๊ฐ์ง๊ท ์ํ์ค ์ต์ข ํ - ABSTRACT - The Analysis of Patients in Oral Medicine and the Evaluation of Oral Medicine as a Special Field Tae-Yong Chung, D.D.S. 1), Ji-Won Ryu, D.D.S.,M.S.D. 1), Jin-Kyu Kang, D.D.S. 1), Hyung-Joon Ahn, D.D.S.,M.S.D.,Ph.D. 1), Jong-Hoon Choi, D.D.S.,M.S.D.,Ph.D. 1,2), Dept. of Oral Medicine, College of Dentistry, Yonsei University 1) Dept. of Oral Science Research Center, College of Dentistry, Yonsei University 2) Special Practitioner exists based on the need for special fields that are required to manage difficult patients with specialized skills distinguished from General practitioner. The purpose of dental specialist system is to manage patients who are not treatable by general practitioner by training doctors specializing in one specific field, thereby, enhancing health of the public. Oral Medicine deals with orofacial pain, oral soft tissue disease, forensic dentistry, oral diagnosis. In these days, living environments of city life bring about increase in stress which ultimately lead to increase in prevalence of temporomandibular disorder, oral soft tissue disease, neuropathies such as trigeminal neuralgia, and hence, the number of patients seeking help of those symptoms tend to increase. The purpose of this study was to analyze the rate of referrals and the routes of patients seeking help by investigating 3,707 patients who visited Department of Oral Medicine, College of Dentistry, Yonsei University, from August, 2004 to April, 2005. The results were as follows: 1. The types of disease referred to the Department of Oral Medicine were orofacial pain, oral soft tissue disease, forensic dentistry, oral diagnosis. 2. The rate of referrals was 58.51% which implies that more than half of the patients visiting the Department of Oral Medicine were referred. 3. The types of institution which made referrals were analyzed, and as a result, dental clinics made most of the referrals with the rate of 83.23%, while that from medical or oriental medcal institutions was 16.78%. 4. Among the patients who visited the Department of Oral Medicine on their own, 30.52% gained the information about the Department of Oral Medicine from internet and mass media, and from neighbors. From the above results, most of the patients visiting the Department of Oral Medicine were found to be referred not only from the field of dentistry but also from the field of medicine. These suggest that Oral Medicine manages patients who are not treatable by general dental practitioners, and medical specialists tend to cooperate with the Department of Oral Medicine to manage diseases associated with Oral Medicine. Therefore, the role of Oral Medicine can be considered to be important as a special field, and the results of this study should be considered when working out a policy of Dental specialist system on demand and supply of residents in the future. Key words : Dental specialist system, Oral medicine, Rate of referrals 400