้ซๅฒๅญธ์ 16๊ถ์ 2ํธ ( ํต๊ถ์ 31ํธ ) 2007๋ 12์ Korean J Med Hist 16ห177 191 Dec 2007 C ๅคง้้ซๅฒๅญธๆ ISSN 1225 505X 1918 ๋ ํ๊ตญ๋ด์ธํ๋ฃจ์์์ ํ์์์๊ณผ์ฐ๊ตฌํํฉ : ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์๋ ผ๋ฌธ์์ค์ฌ์ผ๋ก ์ฒ๋ช ์ , ์์ผ์ * I. ์๋ก 1918๋ ์ธ๊ณ์ ์ญ์ํฉ์ธ์๋์ธํ๋ฃจ์์๋์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์์๋๋์ ํ์๊ฑฐ์ณ, ์ผ์ ํํผํํ์ถ์์ด์๊ฐ๋๊ตญ๋ฏผ๋ค์๊ฒํฐ๊ณ ํต์์๊ฒผ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋์์ฝ๊ฒ๋๋น์์ธํ๋ฃจ์์๋ก์ธํํผํด์ํฉ์๋ํ์ ๋ขฐํ ๋งํํต๊ณ์๋ฃ๋ฅผ๊ตฌํ๊ธฐ๋์ฝ์ง์๊ณ ํ๊ตญ๋ดํ์๋ค์์ธํ๋ฃจ์์์ฐ๊ตฌ์ํฉ์ด๋์๋ฐฉ๋ฐ์น๋ฃ๋์ฑ ์๋ํ์๋ฃ๋๋งค์ฐ์ ํ๋์ด์๋ํํธ์ด๋ค. ์ธํ๋ฃจ์์๋ฐ์ด๋ฌ์ค์์ค์ฒด๊ฐ๋ฐํ์ง์ง์์๋๋น์์์ํ์์ค๊ณผ์๊ตฌ์์ํ๊ต์ก๊ณผ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ง์๋ฆฌ๋ฅผ์ก์๊ฐ๊ณ ์๋๋น์ํ๊ตญ์์ํฉ์๊ณ ๋ คํ ๋ํ๋์ ์๋ฏธ์์ญํ์ ์กฐ์ฌ๋๋งค์ฐ์ด๋ ค์ ์๊ฒ์ด๋ค. ์ด๋ฐ์ํฉ์๊ณ ๋ คํ ๋ํ๋ญํฌ์๋ฆฌ์์ค์ฝํ๋ (Frank William Schofield, 1889~1970) ๋ฐ์ฌ๊ฐ 1919๋ ๋ฏธ๊ตญ์ํํ์ง (Journal of the American Medical Association) ์๊ฒ์ฌํ Pandemic Influenza In Korea with Special References to Its Etiology' 1) ๋์ธํ๋ฃจ์์ํ์๋ค์์์์ฆ๋ก์ํจ๊ปํ์ฒญํ์ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ๋ฐํ์ผ๋กํ์์ธ์ฒด๊ท๋ช ๊ณผ๋ฐฑ์ ์ ์กฐ๋ฐ์ ์ข ์๋ํ์ ๋ณด๋ฅผ๋ด๊ณ ์์ด, ๋น์์์ธํ๋ฃจ์์ํผํด์ํฉ๊ณผ์ธ๊ท ํ์ ์ฐ๊ตฌํํฉ์๋ณด์ฌ์ฃผ๋๊ท์คํ์๋ฃ๋ค. ๋ณธ๋ ผ๋ฌธ์์๋์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์๋ ผ๋ฌธ์๋ฐํ์ผ๋ก๋น์์์ ๋ฌธ์๋ฃ์์ด๋ ๋ถํต๊ณ์๋ฃ๋ฑ์๋น๊ตํ๋ฉฐํ๊ตญ๋ด 1918๋ ์ธํ๋ฃจ์์ํผํด์ํฉ๊ณผ์ฐ๊ตฌํํฉ์์ดํด๋ณด๊ณ ์ํ๋ค. ์ธ๋ธ๋์ค์ํ๊ต์ธ๊ท ํ๊ต์์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋ 1916๋ 8์์ธ๋ธ๋์ค๋ณ์์ํ๊ต์์ธ๊ท ํ๊ต์๋ก๋ถ์ํ๋ฉด์๋ถํฐ * ์์ธ๋ํ๊ต์์๊ณผ๋ํ 1) F.W. Schofield and H.C. Cynn. Pandemic Influenza In Korea with Special References to Its Etiology. Journal of the American Medical Association 1919;72(14):981-983. ๊ณต์ ์์ธ Cynn ์์ธ๋ธ๋์ค์ํ๊ต์กธ์ ์ (1918) ์ธ์ ํ์ฐฝ์ผ๋ก์ถ์ธก๋๋ค. ์ฐ์ธ์๋ฃ์ 120 ๋ ์ฌ์๋ฃ์์ ํ์ฐฝ์ 1923-24 ๋ ๊น์งํด๋ถํ, ์ธ๊ท ํ๋ฐ์์ํ์กฐ์๋ฅผ์ญ์ํ๊ฒ์ผ๋ก๋ช ๊ธฐ๋์ด์์ผ๋ 1919 ๋ ๋น์์๋์ฐ๊ตฌ์์ฐธ์ฌํ์๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด์๋ค ( ์ฐ์ธ์๋ฃ์ 120 ๋ ์ฌํธ์ฐฌ์์ํ. ์ธ์ , ๋ด์ฌ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ฐ์ฒ๊ณผ๋์ ์ 120 ๋ , ์์ธ. 2005.p339). - 177 -
้ซๅฒๅญธ์ 16 ๊ถ์ 2 ํธ ( ํต๊ถ์ 31 ํธ ) 177-191, 2007 ๋ 12 ์ ํ๊ตญ๊ณผ์ธ์ฐ์๋งบ๊ธฐ์์ํ๋ค. ์๊ตญํ์์ธ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋ 1911๋ ํ ๋ก ํ ๋ํ๊ต์จํ๋ฆฌ์ค์์๊ณผ๋ํ์์์์ํ๋ฐ์ฌํ์๋ฅผ๋ฐ๊ณ ๊ฐ์๋ํ์์์ธ๊ท ํ๊ฐ์๋ฅผ๋งก์๋ค. 1916๋ ๋ถํฐ 1920๋ ๊น์ง์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๊ฐ์ธ๋ธ๋์ค์ํ๊ต๊ต์๋ฅผ์ญ์ํ๋๋์ํ๊ตญ์๊ณ ์ข ํฉ์ ์์๋ฌธ์ฌ๋ฅผ๋น๋กฏํ์ผ๋ จ์์ฌ๊ฑด๋ค๊ณผ 3.1 ๋ ๋ฆฝ์ด๋์ผ๋ก์ธํด์ฌํ๋๋์ผ์ ์ํ์์ผ๋ก์ด์ง๋ฝ๊ณ ๊ฐ๋ฐํ์๊ธฐ๋ฅผ๊ฒช๊ณ ์์๋ค. ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋ํ๊ตญ์๋ ๋ฆฝ์ด๋๊ฐ๋ค๊ณผ์น๋ถ์๋งบ๊ณ ๋น์ํ๊ตญ์์ํฉ๊ณผ์ผ์ ์๋งํ๊ณผ์ํ์์ธ๊ณ์์๋ฆฌ๋๋ ธ๋ ฅ์์๋ผ์ง์์๋ค. ์ด๋ฐ์ด์ ๋กํ๊ตญ์ธ๋ค์๊ฒ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋๊ต์ก์๋์ฐ๊ตฌ์๋ผ๊ธฐ๋ณด๋ค๋๋ ๋ฆฝ์ด๋์์กฐ๋ ฅ์๋ก์์์๋ ค์ ธ์๋ค. 2) ์ธ๋ธ๋์ค์ํ๊ต์์๊ทธ๋ 2ํ๋ 1ํ๊ธฐ์๋งค์ฃผ 5์๊ฐ, 2ํ๊ธฐ์ 6์๊ฐ, 3ํ๊ธฐ์ 3์๊ฐ์ฉ๋ฐฐ์ ๋์ธ๊ท ํ๊ฐ์๋ฅผ๋งก์๋ค ( ๊ทธ๋ฆผ 1). ์ด์๊ฐ์ํตํด๊ธฐ์ด์ด๋ก ๊ต์ก๊ณผ๋๋ถ์ด๋ฐฐ์ง๋ฅผ๋ง๋ค๊ณ ์ธ๊ท ์๋ฐฐ์ํ๊ณ ๋์ ํ๋๋ฏธ์๋ฌผํ๊ธฐ๋ณธ์คํ๋ฒ๋ฑ์์ตํํ์๋ค์ 4ํ๋ ๊ณผ์ ์์๋์ ์ผ๋ณ์๋ฐฑ์ , ํ์ฒญ๋ฑ์๋ง๋๋์ข๋์ค์ ์ ์ธ์ง์์์ต๋ํ๋ค. 3) ์ธ๊ท ํ๊ต์๋ก์๊ทธ๋๋น์์ ์ธ๊ณ๋ฅผ๋ ๋ค์ฉํ๊ฒํ๋ ์คํ์ธ๋ ๊ฐ ์๋ํด๋น์ฐํ๊ด์ฌ์๊ฐ์ง๊ณ ์์์๊ฒ์ด๋ค. ํ๊ตญ์์๋ 1918๋ ์ธํ๋ฃจ์์์ ํ์๊ฐ์๋ถํฐ๊ฒจ์ธ์ฌ์ด์๊ทน์ฌํ์ํ๋ก์น๋ฌ์๋๊ฒ์ผ๋ก๋ณด์ธ๋ค. ๊ทธ๋ํ์๋ค์์์์ฆ๋ก๋ฅผ๊ด์ฐฐํ ๊ณ ํ์์๊ฐ๊ฒ๋ฌผ์์์์ธ์ฒด๋ฅผ๋์ ํ๊ณ , ํ์ฒญํ์ ๊ฒ์ฌ์๋๋ฌผ์ ์ข ์์ค์ํ๋๋ฑ์ผ๋ จ์์ฐ๊ตฌ๊ธฐ๋ก์ํํธ์๋ ผ๋ฌธ Pandemic Influenza In Korea with Special References to Its Etiology ์๋ด์๋ฏธ๊ตญ์ํํ์ง (Journal of American Medical Association) ์์ค์๋ค. ์ด๋ ผ๋ฌธ์๊ฐ์ํด์ค๊ตญ์ํ์ ๋ (China Medical Journal) ์๋ A brief report on pandemic influenza in Korea with special reference to its etiology ๋ผ๋์ ๋ชฉ์ผ๋ก๊ฒ์ฌ๋์๋ค. 4) ๊ทธ๋ฆผ 1. ์ธ๋ธ๋์ค์ํ๊ต์คํ์ค์์์์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ. ( ์ด์ฅ๋ฝ, 1962, ์ฌ์ง์๋ฃ์ธ์ฉ ) ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์ํ์๋ก์์ํ๋์์บ๋๋ค์จํ๋ฆฌ์ค์์๊ณผ๋ํ๊ต์๋ก์ฌ์งํ๋ฉด์๊ณ์๋๋ค. 1921๋ ์บ๋๋ค์์์์ธ๋ถ๋ช ์์์ถํ์ฆ (haemorrhagic septicemia) ์ด์ ํํ์๋, ์ธ๊ท ํ๊ณผ๋ณ๋ฆฌํ์๋ด๋นํ๊ณ ์๋์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋์ญํ์กฐ์ฌ๋ฅผํตํด์์ฌ 2) ์ด์ฅ๋ฝ. ์ฐ๋ฆฌ์๋ฒ์ค์ฝํ๋. ์์ธ : ์ ์์ฌ ; 1962. pp.12-149. 3) ๋ฐํ์ฐ. ์ธ๋ธ๋์ค์ํ๊ตญ์๋ฃ์์ฌ๋ช . ์์ธ : ์ฒญ๋ ์์ฌ ; 2006. p.362. 4) F.W. Schofield, H.C. Cynn. A brief report on pandemic influenza in Korea with special reference to its etiology. China Med J 1919;33:203-209. Chinese Medical Journal(CMJ) ์ 1887๋ 'China Medical Missionary Journal' ๋ก์ฐฝ๊ฐ๋์ด 1907๋ ๋ถํฐ๋ 'China Medical Journal' ๋ก๋ช ๋ช ๋์๋ค. - 178 -
์ฒ๋ช ์ ์์ผ์ ห1918 ๋ ํ๊ตญ๋ด์ธํ๋ฃจ์์์์๊ณผ์ฐ๊ตฌํํฉ : ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์๋ ผ๋ฌธ์์ค์ฌ์ผ๋ก ๋ฃ์์์ฌ์๋์ ๋์ธ๋ฆฌ (sweet clover) ๊ฐ๋ถํจํ๋ฉด์์๊ธด๋ฌผ์ง ( ์ํ๋ฆฐ, ๋์ฟ ๋ง๋กค ) ์ดํญ์๊ณ ์ ๋ก์์ฉํ ์์๋ค๋๊ฒ์๋ฐํ๋๋ค. 5) ๋ค์ด์ํ์๋ค์์ฐ๊ตฌ๋ก๋์ฟ ๋ง๋กค (dicumarol) ์ด๋นํ๋ฏผ K์์์ฉ์์ต์ ํดํ์ก์๊ณ ๋ฅผ๋ฐฉํดํ๋ค๋๊ธฐ์ ์ด์๋ ค์ก๋ค. ์ํดํ๊ตญ๋น์๊ฒฉ์ผ๋กํ๊ตญ์๋์์จ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋๋ณธ์ธ์ํฌ๋ง์๋ฐ๋ผ์์ธ๋ํ๊ต์์๊ณผ๋ํ๋ณ๋ฆฌํ์ด๋น๊ต์๋ก์ฌ์งํ๋ฉฐ, ๋น์๋ฏธ๊ตญ์์์์ ๋๋ผ์ง๋ฅผํตํด์ ์ ๋์์ถ์ฑ๋น์ผ์๋ํ์กฐ์ฌ๋ ผ๋ฌธ์๋ฐํํ๊ธฐ๋ํ๋ค. 6) 1970๋ ๊ตญ๋ฆฝ์ค์์๋ฃ์์์์ธ์์๋ ๋ ๋๊น์งํ๊ตญ์๋จธ๋ฌผ๋ฉฐ๋์์์ดํ๊ตญ์ฌํ์์ ์น์๋ํ๊ด์ฌ์๊ฐ์ง๊ณ ์ ์ ๊ณผ๊ฐ์๋ฅผ์ง์ํ๋๊ทธ๋์ผ์ ํต์น๋น์๋ถํฐํ๊ตญ์ธ๊ณผํ๊ตญ์ฌํ์๋ณด์ฌ์ฃผ์๋์ ์ ๊ณผ๋ ธ๋ ฅ์๋ํ๊ณต๋ก๋ฅผ์ธ์ ๋ฐ์ 1960๋ ์๋๋ํ๋ฏผ๊ตญ๋ฌธํํ์ฅ์, 1968๋ ์๋๋ํ๋ฏผ๊ตญ๊ฑด๊ตญ๊ณต๋กํ์ฅ ( ๊ตญ๋ฏผ์ฅ ) ์๋ฐ์๋ค. ํ์ฌ์์ธ๋ํ๊ต์์๊ณผ๋ํ์์๋๊ทธ๋ฅผ๊ธฐ๋ ํ๊ธฐ์ํ์ฌ ์ค์ฝํ๋ํ ์๋ง๋ค๊ณ 2003๋ ๋ถํฐ๋งค๋ ์ค์ฝํ๋๊ธฐ๋ ์ฌํฌ์ง์์๊ฐ์ตํ๊ณ ์๋ค. 1918~1919๋ ๋น์ํ๊ตญ๋ฐ์ฃผ๋ณ์ง์ญ์์ธ ํ๋ฃจ์์์ ํ์ํฉ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ๋๋ฌผ๋ก ์ด๊ณ ์์์์ง์ญ์ 1918 ๋ ์ธํ๋ฃจ์์์ ํ์๋ํํต๊ณ์กฐ์ฌ์๋ฃ๋๋งค์ฐ๋๋ฌผ๋ค. 7) ๊ฒ๋ค๊ฐ์๋ฃ๋ง๋ค๊ทธํผํด์ํฉ์๊ฐ๊ฐ๋ค๋ฅด๊ฒ๋ณด๊ณ ํ๊ณ ์์ด์์ ํํ์ํฉ์ํ์ ํ๊ธฐ๋ํ๋ค์ง๋ง, 90๋ ๋์ด๋ฐ์ํ์กฐ์ฌ์ฐ๊ตฌ์๋ฐ๋ฅด๋ฉด์ผ๋ณธ์์๋ 1918๋ 10์์์ 12์์ฌ์ด์์ธํ๋ฃจ์์๊ฐ๊ฐ์ฅ๊ธฐ์น์๋ถ๋ ธ๊ณ ์ ์ธ๊ตฌ์ 1/3์ด์ดํ๋์๋ค๊ณ ํ๋ค. 8) ์ฌ๋ง์๋ 25๋ง๋ช ์ด๋์๊ณ ์ธํ๋ฃจ์์์์ํ์ฌ๋ง๋ฅ ์ 4.25๋ช 9) ์ผ๋ก๋ณด๊ณ ๋์๋ค. ๊ทธ์ดํ์๋ 1919๋ 9์๋ถํฐ๋ค์ํด 2์๊น์ง์ฝ 6๋ง 6์ฒ๋ช ์ด๋์ฌ๋งํ๋ค. ์ด๋์ฝ 7๋ฐฑ๋ง๋ช ์์ฌ๋ง์๋ฅผ๋ธ์ธ๋์๋น๊ตํ๊ฑฐ๋ 55๋ง๋ช ์๋ฌํ๋๋ฏธ๊ตญ, 20๋ง๋ช ์์ฌ๋ง์๋ฅผ๋ธ์๊ตญ๋ฑ๊ณผ๋น๊ตํด์๋งค์ฐ๋ฎ์์์น์ด๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ Johnson๊ณผ Mueller 10) ๋ 1918๋ ๋ถํฐ 1920๋ ๊น์ง์ผ๋ณธ์์์ธํ๋ฃจ์์์์ํ์ด์ฌ๋ง์์๋ฅผ 38๋ง8์ฒ๋ช ( ์ฌ๋ง๋ฅ 7๋ช ) ์ผ๋ก์ถ๋ก ํ๋ค. ์ด์๋ฃ์๋ฐ๋ฅด๋ฉด์ธ๋์๊ฒฝ์ฐ์ธํ๋ฃจ์์์์ํ์ฌ๋ง๋ฅ ์ด 6.1๋ช , ์ค๋ฆฌ๋์นด๋ 17.9๋ช ์๋ฌํ๋ค. ์ค๊ตญ์๊ฒฝ์ฐ๋์ด์ฉํ ์์๋์ฐธ๊ณ ์๋ฃ๋ค์ด์๋กํฐ์ฐจ์ด๋ฅผ 5) F.W. Schofield. Damaged sweet clover; the cause of a new disease in cattle simulating haemorrhagic septicemia and blackleg. Journal of the American Veterinary Medical Association 1924;64:553-556. 6) F.W. Schofield, U.I. Chung. The introduction and spread of atrophic rhinitis of swine in Korea. Journal of the American Medical Association 1959;135:375-376. 7) ์ ์ข ํ. ํ๊ตญ๊ธ์ฑ์ ์ผ๋ณ๊ฐ๊ด. ์์ธ. ์ต์ ์ํ์ฌ ; 1975. pp.107-111. 8) G.W. Rice, E. Palmer. Pandemic Influenza in Japan, 1918-19: Morality Patterns and Official Responses. Journal of Japanese Studies 1993;19(2):389-420. 9) ์ฌ๋ง๋ฅ ์ ์ฒ๋ช ๋น ์ธํ๋ฃจ์์๋ก์ธํ์ฌ๋ง์์๋ฅผ์๋ฏธํ๋ค. 10) N. Johnson and J. Mueller. Updating the Accounts: Global Motality of the 1918-1920 "Spanish" Influenza Pandemic. Bull Hist Med 2002;76:105-115. - 179 -
้ซๅฒๅญธ์ 16 ๊ถ์ 2 ํธ ( ํต๊ถ์ 31 ํธ ) 177-191, 2007 ๋ 12 ์ ๋ณด์ด๊ณ ์์ด์ ํํ์ถ์ ์ด์ด๋ ต์ง๋ง, ์ด๋ฆผ์ก์ 8.4~20.1๋ช ์ด์์๊ฒ์ผ๋ก์ถ์ ํ๊ณ ์๋ค. ๋ํ 1920๋ ์๊ตญ์์์ฑ๋ณด๊ณ ์ 11) ๋ 1918๋ 10์๋ถํฐ 1919๋ 4์๊น์ง์ผ๋ณธ์์์ธํ๋ฃจ์์๋ก์ธํ์ด์ฌ๋ง์๊ฐ 250,333๋ช ์ด๋ผ๊ณ ๊ธฐ๋กํ๊ณ ์๋ค. ์ด์๋ฃ๋ค์์ข ํฉํด๋ณด๋ฉด์ผ๋ณธ๋ด์์๋ง์ต์ํ 25๋ง๋ช ์ด 1918-1919๋ ๊ฒจ์ธ์์ธํ๋ฃจ์์๋ก์ธํด์ฌ๋งํ๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์์ฌ์ ์ญ์๋ค๋ฅด์ง์์๋ค. ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋๋ ผ๋ฌธ์์๋์์ 1918๋ 9์๋ถํฐ์ธํ๋ฃจ์์๊ฐ์ ํํ๊ธฐ์์ํ์ผ๋ฉฐ์ธ๊ตฌ์ 25~50% ๊ฐ์ดํ๋์์๊ฒ์ผ๋ก์ถ์ ํ๊ณ ์๋ค. ๋ฌผ๋ก ์ด๋์ญํ์กฐ์ฌ๋ฅผํตํ๊ณผํ์ ์ธ์์น๋์๋์ง๋ง, ๋ค๋ฅธ์๋ฃ๋ค๊ณผ๋น๊ตํด๋ณด๋ฉด์ ํ๊ทผ๊ฑฐ์๋์ถ์ ์์๋๋ค. ํ๊ตญ์์์ธํ๋ฃจ์์๋์ ํ์ 1918 ๋ 9์์ฒ์๊ฐ์ํ๋๊ธฐ์์ํ๋ค. ๊ฐ์ผ์ด์๋ฒ ๋ฆฌ์๋ฅผํตํด์ ๋ฝ์์์ ํ๋์ด์์์์์ฌํ ์ฌ์ง๋์๋๋ฏํ๋ค. ์ด์ง๋ณ์๋ถ์ชฝ์ผ๋ก๋ถํฐ์ฒ ๋์ ์๋ฐ๋ผ๋จ์ชฝ์ผ๋กํผ์ก๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋์์ธ์์ 9์ํ์์์ฒ์์ผ๋ก๊ทธ์ฆ๋ก๋ฅผ๋ณด๊ฒ๋์๋ค. 10์์ค์์ ์ด๋ฅด๊ธฐ์ ์์ ์ผ์์ต๊ณ ์กฐ์์ด๋ฅด๋ ๋ค. ์ผ๋ณธ๋น๊ตญ์ผ๋ก๋ถํฐ์ ๋ณด๋ฅผ๋ฐ์๋ฐ๊ฐ์์ด, ํ์ฌ์ ํํํ์์์ฌ๋ง์์์๋ฅผํ์ ํ๋๊ฒ์๋ถ๊ฐ๋ฅํ๋ค. ์ธ๊ตฌ์ 1/4์์ 1/2์ด๊ฐ์ผ๋์์๊ฒ์ด๋ค. ๊ต์ฌ์ํ์๋ค์์๋์๋ฐ์๋ฅ ์๋ณด์ฌ๋๋ถ๋ถ์ํ๊ต๋๋ฌธ์๋ซ์๋ค. 12) 1917๋ ๋ง๋น์์ธ๊ตฌ๊ฐ 1์ฒ7๋ฐฑ๋ง๋ช ์์ฝ๊ฐ๋ชป๋ฏธ์น๋๊ฒ์๊ธฐ์ค์ผ๋กํ๋ฉด์ฝ 400~800๋ง๋ช ์๋ฌํ๋์ดํ์๊ฐ์์๋ค๋๋ง์ด๋๋ค. ์ผ๋ณธ์์ธํ๋ฃจ์์์ดํ๋ฅ ์์ ์ฉํด๋์ต์ํ 500๋ง๋ช ์์ดํ์๊ฐ์์๋ค๊ณ ๋ณผ์์๋ค. ๋ํํ์๋ค๊ณผ๊ต์ฌ๋ค์ฌ์ด์์ ํ์ด์ฌํด์ํ๊ต์๋๋ถ๋ถ์ด๋ฌธ์๋ซ์๋ค๋์ค๋ช ์์ ์์ธต์๊ณต๋ตํ๋ 1918๋ ์ธํ๋ฃจ์์์๊ฐ์ผํน์ง์๊ทธ๋๋ก๋๋ฌ๋ธ๋ค. ์กฐ์ ์ด๋ ๋ถํต๊ณ์ฐ๋ณด 13) ๋ฅผ๋ณด๋ฉด 1918๋ ๊ฐ๋ชจ 14) ( ๆๅ ) ์์ํ์ฌ๋ง์๋ 1917๋ ์๋นํด๋๋ฐฐ์ฆ๊ฐํ์ฌ 39,689๋ช ์๋ฌํ๋ค. ์ด์๋ฃ๋ฅผ๊ทผ๊ฑฐ๋กํ๋ฉด๊ฐ๋ชจ์์ํ์กฐ์ฌ๋ง๋ฅ ์ 2.38๋ช ์ผ๋ก์ผ๋ณธ์๋นํด๋น๊ต์ ๋ฎ๋ค. ๊ทธ๋ฌ 11) S.P. James. The general statistics of Influenza in Australasia and parts of Africa and Asia. Ministry of Health. Reports on the pandemic of Influenza 1918-19. London, His Majesty's Stationery;1920. p.386. 12) F.W. Schofield, H.C. Cynn. 1919. ibid. 13) ์กฐ์ ์ด๋ ๋ถํต๊ณ์ฐ๊ฐ. ์์ธ ; ์กฐ์ ์ด๋ ๋ถ ;1918. pp.92-95. 14) ์กฐ์ ์ด๋ ๋ถํต๊ณ์ฐ๊ฐ์์์ ํต์ํ์์ฉ์ด๊ฐ์ฐ์๋ค. ๊ฐ๋ชจ ( ๆๅ ) ๋๊ฐ๊ธฐ ( ๆๆฐฃ ) ์๊ฐ์๋ง๋กํ์ํ์์์ธ๊ฐ๋ณ์ํ๋๋กํ์ฌ๋ํ์ฌ๊ฐ๋ชธ์์นจ์ ํ์ฌ์๊ธฐ๋์ง๋ณ์ด๋ค. ( ๊น๋์ผ์ธ. ๋์ํ์ฌ์ . ์์ธ ; ๊ณผํ์์ถํ์ฌ ;1990. p. 34). ์ด๊ฒ์ดํ๋์ํ์์๋งํ๋ ๊ฐ๊ธฐ ์๊ฐ์๊ฐ๋ ์ผ๋ก์ฐ์๋์งํ์ธํ ์๋์๋ค. ์ธํ๋ฃจ์์์์์ธ์ฒด๊ฐ์๋ ค์ง์ง์์๋๋น์์์ํ์์ค์ผ๋ก๋ฏธ๋ฃจ์ด์ง๋จ์๊ธฐ์ค์ด๋ช ํํ ์์์์์๊ณ ๋ คํ ๋์ด์ง๋ณ์ ๊ฐ๊ธฐ ์ ๋ ๊ฐ ์ผ๋ก๋ช ํํ๋ถ๋ฅํ๊ธฐ๋ํ๋ค๋ค. ๋ํํธํก๊ธฐ์ฆ์๊ณผ๊ณ ์ด์์๋ฐํ๋์ ์ฌ์ง๋ณ๋ค๊ณผ๊ตฌ๋ถํ๊ธฐ๋์ฉ์ดํ์ง์๋ค. ๋ค๋ง๋น์๊ธฐ๋ก๋ค์์ฐธ๊ณ ํ ๋ 1918๋ ๊ธ๊ฒฉํ์ฆ๊ฐ๋ฅผ๋ณด์ธ ๊ฐ๋ชจ ๋ก์ธํ์ฌ๋ง์๋์ผ๋ฐ๊ฐ๊ธฐ๋ณด๋ค๋๋ ๊ฐ์์ํ์ฌ๋ง์์ํฌ - 180 -
์ฒ๋ช ์ ์์ผ์ ห1918 ๋ ํ๊ตญ๋ด์ธํ๋ฃจ์์์์๊ณผ์ฐ๊ตฌํํฉ : ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์๋ ผ๋ฌธ์์ค์ฌ์ผ๋ก ๋ 1918๋ ์ธํ๋ฃจ์์๋ก์ธํ์ฌ๋ง์๋ฅผ์ดํต๊ณ์์น์์ ํ์ํฌ์๋์๋ค. ์ฐ์ , 1917 ๋ 42,209๋ช ์ผ๋ก์ง๊ณ๋์๋ํ๊ตญ์ธ์ ์ผ์ฑ์ง๋ณ์ฌ๋ง์๊ฐ 1918๋ ์๋ 139,152๋ช ์ผ๋ก 3 ๋ฐฐ์ด์์ฆ๊ฐํ๋ค. ์ดํต๊ณ๊ฐ์ด๋ค์ ์ผ์ฑ์ง๋ณ์ํฌํจํ๋์ง์ ํํ๊ฒ์์์์ผ๋ฏ๋ก์ฌ๋ฌ๊ฐ์ง๊ฐ๋ฅ์ฑ์ํ์งํด๋ณด์์ผํ๋ค. ์๋ณํต๊ณ์๋ฃ๋ฅผ๋ณด๋ฉดํ๊ตญ์ธ์ด์ฌ๋ง์์๋ 11์์๊ธ๊ฒฉํ์ฆ๊ฐํ๋ค ( ๊ทธ๋ฆผ 2). ์ด์ฌ๋ง๋ฅ ์์ฆ๊ฐ๊ฐ์ธํ๋ฃจ์์์ ํ์์ํฅ์๋ฐ์๊ฒ์์๋์๋์ง์์ฌํด๋ณผ์ฌ์ง๊ฐ์ถฉ๋ถํ๋ค. ์ฝ๋ ๋ผ๋ฑ์๋ค๋ฅธ์ ์ผ๋ณ์ ์ ์์์ฌํ ์๋์์ผ๋, ๋๋ค๋ฅธ์๋ฃ์ธํ๊ตญ๋ฐฉ์ญํต๊ณ 15) ์๋ํ๋์ฝ๋ ๋ผ์๋ํํต๊ณ์๋ฃ๋ 1918๋ ์ด์๋ 1919๋ ์๋์ ํ์๊ธฐ๋กํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ๋ฌด์๋ณด๋ค๋๊ณ์ ์ ์ผ๋ก์ฝ๋ ๋ผ์๋ํ์์ฌ์์ ์ ์น์๋ค. ์ฅํฐํธ์ค์๋์ฐฝ์ญ์์ฆ๊ฐ์ถ์ธ์์๊ธฐ๋ํ์ง๋งํญ๋ฐ์ ์ด์ง๋์์๋ค. ๋ํต๊ณ์๋ฃ์์ผ๊ด์ฑ์์์๋ ผ์ธ๋กํ๋๋ผ๋, ํ๊ตญ๋ฐฉ์ญํต๊ณ์๋ํ๋ 9๋์ ์ผ๋ณ์ฌ๋ง์์ง๊ณ๊ฐํฐ์ฆ๊ฐ๋ฅผ๋ณด์ด์ง์๋๋ฐ๋์ ์ผ์ฑ์ง๋ณ์ด๋์๋๋์ฆ๊ฐ๋ฅผ๋ณด์ธ๊ฒ์์ธํ๋ฃจ์์์ ํ์๊ทธ์์ธ์๋๊ณ ์๋ค๊ณ ํ๊ฒ ๋ค. ๋ํ๋น์ธํ๋ณ๋ฐํธํก๊ธฐ๋ณ์ผ๋ก๋ถ๋ฅ๋ํ์์์์ญ์ 1917๋ 79,183๋ช ์์ 1918๋ ์๋ 87,386๋ช ์ผ๋ก์ฝ 10% ์ ๋์ฆ๊ฐ๋ฅผ๋ณด์๋ ๋ฐ, ์ธํ๋ฃจ์์๊ฐ์ผ์ด์์์๋๋ถ๊ตฌํ๊ณ ํ๋ ด์ด๋๊ธฐํ๊ด๋ จํฉ๋ณ์ฆ์ผ๋ก์ง๋จ๋ฐ์์๊ฐ๋ฅ์ฑ์๋ฐฐ์ ํ ์์๋ค. ์ดํ์๋ค์ํฌํจ์ํค๋ฉด์ฌ๋ง๋ฅ ์๋๋์์ง๋ค ( ํ 1). ์ด์ ์ 16) ์๋งค์ผ์ ๋ณด๋ฅผ๋ฐํ์ผ๋ก๋น์์ธํ๋ฃจ์์๋ก์ธํํผํด์ํฉ์์์ธํ๋ค๋ฃจ๊ณ ์๋ค. ์ด๋ ผ๋ฌธ์๋ฐ๋ฅด๋ฉด 1918๋ 7,422,113๋ช ์์ธํ๋ฃจ์์ํ์๊ฐ์์์ผ๋ฉฐ๊ทธ์ค 139,128๋ช ์ด์ฌ๋งํ๋ค. ์ฆ, ์ธํ๋ฃจ์์๋ก์ธํ์กฐ์ฌ๋ง๋ฅ ์ 8.1๋ช ์ด๊ณ ์ธ๊ตฌ์์ฝ 40% ๊ฐ์ดํ๋์ ์ด๋ค. 1918๋ ๊ฐ์๋์ง์ญ์์์์ ํ์ฑ๊ฐ๊ธฐ์๊ทธ์๋ฐ๋ฅธํ๋ ดํ์์๋ํ์ผ๋ณธ์ธ์์ฌ๋ฃ์ ( ๅถบๅณป ) 17) ์๋ณด๊ณ ๋์ดํต๊ณ์ ์์น๊ฐ๊ณผ์ฅ๋๊ฒ์ด์๋์๋ท๋ฐ์นจํด์ค๋ค. 1918๋ ๊ฐ์๋์ง์ญ์์๋ง์กฐ์ ์ธ 448,347๋ช ์ด์ธํ๋ฃจ์์์์ดํ๋์์ผ๋ฉฐ์ด๋ก์ธํ์ฌ๋ง์๋ 5,220๋ช , ํฉ๋ณ์ฆ์ธํ๋ ด๊ณผ๊ธฐ๊ด์ง์ผ์ผ๋ก์ธํ์ฌ๋ง์๋ 2,409๋ช ์์ด๋ฅด๋ ๋ค๊ณ ํ๋๋ฐ, ๋น์๊ฐ์๋์์ธ๊ตฌ๋์กฐ์ ์ธ๋ง 1,143,402๋ช ์ผ๋ก์กฐ์ฌ๋ง๋ฅ ์ 6.7๋ช ์ผ๋ก์ถ๋ก ๋๋ค. ์ธ๊ตฌ๊ฐ๋ฐ์ง๋๋์์ง์ญ์ด๋์ธํญ์์ ํ๊ณ ์์ด์๋๊ฐ์ฆ์๋๊ฒฝ๊ธฐ๋์ง์ญ๊ณผํด์์ง์ญ์์ฌ๋ง๋ฅ ์์์ฌํ ๋์์์ด๋๋์์๊ฒ์ด๋ค. ์ผ๋ณธ์๊ฒฝ์ฐ์๋ 1918๋ ์ธํ๋ฃจ์์์ ํ์๊ณ ๋ฒ , ์ค์ฌ์นด๋ฑ์์ํผํด๊ฐ๋์ปธ๋ค. 18) ํจ์ํฌ์์์๊ฒ์ผ๋ก์๊ฐ๋๋ค. ( ์ ํฌ์, ์ ์ข ํ. ๊ฐ์ผ์งํ. ์์ธ ; ์๋ฌธ์ฌ ;1987. pp.230-234, 511-522) 15) ๆ้ฎฎ้ฒ็ซ็ตฑ่จ. ์์ธ ; ๆ้ฎฎ็ธฝ็ฃๅบ่ญฆๅๅฑ ;.1935, pp.4-7. ์ฝ๋ ๋ผ๋ 1919๋ ( ๋์ 8๋ ) ๋ค์ํ๋ฒ๋งน์๋ฅผ๋จ์ณค๋ค. 9๋์ ์ผ๋ณ์์ฝ๋ ๋ผ, ์ ๋ฆฌ, ์ฅํฐํธ์ค, ํ๋ผํฐํธ์ค, ๋์ฐฝ, ๋ฐ์งํฐํธ์ค, ์ฑํ์ด, ๋ํํ ๋ฆฌ์, ์ ํ์ฑ๋์ฒ์๋ง์ผ (epidemic cerebrospinal meningitis) ์ด๋ค. 16) ์ด์ ์. ๋งค์ผ์ ๋ณด์๋ํ๋ 3.1์ด๋์ง์ ์์ฌํ์ํฉ. ํ๊ตญ๋ ๋ฆฝ์ด๋์ฌ์ฐ๊ตฌ, 1990;4:193-220. ์ด๋ ผ๋ฌธ์๋ด์ฉ์ํ๋ผ์๊ฒฝ์ (2006 ๋ 2์ 24์ผ ) ๋ฅผํตํด๋ณด๋๋์๋ค. ๋งค์ผ์ ๋ณด๊ธฐ์ฌ๋์กฐ์ ์ด๋ ๋ถ์์๋์จ์๋ฃ๋ฅผ์ธ์ฉํ๋ค๊ณ ํ์ง๋ง, 1918๋ ์กฐ์ ์ด๋ ๋ถํต๊ณ์ฐ๋ณด์๋์ผ์นํ๋์๋ฃ๊ฐ์๋ค. 17) ๅถบๅณป. ๆฑๅ้ใๆผใฑใซ๏ง่กๆงๆๆฐฃใไนใๅ็ผใปใซ่บ็ใ๏งถๅบ็่งๅฏ. ๆ้ฎฎ้ซๅญธๆ่ช 1919;24:30-50. - 181 -
้ซๅฒๅญธ์ 16 ๊ถ์ 2 ํธ ( ํต๊ถ์ 31 ํธ ) 177-191, 2007 ๋ 12 ์ ํ 1. 1915-1919๋ ๊ฐ๊ธฐ๋ฐ๊ด๋ จ์ง๋ณ์ผ๋ก์ธํ์ฌ๋ง์์ ๊ตฌ๋ถ ๊ฐ๋ชจ ( ๊ฐ๊ธฐ ) ๋น์ธํ๋ณ ํธํก๊ธฐ๋ณ 9๋์ ์ผ๋ณ * ์ ์ผ์ฑ๋ณ ์ด์ฌ๋ง์ 1915๋ 21,890 9,624 50,754 1,041 32,415 336,936 1916๋ 20,864 10,462 59,905 2,198 43,047 363,529 1917๋ 19,578 10,910 68,273 1,266 42,209 402,709 1918๋ 39,689 12,025 75,361 1,317 139,152 515,243 1919๋ 22,915 8,084 48,658 13,599 92,338 374,507 ( ์กฐ์ ์ด๋ ๋ถํต๊ณ์ฐ๋ณด 1919:94-95, * ์กฐ์ ๋ฐฉ์ญํต๊ณ 1934:6-7) ๊ทธ๋ฆผ 2. 1917-1919 ๋ ์๋ณ์กฐ์ ์ธ์ฌ๋ง์์ ( ์กฐ์ ์ด๋ ๋ถํต๊ณ์ฐ๋ณด 1918;101) ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋ํ๊ตญ๋ด์ธํ๋ฃจ์์๊ฐ์ ๋ฝ์ผ๋ก๋ถํฐ์๋ฒ ๋ฆฌ์๋ฅผ๊ฑฐ์ณ์ ์ ๋์์๊ฒ์ด๋ผ๊ณ ํ์ ํ๊ณ ์์ง๋ง, ๋น์์ธํ๋ฃจ์์์ ํ์๊ทผ์์ง์๋ํด์๋์์ง๋๋ ผ๋์์ฌ์ง๊ฐ๋จ์์๋๋ฏํ๋ค. ํผํด์ํฉ๊ทผ๊ฑฐ์๋ฃ๋ฅผํตํด์ธ๋๋๋ค๋ฅธ์์์์ง์ญ์๋นํด์ค๊ตญ์ํผํด๊ฐ์ฝํ๋ค๊ณ ์ฃผ์ฅํ๋ํ์๋ค์์ธํ๋ฃจ์์๊ฐ์ด๋ฏธ 1918๋ ์ ํ์ ์์ค๊ตญ์์๋ฐ์ํ์ฌ์ด๋์ ๋์ง๋จ๋ฉด์ญ์ดํ์ฑ๋ํ์๋ค๊ณ ๋งํ๋ค. ๊ฑฐ์, ๋ผ์ง๋ฑ์์ธ๊ฐ๊ณผ๊ฐ๊น์ด์ํค์ฐ๋์ค๊ตญ๋จ๋ถ์๋์ ์์์ผ๋ก๋ณผ๋, ๋ผ์ง๊ฐ์ผ์ข ์๋ฐ์ด๋ฌ์คํผํฉ์์ฃผ (mixing vessel) ๋ก์์ฉํด์ฌ๋์๊ฒ์น๋ช ์ ์ธ์๋ก์ด๋ฐ์ด๋ฌ์ค๋ฅผ๋ง๋ค์ด๋๋ค๋๊ฒ์ด๋ค. ์ด๋ค์ด 1916-1917๋ ์์๊ตญ์์๋ฐ์ํ๋์ธํ๋ฃจ์์์๋ฐ์์ง์์ 18) G.W. Rice, E. Palmer, 1993. ibid. - 182 -
์ฒ๋ช ์ ์์ผ์ ห1918 ๋ ํ๊ตญ๋ด์ธํ๋ฃจ์์์์๊ณผ์ฐ๊ตฌํํฉ : ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์๋ ผ๋ฌธ์์ค์ฌ์ผ๋ก 10km๋ฐ์๋จ์ด์ง์ง์์๊ณณ์์ ์ฐฉํ๋ค๋์ฌ์ค์ด์ ๋ฝ์์์์ ํ์ด 1914-1918๋ ๋น์์ค๊ตญ๋ ธ๋์๋ค์ํตํด์์๋์๋ค๋์ฆ๊ฑฐ๋ก์ ์๋๋ค. 19) ๊ทธ๋ ๋ค๋ฉด์ค๊ตญ๊ณผ๊ต์ญ์ด์ฆ๊ณ ์์น์์ผ๋ก๊ฐ๊น์ดํ๊ตญ์๊ฒฝ์ฐ๋น์ทํ์์์๋ณด์์์๋์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ํ๊ตญ์ด๋์ผ๋ณธ์ํผํด์ํฉ์ผ๋ก๋ณผ๋, ์ค๊ตญ์ํผํด๊ฐํน๋ณํ๋ฏธ๋ฏธํ์ผ๋ฆฌ๋ผ๋ํ์ ์๋ด๋ฆด์๋์๋ค. ์คํ๋ ค์ ๋ขฐ์ฑ์ด๋ถ์กฑํ๋ณด๊ณ ์๋ฃ๋๋๋ฝ๋์๋ฃ๋ค๋ก์ธํด์ดํ๋ฅ ์ด๋์ฌ๋ง๋ฅ ์ด๋ฎ๊ฒ๋ํ๋ฌ์๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด๋๋ค. ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋ ์์์ ์ด์ง๋ชปํ๋์์์ํํ๊ฒฝ (insanitary conditions of oriental life) ์ดํ๊ตญ๋ด์ธํ๋ฃจ์์์ ํ์์ ํ์์ผฐ๋ค ๋ผ๋์ธ๊ธ์๋ง๋ถ์ด๊ณ ์์ผ๋์ ๋ฝ๊ณผ๋ฏธ๊ตญ์ํผํด์ํฉ์ดํ๊ตญ๋ณด๋ค์ฌํ๋์ฌ์ค์๊ณ ๋ คํด๋ณด๋ฉด, ์ด๋์ง๋ณ์ ํ์๋ํ๊ณผํ์ ์ธ์๊ฒฌ์ด๋ผ๊ณ ๋ณด๊ธฐ์ด๋ ต๋ค. ๋์์ผ๋ณด๊ธฐ์ฌ๋ฅผ๋ณด๋ฉด์ธํ๋ฃจ์์์ ํ์ด์๊ทธ๋ฌ๋ 1920๋ ๊ณผ 1921๋ ์๋์ผ๋ณธ์์๋์๋นํ์ฌํ์์์๋ณด์๋๊ฒ๊ฐ๋ค. ํ๊ตญ์์๋ 1918๋ ์ ํ๋งํผ์น๋ช ์ ์ด์ง๋์์ง๋ง๊ทธ์ดํ์๋งค๋ ๊ฒจ์ธ์ด๋ฉด์ธํ๋ฃจ์์๊ฐ๋ฐ์ํด์๋นํํผํด๋ฅผ์๊ฒผ๋๊ฒ์ผ๋ก๋ณด์ธ๋ค. 20) ์ผ๋ณธ์ๆฏๆๅฐ็พ๋ ๊ฐ์๋ฅ ์์ผ๋ณธ๊ฐ์ง์๊ฐ๊ตฐ๋์๋์๋ชป ๋ ฌํ์ผ์ง๋์ผ์์ด ๋ก์ผ์๋ง ์งํ์์ด์๊ฐ์ค๋ก์ด ์ญ์น ๋งํ ์ณ์ผ ๊ตฌ์ญ๊ตฌ์ธ์๋ฌํ๊ณ ์ฌ๋ง์๊ฐ์ญ๋ง๊ตฌ์ณ์ค ์ด์ญ์ฌ์ธ์๋ฌํ์ธ์๊ฐ์ฌ๋จ์์๋ ์ญ์ด์์ด ์ง์ํ์์๊ฐ์ผ๋ง์ก์ณ์ด ์ผ์ญ์ค์ธ์ค์ฌ๋ง์๊ฐ์ผ์ณ์น ๋ฐฑ์ก์ญ์ด๋ช ์๋ฌํ์ฟ๋๋ผ. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์กฐ์ ์์์๋๋จ์ด์ญ์ฌ๋จ๊ณผ์ญ๊ตฌ์ฌ๋จ์๋ํ์์ด์๊ฐ์ด์ณ์ผ ์น ์ญ์ผ๋ช ์ฆ์ฌ๋ง์๊ฐ์ฌ์ญ๊ตฌ๋ช ์๋ฌํ์ฟ๋ค๋๋ผ. 21) ์ผ๊ฐ์์๋ง๋ช ์กฐ์ ์ ผ๋์๋ฐ ํ๋๊ฐ๊ธํ์์ง๊ธ๋ถํฐ์ผ๋ ์ ์์ข ์๋์กฐ์ ์์๋ณด์ง๋ชปํ๋ ์ด์์ค๋ฌ์ด๊ฐ๊ธ๊ฐ๋์๋ค๋์ด๊ทธํด์ด๊ฐ์๋ถํฐ์์ํ์ผ์กฐ์ ์์๋๊ทธ๊ฐ๊ธ๋ก์ธํ์ผ์ฌ๋งํ์ฌ๋์ด์๋ง๋ช ์๋ฌํ์ผํ์ฐธ์ฐธ์์์ด๋ฅธํ๋ก๋ ๊ทธ๋ฌ๋๊ธ๋ ์๋์ฆ์ธ๊ฐ๊ทธ๋ค์ง์ฌํ์ง๋์๋ํ๋๊ฐํน์ฌ๋งํ๋์ฌ๋๋ค์ด์๋๋ชจ์์ธ์ฆ์ผ๋ฐ์์ฃผ์ํ๋๊ฒ์ดํ์ํ๋ค๊ณ ๋์์๊ณผ์์๋๋งํ๋๋ผ. 22) ์ ํ์ฑ๊ฐ๊ธฐํ์์์ ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค ์๋ถ๋ฆฌ๋์ ํ์คํด๋ฅด์์ฝํ์์ํด๊ตฌ์ฒดํ๋ ์ธ๊ท ์ค (germ theory) ์์ํฅ์ผ๋ก 20์ธ๊ธฐ์ด๊ณผํ์๋ค์๋ชจ๋ ์ ์ผ๋ณ์ ์์ธ์ฒด (the causal agent of a disease) ๋ฅผ์ฐพ๋์ผ์์ด์คํ๊ณ ์์๋ค. ๋ฐ์ด๋ฌ์ค์์กด์ฌ๋ฅผ์์์์๋ 19) C. Langford. Did the 1918-19 Influenza Pandemic Originate in China? Population and development Review 2005;31(3):473-505. 20) ์ ๋ฌธ๊ธฐ์ฌ์์์ดํ์์ ํ์ด์ธํ๋ฃจ์์์์ ํ์ด์๋์งํน์์ผ๋ฐ๊ฐ๊ธฐ์๋์ง๊ตฌ๋ถํ๊ธฐ๋ํ๋ค๋ค. ๋น์์ ํ์๊ฒช์๋๋์ค๊ณผ์ ๋ถ๊ธฐ๊ด์ 3 ๋ ๊ฐ์ ์ ํ์ฑ๋ ๊ฐ ์๊ฐ์์ง๋ณ์ผ๋ก์ธ์ํ๋๊ฒ์ผ๋ก๋ณด์์ง๋ค. ( ๊ฐ์ฃผ 14) ์ฐธ์กฐ ) 21) ์ผ๋ณธ์ๆฏๆๅฐ็พ. ๋์์ผ๋ณด 1920๋ 4์ 18์ผ. 22) ์ผ๊ฐ์์๋ง๋ช , ์กฐ์ ์ ผ๋์๋ฐ ํ๋๊ฐ๊ธํ์. ๋์์ผ๋ณด 1921๋ 12์ 26์ผ. - 183 -
้ซๅฒๅญธ์ 16 ๊ถ์ 2 ํธ ( ํต๊ถ์ 31 ํธ ) 177-191, 2007 ๋ 12 ์ ๋น์, ์ธํ๋ฃจ์์์์์ธ์ฒด๋ก์ ๊ธฐ๋๊ฒ์๋ฐ๋ก ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค (Pfeiffer s bacillus, Influenza bacillus) ์ด๋ค. ์ด๋ 1892๋ ์ด๊ท ์๋ฐ๊ฒฌํ๋ ์ผ๊ณผํ์ํ์ดํผ (Richard E. Pfeiffer) ์์ด๋ฆ์๋ด๊ฒ์ด๋ค. ์ธํ๋ฃจ์์์์์ธ์ฒด์๋ํ๋ณด๊ณ ๋์ ์ธ๊ณ์๊ณผํ์๋ค์๊ฒ๊ณงํ์ฅ์์ผ์ผ์ผฐ๋ค. ๊ฐ์ํด 2์๋ฏธ๊ตญ์ฌ์ด์ธ์ค์ง๋์ฝํ (Robert Koch) ๊ฐ์ด๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ์ธ์ฆํ๋ค๋์ฌ์ค๊ณผํจ๊ปํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค์๋ฐ๊ฒฌ์์ ํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, 4์์๋์ข๋์์ธํ๊ฒ์ด์ธํ๋ฃจ์์์์ธ๊ท ์๋ํด๋ค๋ค๋ค. 23) ๊ทธ๋ฌ๋๊ณง์ด๋ฐ๊ฒฌ์์ด์๋ฅผ์ ๊ธฐํ๋๊ณผํ์๋ค์ด๋ ผ๋ฌธ์๋ฐํํ๋ค. ์ฝํ์๊ฐ์ค ์๋ฐ๋ฅด๋ฉดํน์ ์ง๋ณ์์ผ์ผํค๋๋ณ์์ฒด๋๋ณ์๊ฑธ๋ฆฐ๋๋ฌผ์์๋ํญ์์กด์ฌํ๊ณ , ์ฒด์ธ์์๋์์๋ฐฐ์ํ ์์์์๋ฌผ๋ก , ๊ฐ์์ฑ์๋๋๋ฌผ์์ฌ์ ์ข ํด์๋ค์๋์ผํ์ง๋ณ์์ผ์ผํฌ์์์ด์ผํ๋ค. ๋ํ์ด์คํ๋๋ฌผ๋ก๋ถํฐ๋ถ๋ฆฌ๋๋ณ์์ฒด๋์ ์ข ํ๋ณ์์ฒด์์ผ์นํด์ผํ๋ค. 24) ํ์ง๋งํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๋์ด๋ฐ์กฐ๊ฑด๋ค์ํญ์๋ง์กฑ ์ํค์ง๋๋ชปํ๋ค. ๋ฌด์๋ณด๋ค๋์ธํ๋ฃจ์์๊ฐ์ผ์์์ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๋ฅผ๋ถ๋ฆฌํด๋ด๋ํ๋ฅ ์ด๋๋ฌด๋ฎ์๋ค. ํ์ดํผ์์ ๋ํ์์ํ์ก์์๋๊ท ์๋ถ๋ฆฌํ๋๋ฐ์คํจํ๋ฐ์๋ค. ๋ค์์๊ณผํ์๋ค์ด์คํ๋ ค์ธํ๋ฃจ์์๋ฐ์ด๋ฌ์ค์ฆ, ์ฌ๊ณผ๋๋๋ฐ์ด๋ฌ์ค (filterable virus) 25) ๊ฐ๊ทธ์์ธ์ฒด๋ผ๊ณ ์ฃผ์ฅํ๋ค. ๋ํ์ธํ๋ฃจ์์์์์ธ์ฒด๋๋ฐ๋ก์๊ณ ํ๋ ด๊ท (pneumococci) ์ด๋์ฐ์๊ตฌ๊ท (streptococci) ํน์ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๋ฑ์ผ๋ก์ธํ 2์ฐจ๊ฐ์ผ ์์ํด์ฌํํ๋ ด๋ฐ๊ธฐ๊ด์ง์ผ์ฆ์์์ผ์ผํฌ์์๋ค๋์๊ฒฌ์ดํฝ๋ฐฐํ๋ค. 1920๋ ์๊ตญ๋ณด๊ฑด์ฑ์์ธํ๋ฃจ์์๋ณด๊ณ ์์๋๊ฐ์์๋ฅผ๋ค์ด ์ฌ๊ณผ๋๋๋ฐ์ด๋ฌ์ค ๊ฐ์ธํ๋ฃจ์์์์์ธ์ฒด์ผ์์๋ค๊ณ ๊ฐ์กฐํ๋ค. 26) ๊ทธ๋ผ์๋๋ถ๊ตฌํ๊ณ 1892๋ ๋ถํฐ 1918๋ ์ธํ๋ฃจ์์๋์ ํ๋น์๊น์ง์ดํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๊ฐ์ธํ๋ฃจ์์์ ํ์์์ธ์ฒด์ธ์งํน์๋ค๋ฅธ์์ธ์ฒด๊ฐ์๋์ง์๋ํด์์ ์๊ฒ๋ต์์ค์์๋์ฌ๋์์์๋ค. 1918-1919๋ ์ธํ๋ฃจ์์๋์ ํ์ดํ๋ก๋ 10๋ ๊ฐ์์ธํ๋ฃจ์ 23) A. MacDonald. Confermation of the discovery of the influenza bacillus. Science 1892;19(472):100 G.H. Nuttall. The bacillus of Influenza. Science 1892;19(478):193-194. 24) R.Koch. The Etiology of tuberculosis. In : Milestones in Microbiology. Ed. T. Brock. Englewood Cliff;Prentice-Hall INC.; 1961. pp.116-118. 25) ๋ฌผ๋ก ์ฌ๊ธฐ์๋ฐ์ด๋ฌ์ค๋๋ฐ์ด๋ฌ์ค์ด์์์ถฉ์คํ์๋ฏธ์ธ ๋ณ์์ผ์ผํค๋์์ธ ( ๋ ์ ) ์ฆ, Materies morbis์๋ป์ผ๋ก์ธ๊ท ๊ณผ๊ตฌ๋ณ์์ด์ฐ์๋ค. ์ธ๊ท ์๊ฑธ๋ฌ๋ด๋ํํฐ๋ฅผํต๊ณผํ๋๋งค์ฐ์์๋ณ์์ฒด๋ก์์๋ฐ์ด๋ฌ์ค์์กด์ฌ๋ 1898๋ ๋ขฐํ๋ฌ์ํ๋ก์ฌ์๊ตฌ์ ์ญ์์ ํ์๊ดํ์ฐ๊ตฌ (F.Loeffler and P.Frosch. Berichte der Kommission zur Erforschung der Maul und Klaunseuche bei dem Institut für Infektionskrankheiten in Berlin. Zentralblatt für Bakteriologie, Parasitenkunde und Infektionskrankheiten. Part I, 1898;23: 371-391) ์ 1898๋ ๋ฒ ์ด์ ๋ฆฐํฌ์๋ด๋ฐฐ์์๋ชจ์์ดํฌ๋ณ์ฐ๊ตฌ (M.W. Beijerinck ; Über ein Contagium vivum fluidum als Ursache der Fleckenkrankheit der Tabaksblätter. Verhandelingen der Koninklyke akademie van Wetternschappen te Amsterdam. 1898;65: 3-21) ๋ฅผํตํด์๋ ค์ง๊ธฐ์์ํ์ง๋ง, ์์ง๋ฐ์ด๋ฌ์ค๋ผ๋์ฉ์ด๊ฐํ์ฌ์์๋ฏธ๋ก์ฐ์ด๊ณ ์์ง๋๋ชปํ๋ค. 26) F.W. Andrews. The Bacteriology of Influenza. Ministry of Health. Reports on the pandemic of Influenza 1918-19. London, His Majesty's Stationery;1920. pp.110-125 - 184 -
์ฒ๋ช ์ ์์ผ์ ห1918 ๋ ํ๊ตญ๋ด์ธํ๋ฃจ์์์์๊ณผ์ฐ๊ตฌํํฉ : ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์๋ ผ๋ฌธ์์ค์ฌ์ผ๋ก ์์์์ธ์ฒด๋์ฌ์ ํ์ธ๊ท ํ๊ณ์๋ง๋ง์๋ ผ์๊ฑฐ๋ฆฌ์์๊ฒ์ด๋ค. ์ค์ ๋ก๋ฐ์ด๋ฌ์ค์์ค์ฒด๊ฐ์๋ ค์ง๊ฒ์ 1931๋ ์ดํ์์ผ์ด๋ค. 27) ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๋์ธํ๋ฃจ์์๋ฐ์ด๋ฌ์ค์๋๋ณ๋๋ก Haemophilus influenzae๋ก๊ท๋ช ๋์๋ค. 28) ์ด๋ณ์์ฑ์ธ๊ท ์๋ณํ๋ฅผ๋ํ๋ด์ง์๊ณ ์ธ๊ฐ์ํธํก๊ธฐ์์์ฌํ๋ค๊ฐ๋ฐ์ด๋ฌ์ค๊ฐ์ผ๋ฑ์๊ณ๊ธฐ๋ก์ง๋ณ์์ผ์ผํฌ์์๋ค. ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์๋ ผ๋ฌธ์๋์ธ๊ท ํ์๋ก์๊ฐ์๊ณ ๋ฏผ์ด๋ฌป์ด๋๋ค. ๊ทธ๋๋น์์๋ค๋ฅธ์ธ๊ท ํ์๋ค๊ณผ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก์ฝํ์๊ฐ์ค์์ ๊ฐํด์ฐ๊ตฌ๋ฅผํผ์ณ๋๊ฐ๋ค. ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์์์์ฆ๋ก๋ณด๊ณ ์๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ์์ธ์ง์ญ์์์ธํ๋ฃจ์์์์ดํ๋์ฌ๋๋ค์ 40~41 ์๊ณ ์ด๊ณผ๋ํต, ์ฌ์ง์ํต์ฆ์๋น๋กฏํด๊ธฐ๊ด์ง์ผ, ๊ธฐ๊ด์ง์ฑํ๋ ด, ์ฌ๋ถ์ ๋ฑ์ ํ์ ์ธ์ฆ์์๋ณด์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋์ ํ์ ์ธ์ฆ์ธ๋ฅผ๋ณด์ด๋ 7 ๋ช ์ํ์์ํ์ก์์๋ชจ๋ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๋ฐฐ์์์คํจํ๋ค. 14๋ช ์ํ์์์์ฑ์ทจํ๊ฐ๋ด์ํ์ก๋ฐฐ์ง์์๋ฐฐ์ํ์๋, ๊ธ์ฑ์ฆ์์๋ณด์ธ 3๋ช ์์๋งํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๋ฅผ๋ฐฐ์ํด๋ผ์์์๋ค. ๋ค๋ฅธ 11๋ช ์ํ์๋ค์์๋๋ณตํฉ์ ์ผ๋กํ๋ ด๊ท ๊ณผ์ฐ์๊ตฌ๊ท ๋ฑ์ด๋ฐฐ์๋์๋ค. ๋ํ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋๋ฐฑ์ ์ ์กฐ๋ฅผ์ํด๋ชจ๋ 20๋ช ์์ ํ์ฑ๊ฐ๊ธฐํ์๋ก๋ถํฐ๊ฐ๋ด์๋ชจ์๋๋ฐ, ๊ทธ์ค 8๋ช ์๊ฐ๋ด์์๋งํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๋ฅผ๋ถ๋ฆฌํด๋ผ์์์๋ค. ์ด๋คํ์๋ค์๋ชจ๋์ ํ์ ์ธ์ธํ๋ฃจ์์์ฆ์ธ๋ฅผ๋ณด์๋ค. ๋ช๊ฐ์๊ฐ๋ง์ฑ๊ธฐ๊ด์ง์ผ์์๊ณ ์์๋ํํ์ (case D) ์๊ฒฝ์ฐ์ธํ๋ฃจ์์์ฆ์ธ๋ฅผ๋ณด์ด๊ธฐ์ ์ํ์์๊ฐ๋ด์์ ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค ๊ฐ๋ฐ๊ฒฌ๋์๋ค. ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์๋ถ์์๋ฐ๋ฅด๋ฉด, ์ดํ์๋์ด๋ฏธ์ธํ๋ฃจ์์๋ฐ์ค๋ฌ์ค๋ฅผ๋ณด์ ํ๊ณ ์๋ค๊ฐ๋ฐฑ์ ์ ์ข ์ผ๋ก์ธํด๊ฐ์ผ์ด์ผ์ด๋์์ง๋ณ์์์์ ์ด๋ค. ๊ทธ๋ ๋ค๋ฉด์ธํ๋ฃจ์์๋์ด๋ค๋ค๋ฅธ๋ณ์ธ์ฒด (1์ฐจ์์ธ์ฒด ) ๊ฐ์๊ณ ์ด์์ธ์ฒด๊ฐํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๋ํ๋ ด๊ท ์๋๋ฐํ ๊ฒฝ์ฐ์ฆ์์ดํ์ ํ๊ฒ๋ํ๋๊ธฐ๋๋ฌธ์์ด๊ท ๋ค์ดํ์์์๋ถ๋ฆฌ๋๋ํ๋ฅ ์ด๋์๊ฒ์์๋๊น? ์ด๋์์์ ๊ด์ฐฐ๊ณผ์คํ์๊ฑฐ์ณ๋ด๋ฆด์์๋์ณ์๊ฒฐ๋ก ์ด๋ค. ๊ทธ๋๋ ผ๋ฌธ์์ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๊ฐ์ธํ๋ฃจ์์์์์ธ์ฒด๋ผ๋์๊ฒฌ์๋ํด๋ถ์ ์ ์ธ, ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ธ์ ์ ์ธ๋ถ์์๋ชจ๋์ ์ํ๋ค. ์ด์ง๋ณ์๊ฐ์ผ์ฑ์๋งค์ฐ๋์ง๋ง, ๊ฐ์ผ์์๊ฐ๋ด์์๋ฐ๊ฒฌ๋๋๊ท ์์์ด๋๋ฌด์ ๋ค๋์ , ๊ฐ์ผ์์ค์์์ด๊ท ์ด๋ฐ๊ฒฌ๋๋ํ๋ฅ ์ด๋๋ฌด๋ฎ๋ค๋์ , ์ด์ง๋ณ์ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค์์ด๋ฏธ๊ฐ์ผ๋์ด์๋์ฌ๋์๊ฒ๋๋ํ๋๋ค๋์ , ๊ท ์ด๋ถ๋ฆฌ๋์ ๋๊ฒฝ์ฐ๋ฅผ์ ์ธํ๊ณ ํญ์ฒด๊ฐ๋ฐ๊ฒฌ๋์ง์๋๋ค๋์ ์ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๊ฐ์์ธ๊ท ์ด์๋์๋ณด์ฌ์ฃผ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋์ด๊ท ์ด๊ทธ๋๋ง๋ค๋ฅธ์ธ๊ท ๋ค์๋นํด์ ํ์ฑ๊ฐ๊ธฐํ์์์๊ฐ์ฅ๋ฐ๊ฒฌ๋น๋๊ฐ๋๋ค๋๊ฒ์ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค์๋ํ๊ธ์ ์ ์ธ์ฆ๊ฑฐ๊ฐ๋๋ค. ์ฌ๊ณผ๋๋๋ฐ์ด๋ฌ์ค ๋ฅผ์ง์งํ๋์ฆ๊ฑฐ๊ฐ์ถฉ๋ถํ์ง์๋ค๋์ ์ญ์์ธํ๋ฃจ์์์์ธ์ฒด๋ก์์ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค 27) R.E. Shope. The Etiology of Swine Influenza. Science, 1931;73(1886):214-213. 28) Tognotii๋ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค์์๋๋ช ๋ฐฑํ๊ณผํ์ ์ฆ๊ฑฐ๋ฅผ๋ฐํ์ผ๋กํ๋ฐ๋ฐ์๋๋ถ๊ตฌํ๊ณ ํ๊ณ์๊ถ์์๋๋ ค์ํ๋ฐ์ ์ด์ ํด๋์๋ผ๊ณ ์ง์ ํ๊ณ ์๋ค. (E. Tognotti. Scientific Triumphalism and Learning from Facts: Bacteriology and the Spanish Flu Challenge of 1918. The Journal of the Society for the Social History of Medicine 2003;16(1):97-110. - 185 -
้ซๅฒๅญธ์ 16 ๊ถ์ 2 ํธ ( ํต๊ถ์ 31 ํธ ) 177-191, 2007 ๋ 12 ์ ์์กด์ฌ๋ฅผ๋ฌด์ํ ์์๊ฒ๋ง๋ค์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๊ฐ์ธํ๋ฃจ์์์์์ธ์ฒด๋ผ๋๊ฐ์ค๋ณด๋ค 1์ฐจ์์ธ์ฒด๋ก์์ ์ฌ๊ณผ๋๋๋ฐ์ด๋ฌ์ค ์์กด์ฌ๋ฅผ๋์ง์งํ๊ณ ์์๋๊ฒ์ผ๋ก๋ณด์ธ๋ค. ๊ทธ์ฆ๊ฑฐ๋ก๋ผ์ง์ฝ๋ ๋ผ (hog cholera, swine fever) ๋ฅผ์ธ๊ธํ๊ณ ์๋ค. ์ฒ์์ Bacillus suipestifer๋ B. choleraesuis๊ฐ๋ผ์ง์ฝ๋ ๋ผ์์์ธ๊ท ์ผ๋ก์๋ชป์๋ ค์ก๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋์ด์ง๋ณ์์์ธ์ฒด๋๋ผ์ง์ฝ๋ ๋ผ๋ฐ์ด๋ฌ์ค (Classic Swine Fever Virus) ์ด๋ค. ๋ฐ์ด๋ฌ์ค์์ค์ฒด๋ฅผ๋ชฐ๋๋๊ทธ๋น์์๋๊ณผํ์๋ค์์ด ์ฌ๊ณผ๋๋๋ฐ์ด๋ฌ์ค ๊ฐ์ง๋ณ์์ง์ ์ ์ธ์์ธ์ด๋ผ๋์ฌ์ค์๋ฐํ๋๊ณ , ์ธํ๋ฃจ์์์์๋๊ฐ์๊ฒฐ๋ก ์ด๋์ถ๋ ์์์๋ค. 29) ์ธํ๋ฃจ์์์ ํ์คํ๋ฐ๊ฐ์์ฑ๋๋ฌผ์ ์ข ์ธํ๋ฃจ์์์์์ธ๊ท ์ผ๋ก์์ด ์ฌ๊ณผ๋๋๋ฐ์ด๋ฌ์ค ์๋ํ๋ช ํํ์ฆ๊ฑฐ๋ฅผ์ฃผ์ง๋๋ชปํ์ง๋ง, ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋๋ช๊ฑด์์์์คํ์์ํํ๋ค. ์ฐ์ ํ์ฐํ์ธํ๋ฃจ์์์ฆ์์๋ณด์ด๋ํ์๋๋ช ์ํ์ก์์ฒ๋ฆฌํด์๋ฒํฌํ ํธ (Berkefeld N) ํํฐ๋ก์ฌ๊ณผํ์ก์๊ฐ๊ฐ 1ml ์ฉํ๋ช ์ํ๊ตญ์ธ์์ฌ์๊ฒ์ ์ข ํ๋ค. ์ฆ์์ด๋ฐํ๋๊ณ 24์๊ฐ์ ๋์ง๋ํ๊ตญ์ธ๋ค์๊ฒ์์ฑ์ทจํ์ฌ๊ณผํ์ง์์ํ์ก๋ํํผํฉํ์ฌ๋ค๋ฅธํ๋ช ์ํ๊ตญ์ธ๊ณผ์ค์ฝํ๋ (Senior author) ์ค์ค๋ก์๊ฒ์ ์ข ํ๋ค. ์ฌ๊ณผํํ์ก์์ ์ข ํํ๊ตญ์ธ์์ฌ๋์ ์ข 3์ผ์งธ๋๋๋ ์์ธํ๋ฃจ์์์ฆ์ธ๋ฅผ๋ณด์ด๊ธฐ์์ํ๋ค. ์ฌ๊ณผํ์ง์์ํ์ก์์ ์ข ๋ฐ์ ์ค์ฝํ๋์์ ์๊ฒ๋ 48์๊ฐ๋ด์์ฆ์์ด๋ํ๋๊ธฐ์์ํ์ง๋ง๊ทน์ฌํ์ง๋์์๋ค. ํ๊ตญ์ธ์์ฌ๋ํ์ ์ฆ์ผ๋ก๊ธ์ฑ๊ธฐ๊ด์ง์ผ์์์์ผ๋๊ทธ๋ถ๋น๋ฌผ์์๋ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๊ฐ๊ฒ์ถ๋์ง์์๋ค. ์ฌ๊ณผ๋์ง์์ํ์ก์์ ์ข ํ๋ค๋ฅธํ๊ตญ์ธ์์ ์ข ์ง์ ์์ธํ๋ฃจ์์์์ํ๋ณต๋ํ์๋๋ฐ, ๊ทธ์๊ฒ์๋์ด๋ค์ฆ์๋๋ํ๋์ง์์๋ค. ๋ค๋ฅธ์คํ์์์ธํ๋ฃจ์์์๊ฑธ๋ฆฌ์ง์์๋๋ช ์ํ์์๊ฒ์ฌ๊ณผํํ์ก์์ ์ข ํ์ง๋ง์๋ฌด๋ฐ์ฆ์๋๋ํ๋ด์ง์์๋ค. ํ์์๊ฐ๋ด์ผ๋ก๋ถํฐ์ป์๊ท ์ก์๋ฐฐ์ํ์ฌ๋๋ช ์๊ฑด๊ฐํํ์์๊ฒ์ ์ข ํ์๊ณ ์ ์ข ํ 45๋ถ๋ง์์ฆ์์ด๋ํ๋๊ธฐ์์ํ๋ค. ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋์ด์ฆ์์ด๊ธ์ฑ๋ ํ์ฆ (acute toxemia) ์์ํด์ ๋ฐ๋๊ฒ์ผ๋ก์๊ฐํ๋ค. ๊ทธ๋ค์์ฆ์์์ ์ง์ ์ผ๋ก์ฆ์๋ค์๊ณ 6์๊ฐ์ ๋ํ์๋ํ๋ณต๋์๋ค. ์ด์คํ์์ฐ์ธ๊ฐ๋ด์์๋ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๊ฐ๋ฐ๊ฒฌ๋์ง์์๋ค. 30) ๋น์์๋๋ฐ์ด๋ฌ์ค์คํ์์ค์ด์๋ฒฝํ๊ฒ๊ฐ์ถฐ์ง๊ฑฐ๋ํ์๋์คํ์๋ค์ด๊ฒฉ๋ฆฌ๋์ํ๊ฐ์๋์๊ธฐ๋๋ฌธ์, ์ฃผ์ฌํํ์์ํ์ก์์์์ธ์ฒด๊ฐ์กด์ฌํ๋๊ฐ์๋์๊ด์์ด์์ฐ๊ฐ์ผ์์ํ์ด์ปธ๋ค. ์คํ์ด๋งค์ฐ์ ํ์ ์ด๊ณ , ์คํ์์ฐธ์ฌํ๋ชจ๋ ์ฌ๋๋ค์์คํ์ ์ด๋์คํ์ค์๋๋ฐ์ด๋ฌ์ค์๋ ธ์ถ๋ ์์๊ธฐ๋๋ฌธ์์คํ๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ์์ฐ๊ฐ์ผ์ผ๋ก์ธํด์๊ณก๋ ์์๋ค๋๊ฒ์๋น์์์ํ๋์๋๋ง์์ฐ๊ตฌ๋ค์ด๊ฐ์ง๊ณ ์๋๋ฌธ์ ์ ์ด์๋ค. ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋์ด์คํ๋ค์ํ๊ณ์ ์๋ํด์ธ์งํ๊ณ ์์์ผ๋ฉฐ, ์คํ๊ฒฐ๊ณผ์ํ์์ ์ธํ๋๋ฅผ๋ณด์๋ค. ๋ค๋ง์คํ์ ์ธํ๋ฃจ 29) R.E. Shope. Influenza, History, Epidemiology, and Speculation. Public Health Report, 1958;73(2):165-179. 30) F.W. Schofield and H.C. Cynn. 1919. ibid. - 186 -
์ฒ๋ช ์ ์์ผ์ ห1918 ๋ ํ๊ตญ๋ด์ธํ๋ฃจ์์์์๊ณผ์ฐ๊ตฌํํฉ : ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์๋ ผ๋ฌธ์์ค์ฌ์ผ๋ก ์์์์ํ๋ณตํํ๊ตญ์ธ์์ฌ์๊ฒฝ์ฐ๋ํ์ก๋ด์์ถฉ๋ถํํญ์ฒด๊ฐ์กด์ฌํ์์๊ฒ์ผ๋ก์ถ์ธก๋๋ค. ๊ฐ๋ด์์์ป์๊ท ์ก์๋๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก๋ฐ์ด๋ฌ์ค๊ฐ์กด์ฌํ ์์์ง๋ง, ๊ฑด๊ฐํํ์๋ค ์ดํญ์ฒด๋ฅผ๋ณด์ ํ๋์ง์์ฌ๋ถ๋ฅผํ์ ํ ์๋์๋ค. 2๋ง๋ฆฌ์๊ธฐ๋ํผ๊ทธ์๋์ฌ๊ณผ๋ํ์ก์, ๋ค๋ฅธ๋๋ง๋ฆฌ์๋์ฌ๊ณผ๋์ง์์ํ์ก์์ ์ข ํ์ง๋ง์ด๋ค๋ฐ์๋์ผ์ด๋์ง์์๋ค. ๋น์์ผ๋ถ์์๋์ด๋ฏธ๊ฑฐ์๋ชจ๋ ํ๊ฒฝ์ด๋ณ์์ฒด์๋ ธ์ถ๋์ด์๋์ํฉ์์์ฌ๋์๊ฒํํด์ง๋์คํ์์ ๋ขฐํ ์์๋ค๋์ด์ ๋ก๋๋ฌผ์ ์ข ์คํ์ด์ ํธ๋๊ธฐ๋ํ๋ค. 1920๋ ๊ฒฝํ๋ณด๊ณ ์๋์ด๋ฏธ๋น์์์คํ๋๋ฌผ์ํ์์ํ์ก๊ณผ๊ฐ๋ด์์ ์ข ํ์ฌ์์ญ์ด, ๋ฐ๋น์์ญ์ด, ํ ๋ผ, ๊ธฐ๋ํผ๊ทธ, ๋ง์ฐ์ค์์๊ฐ์ผ์์ฑ๊ณตํ๋ค๊ณ ์ ๊ณ ์๋ค. ์ฌ๊ณผ์ฌ๋ถ์๊ด๊ณ์์ดํ์ก๊ณผ๊ฐ๋ด๋ชจ๋์คํ๋๋ฌผ์๊ฐ์ผ์ํฌ์์์์ผ๋ฉฐ์คํ๋๋ฌผ์ฌ์ด์์ ํ๋๊ฐ๋ฅํ๋ค๊ณ ์ ํ๋ค. 31) ์ธํ๋ฃจ์์๋ฐฑ์ ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์๋ ผ๋ฌธ์ํ๊ตญ๋ด์ธํ๋ฃจ์์๋ฐฑ์ ์ ์ข ์๋ํํํ์ง์์์ฆ๊ฑฐ์๋ฃ์ด๋ค. 4ํ๋ ๊ณผ์ ์์๋ฐฑ์ ๊ณผํ์ฒญ์๋ง๋๋์ ๋ฌธ์ ์ธ๊ต์ก์๋ฐ์๋์ธ๋ธ๋์ค์ํ๊ตํ์๋ค์์ธํ๋ฃจ์์๋ฐฑ์ ์๋ํ์ค ์ต๋๊ฑฐ์ณค์๊ฒ์ผ๋ก์ถ์ธกํ ์์๋ค. 32) ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๋ณด๊ท ์ฌ๋ถ์๊ด๊ณ์์ด๋ฐฑ์ ์ ์ข ์ด์ธํ๋ฃจ์์๊ฐ์ผ์์๋ฐฉํ๊ฑฐ๋์ฝํ๊ฒ๋ฐํ๋๋๋กํ๋๋ฐ์ง์ ์ ์ธ๋์์์ฃผ์๋ค๊ณ ๊ธฐ๋กํ๊ณ ์๋ค. ์๋์ ์ผ๋ก์ ๋ฌ๋ํญ์ฒด๊ฐ์ด๋์ ๋์ง๋ณ์์๋ฐฉ์๋์์์ฃผ์๋์ง์์๋์๋ค. ์์ธ์ฒด์ธ๋ฐ์ด๋ฌ์ค์์ค์ฒด๊ฐํ์ ๋์ง๋์์๊ณ ํ์ฒญํ์๋ํ์ง์๋์ ํ์์๋๋น์์์ ์กฐ๋์ด๋ฐฑ์ ์ํจ๊ณผ์๋ํด์ ๋ขฐํ ๋งํ๋ณด๊ณ ๋์๋๊ธฐ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์๋ ผ๋ฌธ์๋๋ฐฑ์ ์ ์กฐ๋ฐํฌ์ฌ๋ฐฉ๋ฒ์๋ํ์์ธํ์ค๋ช ์์์ง๋ง 3ํ๋ฐฑ์ ์ํฌ์ฌํ๋ค๋์ธ๊ธ์ด์๋ค. ๋น์ทํ์๊ธฐ๋ฏธ๊ตญ๋ณด๊ฑดํํ์ง์์ค๋ฆฐ๋ ผ๋ฌธ์์ฐธ๊ณ ํ๋ฉด, ๋ฏธ๊ตญ์์๋ 3๊ฐ์ง๊ท ์ฃผ (Carney, Navy, Devens) ์๋ํ๋ฐฑ์ ์ด์ ์กฐ๋์๋ค. 33) ๋ฐฐ์ง๋ฅผ๋ฉธ๊ท ํ๊ณ 3์ข ๋ฅ์๊ท ์ฃผ๋ฅผ์ ์ข ํ์ฌ 37 ์์ 18์๊ฐ๋ฐฐ์ํ๊ท ์์์ผ์๋ก๋ถ์ ์์ผ์์ธต์ก์ 56 ์๋ฌผ์์ 25๋ถ๊ฐ๋ถํํ์ํจํ๋ค์์์ผ์๋ฅผ์ด์ฉํ๋ค์ํ๋๋์๋ฐฑ์ ์์ ์กฐํ๋ค. ์๋ฐฉ๋ชฉ์ ์ผ๋ก๋ 0.5% ๋ฐฑ์ 1~1.5 cc๋ฅผ 24์๊ฐ๊ฐ๊ฒฉ์ผ๋ก 3๋ฒ์ฃผ์ฌํ๊ณ ์น๋ฃ๋ชฉ์ ์ผ๋ก๋ 0.5 cc ์ฉ๋์ผ๋ก 12์๊ฐ๋ง๋ค์ฃผ์ฌํ๋ค. ์น๋ฃ๋ชฉ์ ์ผ๋ก๋๊ฐ๊ธฐ์ด๊ธฐ์๊ณ ์ฉ๋์ผ๋กํฌ์ฌํ์๋ํจ๊ณผ๊ฐ์์์ผ๋ฉฐ์ํ๊ฐ๋ถ๋ํํ์์๊ฒ๋๊ถ์ฅ๋์ง์์๋ค. ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์ญ์์ด์์ ์ฌํ 31) F.W. Andrews, The bacteriology of Influenza, Ministry of Health. Reports on the pandemic of Influenza 1918-19. London, His Majesty's Stationery;1920. pp.110-126์์์ฌ์ธ์ฉ. 32) ์ฐ์ธ์๋ฃ์ 120๋ ์ฌํธ์ฐฌ์์ํ. 2005. ibid. p.205. 33) T. Leary. The Use of Influenza Vaccine in the Present Epidemic. The American Journal of Public Health, 1918;8(10):754-768. ๊ฐ๊ท ์ฃผ๋๋น์๋ฏธ๊ตญ์๋ํ์ ์ธ์ธํ๋ฃจ์์์ ํ์ง์์์์ง๋๊ฒ์ด๋ค. ์นด๋ค์ด (Carney) ๋ณ์์ 1918๋ 8์์ธํ๋ฃจ์์๋์ ํ์ด์์ํ๋ณด์คํดํญ์์์์ผ๋ฉฐ, ๋งค์ฌ์ถ์ธ์ธ ์ฃผ์๋ฐ๋ธ์ค (Devens) ๊ธฐ์ง์ญ์ํฐํผํด๊ฐ์์๋๊ณณ์ด๋ค. ํด๊ตฐ๋ณ์์์์ฃ์๋ค์์๋๋ก๊ฐ์ผ์คํ์ํ๋ํค๊ฑด์ค์ (J.Keegan) ๊ฐ์ฌ์ฉํ๊ท ์ฃผ (Navy) ๋๋ฐฑ์ ์ ์กฐ์์ด์ฉ๋์๋ค. - 187 -
้ซๅฒๅญธ์ 16 ๊ถ์ 2 ํธ ( ํต๊ถ์ 31 ํธ ) 177-191, 2007 ๋ 12 ์ ๋ฐฉ๋ฒ์์์ฉํ์๊ฒ์ผ๋ก์ง์๋๋ค. ์ํ๊ต์์๋ฐฑ์ ์์ ์กฐํ๊ณ ์ ์ข ํ๋์คํ์ด์ด๋ฃจ์ด์ง๋๋์, ์ด๋ฏธ์ข ๋๋ฒ์๋ํ๊ต์ก์ผ๋ก์ธํด์ผ๋ฐ์ธ๋ค์ญ์๋ฐฑ์ ์๋ํด์ด๋์ ๋์์ง์์๊ฐ์ถ์์์์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋๋ค์๊ธ์์๋ณด๋๋ฐ์๊ฐ์ด ๋ ๊ฐ์์ข ๋๋ฒ ( ์๋ฐฉ์ฃผ์ฌ ) ์์ ๋ฌธ๊ธฐ์๋ค์๊ฒ์กฐ์ฐจ๋์ ๊ธฐํ๋ฌ์ฝ์ผ๋ก์ธ์๋๋ฏํ๋ค. ๆฏๆ์็จฎ็ๆณ, ํ๋ฒ์ฅฌ ๋ก๋ฉด ๋ค, ๋ฏธ๊ตญ์์ ๋ฐ๋ช ์๋ฐ์๊ฐ๊ธ๋ผ ์ด๋ฒ์๋๋๊ฐ๊ธ ๊ทผ์์์ธ์ธ์ ฐ๊ณ๋ฅผํ๋๋ฌ ์ธ์ ผ์ผ๋ณ์ผ๋ก์ ๋ฏธ๊ตญ์๋๋ถ๋๋ฐฉ๋๊ตฌ๋ ๋ฌ์ฐ์ ์์ ์ง ๋ฌ๋ถํฐ์ด๋ฌ ์ง๋ ฌ๋ ฌ ์ ฐ๋ ฅ์ผ๋ก๋ฅ ์ง๋ผ ์ด๋ณ์์ ผ๋ถํฐ์ ๋ณดํต๋๋๊ฐ๊ธ๊ฐ์์ด๋ผ์์ฃผ ๋ก ๊ธด๋์จ๊ท ์ด์นจ๋ฒ ์ด๋ณ์ธ ์ ๊ตญ์์ ๊ท ์ฐ๊ตฌ๋ถ๋ฑ ๋น-ํฌ ๋ฐ์ฌ ์ด๋๋๊ฐ๊ธ๋ฅผ์๋ฐฉ ์ฃต๋๋ฒ์๋ฐ๊ฒฌ ์ฟ๋ค๊ณ ๋ฐํ ์ ํ์๋์ง๊ฑด๊ฐ์๋์ง์๋ฐฉ์ฃผ์ฌ ๋น-ํฌ๋ฐ์ฌ๊ฐ์คํ ์ผ๋ณธ์ด๋ณ๊ท ์ ์ฝ ์ผ๋ณ์ด๋ค์ด๊ณ ์์๊ฒ๋์๋ฐฉ์ฅฌ ๋ง ๋ฉด๋ซ ๋ค ๊ณ ๋ฌด๋ณ์์๊ฒ ํ๋ฅญ ๊ฒํจ๋ ฅ์ด์๋ค๋๋ผ ์๋ชจ์ชผ๋ญ๋น์ด๋ค๊ณ ๋ฐ๋์ํต ๋๋ก ๊ฒ์ด์ฃณํ ๋ฉฐ๋ฌ์ฐ์์์์๊ตญ์์ ๊ผญํ์ ๊ฒฝ์ฐ์๋์ ํ๊ธ ์ง๋ด๋๋ ธ์์ ๊ณต๊ธ ์๋ฐ๊ตฌ๋๋ก ๋ผ ๊ฒ์ ๋ถํ๋ ๋ผ 34) 1918๋ ๋งค์ผ์ ๋ณด์๋๋ฏธ๊ตญ์์๊ฐ๋ฐํ ๋๋ฆผ๊ฐ๊ธฐ์ข ๋๋ฒ ์๋ํ๊ธฐ์ฌ๊ฐ์ค๋ ธ๋ค. ๋ด์์์๋นํฌ๋ฐ์ฌ๊ฐ๋๊ตฌ์ธ์ง, ์ด๋ค๋ฐฑ์ ์ด์๋์ง๋ช ํํ์ง๋์๋ค. ๊ฒ๋ค๊ฐ๋ณ์ด์๋ค๊ณ , ํ๊ธฐ๊ฐ์๋๋๋ณ์คํ๊ฒฝ๊ณผ์ฌ๋๋ค์ด๋ง์ด๋ชจ์ด๋๊ณณ์ํ๊ธฐ๊ฐ์๋๊ฒํด์ผํ๋ค๋์์์ง์นจ์์ธ๊ท ์ค์ด๋ผ๊ธฐ๋ณด๋ค๋์คํ๋ ค์ฅ๊ธฐ์ค (miasma theory) ์์๊ฑฐํ์๋ฐฉ๋ฒ์ด๋ค. ์ฅ๊ธฐ์ค์์ํ์๋ฐฉ๋ฒ์ด์์์ํ๋ฅผ๊ฐ์ ํ๊ฒ์์ญ์ฌ์ ์ผ๋ก์ค์ํ์ฌ์ค์ด์ง๋ง์ธํ๋ฃจ์์๋ฐ์ด๋ฌ์ค์ ํ์๋ง๋๋ฐํฐ๋์์์ฃผ์ง๋๋ชปํ๋๊ฒ๊ฐ๋ค. ์ผ๋ณธ์์๋ 1918๋ 11์์ด๋ฏธ๊ตญ๊ฐ์์ง๋์๋๋๋์ผ๋ก์ธํ๋ฃจ์์๋ฐฑ์ ์ด์ ์กฐ๋์์ผ๋ฉฐ๋์ฟ์๋ง 33๊ณณ์์ ์ข ์๊ฐ์์๋ค. ๋ง์์์์ฌ๋๋ค์ด์ด๋ฐฑ์ ์๋ง์๊ณ ๋น๊ณค์๋ค์๊ฒ๋๋ฌด๋ฃ๋ก์ ์ข ํ๋ค. ์ข ๋๋ฒ์์ํํ๋์ ์ข ์๊ฐ์ด์๋ฌด๋ฅผํจ๊ป์ํํ๋ค. 35) ๋น์ํ๊ตญ๋ด์ข ๋๋ฒ์ ์ข ์๊ฐ์๊ธฐ๋ํ์ง๋ง, ์ด๊ณณ์ํตํด์ ํ์ฑ๊ฐ๊ธฐ๋ฐฑ์ ์๊ณต๊ธํ๋์ง๋๋ช ๋ฐฑํ์ง์๋ค. 36) ๊ฒฐ๋ก 20์ธ๊ธฐ์ด์์์์๋ฃ์๊ต์ก์ด์ฒด๊ณ๋ฅผ๊ฐ์ถ๋ฉด์ํ๊ตญ๋ด์ธ๊ท ํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ์์๋์๋ค. ๊ด๋ฆฝ์๋ฃ๊ต์ก๊ธฐ๊ด ( ์ํ๊ต, ๊ฒฝ์ฑ์ํ์ ๋ฌธํ๊ต๋ฑ ) ์์๋์ผ๋ณธ์ํตํด์ธ๊ท ์ค (germ theory) ์๊ธฐ์ด๋กํ์ ์ผ๋ณํ๊ณผ์ธ๊ท ํ์๊ธฐํ์ด๋ค์ ธ์ก๋ค. ์ผ๋ณธ์์ด๊ธฐ์ํ์๋ค์๋ ์ผ๋ก์ ํ๋ณด๋๋ค. ๊ธฐํ์ฌํ ์๋ถ์ฌ๋ถ๋ก ( ๅ้ๆดไธ้, 1852-1931) ๋์๊ฐ๊ธฐ์์ ( ๅฟ 34) ๆฏๆ์็จฎ็ๆณ, ํ๋ฒ์ฅฌ ๋ก๋ฉด ๋ค. ๋งค์ผ์ ๋ณด 1918๋ 11์ 20์ผ. 35) G.W. Rice, E. Palmer, 1993. ibid. 36) ์ ๋์. ํ๊ตญ๊ทผ๋๋ณด๊ฑด์๋ฃ์ฌ, ์์ธ ; ํ์ธ์์นด๋ฐ๋ฏธ ;1997. pp.204-218. - 188 -
์ฒ๋ช ์ ์์ผ์ ห1918 ๋ ํ๊ตญ๋ด์ธํ๋ฃจ์์์์๊ณผ์ฐ๊ตฌํํฉ : ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์๋ ผ๋ฌธ์์ค์ฌ์ผ๋ก ่ณๆฝ, 1870~1957) ๋ก๋ํ๋๋์ด๋ค์ ํํ๋ค์๋น์ํ๋์ค์ํ์คํด๋ฅด์ํจ๊ป์ธ๊ท ํ์์ฃผ์ถ์์ด๋ฃจ๋์ฝํ์์ฐ๊ตฌ์ค์์ํจ๊ป์ฐ๊ตฌํ๊ณ , ์ผ๋ณธ์ผ๋ก๋์์์ผ๋ณธ์ธ๊ท ํ๊ณ๋ฅผ์ด๋์๋ค. ์ด๋ค๊ณผํจ๊ป๋น์์ผ๋ณธ์์ธ๊ท ํ์์ธ๊ณ์ ์ธ์์ค์์ฌ๋ผ์์๋ค. ์๊ฐ๊ธฐ์์๋ 1920๋ ๋ถํฐ๊ฒฝ์ฑ์ํ์ ๋ฌธํ๊ต์ฅ์ผ๋ก์ง์ ํ๊ตญ์์ํ๊ต์ก์์ง์ ๊ด์ฌํ๋ค. 37) ์๋ฏผ์ง๊ฒฝ์์ํ์์ ์ธ์ฃผ์ ์์ง์ค๋์์๋ฟ๋ง์๋๋ผ์๋ฏผํต์น์๋๊ตฌ๋ก์ด์ฉ๋์๋ค๋์ , ์ผ๋ณธ์ธ์ฐ๊ตฌ์๊ฐ์ฃผ์ฒด๊ฐ๋๊ณ ์กฐ์ ์ธ์๋ณด์กฐ์๋ถ๊ณผํ๋ค๋์ ๋ฑ์ด๋ฌธ์ ๋ก์ ๊ธฐ๋์์ผ๋, ์กฐ์ ์์์์ธ๊ท ํ๊ต์ก๊ณผ์ฐ๊ตฌ์์ค์ด์ผ๋ณธ๊ณผ๋น๊ตํ์ฌํฌ๊ฒ๋ค์ง์ง์์๋ค๋ํ๊ฐ๋๊ณตํํ๋ฏํ๋ค. 38) ์ ๊ต์ฌ๋ค์ด์ธ์ด์ํ๊ต์์๋์๋ฏธ๊ถ์์๊ต์ก์๋ฐ์์ํ์๋ค์ดํ๊ตญํ์๋ค์๊ฐ๋ฅด์น๊ณ ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ์งํํ๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์์๋์ผ๋ณธ๊ณผ๋ฏธ๊ตญ์๊ฑด๋๊ฐ์ํ์๊ณต๋ถํ์ด๊ธฐ์ํ๊ตญ์์ฌ๋ค๊ณผ์ ๊ต์ฌ๋ค์์ธ๊ท ์ด์ง๋ณ์์์ธ์ด๋ผ๋๊ฒ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์์์ ์ธํ๊ฒฝ์ํตํด์ด์ง๋ณ์๋ง์์์๋ค๋๊ฒ์์ผ๋ฐ์ธ๋ค์๊ฒ์๋ฆฌ๊ณ ๊ต์กํ๊ฒ๋๋ค. 39) 1914๋ ์ธ๋ธ๋์ค์ํ๊ต์์ฐ๊ตฌ๋ถ๊ฐ์ค๋ฆฝ๋์๋ค. ์ฐ๊ตฌ๋ถ์ด๊ธฐ์๋์ฃผ๋ก์ธ๊ตญ์ธ์ ๊ต์ฌ๊ต์์ง์์ค์ฌ์ผ๋ก์ฐ๊ตฌ๊ฐ์ด๋ฃจ์ด์ก๋ค. ํ๊ตญ์ ํต์ํ์ด๋ํ๊ตญ์ธ๋ค์๊ฒ๋ ํนํ๊ฑด๊ฐ์์๋ฌธ์ ๋ค, ํ๊ตญ์ธ์์์๋ฑ์ด์ฃผ์๊ด์ฌ์ฌ์๋ค. 40) ๋ฐ๋ผ์์ฃผ๋ก๊ธฐ์์ถฉ์ด๋์์ํ์ ์ฐ๊ตฌ๋ค์ด๋ง์ด์ด๋ฃจ์ด์ก์ง๋ง, ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ ๋๋น์์ธ๊ณ์ ์ผ๋ก์ ํํ๋ ์คํ์ธ๋ ๊ฐ ์๋ํ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ์ํด์ฐ๊ตฌ๋น๋ฅผ๋ฐฐ๋น๋ฐ์๋ค. ๊ตญ๋ด์์๋๊ทธํผํด๊ฐ์ ์ง์์๊ธฐ๋๋ฌธ์์ฐ๊ตฌ๋ฅผ์ํํ ์์์์๊ฒ์ด๋ค. ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋๋ฏธ๊ตญ๊ณผ์ค๊ตญ์์ ๋์๊ฐ๊ฐ๊ฒ์ฌ๋์๋ค. ์ธ๊ท ํ๊ต์๋ก์์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋์ด๋ ผ๋ฌธ์์์ธ๊ฐ์ง๊ฒฐ๋ก ์๋ด๋ฆฐ๋ค. ์ธํ๋ฃจ์์์์์ธ์ด์์ง๋ฐํ์ง์ง์์๋ค๋๊ฒ๊ณผํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค์์ธํ๋ฃจ์์์๊ด๊ณ์๋ํ์๋ฌธ์ , ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ค์์คํ์์๋์ฌ๊ณผ๋ํ์ก์ด์๋๋ผ๊ฐ๋ด์์ด์ฉํ์คํ๋์ํํ๊ฒ ๋ค๋๊ฒ์ด๋ค. ๋ค๋ฅธ๊ณผํ์๋ค๋๊ฐ๋ด์์๋ํ์ดํผ๋ฐ์ค๋ฌ์ค๊ฐ๋ถ๋ฆฌ๋์ ๋๊ธฐ๋ํ์ง๋ง, ํ์ก์์๋๋งค์ฐ์ด๋ ต๋ค๋๊ฒฐ๋ก ์๋ด๋ฆฌ๊ณ ์์๊ธฐ๋๋ฌธ์ํ์ธ์์ ์ดํ์ํ๋ค๊ณ ์ฌ๊ฒผ์๊ฒ์ด๋ค. 41) ๊ทธ๋ฌ๋์ดํ๊ฐ์์ฃผ์ ๋ก๋ ผ๋ฌธ์๋ค์๋ฐํ๋์ง์์๋ค. 1919๋ 3.1 ๋ ๋ฆฝ์ด๋์ดํ์์ง์์ ์ผ๋ก์ผ๋ณธ์ด๋ ๋ถ์๊ฐ์์ํต์ ๋ฅผ๋ฐ์์ค๋์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ๋์ธ๋ธ๋์ค์ํ๊ต์ 4๋ ๊ฐ์๊ณ์ฝ์๋ง์น๊ณ 1920๋ ์บ๋๋ค๋ก๊ท๊ตญํด์ผํ๊ธฐ๋๋ฌธ์ด๋ค. ์ ์ธ๊ณ๋ฅผํฉ์ธ์๋ 1918๋ ์ธํ๋ฃจ์์๋ํ๊ตญ์๋ํฐ์ํฅ์๋ฏธ์ณค๋ค. 1919๋ 3์์์ ๊ตญ์ ์ธ๋ ๋ฆฝ์ด๋์์ ํ๋ก์ฌํ์ ์ผ๋ก๋งค์ฐํผ๋ํ์๋ฟ์๋๋ผ๊ตญ๋ฏผ๋ค์์ผ๋ณธ์๋ณธ๊ฒฉ์ ์ธ์ํ์ ์ฑ ์ผ๋ก์ธํด์ด์ค์ผ์ค์๊ณ ํต์๊ฒช๊ณ ์์๋ค. ์ผ๋ณธ์ผ๋ก๋ถํฐ๋์ ๋์์์์คํ ์ด์ ์ฉ๋๋ฉด์์ฝ๋ ๋ผ์๊ฒฐํต๊ฐ 37) ์ฌ๋๊ณ ์กฐ. ์ด์ถฉํธ์ฎ๊น. ์กฐ์ ์์ก์ฌ. ์์ธ ; ํ์ค์ถํ์ฌ ;1993. 38) ์ ๋์. ๋ชธ๊ณผ์ํ์ํ๊ตญ์ฌ, ํธ์ด์์กฐ์ ์์ต๊ฒฉํ๋ค, ์์ธ ; ์ญ์ฌ๋นํ์ฌ ;2004. pp.82-86. 39) ์ ๋์. 2004. ibid. pp.59-64. 40) ์ฌ์ธ์. ์ธ๋ธ๋์ค์์ ์ฐ๊ตฌ๋ถ์์ํ์ฐ๊ตฌํ๋. ์์ฌํ, 2004;13(2):233-250. 41) Huber, Ueber den Influenza-Bacillus. Medical Microbiology and Immunology, 1893:14(1):454-459. - 189 -
้ซๅฒๅญธ์ 16 ๊ถ์ 2 ํธ ( ํต๊ถ์ 31 ํธ ) 177-191, 2007 ๋ 12 ์ ์์ ์ผ๋ณ์๋ํ๋ฐฉ์ญ์ด์ํ๋์์ผ๋์ธํ๋ฃจ์์์ ํ์๋ํด์๋์๊ตญ์์์๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก, ์ผ๋ณธ์ญ์์์๋ฌด์ฑ ์ด์์๊ฒ์ผ๋ก์ถ์ ๋๋ค. ๊ณต์์ ์ธํต๊ณ์๋ฃ์์์กฐ์ฐจ๋์ ํํ์ํฉ์ํ์ ํ ๋งํ์ ๋ณด๋ฅผ์ป์์๋์๋์ํฉ์์์ธ๋ธ๋์ค์ํ๊ต์์ธ๊ท ํ๊ต์์ธ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์๋ณด๊ณ ๋ํ๊ตญ๋ด์ธ ํ๋ฃจ์์๋ฐ์์ํฉ๊ณผ์์ธ์ฒด์๋ํ์ฐ๊ตฌํ์ฅ์ํ๋จ๋ฉด์๋ณด์ฌ์ฃผ๋์๋ฃ๋ก์๊ฐ์น๋ฅผ๊ฐ๋๋ค. ์์ธ์ด : 1918๋ , ์ธํ๋ฃจ์์, ํ๊ตญ, ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ ํฌ๊ณ ์ผ 2007. 11. 22. ์ฌ์ฌ์ผ 2007. 11. 29. ์ฌ์ฌ์๋ฃ์ผ 2007. 12. 13. - 190 -
์ฒ๋ช ์ ์์ผ์ ห1918 ๋ ํ๊ตญ๋ด์ธํ๋ฃจ์์์์๊ณผ์ฐ๊ตฌํํฉ : ์ค์ฝํ๋๋ฐ์ฌ์๋ ผ๋ฌธ์์ค์ฌ์ผ๋ก = ABSTRACT = 1918 Influenza Pandemic in Korea: A Review on Dr. Schofield' Article CHUN Myung-Sun * and YANG Il-Suk * The article Pandemic influenza in Korea with special references to its etiology, published in JAMA in April, 1919 by Dr. Frank William Schofield, is a valuable material reflecting the influenza pandemic situation in 1918 in Korea. It contains the case reports of influenza infected patients and the results of the bacteriological experiments. Dr. Schofield worked as a bacteriology professor in Severance Union Medical College in Seoul from 1916 to 1920. His academic activities are lesser-known than the role of contributor of Korean independent movement. However, he was a remarkable veterinarian and scientist. According to Dr. Schofield, the number of Influenza infected population in Korea in 1918 was supposed to be 4,000,000 to 8,000,000, which corresponds with other resources(6.7 per 1,000 in Gangwon province). Considering the cases which were not registered as influenza infection by misdiagnosis of pneumonia complication the sum should be higher. However, the estimated crude influenza death rate from the reports by the Japanese colonial government was only 2.38(per 1,000). Dr. Schofield and his colleague tried to culture Pfeiffer Bacillus from the sputum and blood specimens of patients showing typical influenza symptoms. The bacterium was mistakenly considered as the influenza agent till the virological nature of influenza was discovered in the 1930s. From the results of his study he seemed to agree that filterable virus was the influenza agent and the secondary infection of the bacillus caused respiratory symptoms. He also reported on the influenza vaccination during the epidemics. Dr. Schofield's article confirms that the damage caused by the influenza outbreak in Korea was as great as in other Asian countries or even worse. It also gives information about the researches and education on the etiology and vaccination of influenza based on the germ theory in the medical colleges in Korea, which adopted the western medical educational system in the early 20th century. Key Words : 1918, Influenza, Korea, Schofield * Department of Veterinary Physiology, College of Veterinary Medicine, Seoul National University, Seoul 151-742, Korea - 191 -