Koreya jahonda
Mundarija 1. Kirish 2. Tarixga nazar 3. Iqtisodiy taraqqiyot 4. Demokratik islohotlar 5. Koreya Respublikasi jahon sahnasida 1
1. Kirish Koreya Respublikasi (Janubiy Koreya) Koreya yarimorolining janubiy qismida joylashgan. Gʻarbda Sariq dengiz orqali Xitoy bilan, sharqda esa Sharqiy dengiz orqali Yaponiya bilan chegaradosh. Koreya Xalq Demokratik Respublikasi (Shimoliy Koreya) yarimorolning shimoliy qismini tashkil qiladi. Umumiy ma lumotlar Rasmiy nomi: Koreya Respublikas i Geografik joylashuvi: shimoliy kenglik boʻyicha 38 и 33 va sharqiy uzunlik boʻyicha 126 2 Maydoni: 100,266km (2013) Poytaxti: Seul (9,926,000 kishi) (2013) Aholisi: 50,220 000 kishi (2013) Aholining zichligi: 501 kishi/km 2 ( 2013) Tili: koreys (yozuv tizimi: Xangil) Dini: buddaviylar (22,8%), protestantlar (18,3%), katoliklar (10,9%), boshqa dinga e tiqod qiluvchilar (1,1%), hech bir dinga e tiqod qilmaydiganlar (46,9%) Boshqaruv tizimi: prezidentlik respublikasi Oʻrtacha havo harorati: 2,5 darajadan (yanvar) 25,4 darajagacha (avgust) Milliy bayrogʻi: Txegikki Milliy guli: Mugunxva («Sharon( atirguli» yoki Suriya gibiskusi) Iqtisodiy ma lumotlar YaIpi ichki mahsulot (YIM) (nominal): 1,417 mlrd. AQSH dollari (2014) Aholi jonboshiga YIM ( nominal): 28,101 AQSH dollari (2014) YIM (XQP xarid quvvati pariteti): : 1,779 mlrd.aqsh dollari (2014) Aholi jonboshiga YIM ( XQP): 35,277 AQSH dollari (2014)) YMM (yalpi milliy mahsulot) (nominal): 1,3666 mlrd. AQSH dollari (2014) Aholi jonboshiga YMMM (nominal):: 27,090 AQSH dollari ( 2014) YMM (XQP): 1,746 mlrd. AQSH dollari (2014) Aholi jon boshiga YMMM (XQP): 33,,620 AQSH dollari (2014) Eksport: 573 mlrd. AQSH dollari (2014) Import: 526 mlrd. AQSH dollari (2014) Jini koeffitsienti: 31,1 (2011)( IFI (Inson farovonligi indeksi): 0,891 (15 oʻrin) (2013) Assosiy sanoat mahsulotlari: yarimoʻtkazgichlar, avtomobillar, elektronika, simsiz aloqa vositalari, temir Valyutasi: vona (KRW, Janubiy Koreya vonasi) ($ 1 = KRW 1,060) (2014) kemalar, 2
2. Tarixga nazar KOREYANING QADIMGI TARIXI Qadimgi tosh davrida Koreya yarimorolida odamlar istiqomat qilardi.. Bronza davriga kelib yarimorolda yashovchilar rasman birinchi Ko Choson (yoki Qadimgi Choson) davlatiga asos solishgan.. Koreyslarr hozirgacha Qadimgi Chosonning asoschisini Tangun bobo deb nomlashadi. Qadimgi afsonaga koʻra, Tangun osmondan yerga insonlar bilan yashashga tushgan Osmon Hukmdorining oʻgʻli Xvanun va ona hududining katta qismini boshqargan. Miloddan avvalgi 108 yil Xan dinastiyasi tomonidan vayron etilgunga qadar, bu mamlakat uzoq muddat m davomida rivojlanib borgan. ayiqning farzandi hisoblanadi. Qadimgi Choson Koreya yarimorolini ing shimoliy qismini hamda h hozirgi Manchjuriya KOREYADAGI UCH QIROLLIK Yarimorolda hukmronlik uchun uchtaa koreys qirolliklari kurash olib borishgan va eng keskin davr mil..av. I asrdan milodiy VII asrgacha boʻlgan davrga toʻgʻri keldi. Natijada, shimolda Koguryo, janubi gʻarbda Pekche, janubi sharqda Silla davlatlarini SIlla qirolligi hukmdori milodiy 676 yilda yagona Silla qirolligi bayrogʻi ostida birlashitirdi. Silla qirolligi hukmronligidagi tinchlik davri X asr boshlariga qadar davom etdi, keyinchalik qirollik kuchsizlana boshladi va 935 yilga kelib Koguryo hukmronligiga oʻtdi. Birlashgan Silla qirollik davrida san at va ilm fan, ayniqsa, arxitektura, astronomiya, qishloq xoʻjaligi va adabiyot sohalarida, shu bilan birga, buddizmni oʻrganishda ahamiyatga molik oʻzgarishlar sodir boʻldi. Koreyada e tiqod Milodiy 372-yilda Koreys yarimorolida Xitoydan kirib kelgan buddizm tarqala boshladi hamda koreyslarr hayoti, ongi, fikrlashi, madaniy va ma naviyy hayotiga tez sur atlarda singib ketdi. Koryo davrigacha Uch davlat hukmronligi davrida buddizm asosiy e tiqod qilinuvchi dinga aylandi. Keyinchalik Choson sulolasi davri ( 1392-1910)da konfutsiylik rasmiy din sifatida shakllandi. Katoliklik va protestantlik yarimorolga XVIII asrning oxirlari va XIX asrda kirib keldi. Avvaliga, hukumat xristianlikka qarshi chiqishgan, lekin XIX X asr oxiri XX asrda xristianlik tarafdorlari ortib borgan. Hozirgi kunga kelib 30 foizga yaqin koreys xalqi xristianlik diniga e tiqod qiladilar. Shuni ham aytib oʻtish joizki, buddizm hozirgacha zamonaviy Koreyada muhimm oʻrin tutadi, bundann tashqari konfutsiylikk ham ijtimoiy hayotga, ayniqsa, mehnat jarayoniga katta ta sir koʻrsatadi. Shuningdek, Janubiy Koreyada islom kabi boshqa diniy konfessiyalar ham mavjud. 3
KORYO VA CHOSON < Koryo > Koryo davlati 935 yilda Silla davlatini bosib olish orqali tashkil etildi. Koryo buddizmni milliy din sifatida tan oldi, buddizm asarlarining koʻpchiligi shu davrda yaratilgan. Hukumat tashqi siyosatdaa ochiqliknii qoʻllab quvvatlagan. Shu asnoda, Koryo nomi hozirgi Koreya davlatining asosi boʻldi. Koryo davlatiningg hukmronligi XIV asrning oxirida Choson sulolasi shakllanishigacha 470 yil davom etgan. Koreana Tripitakasi KoreanaTripitakasi qadimgi buddizm yozuvlarining nisbatan yetuk jamlanmasi hisoblanadi. U 81 258 dona taxtachaga oʻyib yozilgan yozuvlardan iborat boʻlib, ularda davlatni mongollar hujumidan asrash haqida Buddaga qilingan iltijolar yozilgan. Buu jarayon XIII asrdaa Koryo davlati hukmronligi davrida tugatilgan. Har bir taxtachaningt g bir tomonida 320ga yaqin xitoy iyeroglifi oʻyib bitilgan. Umuman olganda, taxminan 52 million iyeroglif izchillik va ehtiyotkorlik bilan oʻyib chiqilgan. Butun jamlanmadan deyarli xato topib boʻlmaydi. < Chikchi > Chikchi (Buddaviylik ruhiga erishmoq haqida buyuk monaxlar izlanishlarining antologiyasi) bu 1377 yilda Xindoksa ibodatxonasida bitilgan buddaviylar hujjatiningg qisqartma nomi. Chikchi harakatlanadigan tipografik uskunada bosib chiqarilgan eng qadimgi kitob hisoblanadi. U 1450 yillarda bosilgan 42 satr rli Gutenbergg Injilidan 78 yil avval yozilgan. Hozird da Chikchi Fransiya Milliy kutubxonasi qoshidagi Sharqiy Qoʻly yozmalar boʻlimida saqlanadi. 2001 y yilda YUNESKO bu asarni oʻzining Dunyo xotira asi xalqaro hujjat yodgorliklarini asrash boʻyichaa dasturi tarkibiga kiritgan. < Choson > Choson dinastiyasi Koreya yarimorolini 500 yildan ortiq vaqt mobaynida boshqargan. Choson dinastiyasiga Koryo davlati (918 1392) qulaguncha boʻlgan davrda general boʻlgan Li Son Ge (qirol Txedjo nomi bilan ham mashhur) asos solgan. Choson davlatining poytaxti Xanyann shahri (hozirgi Seul) boʻlgan. Choson sulolasining hukmdorlari konfutsiylik ideallari va doktrinalarini jamiyatga tatbiq t etishardi. Oila va maktablarda konfutsiylik madaniyati va qadriyatlarinii oʻrgatishar edi. Konfutsiylik imtihonidan oʻta olgan nsonlargina, davlat a yonlari boʻla olishgan. Buyuk Sedjon (1418 1450, Qirol Txedjoningg pandnabirasi) Qirollik qilgan davrning boshida madaniy yangiliklar keskinlik bilan rivojlandi. Qirol Sedjon koreys alifbosi boʻlgan 4
Xangilni yaratgan insondir. Sulola hukmronligining oʻrtalariga kelib, Qirollik hududigaa Yaponiya (1592 1598) va Manchjuriya (1627 1637) bostirib kirishi bilan, mamlakat inqirozga yuz tutdi. Lekin Choson hukmronligi 2 yarmida Choson hozirgi Koreya hududidagi hukmronligini mustahkamladi hamda mumtoz koreys madaniyati, savdo, ilm fan, adabiyot va texnologiya sohalarida rivojlanish choʻqqisiga erishdi. XX asrga kelib Koreya turli tashqi qiyinchiliklarga duch keldi hamda xalqaro urushlar sababchisiga aylandi. Buning oqibatidaa 1901 yilda u Yaponiya tomonidan egallab olindi. Choson sulolasi zamonaviy koreyss jamiyati madaniyat qoidalari, hayot tarzi, huquqshunoslik tizimi, qariyalar vaa yoshlar oʻrtasidagi ijtimoiy aloqalar hamda jamiyatning hozirgi davrdagi dolzarb muammolarigaa boʻlgan munosabatini shakllantiruvchi poydevorni tashkil etuvchi boy meros qoldirdi. Xangil: : Koreys alifbosi Buyuk Sedjon Qiroli (1418-1450) Koreya tarixidagi eng buyuk hukmdor hisoblanadi. U 1443-yilda koreys alifbosi Xangilni yaratgan Chipxyondjon n ilmiy-tadqiqot maskanini qaytaa tashkil etdi. Ushbu ulkan yutuq tufayli koreys xalqi xitoy iyerogliflari oʻrniga oʻz fonetik yozuvini qoʻllay olgan. Ilmiyy soha vakillari baribir xitoy iyerogliflaridan foydalanganlariga qaramasdan, adabiyotlarning katta qismi koʻpchilik aholi tushuna oladigan tilda yozildi. Koreys tilidagi undosh va unlilarni ifodalovchi harflar mantiqan toʻgʻi va aniqligidan, har qanday inson ularni bir necha soat oʻrganish mobaynida yodda saqlab s qolishi mumkin. Shu sababli ham, Xangil dunyoda eng yuqori ilmiy darajadagi yozuv tizmlaridan biri sifatida saqlanib qolmoqda. Koreyaning tarixiy qishloqlari: Xaxve vaa Andong Xaxve va Andong Koreyaning eng mashhur tarixiy qishloqlaridan biri boʻlib, ularda mana besh yuz yildan buyon oilaviy urugʻdoshlikk tizmi avloddan avlodga oʻtib kelmoqda. Juda ajoyib manzaraga ega tabiatda yashaydigan qishloq aholisi oʻzlarining asrlar bilan charxlangan hayot tarzi va konfutsiylik olimlari oilalarining urf-odatlarini saqlab qolishgan. Ular insonlarda milliy tarix va urf-odatlaning beqiyos ahamiyatini koʻrishga, his qilishga q boʻlgan qiziqishini uygʻotishning asosiy vositasi hisoblanadi.. 2010-yilda bu ikki qishloq YUNESKOning Xalqaro meroslari roʻyxatiga kiritilgan. 5
YARIMOROLNING BOʻLINISHI < 1 martdagi harakat > Koreys yarimorolining zamonaviy davri qiyinchiliklar bilan boshlandi. 1910 yilga kelib Yaponiya imperiyasi Koreyani butunlay bosib oldi hamda koreys xalqi juda mushkul sharoitda davlat mustaqilligi (suveriniteti)ni qaytarib olish uchun kurasha boshladi. 1919 yilning 1 martida 33 ta atoqli koreys peshqadami tomonidan imzolangan Koreya Mustaqillik deklaratsiyasi qabul qilindi. Bu hodisa yapon okkupatsiyasiga qarshi kurashda katta qadam boʻldi. Oʻshaa davrga kelib, nafaqat mamlakat ichida, balki tashqarisida ham siyosiy va qurolli toʻqnashuvlar boʻlib oʻtdi. Koreya Respublikasining vaqtinchalik hukumati Xitoyning Shanhay shahrida joylashdi. < Ozodlik va urush > 1945 yilning avgustiga kelib Koreyss yarimoroli Ikkinchi Jahon urushidan soʻng Yaponiya kapitulyastsiyasidan keyin ozod qilindi. Yapon armiyasiningg qolgan qismini sovet va amerika askarlari boʻlib olayotgan bir paytda yarimorol hududi 38 paralleldan ikkiga ajralgan. Qisqa qilib aytadigan boʻlsak, Koreya ikki qudratli mamlakatning geosiyosiy qurboniga aylangan. 1948 yil 15 avgustda yarimorolning janubiy qismida oʻz demokratik tamoyillari va erkin bozor iqtisodiyotiga asoslangan mustaqil Koreya Respublikasi deb nomlangan davlat yaratildi. Birlashgan Millatlar Tashkiloti boshqaruvi ostida Janubiy Koreya (Koreya Republikasi) xalqi Milliy Majlisni sayladi. Shundan soʻng Milliy Majlis Amerikada tahsil olib kelgan, istiqlol uchun harakatda yetakchilik qilgan doktor Li Sin Manni mamlakatning birinchi Prezidenti etib tayinladi. Shu vaqt mobaynida shimolda Sovet Ittifoqining koʻmagi bilan Kim Ir Sen boshchiligida Koreya Xalq Demokratik Respublikasi tashkil qilindi. Yaqinda oshkor qilingan hujjatlarda koʻrsatishicha, Shimoliy Koreya Sovet Ittifoqi yordami bilan 1950 yil 25 iyunda Janubiy Koreya hududiga bostirib kirgan. Bu xalqaro mojaroga sababb boʻlgan Koreys urushining boshlanishi boʻlgan. Shimoliy Koreya askarlari Seulni 3 kunda bosib olishdi, avgustda esa janubi sharqiy port shahar Pusandan boshqa butun Janubiy Koreya hududi shimolliklar tomonidan okkupatsiya qilindi. BMT Xavfsizlik Kengashi zudlik z bilann Janubiy Koreyaga amaliy va iqtisodiy yordam koʻrsatishga harakat qildi hamda BMTga a zo 21 mamlakatdan armiya va tibbiy yordam yuborildi. 15 sentabrda General Duglas Makkartur boshchiligidagi hozirda dunyoga mashhur Inchxon desant operatsiyasidan soʻng Janubiy Koreya va BMT harbiylari shimolliklarni Xitoy chegarasigacha surib borishdi. Chegarada Xitoy urushga kirishib, 6
Shimoliy Koreyaga yordam koʻrsata boshladi. Buning oqibatida janubliklar va BMT harbiylari yana magʻlubiyatga uchray boshlashdi hamda 1951 yil 4 yanvarda Seul yana shimolliklar tomonidan bosib olindi. Ammo asosiy qismini AQSH harbiy kuchlari tashkil etadigan BMT va Janubiy Koreya armiyasi keyinchalik shimollik va xitoyliklarni yana qaytib 38 parallelgacha siqib chiqarishdi, lekin ikki tomon ham ahamiyatli yoʻqotishlarga uchradi. Inson omilining yoʻqotilishidan tashqari yarimorolningg hududi xarobaga aylandi. Yaponn kollonizatsiyasi qoldirib ketgan infratuzilmaning koʻp qismi vayron qilingan. Qon qarindoshlabilan oʻrtasidagi urush 1953 yilning iyul oyida yarashuv bitimini imzolash tugatildi. Urush boshlangunga qadar AQSH vaa Sobiq Ittifoq 38 parallelda Shimoliy va Janubiy Koreyaning chegarasini belgilab berdi. Urush tugagandan soʻng esaa 38 parallelning yaqinida yangi Harbiy demarkatsiya chizigʻi oʻtkazildi. Bu chiziq 4 kilometr kenglikdagi qurolsizlantirilgan hudud bilan oʻralgan boʻlib, bu hudud ikki Koreya oʻrtasidagi buffer hudud hisoblanadi. Hozirga kelib Koreya Respublikasi aholisi 50 million kishi boʻlsa, Koreya Xalq Demokratik Respublikasining aholisi esa 25 million kishini tashkil etadi. 7
3. Iqtisodiy taraqqiyot 1961 yildan 1979 yilga qadar mamlakatni boshqargan Prezident Pak Chjon Xi iqtisodiy rivojlanishning eksportga yoʻnaltirilgan siyosatini qoʻlladi. Prezident Pakni odatda iqtisodiy oʻsishni boshqa bosqichga olib chiqqan prezidentt sifatida qarashadi hamda bunday oʻsishnii Xan daryosidagi moʻjiza deb nomlashadi. Uning besh yillik iqtisodiy oʻsish dasturining asosiy maqsadi yirik korporatsiyalar uchun u qulayy muhit yaratib berishdan iborat boʻlib, bunda aholini ish bilan ta minlanga anlik darajasi oshadi hamda Janubiy Koreyaning dunyoda raqobatbardoshligi ortadi. Janubiy Koreya iqtisodiyoti importning oʻrnini qoplash siyosati oʻniga eksportga yoʻnaltirilgan siyosatni tanlangandan soʻng 1960 yillarning boshlarida mislsiz darajada tez sur atlarda rivojlandi. Eksportga yoʻnaltirilgan siyosatda hukumat yengil sanoatning tekstil t va kiyim kechakk yoʻnalishlariga, ya nii koʻp mehnattalab sohalarni qoʻllab quvvatlardi hamda shu sohalarda nisbatan ustunlikka ega edi. 1960 70 yillarga kelib hukumat e tibori yengil sanoatdann yana yuqori qoʻshimcha daromadli ogʻir va kimyo sanoatiga oʻtdi. Temir, poʻlat, rangli metallar, kemasozlik, elektronika va kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqarish iqtisodiy oʻsishda asosiy sohalar hisoblanadi. 1981 yilga kelib asosiy e tibor ilmiy tadqiqot va amaliy konstruktorlik faoliyatiga qaratilgan boʻlib, 80 yilning oxirlarida texnologiya t va elektron mahsulotlar eksporti hajmi oshdi. 1990 yilga qadar davom etgan eksportga yoʻnaltirilgann siyosat tufayli Samsung, Hyundai kabi kompaniyalar, LG firmasi kabilar dunyoga mashhur boʻlibb ketdi. Davlat hukumatining qoʻllab quvvatlashidan foydalanib, koreys konglomeratlari kapitaltalab ogʻir va kimyo sanoatiga investitsiya kiritishardi, bu paytda davlatning oʻzi sanoatnig qolgan tarmoqlariga hamda ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirishga diqqatini qaratdi. 1970 yilda qishloq aholisini faol ishlabb chiqarishga jalb etish va qishloq xoʻjaligi sohasini modernizatsiya qilishga moʻljallangann Semail harakati shakllandi. Semail soʻzi yangi qishloq degan ma noni ifodalaydi. Buu harakat qishloqlarda gi ahvolni va fermerlarning hayot tarzini yaxshilashga koʻmaklashdi. Keyinchalik bu harakat sanoat korxonalariga, shahar hududlariga koʻmakk korsatish uchun ham kengaytirildi. Janubiy Koreya oʻz bilim va tajribalarini muntazam baham koʻradigan rivojlanayotgan davlatlarda ham Semail harakati tamoyillari qabul qilindi. Bu rasmda Koreya hukumatidan olingan xom ashyodan foydalangan holda beton yoʻl qurishmoqda. Janubiy Koreya tanlagan eksportga yoʻnaltirilgann iqtisodiy rivojlanish strategiyasii juda kattaa muvaffaqiyatlar keltirdi. Janubiy Koreyaning hukumat tomonidan boshqarilib turilgan eksportga yoʻnaltirilgan iqtisodiy rivojlanish strategiyasi yuksak yutuqlarga olib keldi. Janubiy y Koreya Ikkinchi 8
jahon urushidan buyon qabul qiluvchi davlatdan tashqi yordam beruvchi donor eksport qilish boʻyicha 5 oʻringa chiqqan boʻlsa, import boʻyicha 7 oʻrinni egallagan. davlatga aylangan yagonaa mamlakat hisoblanadi. 2014 yilga kelib Janubiy Koreya JANUBIY KOREYANING IQTISODIY RIVOJLANISH OMILLARI Janubiy Koreya iqtisodiyoti hayratda qoldiradigan darajada rivojlanishiga sabab uyushgan kuchli rahbarlik tizimi, yaxshi tayyorlangan amaldorlar, talabchan sanoatchilar va yagona maqsadda birlashgan ishchii kuchi boʻldi. Yangilikka intiluvchan tadbirkorlar hukumatning eksportni oshirish va sanoatning yangi tarmoqlarini yoʻlga qoʻyishdagi maqsadlariga ijobiy ta sir oʻtkazishdi. Janubiy Koreyadaa ta lim tizimining yuqoriligi, oʻzaro uygʻunlikdag gi shaxsiy aloqalar hamda ota Janubiy Koreyada deyarli barcha ishchilar savodli boʻlganliklari sababli, yangi koʻnikmalarni oʻrganishda qiyinchilikka duch kelishmagan. ona, ajdodlarga nisbatan burch tuygʻusi konfutsiylikdan meros qolgan. Sanoatlashtirish davrida Shu bilarn birga, ochiq iqtisoiy siyosat oldingi oʻrinlardaa turuvchi ilmiy texnikaviy institut va texnologiyalaning chet eldan kirib kelishiga ijobiy ta sir etgan. Tashqi investitsiyalar va Janubiy Koreya davlat jamgʻarmalarining yuqori y stavkasi ogʻir sanoat sohasini rivojlanishda koʻmaklashayotgan bir davrda chet elda ishlayotgan koreys ishchilaridan kelayotgan pul mablagʻlari ham umumiy iqtisoiyot rivojida katta hissa qoʻshgan. Misol tariqasida shuni aytish mumkinki, 1960 yil oʻrtalaridan 1970 yil soʻnggiga qadar katta miqdorda Janubiy Koreyalik hamshira va konchilar GFRga ishlashga joʻnatilgan. 9
4. Demokratik islohotlar Janubiy Koreya xalqi erkinlik va demokratiyaga asolangan boshqaruv uchun kurashda faol ishtirok etganlar. 1960 yillardan boshlab mamlakatni Pak Chon Xi, undan keyin esa sobiq harbiy generallar boshqarib borishgan. 1993 yilda Janubiy Koreyada boʻlib oʻtgan muvaffaqiyatli va erkin saylovlar natijasida mamlakatda fuqarolik boshqaruvi e lon qilindi. Hozirda Janubiy Koreya gazeta va telekanallari turli fikrlarni ta qibdan qoʻrqmagan holda oshkora aytishlari mumkim. Internet va ijtimoiy tarmoqlar barcha joyda mavjud. Barcha Janubiy Koreyaliklar, ayniqsa,, yoshlar bir lahzali xatlar va kommunikatsiyalar tizimidan keng foydalanishmoqda. Janubiy Koreyaning kuchlii iqtisodiyoti demokratik huquqlarning cheklanishi davrida yaratilgan boʻlsa da, lekin yuqori sur atlarda iqtisodiy rivojlanishini ta minlagan. Keyinchalik bu iqtisodiy rivojlanish tufayli bosqichma bosqich demokratik islohotlar amalga oshirilgan boʻlib, hozirda bunday islohotlar samarasidan rohatlanishmoqda. Shunday boʻlishiga qaramay, tezkor iqtisodiy oʻsish tufayli ijtimoiy va iqtisodiy tabaqalar sinfi shakllanib, ular keyinchalik demokratlashtirishning tezkorligiga asos boʻlishdi. 10
5. Koreya Respublikasi jahon sahnasida Yuzlab yillar davomida Koreya tashqi dunyodan ajralgan qirollik sifatida mavjud boʻlgan. Shu bilan birga, yarimorolda doimo immigrantlar va savdo sotiq faoliyati uchun sharoit boʻlgan. Madaniy artefaktlar va qadimgi yozuvlarga asosan bu hududda tez tez madaniy almashinuv boʻlganligini, Xitoy qabilalarining ommaviy koʻchganligini, arab savdogarlarining faoliyat yuritganligini hamda janubi sharqiyy osiyoliklarning kelganliklarini bilish mumkin. Aslini olganda, yarimorolning janubi sharqida joylashgan Kyondju shahri Silla qirolliginining poytaxti hisoblanib, Yevropa va Osiyoni bogʻlovchi Ipak yoʻlining sharqiy terminali sifa daa qaralgan. So nggi yillarda Janubiy Koreya jahon hamjamiyatining bir bo lagi sifatida o z xalqi, ishlab chiqarayotgan mahsuloti va o z madaniyati bilan tanishishga keng imkoniyat yaratib kelmoqda. Janubiy Koreyalik oddiy talaba o ziningg smartfoniga ancha qattiq bog lanib qolgan bo lib, u bu smartfon orqali dunyoni ko rish orzusida chet elliklar bilan muloqot qiladi, ingliz yoki boshqa chet tillarini o rganadi. Ko pchilik hollarda elektron aloqa vositalari zamonaviy Ipak yo lining muqobiliga aylanmoqda. Janubiy Koreya internetga kirish imkoniyati bo yicha dunyoda yetakchi o rinlarni egallaydi. Uning axborot tarmog i juda keng qamrovli va uzoq maqsadlarni ko zlagan. Koreyslar o zlarining fikr, tajriba, bilimlarini shu kabi aloqaa kanallari orqali boshqa mamlakat insonlari bilan almashib, avloddan avlodga o tib kelayotgan koreys madaniyatining rivojlanishiga o z hissalarini qo shib kelishmoqda. Tarixda madaniy yangilanishlar xalqaro munosabatlarning asosiy elementi hisoblangan. Zamonaviy o zaro bog liqlikdagi jamiyatda ham ushbu tendensiya davom etadi. Koreys to lqini yoki xallyu tufayli Janubiy Koreyaning pop musiqalari, kinofilm va televizion seriallari ko plab chet ellik muxlislarr qalbidan joy egallagan. Shu bilan bir qatorda, Janubiy Koreya boshqa xalqlarning madaniy boyligini o ziga singdiribb olishda davom etmoqda. KOREYSLARNING KUNDALIK HAYOTI Ko plab koreyslar zamonaviy kiyimlar kiyishadi. Milliy kiyim hisoblanganh n Xanbokni faqat to y yoki milliy bayramlarda kiyadilar. Xanbok ayollarda kalta nimcha va uzun ko ylakdan, erkaklarda kamzul va keng, to pig ining chetlari yig ilgann shimdan iborat bo ladi. Odatiy koreys taomi guruch, sho rva va kimchi (turli yo llar bilan b tuzlangan sabzavotlar, jumladan, koreys karami pechu) dann itashkil topgan. Koreyslar uyning polini isitishda ondol deb nomlangan usuldan foydalanishadi hamda bu usul hozirgi zamonaviy uylarda ham keng ishlatiladi. Urbanizatsiya jarayonining 11
yuqori sur atlarda kechishi tufayli ko pp qavatli uy xonadonida yashash eng maqbul yo ldir. koreyslar uchun Taekvando Koreyaning milliy jang san ati hisoblanib, hanuzgacha o z mashhurligini yo qotmagan. Hozirgi davrda Taekvando xalqaro sport turlari ro yxatidan joy olgan. 12
The Academy of Korean Studies Center for International Affairs,, Division of Understanding Korea Project 108º Research Complex(Munhyeonggwan), The Academyy of Koreann Studies, 323 Haogae ro, Bundang gu, Seongnam s si, Gyeonggi do, 13455, Republic of Korea - Tel. (82) 31-709-6590 - Fax. (82) 31-709-6572 http://www.ikorea.ac.kr/ 13
FOTOSURAT TLAR [ 무궁화 ] Mugunxva («Sharon atirguli» yoki Suriya gibiskusi) [ 단군신화 ] Tangun, Koreyaning yaratilishi afsonasidan [ 팔만대장경 ] Koreana Tripitakasi [ 직지 ] Chikchi (Buddaviylik ruhigaa erishmoq haqida buyuk monaxlar izlanishlarining antologiyasi) [ 세종대왕 ] Buyuk Sedjon Qiroli [ 한글 ] Xangil, Koreys alifbosi
FOTOSURAT TLAR [1945년해방의기쁨 ] 1945 yilda koreyslaryaponiya Imperiyasidan mustqillikka erishganliklarini nishonlashmoqda [ 새마을운동 _ 다리건설 ] Yangi Community harakati, ko'prik qurilish [IT강국] Hukumat va xususiy sektorning ITTKIga boʻlgan ahamiyati ortib borishi natijasida Janubiy Koreyaa IT sohasida peshqadamga ayalandi. [ 조선 ] Koreyaning kemasozlik korxonalaridan biri. Shu korxona tufayli Koreyaa kemasozlik sohasida yetakchilik qiladi. [ 현대자동차공장 ] Hyundai Motors korxonasida avtomobilnin ng yigʻilishi
FOTOSURAT TLAR [ 과거의서울 _ 광화문 ] Seul o'tgan [ 현재의서울 _ 광화문 ] Seul hozirgi [ 과거의한강] Hangang River o'tgan [ 현재의한강 ] Hangang River hozirgi [ 서울의청계천야경 ] Kechalari Cheonggyecheon Stream [ 서울의빌딩 ] Business buildings in Seoul
FOTOSURAT TLAR [ 한옥마을 _ 서울 ] Xano'x (an'anaviy Koreya uy) qishloq [ 서울도심 _ 명동 ] shahar markazida Seul Vieww [ 하회마을 ] Koreyaning tarixiy qishloqlari, Xaxve [ 양동마을 ] Koreyaning tarixiy qishloqlari, Andong [ 민주화운동 ] 1987 yildagi demokratikk namoyishchil ar revolyutsiya davridagi [ 한복 ] an'anaviy Koreya hanbok
FOTOSURAT TLAR [ 온돌 ] an'anaviy ondol isitish tizimi [ 한국의상차림 ] A Koreya jadval xususiyatlarini [ 태권도 ] tekvando Koreya sur san'ati