J Korean Acad Nurs Adm ( ๊ฐํธํ์ ํํ์ง ) Vol. 23 No. 3, 312-322, June 2017 ISSN 1225-9330 (Print) ISSN 2288-4955 (Online) https://doi.org/10.11111/jkana.2017.23.3.312 ๊น์งํ 1 ๊น์ฑ์ฌ 2 ๋ฐ์ํ 3 ์ ์์ฉ 3 ์ด์ํฌ 4 ์์ธ๋ํ๊ต๊ฐํธ๋ํ ๊ฐํธ๊ณผํ์ฐ๊ตฌ์ 1, ๊ฒฝ๋ณต๋ํ๊ต๊ฐํธ๊ณผ 2, ์์ธ๋ํ๊ต๊ฐํธ๋ํ 3, ํ๋ฆผ๋ํ๊ต๊ฐํธํ๋ถ ๊ฐํธํ์ฐ๊ตฌ์ 4 Policy Issues and New Direction for Comprehensive Nursing Service in the National Health Insurance Kim, Jinhyun 1 Kim, Sungjae 2 Park, Euntae 3 Jeong, Suyong 3 Lee, Eunhee 4 1 College of Nursing Research Institute of Nursing Science, Seoul National University 2 Department of Nursing, Kyungbok University 3 College of Nursing, Seoul National University 4 Division of Nursing Research Institute of Nursing Science, Hallym University Purpose: This study was done to identify issues surrounding comprehensive nursing care within the national health insurance, analyze results and problems within national health insurance and to suggest new policy directions for stability. Methods: A literature search was performed using RISS, KISS, PUBMED databases. Eighteen studies were analyzed. Results: For implementation of comprehensive nursing care, there was improvement in nursing and in facilities. By improvement of structure, this new system showed positive outcomes in term of patient satisfaction and indicators related to patient safety. However, issues related to overload, job stress and evaluation of the system remain. In order to establish this system, staffing levels for nurses and nurse aids need to be adjusted to appropriate levels that reflect requirements for nursing. In addition, range of work needs to be determined clearly. Lastly, regular and systematic evaluation is needed to provide safe quality services to patients and to prevent waste of financial resources, Conclusion: Comprehensive nursing care needs to be implemented in ways that patients can be provided with safe and high quality service. There is a need to resolve several issues to allow this new system to function. Key Words: Comprehensive nursing care, Nurse staffing, Patient safety, Job satisfaction ์๋ก 1. ์ฐ๊ตฌ์ํ์์ฑ ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ๋ฐฐ์น์์ค์์ ์์๋น์ค๋ฅผ๋ฐ๋ํ์๊ฒฐ๊ณผ์์ง์ ์ ์ธ์ํฅ์๋ฏธ์น๋์์ธ์์๋๋ถ๊ตฌํ๊ณ [1,2], ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์๊ฐ ํธ์ธ๋ ฅ์์ ์ ์์ค์ดํ๋ก [3]. ์ผ๋ณธ์ด๋๋ฏธ๊ตญ๋ณด๋ค์ต์ 2๋ฐฐ์์์ต๋ 6๋ฐฐ์ด์์ํ์๋ฅผํ๋ช ์๊ฐํธ์ฌ๊ฐ๋ด๋นํ๊ณ ์๋ค [4]. 1999๋ ๊ฐํธ์ ์๋ฃ์ฐจ๋ฑ์ ๊ฐ๋์ ๋๋ฉด์์ผ๋ถ์๋ฃ๊ธฐ๊ด์๊ฐํธ์ธ๋ ฅ๋ฐฐ์น์์ค์ดํฅ์๋์์ผ๋, ๋๋ถ๋ถ 500๋ณ์์ด์์์ข ํฉ๋ณ์์ผ๋ก๊ท๋ชจ๊ฐ์์๋ง์์๋ฃ๊ธฐ๊ด์์ฌ์ ํ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ๋ฐฐ์น์์ค์ด๋ฎ์์ํ๋ก์ ์์๋น์ค๋ฅผ์ ๊ณตํ๊ณ ์๋ค [5]. ์ฃผ์์ด : ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค, ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ, ํ์์์ , ์ง๋ฌด๋ง์กฑ Corresponding author: Lee, Eunhee Division of Nursing Research Institute of Nursing Science, Hallym University, 1 Hallymdaehak-gil, Chuncheon 24252, Korea. Tel: +82-33-248-2727, Fax: +82-33-248-2734, E-mail: ehlee@hallym.ac.kr - ์ด๋ ผ๋ฌธ์ 2016๋ ๋์ ๋ถ ( ๋ฏธ๋์ฐฝ์กฐ๊ณผํ๋ถ ) ์์ฌ์์ผ๋กํ๊ตญ์ฐ๊ตฌ์ฌ๋จ์์ง์์๋ฐ์์ํ๋์ฐ๊ตฌ์ (No. 2016R1A2B4015298). - This work was supported by Mid-career Researcher Program through the National Research Foundation of Korea (NRF) grant funded by the Korea government (MSIP) (No. 2016R1A2B4015298). Received: Apr 20, 2017 Revised: May 29, 2017 Accepted: Jun 16, 2017 This is an open access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution Non-Commercial License (http://creativecommons.org/licenses/ by-nc/3.0), which permits unrestricted non-commercial use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original work is properly cited. c 2017 Korean Academy of Nursing Administration http://www.kanad.or.kr
์ ์ํ์๊ฐํธ์ํ์ํ์ ์ ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์ดํฌ์ ๋์ง๋ชปํจ์๋ฐ๋ผ๊ฐํธ์ฌ์์ ๋ฌด์ค์ผ๋ถ๋ถ์ด๋ณดํธ์์๊ฒ์ ๊ฐ๋๊ณ , ๊ฐํธ์๋น์ค์์ง์ด์ ํ๋๋๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ์ด๋ํ์๋ค. ๋ณดํธ์๊ฐํ์ํ๊ฒฝ์ฐ, ํต๊ฐ์กฑํ, ์ฌ์ฑ์์ฌํ์ง์ถํ๋๋ฑ๊ฐํธํ ์ฌ๋์ด๋ถ์กฑํจ์๋ฐ๋ผ์ ์ํ์์ 13.8~25.5% ๊ฐ์ฌ์ค๊ฐ๋ณ์ธ์๊ณ ์ฉํ๊ณ ์๋์ค์ ์ด๋ค [6]. ์ด๋ฌํ๊ฐ๋ณ๋น์ฉ์ํ์๊ฐ์กฑ์๊ฒ์๋ฃ๋น๋ณด๋ค๋ํฐ๊ฒฝ์ ์ ๋ถ๋ด์์ด๋ํ์์ผ๋ฉฐ [7,8], ํ์๊ฐ์ธ์๋ฌธ์ ๋ฅผ๋์ด๊ณผ๋ํ์ฌํ์ ๋น์ฉ์๋ฐ์์์ผฐ๋ค [6,8]. ๋ํ์ ๋ฌธ์ธ์ด์๋๊ฐ๋ณ์ธ์ด๋๋ด์ผ๋ก์ธํด๊ฐ์ผ๋ฌธ์ ๋, ์์ ๋ฌธ์ ๊ฐ๋ฐ์ํ๋๋ฑ๊ฐํธ์์ง๊ด๋ฆฌ์์์ด์๋๋ฌธ์ ์ ์๋๋ฌ๋์๋ฐ๋ผ [9], ์ฌ์ค๊ฐ๋ณ์๋ํด์๊ทผ๋ณธ์ ์ธ๋์ฑ ์ดํ์์ฑ์ด์ ๊ธฐ๋์๋ค. ์ด๋ฌํ๋ฌธ์ ๋ฅผํด๊ฒฐํ๊ธฐ์ํด์ ๋ถ๋ 2006๋ ๋ณดํธ์์๋๋ณ์ ์๋ฒ์ฌ์ ์์์์ผ๋กํ์๊ฐ๋ถ๋ดํ๋๊ฐ๋ณ๋ถ๋ถ์์ ๋๊ถ์ผ๋กํธ์ ํ๊ณ ์ํ์๋ค. 2006๋ 4์์ข ํฉ๋ณ์๊ธ์ด์๋ณ์ 4๊ฐ๋ก์์ํ์ฌ, 2010๋ ๋ถํฐ๋๊ณต๋๊ฐ๋ณ๋ชจํ์ผ๋ก 10๊ฐ๋ณ์์์์๋ฒ์ฌ์ ์์ํํ์๋ค. ๊ณต๋๊ฐ๋ณ์๋ฒ์ฌ์ ์๊ฒฐ๊ณผ์ ์์๋น์ค์์ง์ ํ, ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ๋ถ์กฑ, ํ์๋ถ๋ด์์ฆ๊ฐ๋ฑ์ด์ฌ์ ํ์ง์ ๋จ์๋ฐ๋ผ๋จ์ํ๊ณต๋๊ฐ๋ณํํ๋ฅผ๋ฒ์ด๋๊ฐํธ์ธ๋ ฅํ์ถฉ์ํตํํ๊ตญํํฌ๊ด๊ฐํธ์ ๋๋์ ํ์์ฑ์ด์ ๊ธฐ๋์ด, 2013 ๋ ์์๋ฒ์ฌ์ ์ด์์๋์๋ค. 2013๋ 13๊ฐ๊ธฐ๊ด, 29๊ฐ๋ณ๋์ผ๋ก์์๋์ฌ์ ์ 2015๋ 6์์๋ฐ์ํ๋ฉ๋ฅด์ค ( ์ค๋ํธํก๊ธฐ์ฆํ๊ตฐ ) ์ดํ์ฌ์ค๊ฐ๋ณ์ธ์ด๋๋ณดํธ์์์์ฃผ๋ก๋ฐ์ํ ์์๋๋ฌธ์ ์ ์ด๊ทน๋ช ํ๊ฒ๋๋ฌ๋๋ฉด์๊ฐ์ํ๋์ด์ํ๊ท๋ชจ๊ฐ๊ธ์ํํ์ฐ๋์๋ค. ์ํํ๋์๋๋ถ์ด 2015๋ ๊ฑด๊ฐ๋ณดํ๊ธ์ฌ์ฌ์ ์ผ๋ก์ ํ๋์๊ณ , ์๋ฃ๋ฒ๊ฐ์ ์ผ๋ก์ํ๊ทผ๊ฑฐ๋ฅผํ๋ฆฝํจ์๋ฐ๋ผ์ง์์ฌ์ ์๊ทผ๊ฐ์๋ง๋ จํ์๋ค. 2016๋ ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ 300๊ฐ๊ธฐ๊ด, 451๊ฐ๋ณ๋, 18,646๊ฐ๋ณ์์ผ๋กํ๋์ํ๋๊ณ ์์ผ๋ฉฐ [10], ์ํ๊ธฐ๊ด๋ฐ์ํ๋ณ์์์ถํ๋์ฆ๊ฐํ ๊ฒ์ผ๋ก์ ๋ง๋๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋๊ฐ๋ณ๋ถ๋ด์ํด์ํ๊ณ ๊ฐ์ผ๊ด๋ฆฌ๋ฑ์ ์์๋น์ค์์ง์์ ๊ณ ํ๊ธฐ์ํด๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์์ถฉ์ํ์ฌ๊ฐํธ์๊ฐ๋ณ์์ ๊ณตํ๋๋ก๊ฐ๋ฐ๋์๋ก์ด์ ์์๋น์ค๋ชจํ์ผ๋กํ์๊ฐ์์ ํ๊ฐํธ๋ฅผ๋ฐ์์์๋๋ก๊ฐํธ์ฌ์๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ๋ฅผ์ ์ ํ๊ฒ๊ณ ์ฉํ๊ณ , ๊ด๋ จ์์ค์๊ตฌ๋นํ๋๋กํ๊ณ ์๋ค. ๊ฐํธ์ฌํ๋ช ์ด๋ด๋นํ๋ํ์๋์ต์ 5๋ช ์์ 16๋ช ๊น์ง๋ก์๋ฃ๊ธฐ๊ด์ข ๋ณ, ๋ณ๋์ํน์ฑ, ํ์๊ตฌ์ฑ๋ฑ์๊ณ ๋ คํ์ฌ๋ฐฐ์นํ๊ณ ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ์๊ฒฝ์ฐํ๋ช ์ด์ต์ 25๋ช ์์์ต๋ 40๋ช ์ผ๋ก๊ฐํธ์ฌ๋ฐฐ์น์์ค์๋ฐ๋ผ๊ฒฐ์ ๋๋๋ก๊ธฐ์ค์ด๋ง๋ จ๋์ด์๋ค [10]. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๊ฐ์์๋ 2013๋ ์ดํ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์์ด์ํํฉ๋ฐ์ฑ๊ณผ๋ฑ์๋ํ์ฐ๊ตฌ๋๊ฐํธ์ฌ์ง๋ฌด๋ง์กฑ, ์คํธ๋ ์ค, ๊ฒฝํ๋ฑ์ฃผ๋ก๊ฐํธ์ฌ๋ฅผ๋์์ผ๋กํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ๋ง์ ๊ณ [11-18], ํ์๋์์ฐ๊ตฌ๋ํ์์๋ง์กฑ๋, ์ฌ์ด์ฉ์์ฌ๋ฅผ์กฐ์ฌํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ์์๋ค [19,20]. ํ์๋์๊ฑด๊ฐ๊ฒฐ๊ณผ์๋ํ์ฐ๊ตฌ๋๊ธฐ๊ด๋ณด๊ณ ์์๊ตญํ๋์๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ํ์ดํํ์๋ค์๋ง์กฑ๋๋์์ฐฝ, ๋์, ๊ฐ์ผ๋ฑํ์์์ ์งํ์์์ด์๋๋๋ถ๋ถ๋ฌธํ์์๊ธ์ ์ ์ธ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ๋ณด์ธ๋ฐ๋ฉด [4,21], ๊ฐํธ์ฌ์ธก๋ฉด์์ง๋ฌด๋ง์กฑ, ์คํธ๋ ์ค, ๊ฒฝํ๋ฑ์์ฐ๊ตฌ๋ง๋ค์์ดํ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ๋ณด์๋ค. ๋ํ์ ๋ฌด๋์๊ณ ๋ คํ๊ฐํธ์ฌ๋ฐฐ์น, ๊ฐํธ์ฌ์๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ๊ฐ์์ ๋ฌด๊ด๊ณ์๋ํ๋ถ๋ถ์๊ฐ์ ์ดํ์ํ๋ค๊ณ ์ธ๊ธํ๊ณ ์๋ค [11,22]. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ก๊ฐํธ์ธ๋ ฅ๋ฐฐ์น์์ค์ํฅ์๋์ดํ์๋ค์๊ฒ์์ ํ๊ฐํธ๋ฅผ์ ๊ณตํ ์์๊ฒ๋จ์๋ฐ๋ผ์ ๋ถ๋๊ตญ๋ฏผ์๊ฐ๋ณ๋ถ๋ด์ํด์ํ๋ฉด์์ ์์๋น์ค์์ง์ํ๋ณดํ๊ณ ์๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ฅผํ๋ํ ๊ณํ์ด๋ค. ์ด์๋ณธ์ฐ๊ตฌ๋๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ ๋๊ฐ์์ ์ ์ผ๋กํ์ฐ๋ ์์๋๋ก๊ด๋ จ๋ฌธํ์๊ณ ์ฐฐํ์ฌ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ ๋๋ฅผํ๊ฐํํ์ถํ์ ์ฑ ์๋ฐฉํฅ์์ ์ํ๊ณ ์ํ๋ค. 2. ์ฐ๊ตฌ๋ชฉ์ ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์๋ชฉ์ ์์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์๊ด๋ จ๋์ ํ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ๊ณ ์ฐฐํ์ฌ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์์ฑ๊ณผ๋ฅผ๋ถ์ํ๊ณ , ๋ฌธ์ ์ ์ํ์ ํ์ฌ, ์ง์๊ฐ๋ฅํ์ ๋๋ก์ ์ฐฉํ๊ธฐ์ํ์ถํ์ ์ฑ ๋ฐฉํฅ์์ ์ํ๊ณ ์ํ๋๊ฒ์ด๋ค. ๋ณธ๋ก ๋ณธ์ฐ๊ตฌ๋๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ํํฉ์๋ถ์ํ๊ณ , ํฅํ์ ์ฑ ์๋ฐฉํฅ์์ ์ํ๊ธฐ์ํ์ฐ๊ตฌ๋ก์ ๋ถ๋ณด๊ณ ์, ๋ฌธํ์กฐ์ฌ๋ฅผํตํด๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์คํํฉ์์กฐ์ฌํ๊ณ , ๊ด๋ จ๋ฌธํ์์๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ๋ถ์ํ์ฌ์ ์ฑ ๋ฐฉํฅ์์ ์ํ๊ณ ์ํ๋์์ ์ ๋ฌธํ์กฐ์ฌ์ฐ๊ตฌ์ด๋ค. 1. ๋ถ์๋์๋ฐ์๋ฃ์์ง๋ณธ์ฐ๊ตฌ๋๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์์ด์ํํฉ๋ถํฐ์ฑ๊ณผ๊น์ง๊ด๋ จ๋ด์ฉ์๋ถ์ํ๋ค์ํํํ์๊ตญ๋ด์ธ๋ฌธํ์๊ฒ์ํ์๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ฌ์ ์ดํ์ฌ์์ด์ํํ๋ก์ํ๋๊ฒ์ํฌ๊ด๊ฐํธ์๋น์ค๋ผ๋๋ช ์นญ์ผ๋ก 2013๋ ๋ถํฐ์์๋์๋ฒ์ฌ์ ์ด์์ด์ด๋ฏ๋ก 2013๋ ์ดํ๋ถํฐ 2017๋ 5์๊น์ง์ถํ๋๊ตญ๋ด์ธ๋ฌธํ๋ฐ์ฐ๊ตฌ๋ณด๊ณ ์๋ฅผ๊ฒํ ํ์๋ค. ๋ฌธํ๊ฒ์์ 2์ธ์์ฐ๊ตฌ์๊ฐ๋์์์ํํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ตญ๋ด๋ฌธ Vol. 23 No. 3, 2017 313
๊น์งํ ๊น์ฑ์ฌ ๋ฐ์ํ๋ฑ ํ์ KISS, RISS, ๊ตญํ๋์๊ด๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๋ก๊ฒ์ํ์๊ณ , ๊ฒ์์์ญ์์ ์ฒด์์ญ์ผ๋ก์ฃผ์ ์ด๋ ๊ฐํธ๊ฐ๋ณํตํฉ, ํฌ๊ด๊ฐํธ์๋น์ค, ํฌ๊ด๊ฐํธ๋ณ๋, ํฌ๊ด์๋น์ค, ๋ณดํธ์์๋๋ณ์, ํ์์์ฌ๋ณ์ ๋ฅผ์ ๋ ฅํ์ฌํ์๋ ผ๋ฌธ, ํ์ ์ง์์ฐ๊ตฌ๋ณด๊ณ ์๋ฅผ์ถ์ถํ์๋ค. ๊ตญ์ธ๋ฌธํ์๊ฒฝ์ฐ Pubmed ๋ฐ์ดํฐ๋ฒ ์ด์ค๋ก๊ฒ์ํ์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์คํน์ํฌ๊ด๊ฐํธ์๋น์ค๋ช ์นญ์ผ๋ก๊ฒ์ํ๋๊ฒฝ์ฐ์ถ์๊ฒ์๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด๋์์ฃผ์ ์ด๋ก nursing ๋๋ nurse staffing ๋๋ nurse ์ Korea ๋ฅผ์กฐํฉํ์ฌ๋์๋ฒ์๋ก๊ฒ์ํ์๊ณ , ์ ๋ชฉ๊ณผ์ด๋ก๊ฒํ ๋ฅผํตํด๊ด๋ จ๋ฌธํ์์ถ์ถํ์ฌ์กฐ์ฌํ์๋ค. ๊ตญ๋ด์ธ๋ฌธํ์ด์ธ์์ ๋ถ๋ณด๊ณ ์์๊ณต๊ณต์ฐ๊ตฌ๊ธฐ๊ด๋ฐ๋ณ์์์๋ฐ๊ฐ๋๋ณด๊ณ ์๋ฅผ๊ฒํ ํ๊ธฐ์ํด๊ฐ๊ธฐ๊ดํํ์ด์ง์์ ์ํ์ฌ๋ณด๊ณ ์๋ฅผ์ถ์ถํ์๋ค. 2์ธ์์ฐ๊ตฌ์๊ฐ์ถ์ถํ๋ฌธํ์์ค๋ณต์์ ๊ฑฐํ๊ณ , ์๋ฌธ์๊ฒํ ํ์ฌ 2013๋ ์ด์ ์์ํ๋๊ณต๋๊ฐ๋ณ์ธ์ ๋๋ฑ๊ณผ๊ฐ์ดํ์ทจ์ง์๋ค๋ฅธ์ ํ์ผ๋ก์ํ๋์๋์ ๋์๋ํ์ฐ๊ตฌ๋์ ์ธํ์๋ค. ์๋ฌธ์ํ์ธํ์ฌ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์๊ด๋ จ๋์ฐ๊ตฌ๋ฅผ 1 ์ฐจ์ถ์ถํ๊ฒฐ๊ณผํ์๋ ผ๋ฌธ 5ํธ ( ์์ฌํ์๋ ผ๋ฌธ ), ํ์ ์ง 15ํธ, ๊ธฐ๊ด๋ณด๊ณ ์๋ 5ํธ์ด์๋ค. 1์ฐจ์ถ์ถ๋์ฐ๊ตฌ๋ฅผ๋ค์ํ์ธํ๊ฒฐ๊ณผํ์๋ ผ๋ฌธ์๊ฒฝ์ฐํ์ ์ง์๊ฒ์ฌํ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ์์ด์ค๋ณต๋๋ 4ํธ์์ ๊ฑฐํ์๊ณ , ํ์ ์ง 2ํธ์ํ์ ๋ํ์๋ฃ๋ฅผ์ธ์ฉํ๊ฒ์ผ๋ก์ธ์ฉํ๊ธฐ์ด์ฐ๊ตฌ๋ฅผํฌํจํจ์๋ฐ๋ผ์ ๊ฑฐํ์๋ค. ๊ธฐ๊ด๋ณด๊ณ ์์๊ฒฝ์ฐ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์๊ฐ๊ฐ๋ฐ๋จ๊ณ์ฐ๊ตฌ๊ฐ 1ํธํฌํจ๋์ด์์ด์ด๋ฅผ์ ๊ฑฐํ์๋ค. ์ต์ข ์ ์ผ๋ก๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์์ฑ๊ณผ๋ฅผ๋ถ์ํ์ฐ๊ตฌ๋์ด 18ํธ์ผ๋กํ์๋ ผ๋ฌธ 1ํธ, ํ์ ์ง 13ํธ, ๊ธฐ๊ด๋ณด๊ณ ์ 4ํธ์ด์ ๋ค. ์ด์ค์ง์ ์ฐ๊ตฌ๋ 2ํธ, ๋๋จธ์ง 16ํธ์์์ ์ฐ๊ตฌ๋ก์์ ์ฐ๊ตฌ๊ฐ๋ง์๋ถ๋ถ์์ฐจ์งํ์์ผ๋ฉฐ, ์ฐ๊ตฌ๋์์๊ฐํธ์ฌ๋์์์ฐ๊ตฌ๊ฐ 14ํธ์ผ๋ก๋ง์๋ถ๋ถ์์ฐจ์งํ์๋ค (Table 1). 2. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ด์๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ 2013๋ 13๊ฐ๊ธฐ๊ด 29๊ฐ๋ณ๋ 1,423 ๋ณ์์์์๋ฒ์ฌ์ ์ผ๋ก์์๋์๊ณ , 2015๋ ๊ฑด๊ฐ๋ณดํ์์ ์ฉ๋ฐ๊ฒ๋๋ฉด์์ํ๊ท๋ชจ๊ฐ๊ธ๊ฒฉํํ๋๋์ด 2016๋ 300๊ฐ๊ธฐ๊ด, 451๊ฐ๋ณ๋, 18,646๋ณ์์ผ๋กํ๋๋์๋ค (Table 2). ์ง์ญ๋ณ์ด์๋ณ์์๋ถํฌ๋๊ฒฝ๊ธฐ๋, ๊ฒฝ์๋, ์์ธ์์ผ๋ก๋ง์๊ณ , ์ ์ฒด๋ณ์์ 58.2% ์๋๊ถ์๋ถํฌํ๊ณ ์์์ผ๋ฉฐ, ์๋ฃ๊ธฐ๊ด์ ํ์ค์ข ํฉ๋ณ์์๋ณ์์๊ฐ์ ์ฒด 54.1% ๋ก๊ฐ์ฅ๋ง์๋ค (Table 3). ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋๋ณ๋๋จ์๋ก์ํ๋๋ฉฐ, ๋ณ๋์์ํ์ํ์ธ๋ ฅ์์ถ๊ฐ๋ก๊ณ ์ฉํ์ฌ์ด์ํ๊ฒ๋๋ค [10]. ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์๊ฐํธ์ฌ์๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ๋ก๊ตฌ์ฑ๋๋ฉฐ, ๊ฐํธ์ฌ๋ํ์์์ ๊ณผ๊ด๋ จ๋๋ฉฐ, ์ํ์ ์ผ๋ก์ง์์๊ตฌ๋๊ฐ๋์์์ญ์ํ์๋ฅผ์ํํ๊ณ , ๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ๋๊ฐํธ์ฌ์์ง๋๊ฐ๋ ํ์๊ฐํธ๋ณด๊ณ ๋ฐํ์์์ผ์์ํ์๋ณด์กฐํ๋ค. ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์์๋ฃ๊ธฐ๊ด์ข ๋ฅ์๋ฐ๋ผ๋ค์ํ๊ฒ๊ตฌ์ฑ๋์ด์๊ณ , ์ํ๋ณ๋์๋ฐ๋ฅธ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์์ ์ฉํ๋ค. ๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ๋๊ฐํธ์ธ๋ ฅ๋น์จ์๋ฐ๋ผ๋ฐฐ์น๋๋ค [10]. ์๊ธ์ข ํฉ๋ณ์์์๋ํ์๊ตฌ์ฑ, ๋ณ์์ํน์ฑ์๋ฐ๋ผ 1๋ช ์๊ฐํธ์ฌ๊ฐ์ต์ 5๋ช ๋ถํฐ์ต๋ 7๋ช ๊น์ง์ ์ํ์๋ฅผ๋ด๋นํ ์์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ์๋น์จ์ 1:30๊ณผ 1:40 ์ค๊ฐํธ์ฌ๋ฐฐ์น์์ค์๋ฐ๋ผ๊ฒฐ์ ํ ์์๋ค [10]. ์ข ํฉ๋ณ์๊ณผ๋ณ์์๊ฒฝ์ฐ์๊ธ์ข ํฉ๋ณ Table 1. Location, Type and Subjects in Research on Comprehensive Nursing Service Types Study subject Nurse Patient Policy, environment Total Thesis Quantitative 1 1 Journal Quantitative Qualitative 8 2 2 1 11 2 Organization report Quantitative 3* 2* 1 4 *Two organizational reports were evaluated both patients'and nurses' outcomes. Table 2. Trends for Comprehensive Nursing Service Pilots from 2013 to 2016 Variables 2013 2014 2015 2016 Average increase in rate (%) Number of hospitals 13 28 112 300 194.4 Number of nursing units 29 50 170 451 159.2 Number of beds 1,423 2,363 7,443 18,646 143.9 Source: National Health Insurance Service (2016). 314 Journal of Korean Academy of Nursing Administration
์์๋นํด๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์๋ฒ์๊ฐํจ์ฌ๋์๋ฐ, ์ข ํฉ๋ณ์์์๋๊ฐํธ์ฌ 1์ธ๋น์ต์ 7๋ช ์์์ต๋ 12๋ช ๊น์ง์ ์ํ์๋ฅผ๋ฐฐ์นํ ์์์ผ๋ฉฐ, ๋ณ์์์๋์ต์ 10๋ช ์์์ต๋ 16๋ช ๊น์ง 1๋ช ์๊ฐํธ์ฌ๊ฐํ์๋ฅผ๋ด๋นํ๋๋ก๊ธฐ์ค์ด์ ์๋์ด์๋ค. ๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ์๊ฒฝ์ฐ๊ฐํธ์ฌ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์๋ฐ๋ผ 1:25~1:40์๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์ด์ ์ฉ๋๋ค [10]. ๋ํ๋ณ๋์ํ์์ด์ก, ์ด๋ฐ, ๊ธฐํ๋ณด์กฐ์ ๋ฌด๋ฅผ์ํํ๊ธฐ์ํ์ธ๋ ฅ์์ต๋ 4๋ช ๊น์ง์ถ๊ฐ๋ก๋ฐฐ์นํ๊ฒ๋๋ค (Table 4). ๋ฐฐ์น๋๊ฐํธ์ฌ๋๊ทผ๋ฌด์๋ จ๋์๋ฐ๋ผ๋ด๋นํ์๋ฅผ๋ฐฐ์ ๋ฐ์๊ฐํธ๋ฅผ์ ๊ณตํ๊ธฐ๋ํ๊ณ , ํ๊ฐํธ์์ผ์์ด๋์ด๊ฐํธ๋ฅผ์ํํ๊ธฐ๋ํ๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ํ์์๋ณดํธ์์๊ฒ๊ฐ์ฅ๋ถ๋ด์ด๋์๋๊ฐ๋ณ๋น๋ถ๋ด์์ ์์๋น์ค์ํฌํจ์์ผ 2015๋ ๋ถํฐ๋๊ฑด๊ฐ๋ณดํ์ผ๋ก๋ณด์ํ๋์ฒด๊ณ๋ฅผ๊ตฌ์ถํ์๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์์๊ฐ๋๊ธฐ์กด์์ ์๋ฃ๋์ ์๋ก์ด ๊ฐํธ๊ฐ๋ณ์ ์๋ฃ ๋ก ์์ ์ค๋์๊ณ , ๊ฐํธ๊ฐ๋ณ์ ์๋ฃ์๋ํ๋ณธ์ธ๋ถ๋ด๊ธ์์ผ๋ฐ์ ์ธ์ ์ํ์์๋ณธ์ธ๋ถ๋ด๋ฅ 20% ๋ฅผ๋์ผํ๊ฒ์ ์ฉ๋ฐ๊ณ ์๋ค. ๊ฐํธ๊ฐ๋ณ์ ์๋ฃ์ค๊ฐํธ๊ฐ๋ณ๋ฃ๋๊ฐํธ์ฌ์๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ์์ธ๊ฑด๋น์์ฌ๋ฃ๋น์๊ด๋ฆฌ๋น๋ฑ์ถ๊ฐ์ ์ธ์์๋น์ฉ์ดํฉ์ฐ๋๊ธ์ก์ด๋ฉฐ, ์ ์ฑ ๊ฐ์ฐ๋ฃ๋ํด๋น์๋น์ค๋ฅผ์ ๊ณตํ๊ธฐ์ํ์์ค๊ฐ์ , ํ์ ๋น์ฉ๋ฑ์๊ณ ๋ คํ์ฌ์ถ๊ฐ๋ก์ง๊ธ๋๋๊ธ์ก์ด๋ค [10]. ๊ฐํธ๊ฐ๋ณ์ ์๋ฃ = ์ํ๊ด๋ฆฌ๋ฃ + ๋ณ์๊ด๋ฆฌ๋ฃ + ๊ฐํธ๊ฐ๋ณ๋ฃ + ์ ์ฑ ๊ฐ์ฐ์ข ํฉ๋ณ์ 6์ธ์ค๊ธฐ์ค, ํ์ 1์ธ๋น์ผ๋ฐ๋ณ์ค 1์ผ์ ์๋ฃ๋ 47,490์ ( ๊ฐํธ๊ด๋ฆฌ๋ฃ 3๋ฑ๊ธ๊ธฐ์ค ) ์ธ๋ฐ๋นํ์ฌ, ๊ฐํธ๊ฐ๋ณ์ ์๋ฃ๋ํ์ค๋ฐฐ์น ( ๊ฐํธ์ฌ 1:10, ๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ 1:30) ์๊ฒฝ์ฐ 106,240 ์์ผ๋ก์ผ๋ฐ๋ณ์ค์๋นํด 123.7%(58,750์ ) ๋๋์์์ค์ด๋ค [10]. ์ด์ค์์์ค์ ํ์๊ฐ๋ถ๋ดํ๋๋ณธ์ธ๋ถ๋ด๊ธ์๋ฐฐ์น์์ค Table 3. Distribution of Comprehensive Nursing Service in 2016 Types Categories Total Seoul Gyeonggi Province Gyeongsang Province Jeolla Province Chungcheong Province Jeju and Gangwon Provinces Total Hospitals Units Beds (%) 300 451 18,646 (100.0) 62 104 4,303 (23.1) 89 153 6,547 (35.1) 78 110 4398 (23.6) 33 38 1,447 (7.8) 31 38 1,607 (8.6) 7 8 344 (1.8) Tertiary hospital Hospitals Units Beds (%) 37 49 2,053 (11.0) 11 11 484 7 18 821 9 9 356 5 5 168 4 5 184 1 1 40 General hospital Hospitals Units Beds (%) 142 233 10,093 (54.1) 26 52 2,370 43 83 3,649 35 53 2249 17 21 775 15 17 746 6 7 304 Hospital Hospitals Units Beds (%) 121 169 6,500 (34.9) 25 41 1,449 39 52 2,077 34 48 1793 11 12 504 12 16 677 - - - Source: National Health Insurance Service (2016). Table 4. Criteria for Nurse Staffing Levels Types Registered nurse Staffing level Nurse aid Assistant staff Tertiary hospital 1:5 1:6 / 1:7 1:40 1:30 / 1:40 General hospital 1:7 / 1:8 1:10 / 1:12 Hospital 1:10 1:12 / 1:14 / 1:16 Source: National Health Insurance Service (2016). 1:30 / 1:40 1:25 / 1:30 / 1:40 1:30 / 1:40 1:25 / 1:30 / 1:40 Maximum 4 assistant staff per nursing unit Vol. 23 No. 3, 2017 315
๊น์งํ ๊น์ฑ์ฌ ๋ฐ์ํ๋ฑ ์๋ฐ๋ผ 19,110์ ~25,060์์ผ๋ก์ฐ์ถ๋์ด, ์ผ๋ฐ๋ณ๋์ ์์์๋ณธ์ธ๋ถ๋ด๊ธ์๋นํด 50.3~62.1%(9.620์ ~15,570์ ) ๋์ฆ๊ฐํ๊ฒ๋๋ค. ๋ณธ์ธ๋ถ๋ด๊ธ์ด์์น๋์์ผ๋, ์ฌ์ค๊ฐ๋ณ์ธ์ 1:1๋ก๊ณ ์ฉํ๋๊ฒฝ์ฐ 1์ผํ๊ท 7~8๋ง์, 1:6 ๊ณต๋๊ฐ๋ณ์๊ฒฝ์ฐ 1์ผํ๊ท 2 ๋ง 3์ฒ์์๋ณธ์ธ๋ถ๋ด์ด๋ฐ์ํ๋ฏ๋ก์ค์ ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์๋ณธ์ธ๋ถ๋ด์๊ธฐ์กด๊ฐ๋ณ๋น๋ถ๋ด์๋นํด 17~69% ์ ๋๊ฐ์ํ๊ฒ์ผ๋ก์ถ์ ๋๋ค. ๋น ๋จ๋ฆฐ๊ฐํธ์๊ฐ์, ๊ฐํธ์๋น์ค์์ง๊ฐ์ ์ด์๋ค. ๊ตฌ์กฐ์๊ณผ์ ์๊ฐ์ ์ผ๋ก์ธํ๊ฒฐ๊ณผ์ธก๋ฉด์์ฑ๊ณผ๋๊ฐํธ์ฌ์ธก๋ฉด๊ณผํ์์ธก๋ฉด์ผ๋ก๋๋์ด๋ณผ์์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐํธ์ฌ์ธก๋ฉด์์ฑ๊ณผ๋๊ฐํธ์ฌ์๋ง์กฑ๋์ฆ๊ฐ์์คํธ๋ ์ค์์ด์ง๋ฅ ์๊ฐ์, ํ์์ธก๋ฉด์์ฑ๊ณผ๋ํ์๋ง์กฑ๋๋ฐ์ฌ์ด์ฉ์๋์ฆ๊ฐ์์์ฐฝ, ๋์๋ฐ๊ฐ์ผ๋ฑํ์์์ ์งํ๊ฐ์ ์ด์๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์์ฑ๊ณผ๋ฅผ๊ตฌ์กฐ, ๊ณผ์ , ๊ฒฐ๊ณผ์ธก๋ฉด์ผ๋ก๋๋์ด Table 5์์ ์ํ์๋ค. 3. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์์ฑ๊ณผ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์์ฑ๊ณผ๋๊ตฌ์กฐ-๊ณผ์ -๊ฒฐ๊ณผ์ธก๋ฉด์์ฑ๊ณผ๋ก๋๋์ดํ๊ฐํ์๋ค [23]. ๊ตฌ์กฐ์ธก๋ฉด์์ฑ๊ณผ๋์ธ๋ ฅ์ฆ๊ฐ์๋ณ๋ํ๊ฒฝ๊ฐ์ ์ด์๊ณ , ๊ณผ์ ์ธก๋ฉด์์ฑ๊ณผ๋๊ฐํธ์๊ฐ์์ฆ๊ฐ, 1) ๊ตฌ์กฐ์งํ๊ฐ์ ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ณ๋์๊ฐํธ์ฌ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์์๊ธ์ข ํฉ๋ณ์์ 1:5~1:7, ์ข ํฉ๋ณ์์ 1:7~1:12, ๋ณ์์ 1:10~1:16๋ก์ผ๋ฐ๋ณ๋์๋นํด์ ์๊ฐํธ์์๊ฐํธ์ฌ๋ฐฐ์น์์ค์ํฌ๊ฒํฅ์๋์๋ค [4,21]. ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์๊ฒฝ์ฐ์ธ๊ตฌ 1,000๋ช ๋น๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ๋ฅผํฌ Table 5. Research Results by Structure, Process, and Outcome Variables Categories Key findings Research Structure Nurse staffing Nurse number increased more than twice. [4], [21] Environment Supporting system (ie, bed, computer system, sub-station) improved. [16], [21], [27] Process Nursing time Nursing time per nurse increased 22~59.5 minutes. [4], [21] NHPPD by RN was 3.0 hours. [24] Time for education, nutrition and support care was higher than general ward. [25] Missing care Missing care decreased. [23] Service quality Perceived service quality was higher than general ward. [17] Outcome Patient Satisfaction and revisit intention Safety indicators Patients' satisfaction and revisit intention were higher than general ward. [19], [20] Pressure ulcer OR (vs general ward) was 0.658. Incidence rate was 0.087% (vs 0.178% in general ward). Falls OR (vs general ward) was 0.573. Incidence rate was 0.118% (vs 0.170% in general ward). [4], [21] [4], [21] Infection OR (vs general ward) was 0.229 of urinary tract infection, 0.348 of nosocomial infection and 0.148 of pneumonia. Incidence rate of nosocomial infection was 0.56 per 1000 days (vs 0.90 per 1000 days in general ward). [4], [21] LOS LOS of surgery patient was shorter than general ward[21]. [21] Nurse Satisfaction Job stress Turnover intention No significant difference. Satisfaction increased more than general ward. [14], [16], [17], [18] Several factors caused work stress. [11], [12], [13], [15], [16] NHPPD=Nursing hours per patient day; RN=Registered nurse; OR=Odds ratio; LOS=Length of stay. 316 Journal of Korean Academy of Nursing Administration
ํจํจํ๋๊ฐํธ์ฌ์๊ฐ 5.6๋ช ์ผ๋ก OECD ํ๊ท 9.6๋ช ์๋นํด์ ๋ฐ์์ค์๋ถ๊ณผํ์์ผ๋ [3] ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์์ํ์ผ๋ก์ด์ ํด๋น๋ณ๋์๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์ด OECD ํ๊ท ์์ค์ผ๋ก์ ๊ทผํ๊ฒ๋๊ฒ์ด๋ค. ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์์ฆ๊ฐ๋ฟ๋ง์๋๋ผ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ก์ธํด๋ณ๋์์์ฃผํ๋๊ฐ์กฑ์ด๋์ฌ์ค๊ฐ๋ณ์ธ์ด์์ด์ ธ๋ณ์์ํ๊ฒฝ๋๋ง์ด๊ฐ์ ๋์๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ํ์ผ๋กํ์์์ ์ฌ๊ณ ๋ฐฉ์ง๋ฅผ์ํด์ ๋์นจ๋, ๋์ํจ๋, ๊ฐ์ผ๋ฐ์์ฐฝ๊ด๋ฆฌ์ฉํ๋ฑ์ด๊ตฌ๋น๋์๊ณ , ํ์๋ชจ๋ํฐ๋ง๋ฐ๊ฐํธ์๊ตฌ์๋ํ๋์์์ํด์ฝ๋ฒจ, ๋ชจ๋ํฐ๋ง์ฅ๋น, ์๋ธ์คํ ์ด์ ๋ฑ๋๊ตฌ๋น๋์๋ค [16,21]. ์ด๋ ๊ฒ์์คํ์ถฉ๊ณผ์ธ๋ ฅ์ฆ๊ฐ๋ก๊ตฌ์กฐ์ ์ธก๋ฉด์ด๊ฐ์ ๋๋ฉด์, ์๋น์ค๊ณผ์ ๋ํ๋ณํ๋์๋ค. 2) ๊ณผ์ ์งํ๊ฐ์ ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์ฆ๊ฐ๋ก์ธํดํผ๋ถ๊ฐํธ, ๊ตฌ๊ฐ๊ฐํธ, ์์ด, ์ฒด์๋ณ๊ฒฝ, ๋ณด์กฐ๊ฐํธ, ํ์์ฌ์ ์์์ด๋น ๋จ๋ฆฌ๋๊ฐํธ๊ฐ์ ์ํ๊ฒ๊ฐ์๋์์ผ๋ฉฐ [24], ๊ฐํธ์ฌ๊ฐ์ค์ค๋ก์ธ์งํ๊ฐํธ์๋น์ค์์ง์ด๋ฐ์์ฑ, ํ์ ์ฑ, ๊ณต๊ฐ์ฑ์ธก๋ฉด์์์ ์ํ๊ฒ์ฆ๊ฐ๋์๋ค [17]. ๊ฐํธ์ฌ 1์ธ๋น๊ฐํธ์ ๊ณต์๊ฐ๋ 22~59.5๋ถ์ผ๋ก์ฆ๊ฐ๋์๊ณ [4,21], ๊ฐํธ์ฌ์์ํํ์ 1์ธ๋น๊ฐํธ์๊ฐ๋ํ 3.0์๊ฐ์ผ๋ก์ผ๋ฐ๋ณ๋์๋นํด๋์์์ค์์์์์์๋ค [22]. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ํ์ด์ ์๋นํด๊ต์ก, ์์๋ฐ๋ณด์กฐ๊ฐํธ๋ฅผ์ํ๊ฐํธ์๊ฐ๋ฑ์ด์ ์ํ๊ฒ๋๊ฒ๋๋๊ฒ์ผ๋ก๋ํ๋ [25], ํ์์ ์ธ๊ธฐ๋ณธ๊ฐํธ์ ๊ณต์๊ฐ์ด์ฆ๊ฐ๋จ์์์์๋ค. 3) ๊ฒฐ๊ณผ์งํ๊ฐ์ (1) ํ์์ธก๋ฉด : ํ์๋ง์กฑ๋๋ฐ์ฌ์ด์ฉ์์ฌ, ์์ ์งํ๊ตฌ์กฐ์ ์ธก๋ฉด๊ณผ๊ณผ์ ์ ์ธก๋ฉด์๊ฐ์ ์๊ฐํธ์๋น์ค์๊ฒฐ๊ณผ์งํ์๊ธ์ ์ ์ธ์ํฅ์๋ฏธ์น๊ฒ๋๋๋ฐ [23], ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ก์ธํดํ์์๊ฒ์ ๊ณต๋๋๊ฐํธ์์ง์ด๊ฐ์ ๋จ์๋ฐ๋ผ๊ฒฐ๊ณผ์ธก๋ฉด์์๋๊ธ์ ์ ์ธ์ฑ๊ณผ๋ฅผ๋ณด์๋ค. ๋จผ์ , ํ์์ธก๋ฉด์์์ดํด๋ณด๋ฉด, ์๋น์ค์๋ง์กฑ๋๊ฐ๋์์ก๊ณ , ๊ทธ๋ก์ธํ์ฌ์ด์ฉ์์ฌ๋ํ๋์์ก๋ค [4,19-21]. ์ฃผ๊ด์ ์งํ์ธ๋ง์กฑ๋์ด์ธ์์ค์ ์ ์ผ๋กํ์์๊ฒํฐ์ํฅ์๋ฏธ์น๋์์ฐฝ, ๋์, ๋ณ์๋ด๊ฐ์ผ๊ณผ๊ฐ์ํ์์์ ์งํ๋ํฅ์๋์๋ค. ์์ฐฝ๋ฐ์๋ฅ ๋ํ์ผ๋ฐ๋ณ๋์๋นํด๋ฎ๊ฒ๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ [4,21], ๋ฐ์์ํ์ด 34% ๊ฐ์๋จ์์์์์๋ค [4]. ๋์๋ํ๋ฐ์๋ฅ ์ด๋ฎ๊ฒ๋ํ๋ฌ๊ณ [4,21], ๋ฐ์์ํ์ด์ผ๋ฐ๋ณ๋์๋นํด์ฝ 43% ๋ฎ์์ง์์์์์๋ค [4]. ๊ฐ์ผ์์๋๊ฐ์ ๋จ์๋ณด์๋๋ฐ, ์๋ก๊ฐ์ผ, ๋ณ์๊ฐ์ผ, ํ๋ ด๋ชจ๋์ผ๋ฐ๋ณ๋์๋นํด๋ฎ๊ฒ๋ฐ์ํจ์์์์์๋ค [4,21]. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ํ์ผ๋ก๋น์์ ํ์์์ฌ์์ผ์๋ 0.46์ผ์ฆ๊ฐ๋์๊ณ , ์์ ํ์์์ฌ์์ผ์๋ 1.34์ผ๋จ์ถ๋์ ๋ค [21]. ๊ทธ๋ฌ๋์ด๋์๋ฒ์ฌ์ ์ํ์ด๊ธฐ์ฌ์ ๋์ํ์์ค์์๊ฒฝ์ฆํ์์๋น์จ์ด๋์๋ํ๋ฌ์๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด์๊ณ , ๋ํ์ฌ์์ผ์์๋ฏธ์น๋์ํฅ์์ธ์ด๋ค์ํจ์๋ฐ๋ผ์ถํ์ธ๋ถ์๊ฑด์๊ฐ์ํ์ฌ์ถ๊ฐ๋ถ์ํ ํ์๊ฐ์์๊ฒ์ด๋ค. ์๋ฐ๋ผ๋์์๋ํ์ธก์ ๋ ํ์๊ฐ์๋ค. ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ๋ฐฐ์น์์ค์ดํฅ์๋๋ฉด๊ฐํธ์ฌ๊ฐ์ ๊ณตํ๋๊ฐํธ์๊ฐ์ด์ฆ๊ฐํ์ฌํ์๊ฒฐ๊ณผ, ๊ฑด๊ฐ์งํ๋ฟ๋ง์๋๋ผ์ฌ๋ง๋ฅ ์์ด๋ฅด๊ธฐ๊น์ง๋ค์ํ์งํ๊ฐ๋ณํํ๊ณ [1,2], ์ฌ์์ผ์์๋น์ฉ์ด๊ฐ์ํ์ฌ๊ฐํธ์์ฐ์ฑ์๋์ํฅ์๋ฏธ์น๊ฒ๋๋ค [26]. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์์ฆ๊ฐ์๋๋ถ์ด์ ๋ฌธ๊ต์ก์๋ฐ์ง์์๋ณดํธ์๋๊ฐ๋ณ์ธ์ด์ ๊ณตํ๋๋ชจ๋ ๋ถ์ผ๋ฅผ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์ด๋ด๋นํจ์๋ฐ๋ผ์ ์์๋น์ค์์์ ์ง์ ๋ณํ๊ฐ๋์์๋ํ๋ํ์๊ฒฐ๊ณผํฅ์๊ณผ๋๋ถ์ด๊ฐํธ์์ฐ์ฑ์ด์ฆ๊ฐ๋ ๊ฒ์ผ๋ก์์๋๋ค. ํ์ง๋ง, ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ด์์ฑ๊ณผ์งํ๋ก์ฌ์์ผ์๋ฐ๋น์ฉ๋ฑ์์ฐ์ ์ธ์ธก๋ฉด์์ธก์ ํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ๋ฏธํกํ์ฌ๊ฐํธ์์ฐ์ฑ๊ณผ๊ด๋ จ๋์ฑ๊ณผ๋ฅผํ์ธํ๊ธฐ์ด๋ ค์ ๋ค. (2) ๊ฐํธ์ฌ์ธก๋ฉด : ์ง๋ฌด๋ง์กฑ, ์ง๋ฌด์คํธ๋ ์ค, ํ์๊ฐํธ๊ฒฝํ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์๋ถ์๋์์ค๊ฐํธ์ฌ๋ฅผ๋์์ผ๋กํ์ฐ๊ตฌ๋ 14ํธ์ด์์ผ๋ฉฐ, ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ด์์ฑ๊ณผ๋ก๊ฐํธ์ฌ๋ง์กฑ๋, ์ง๋ฌด์คํธ๋ ์ค, ํ์๊ฐํธ๊ฒฝํ๋ฑ์์ ์ํ์๋๋ฐ, ์์ดํ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ๋ณด์๋ค. ํ์์๊ฒ์ ์ธ๊ฐํธ๋ฅผ์ ๊ณตํ๋๋ถ๋ถ๊ณผ์ ๋ฌดํ๊ฒฝ๋ฑ์ด๊ฐ์ ๋จ์ผ๋ก์ธํ์ ๋ฌด๋ง์กฑ๋๊ฐ์ผ๋ฐ๋ณ๋์๋นํด๋๊ฒ๋ํ๋์ฐ๊ตฌ๋์์์ผ๋ฉฐ [14,15,21], ์ง์ ์ฐ๊ตฌ์์๋์ ๋ฌธ์ฑํ๋๋ก์์ ๊ฐ์ด์๊ธฐ๋ฉฐ, ์ ์ธ๊ฐํธ๋ฅผ์ ๊ณตํ๋ฉด์๊ฒฝํํ๊ฒ์ด๊ธ์ ์ ์ผ๋กํ๊ฐ๋๊ธฐ๋ํ๋ค [11,12]. ์ง๋ฌด์คํธ๋ ์ค์๋ํ์ผ๋ฐ๋ณ๋์๋น๊ตํ์ฌํต๊ณ์ ์ผ๋ก์ ์ํ์ฐจ์ด๊ฐ์๋๊ฒ์ผ๋ก๋ํ๋ฌ๋ค [15,18]. ํ์ง๋ง, ๋ถ์ ์ ์ธ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ๋ณด์ธ์ฐ๊ตฌ๋์์๋๋ฐ, ํ์์์๊ตฌ์ฆ๊ฐ, ๊ธฐ์กด์๊ฐ๋ณ์ธ์ด๋๋ณดํธ์๊ฐํ๋๋ณด์กฐ์ ๋ฌด์๊ณผ์คํ๋ฑ์์คํธ๋ ์ค์์ธ์ผ๋ก์์ฉํ๋ค๊ณ ๋ํ๋ฌ๋ค [11-13,15]. ์ฆ, ์ ์์์คํ ์๋ณํ๋ก์ธํด๊ธฐ์กด์ํ์ ๋ฌด์๋ฒ์์์ข ๋ฅ๊ฐ๋ณ๊ฒฝ๋จ์๋ฐ๋ผ๋ณํ๋ํ๊ฒฝ์ผ๋ก๋ถํฐ์์คํธ๋ ์ค๋ฅผ๋ฐ๊ณ , ๋ณํ๋ํ๊ฒฝ์์์ง์ฒด๊ณํ๋์ง์์์์คํ ์ด์คํธ๋ ์ค์์ธ์ผ๋ก์์ฉํ๊ฒ์ผ๋ก๋ณด์ธ๋ค. ๋ํ์๊ฐ์ธ๊ทผ๋ฌด๊ฐ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ณ๋์์๋๊ฒ๋ํ๋ฌ๊ณ , ์์ฌ์๊ฐ์ํฌํจํ๊ฐ์ธ์๊ฐ์ด์งง๊ฒ๋ํ๋๋๋ฑ [22], ๊ทผ๋ฌด๋์๊ณ ๋ คํ์ง๋ชปํ๊ฐํธ์ฌ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์๋ฌธ์ ๊ฐ์ ๊ธฐ๋๊ณ ์์๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ํต์ฌ์ธ๋ ฅ์ธ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์์ง๋ฌด์คํธ๋ ์ค๋์ง๋ฌด๋ถ๋ง์กฑ์๊ณง์ด์ง์ผ๋ก์ด์ด์ง๊ณ , ์ด์ง์ดํ์ถ๊ฐ์ธ๋ ฅ์์๊ธ์ด์ ๋๋ก๋์ง์๋๋ค๋ฉด, ์ด์ ๋์์ง์์ ์ธ์ํ์๋ถ๊ฐ๋ฅํ๋ค. ์ด์งํ์ธ๋ ฅ์๋ฐ Vol. 23 No. 3, 2017 317
๊น์งํ ๊น์ฑ์ฌ ๋ฐ์ํ๋ฑ ๋ก๋ณด์ถฉํ ์์๋ค๊ณ ํ๋๋ผ๋ํด๋น์์คํ ์์ ์ํ๊ธฐ๊น์ง์๊ฐ์ด์์๋๋ฏ๋ก์ธ๋ ฅ๊ต์ฒด๋ก์ธํ๊ด๋ฆฌ๋น์ฉ์ด์ง์ถ๋๋ค. ๋ฐ๋ผ์์์ ๋์์คํ ์ผ๋ก์ ์ฐฉ๋๊ธฐ์ํด์๋๊ทผ๋ฌดํ๊ฒฝ์์ ๊ฒํ๊ณ , ๋ฌธ์ ์ ์๊ฐ์ ํ ํ์๊ฐ์๋ค. 4. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์๋ฌธ์ ์ 1) ๊ณผ๋ํ์ ๋ฌด๋๋ณธ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๊ณตํต์ ์ผ๋ก์ ๊ธฐ๋๋๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์๋ฌธ์ ์ ์์ ๋ฌด๋์ด๊ณผ๋คํ์ฌ๊ฒฐ๊ตญ๊ฐํธ์ฌ์๋ง์กฑ๋๊ฐ๋จ์ด์ง๋ค๋์ ์ด [11-13,15]. ์ ๋ฌด๋์ด๊ณผ๋ํ์ด์ ์ค์ฒซ์งธ๋๊ฐํธ์๊ตฌ๋์๋ฐ์ํ์ง๋ชปํ๋๊ฐํธ์ฌ์๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์ด๋ค. ๊ฐํธ์ฌ๋์์ฐ๊ตฌ์์๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ํ์ผ๋ก๊ฐํธ์ฌ์ธ๋ ฅ์ด๋ง์ด์ถฉ์๋์์ง๋งํ์์์น๋ฃ์๊ฐํธ, ๋๋ด, ๊ฐ๋ณ์๋น์ค๋ฅผ์ ๋ดํ๋๊ณผ์ ์์์ ๋ฌด๋์ดํจ์ฌ๋ง์ด๋์ด๋์ด์๋ฐ๋ฅธ์ ๋ฌด์คํธ๋ ์ค๊ฐ๋์๊ฒ์ผ๋ก์๋ ค์ ธ์๋ค [11,12,15]. ํนํ, ๋ณดํธ์๋ฅผ์์ฃผ์ํค์ง์๋์๋ก์ด์ฒด๊ณ์์๊ธฐ์กด๊ฐํธ์ ๋ฌด๋ฟ๋ง์๋๋ผํ์๋ฅผ๋ณดํธ๊ด์ฐฐํด์ผํ๋์๋ฌด์์ฑ ์์ด๋์ด๋ฌ๋๋ฐ, ํํ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์ด์๋กญ๊ฒ์๊ตฌ๋๋์ ๋ฌด๋์์ถฉ๋ถํ๋ฐ์ํ์ง๋ชปํ๊ณ ์๋ค๋์ ์์ง์ ํ๊ณ ์๋ค. ๋ํํ์์๋ฌด๋ฆฌํ์๊ตฌ, ๋ถ์กฑํ์ง์์ธ๋ ฅ์ผ๋ก์ธํด๊ฐํธ์ฌ๋์ฆ๊ฐํ์์ง๋ง, ๊ทธ๋ณด๋ค๋๋ง์๋ค์ํ์ ๋ฌด๊ฐ์ฃผ์ด์ ธ๊ฐํธ์ฌ์์ง๋ฌด๋ง์กฑ์ด๋จ์ด์ง๋ฟ๋ง์๋๋ผ [11,12], ๊ฐํธ์ฌ๊ฐ๊ผญํด์ผํ๋์์์ด๋ถ๊ฐ๋ฅํ๊ฐํธ์ ๋ฌด๋ํ์ ๋๋ก์ํํ์ง๋ชปํ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ๋ฐ์ํ๋ค. ๊ฐํธ์ฌ๊ฐ๊ผญ์ํํด์ผํ๋ํ์๊ด์ฐฐ, ํฌ์ฝ, ํธํก, ์์ฒ๊ฐํธ๋ฑ์์ ๋ฌด๋ฅผ์ ๋๋ก์ํํ ์์๋ํ๊ฒฝ์ด๋ผ๋ฉด, ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์ด์ฆ๊ฐํ๋ค๊ณ ํ๋๋ผ๋ํ์์๊ฒ์ง๋์๊ฐํธ๋ฅผ์ ๊ณตํ์ง๋ชปํ ๊ฒ์ด๋ค. ํํ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์์๋ฃ๊ธฐ๊ด์ข ๋ณ์๋ฐ๋ผ๋ช๊ฐ์ง์ธ๋ถ๊ธฐ์ค ( ์ํฅ-ํ์ค-ํํฅ ) ์ด์ ์๋์ด์๊ณ , ์ด๋ฅผ๋ณ๋์ํฉ์๋ฐ๋ผ์ ํํ ์์๋๋กํ์ฉํ๊ณ ์๋ค. ๋ณ๋์ํฉ์๊ณ ๋ คํ๊ธฐ์ํด๋ช๊ฐ์ง๊ธฐ์ค์์์ ์ํ๊ณ ์์ง๋ง, ์ค์ ์๋ฃ๊ธฐ๊ด์ํน์ฑ์์ ์๋๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค๋ณด๋ค๋๋ค์ํ๊ณ , ์๋ฃ๊ธฐ๊ด๋ด์์๋์ง๋ฃ๊ณผ์๋ฐ๋ผ๋ค์ํ๊ฐํธ์๊ตฌ๋๋ฅผ๋ณด์ธ๋ค. ํนํ์ข ํฉ๋ณ์์ด๋๋ณ์์๋ณ์๊ท๋ชจ์๋ฒ์๊ฐ๋งค์ฐ๋๊ณ , ์ง์ญ์๋ฐ๋ผ, ์ง๋ฃํน์ฑ์๋ฐ๋ผํ์์์ค์ฆ๋๊ฐ์๋นํ๋ค๋ฆ์๋๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ด๋ฐ๋ถ๋ถ์ด์ถฉ๋ถํ๋ฐ์๋์ง๋ชปํ๊ณ ์๋ค. ๋ํ์๊ธ์ข ํฉ๋ณ์์ผ๋ก๊ฐ์๋กํ์์์ค์ฆ๋๊ฐ๋์์ง๊ณ , ๊ทธ์๋ฐ๋ฅธ๊ฐํธ์๊ตฌ๋๊ฐ์ฆ๊ฐํ๋๋ถ๋ถ๋์์ง๋ง, ํ์์์ค์ฆ๋๋ง์ด๊ฐํธ์๊ตฌ๋๋ฅผ์๋ฒฝํ๊ฒ์ค๋ช ํ๋ค๊ณ ๋ณผ์์๋ค. ์๋ฅผ๋ค์ด, ํด๋น๊ธฐ๊ด์๊ธฐ๋ณธ์ ์ธํ์์ด์ก, ๊ฒ์ฒด์ด๋ฐ, ํธ์ถ์ง์์ฒด๊ณ๋๋ณ๋์์ ๋ฐ์์ค์์ค์ ๋ณดํธ์๊ฐ์์ฃผํ์ง์๋์ํฉ์์๊ฐํธ์ฌ์๊ทผ๋ฌด๋์์ง์ ์ ์ธ์ํฅ์๋ฏธ ์น๋์์์ด๋ค [11,27]. ๋ฐ๋ผ์์ด๋ฌํ๋ถ๋ถ์์ธ๋ ฅ๋ฐฐ์น์๋ฐ์ํ์ง๋ชปํ๋ค๋ฉด, ๊ฒฐ๊ณผ์ ์ผ๋ก๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ํ์์์ ์๋ณด์ฅํ์ง๋ชปํ ๋ฟ๋ง์๋๋ผ, ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ๋ถ์กฑ์ํธ์ํ๋์๋ฃํ์ฅ์๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์์ดํ๋ง์์ด์งํ ๊ฒ์ผ๋ก์์๋๋ค. ๋์งธ, ๊ฐํธ์ฌ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค๋ฟ๋ง์๋๋ผ๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ์๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค๋ํ์ค๋ฌดํ๊ฒฝ์๋ฐ์ํ์ง๋ชปํ์ธก๋ฉด์ด์๊ณ , ์ด๋๊ฒฐ๊ตญ๊ฐํธ์ฌ์๊ทผ๋ฌด๋ถ๋ด์ผ๋ก์ด์ด์ก๋ค. ๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์ 1:25~1:40 ์์ค์ผ๋ก์ค์ ๋ณ๋๊ท๋ชจ๋ฅผ๊ณ ๋ คํ ๊ฒฝ์ฐ, ๋๋ถ๋ถ๋ณ๋์ 1๋ช ์ด๋ฐฐ์น๋๋ค. ๋ณ๋์ ์ฒดํ์์๊ธฐ๋ณธ์ ๋ฌด๋ง์ผ๋ก๋๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ์๊ทผ๋ฌด๋์ด๊ณผ๋คํ์ํ์ด๋ฏ๋ก์ด๊ฒฝ์ฐ๊ฐํธ์ฌ๊ฐํ์์๊ธฐ๋ณธ์ ์ธ์ผ์์ํ๋ณด์กฐ๋ฐ๊ฐ๋ณ์ ๋ฌด๋ฅผ๋ง์ด๋ด๋นํ๊ฒ๋๋ค. ๊ฐํธ์ฌ๋ฅผ๋์์ผ๋กํ์ง์ ์ฐ๊ตฌ์์๊ฐ๋ณ์ ๋ฌด์์น์ค๋จ์ผ๋ก์ธํด์์ง์๊ฒฝํํ๋ค๊ณ ๋ณด๊ณ ํ๊ณ ์๋ค [11,12]. ์ฆ, ํ์๊ด์ฐฐ, ํฌ์ฝ๊ฐํธ, ํธํก๊ฐํธ, ์์ฒ๊ฐํธ๋ฑ๊ฐํธ์ฌ๋ง์ด์ํํ ์์๋์ง์ ๊ฐํธํ์๊ฐ๋น ์ง์์ด์ํ๋ ์์๋๋ก์ง์์ฒด๊ณ๊ฐ๋ง๋ จ๋์ด์ผํ์ง๋ง, ์ค์ ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ์ธ๋ ฅ๋๋งค์ฐ์ ํ์ ์ด๊ณ , ๋ณ๋์์ง์์ธ๋ ฅ๋์ ํ์ ์ด๋ค. ๊ฐํธ์ง์์ธ๋ ฅ์ด์๊ฐ์ถ์ด์ง์ง์์์ํฉ์์๊ฐํธ์ฌ์๊ฐ๋์๋ค๊ณ ๊ฐํธ๊ฐ๋ณ์ ๋ฌด๋ฅผ๊ฐํธ์ฌ๊ฐ๋ชจ๋์ํํด์ผํ๋ค๋๊ฒ์๊ฐํธ์ฌ์์ง๋ฌด๋ถ๋ง์กฑ์์ธ์ด๋ ๋ฟ๋ง์๋๋ผ๋ณ๋์ด์์์ธก๋ฉด์์๋ํจ์จ์ฑ์์ ํ์ํค๋์์ธ์ด๋ค. ์ ์งธ, ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ฅผ์ํํ๊ธฐ์์ ์ ํ์ง์์๋ณ๋ํ๊ฒฝ๋ํ๊ณผ๋ํ๊ทผ๋ฌด์์์ธ์ผ๋ก์ง์ ๋์๋ค [11,27]. ๊ธฐ์กด์ ์์ค์๋ณ๋์์คํ ์ด์ ์ดํ๋์ด๊ณ ์คํ ์ด์ ์ฃผ๋ณ์ผ๋ก์ฒ์น์ค, ๋ฌผํ์ค, ๋ฐฐ์ ์ค์ด๋ชจ์ฌ์๋๊ตฌ์กฐ์ด๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ค๋ณด๋, ์คํ ์ด์ ์๋ฉ๋ฆฌ์์นํ๋ณ์ค์๊ฒฝ์ฐ์์ค์ด๋๋ฌผํ์์ฌ์ฉํ๊ธฐ์ํด์๋์ฌ๋ฌ๋ฒ์ด๋์ํด์ผํ๋ค. ๋ถํ์ํ์ด๋์ด์ฆ์์ผ๋ก์ธํด๊ฐํธ์ฌ์๊ทผ๋ฌดํผ๋ก๋๊ฐ์ฆ๊ฐํ๊ณ , ๋ํฐ๋ฌธ์ ๋ํ์๋ฅผ๊ด์ฐฐ์ํ ์์๋์ํฉ์ด๋ง๋ค์ด์ง๋ค๋๊ฒ์ด๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ฅผ์ํํ๊ธฐ์ฌ์ด๊ตฌ์กฐ๋ก์์ค์ด๋ฐฐ์น๋์ด์ผ๊ฐํธ์ฌ์๋ถํ์ํ์ด๋์๋ฐฉ์งํ ์์๊ณ , ์์ ์ ์ผ๋กํ์๋ฅผ๊ด์ฐฐํ ์์๋๊ตฌ์กฐ๋ฅผ๋ง๋ค์ด์ค์ผ๋ก์จํ์์์ ์์งํฌ์์๋ค. 2) ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ๊ฐ๋ชจํธํ์ญํ ๋ถ๋ด๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ฅผ์ ์ฐฉ์ํค๋๋ฐ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ๊ฐ์์ญํ ์ ๋ฆฝ๊ณผ์์๊ฐ๋ฅํ์ ๋ฌด๋ฅผ๊ตฌ๋ถํ๋๊ฒ์๋งค์ฐ์ค์ํ๋ค. ์ด์์คํ ํ์์๊ฐํธ์ฌ๋๋ณดํธ์๋๊ฐ๋ณ์ธ์ด์์ฃผํ์ง์์์ผ๋ก์ธํดํ์๋ฅผ๊ด์ฐฐํด์ผํ๋์ฑ ์์ด๋์ด๋๊ณ , ์ผ์์ํ๋ณด์กฐ๋ฅผํฌํจํ๋ํญ๋์๊ฐํธ๋ฅผ์ ๊ณตํ์ฌ์ผํ๋ค. ํ์ฐ๊ตฌ์์ํฌ๊ด๊ฐํธ์๋น์ค๋ณ์, ๋ณดํธ์์๋๋ณ์ค์ด์์๋ํ์๊ฒฌ์กฐ์ฌ๊ฒฐ๊ณผ, ๊ฐํธ์ฌ์ 79% ๊ฐ ์ข์์ ๋์ด์ง๋ง๊ฐํธ์ฌ์๊ฒ๋ถ๋ด์ด 318 Journal of Korean Academy of Nursing Administration
๋๋ค ๋ผ๊ณ ์๋ตํ์๋ค [14]. ์ผ์์ํ๋ณด์กฐ์ ๋ฌด์ํ์์ง๋ฌด์คํธ๋ ์ค์์์์๊ด๊ด๊ณ๊ฐ์์ผ๋ฉฐ์ง๋ฌด๋ง์กฑ๊ณผ๋์์์๊ด๊ด๊ณ๊ฐ์๋ค๋์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์๊ทผ๊ฑฐํ ๋์ด์ ๋์์ํ์ผ๋ก๋์ด๋์ผ์์ํ๋ณด์กฐ์ํ์๊ฐํธ์ฌ์๊ฒ๋ถ์ ์ ์ธ์ํฅ์๋ฏธ์น๋๊ฒ์ผ๋กํ๋จ๋๋ค. ๋ํ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ๊ฐ์์ญํ ๊ณผ์ ๋ฌด๋ฒ์๊ท์ ์ด๋ชจํธํ๋ฉดํ์ํฌ๋์์ฌ์ํต์๋ฌธ์ ๋ฅผ์ผ์ผํฌ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด์๋ค. ๋์ด๊ฐ์ด๋ฆฐ๊ฐํธ์ฌ๊ฐ๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ๋๊ฐ๋ณ์ธ์๊ด๋ฆฌ๊ฐ๋ ํ๊ฒ๋๋ฉด์๊ฐ๋ฑ์ด๋ฐ์ํ๋ค๋์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์์๋ณด๋๋ฐ์๊ฐ์ด [9], ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์์ํ๋ฆฌ๋๋ฅผ๋ด๋นํ๋๊ฐํธ์ฌ์์ฐ๋ น์ด๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ๋, ๋ณด์กฐ์ธ๋ ฅ์๋นํด๋ฎ์์ผ๋ก์ธํดํ๋ฆฌ๋์์ญํ ์์ํํ๊ธฐ์์ด๋ ค์์ด์์๊ฒ์ผ๋ก์๊ฐ๋๋ค. ์ด๋ฌํ์ํฉ์์๊ฐ์ง์ข ๋ณ์ ๋ฌด์๋ํ๋ช ํํ๊ธฐ์ค์ด์์๊ฒฝ์ฐ, ์ง์ข ๊ฐ์คํธ๋ ์ค์์์ธ์ด๋๊ธฐ๋ํ์ง๋ง, ๋ฌด์๋ณด๋ค์์ฌ์ํต์ค๋ฅ๋ก์ธํดํ์์์ ์์ํํ๋๊ฐ์ฅ์ฌ๊ฐํ์์ธ์ด๋ ์์๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ฅผ์ํํ๋๋ณ์์ค๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์์ ๋ฌด๋ฅผ๊ฐ๋ต์ ์ผ๋ก๋ถ๋ฅํ๊ณ , ๊ฐ์ ๋ฌด์์์์ ๋๋ฅผ๊ตฌ๋ถํ๊ณ ๋์์ผ๋ [21], ๊ฐ๋ตํ๋ถ๋ฅ๋ก์ธํด์ค์ ๋ฐ์ํ๋์ ๋ฌด๋ชจ๋๋ฅผ์์ธกํ๊ธฐ๋์ด๋ ต๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ๋ณ๋์์์ด๋ฃจ์ด์ง๋๋ค์ํ์ ๋ฌด์ค์์์ฌ๋ถ์๋ฐ๋ฅธ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ๋ณ์ ๋ฌด๋์ํ์ ํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ์์๋ค. ๋ฐ๋ผ์๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๊ฐ์ํ๋๋๋ณ๋์์ ๋ฌด๋ฅผ๋ถ์ํ๊ณ , ์์์ฌ๋ถ์๋ฐ๋ฅธ์ง์ข ๋ณ์ ๋ฌด๋์๋ถ์ํ๋์ฐ๊ตฌ๊ฐ์ ํ๋์ด์ผํ ๊ฒ์ผ๋ก์๊ฐ๋๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ด๋ฅผํตํด๋ค์ํํ์์๋ณ์ํ๊ฒฝ์์๊ธฐ๋ณธ์ ์ผ๋ก์ ์ฉ๋ ์์๋์ ๋ฌด๋ฒ์์๋ํ๋ช ํํํ์ค์ด์๋ฆฝ๋์ด์ผํ ๊ฒ์ด๋ค. 3) ๋ฏธํกํ๋ณด์๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๊ฐ๋์ ๋๋ฉด์ ๋ฌด๊ฐ๋๋ฐ์ฑ ์์์ ๋๊ฐ๋์์ง๊ฒ์ผ๋ก์์๋์ง๋ง, ํ์ฌ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์ํฌ์ ์๋ํ๋ณด์์ผ๋ก์๋ฃ๊ธฐ๊ด์์ฃผ์ด์ง๋๊ฐํธ๊ฐ๋ณ์ ์๋ฃ๊ฐํด๋น๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์๋ณด์์ผ๋ก์ฐ๊ฒฐ๋๋๊ธฐ์ ์ด์ทจ์ฝํ๋ค. ์ค์ ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ณ๋์๊ทผ๋ฌดํ๋๊ฐํธ์ฌ๋ํ์์์์ ์ฌ๊ณ ๋ฐ์์๋ํ์ฐ๋ ค๋ก๊ทผ๋ฌด๋์ด๋์ด๋๊ณ , ๊ฐ๋ณ์ ๋ฌด๊น์ง์ ์ง์๊ฒ๋ด๋นํจ์๋๋ถ๊ตฌํ๊ณ ์ด์๋ํ๋ณด์์ด๋์ธ์ ์ด๋ฏธํกํ์ฌ [11], ์ผ๋ฐ๋ณ๋์์๊ทผ๋ฌดํ๋๊ฒ์ด์คํ๋ ค์์ํ๋ค๊ณ ์ธ์ํ์๋ค [11,12]. ์ผ๋ฐ๋ณ๋์๋นํด๋ณดํธ์๊ฐ์์ฃผํ์ง์๋์ํฉ์์๋ฐ์ํ๋ํ์๊ด์ฐฐ๋ฐ๊ฐ๋ณ์๋ํ์ถ๊ฐ์ ์ธ์ ๋ฌด๋ก์คํธ๋ ์ค๊ฐ๋์๋ฐ, ์ด์๋ํ๋ณด์๊ณผ์ธ์ ๊น์ง๋ฐ๋ฅด์ง์๋๋ค๋ฉด์ผ๋ฐ๋ณ๋๊ณผํตํฉ๋ณ๋์ํจ๊ป์ด์ํ๋๋ณ์์๊ฒฝ์ฐ์ธ๋ ฅํ๋ณด์์ด๋ ค์์๊ฒช์๊ฒ์ด๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์๊ฐ๊ฐ์๋ฃ๊ธฐ๊ด์์์ต์๋ง๊ธฐ์ฌํ๊ณ ๊ฐํธ์์ฐ์์ฃผ์ฒด์๊ฒ์๋นํ๋ณด์์ผ๋ก์ฃผ์ด์ง์ง์๋๋ค๋ฉด์๋ จ๋๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์๊ณ์๊ทผ๋ฌด์๊ฐํธ์์งํฅ์ ํจ๊ณผ๊ฐ๊ธฐ๋ํ๊ธฐ์ด๋ ค์ธ๊ฒ์ด๋ค. 4) ํ์์์ ๋ฐํ์๊ฒฐ๊ณผ์๋ํํ๊ฐ์ฒด๊ณ๋ฏธํก๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ ๋์๊ถ๊ทน์ ๋ชฉ์ ์์ฌํ์์ ๋ง๊ตฌ์ถ๊ณผํจ๊ป๊ฐํธ์์ง์๊ฐ์ ํ์ฌํ์์์ ์ํ๋ณดํ์ฌํ์๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ์ ๊ณ ํ๋๊ฒ์ด๋ค. ์์ง์๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋กํ์๊ฒฐ๊ณผ๊ฐํฅ์๋์๋ค๋์ฐ๊ตฌ๊ฐ๋ง์ง์์ผ๋ฉฐ, ์ด๋ค์งํ๊ฐ์ด๋ป๊ฒ๊ด๋ฆฌ๋๋์ง์๋ํ๊ด๋ฆฌ์ฒด๊ณ๊ฐ๋ช ํํ์ง์๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ดํ์ผ๋ถ์๋ฃ๊ธฐ๊ด์๋ณด๊ณ ์์์๋์, ์์ฐฝ, ๋ณ์๊ฐ์ผ๋ฑ์์์ ์งํ๊ฐํฅ์๋์๋ค๊ณ ์กฐ์ฌ๋์ด์์ผ๋ [4,21] ๊ทธ๋ฐ์ํ์์์ ๋ฐํ์๊ฑด๊ฐ๊ฒฐ๊ณผ์งํ์๋ํ์กฐ์ฌ์ฐ๊ตฌ๋์๋์ํ์ด๋ค. ๋ง์๊ตญ์ธ๋ฌธํ์์์ ์๋๊ฐํธ๋ฏผ๊ฐ์งํ์ธ์ค์ถ์ ๊ฒฝ๊ณ๋ถ์์ฉ, ์ฌ๋ถ์ ๋งฅํ์ ์ฆ, ์์ฅ๊ด์ถํ, ํจํ์ฆ, ์ผํฌ, ์ฌ๋ง๋ฅ , ์์์คํจ๋ฑ [28] ์๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์์ฑ๊ณผํ๊ฐ์๊ณ ๋ คํด๋ณผํ์๊ฐ์๋ค. ๋ํ์ด๋ฌํ์งํ๊ฐ์ฃผ๊ธฐ์ , ์ ๊ธฐ์ ์ผ๋ก๊ด๋ฆฌ๋์ด๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์๋์ ๋ชฉ์ ๋๋ก์์ ํ๊ฐํธ์ ๊ณต์ํ ์์๋๋ก์ฒด๊ณ๋ฅผ์๋ฆฝํด์ผํ๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ํ์ 1์ธ๋น 1์ผ์ ์๋ฃ๋์ผ๋ฐ๋ณ์ค์ ์๋ฃ์ 2๋ฐฐ์ด์์ผ๋ก๋๋ค. ๋ฌผ๋ก ์ถ๊ฐ๊ณ ์ฉ์ธ๋ ฅ์๋น์ฉ์ด๋์๋ํ๋ณ์์์ด์์๋ฐ๋ฅธ์ด์ต์ด์์์๋์์ผ๋, ๊ฐํธ์ฌ์์๊ธ์ด์ทจ์ฝํ๋ณ์์๊ฒฝ์ฐ๋๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ณ๋์ด์์ผ๋ก์์ต์ดํฌ๊ฒ๋ฐ์ํ ๊ฐ๋ฅ์ฑ์ด๋๋ค. ์์ต์ด๋ฐ์ํ๋๊ฒฝ์ฐ๋ํ์์์ ์์ด์ฅ๊ธฐํ๋๋๋ฑ๋นํจ์จ์ ์ด์์ด๋ ์์๋ค. ์ค์ ์ด์๋ชฉ์ ์๋ง๊ฒ๊ธ์ฑ๊ธฐ์น๋ฃ์์๊ฐ๋ณ์ดํ์ํํ์๊ฐ์ด์ฉํ ์์๋๋ก์์คํ ์ด์๋๋๋๋กํ๋ ค๋ฉด๋ชฉ์ ์๋ง๋ํ๊ฐ๊ธฐ์ค์์๋ฆฝ์ดํ์ํ๋ค. ํ์ฌ์ฌ์์ผ์๋ฅผ 14์ผ์ด๋ด๋กํต์ ํ๊ณ ์์ผ๋ [10], ์ค์ ๋ค๋ฅธ๋ณ๋์์ ์ํ๋ค๊ฐ๋ค์ํตํฉ๋ณ๋์ผ๋ก์ ์ํ๋๊ฒฝ์ฐ์๋ํด์ํต์ ํ๊ณ ์์ง๋์๋ค. ํ์์์ ๋ฐํ์๊ฒฐ๊ณผ์๋๋ถ์ดํจ์จ์ ์ผ๋ก์์คํ ์ด์ด์๋ ์์๋๋ก์ฌ์์ผ์, ํ์ํน์ฑ๋ํํ๊ฐ๊ฐํ์ํ๋ค. 5. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์์ ์ฑ ๋ฐฉํฅ 1) ๊ทผ๋ฌด์ฌ๊ฑด๊ฐ์ ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๊ฐ์์ผ๋ก์์ ํ๊ฐํธ๋ฅผ์ํํ๊ธฐ์ํด์๋๊ฐํธ์ ๊ณต์ํต์ฌ์ธ๋ ฅ์ธ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์๊ทผ๋ฌด์ฌ๊ฑด์๊ฐ์ ์์ผ์ผํ๋ค. ๊ทผ๋ฌด์ฌ๊ฑด๊ฐ์ ์์ํด์์ฒซ์งธ, ๊ฐํธ์ฌ๋ฐ๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ์๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์๋ํด๊ฐ๊ด์ ๋ถ์์ดํ์ํ๋ฉฐ, ํ์ค์๋ฐ์ํ๊ธฐ์ค์ด์ ์๋์ด์ผํ๋ค. ๊ฐ๊ด์ ์ธ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์์ ์ํ๊ธฐ์ํด์๋๋จผ์ , ๊ฐํธํ์ฅ์์์๊ตฌ๋๋๊ฐํธ์๊ตฌ๋์ด์ธ๋ถ์ ์ผ๋ก๋ถ์๋์ด์ผํ๋ค. ํ์ฌ๊ฐํธ์ ๋ฌด๋์ํ๊ฐํ ์์๋๋๊ตฌ๋ก Vol. 23 No. 3, 2017 319
๊น์งํ ๊น์ฑ์ฌ ๋ฐ์ํ๋ฑ ์จํ๊ตญํํ์๋ถ๋ฅ๋๊ตฌ (KPCS-1) ๊ฐ์ฌ์ฉ๋๊ณ ์๋ค. KPCS-1์๊ฐํธํ์์์ํ์ฌ๋ถ์๋ฐ๋ผ๊ฐ์ค์น๋ฅผ์ ์ฉํ์ฌ๊ฐํธ์๊ฐ์๋์ถํ๋๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก์จํ๋ ฅ์งํ, ๊ฒ์ฌ, ๊ฐ์, ํธํก์น๋ฃ, ์์, ์์ด๋ฑ 12๊ฐ์ง์์ญ, 50๊ฐ์ง๊ฐํธํ๋, 73๊ฐํญ๋ชฉ์ผ๋ก๊ตฌ์ฑ๋์ด์๋ค [29]. ํ์์์ค์ฆ๋๋ฅผ๋ฐ์ํ๋์ ๋ขฐ๋์ํ๋น๋๊ฐ๊ฒ์ฆ๋๋๊ตฌ์ด๋, ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์์์ถ๊ฐ์ ์ผ๋ก์๊ตฌ๋๋์ผ์๋ณด์กฐ, ๋์์ํ, ์์ฐฝ์ํ๋์์๊ฐ์, ์์ ๊ณผ๊ฒ์ฌ์๊ฐ์ํ์์ด๋์๋ํ๋ถ๋ถ์ด๋ฐ์๋์ง์๋๋ค๋ํ๊ณ๊ฐ์๋ค [21]. ๋ฐ๋ผ์ํ์๊ณ์๊ฐ๋ณ์ํ๋์ฌ๋์ด์๋์๋ก์ด์์คํ ์์์๊ตฌ๋๋๋ค์ํ์ํฉ์๋ฐ์ํ์์ธก๋ ฅ์ด๋์๋๊ตฌ๊ฐ๋ฐ์ด๋จผ์ ์ํ๋์ด์ผ๋ ๊ฒ์ด๋ค. ๊ฐ๊ด์ ์ธ๊ฐํธ์ ๋ฌด๋์ธก์ ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ๋ฐํ์ผ๋กํ์ค์๊ฐ์ํ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์ด์ ์๋ ํ์๊ฐ์์๊ฒ์ด๋ค. ๊ฐํธ์ฌ์ธ๋ ฅ๋ฐฐ์น๋ฟ๋ง์๋๋ผ๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ์ธ๋ ฅ๋ฐฐ์น์๋ํด์๋ํ์ค์๋ฐ์ํ ํ์๊ฐ์๋ค. ๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ๋ฐฐ์น๋๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ์๊ทผ๋ฌด๋ถ๋ด๋ฐ๊ฐํธ์ฌ์๊ทผ๋ฌด๋ถ๋ด์ผ๋ก์ด์ด์ง๋ค. ์์๊ฐํธ์ ๋ฌด๋์์ธก์ ํ ๋, ์ ์ฒด์ ๋ฌด๋๋ฟ์๋๋ผ๊ฐ๋ณ์์ ๋ฌด, ๊ฐํธ์๋น์ค์ง์์ ๋ฌด์๋ํด์์ธ๋ถ์ ์ผ๋ก๋ถ๋ฅํ์ฌํจ์จ์ ์ธ์ธ๋ ฅ๋ฐฐ์น๊ฐ์ด๋ฃจ์ด์ ธ์ผํ๋ค. ๊ฐํธ์ฌ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค๊ณผ๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค, ์ง์์ธ๋ ฅ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์ด๋ชจ๋๋ณ๋์ํฉ์๋ฐ๋ผ์์ดํ๊ณ , ๊ฐ์ง์ข ๊ฐ์ ๋ฌด๊ฐ๋ชจ๋์ฐ๊ด์ฑ์ด์์ผ๋ฏ๋ก์ด๋ฅผ๋ชจ๋๊ณ ๋ คํ์ฌ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์ด์ ์๋์ด์ผํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ธ๋ ฅ๋ฐฐ์น๋ฟ๋ง์๋๋ผ๊ทผ๋ฌดํ๊ฒฝ๋ํ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ฅผํจ์จ์ ์ผ๋ก์ํํ๊ธฐ์ํด์๋๊ฐ์ ์ด๋์ด์ผํ๋ค. ๋ด๋นํ๋ํ์๋ฅผ๋ชจ๋๊ด์ฐฐํ ์์๋๊ณณ์์๊ธฐ๋ก, ๊ด๋ฆฌ, ๋ฌผํ์๋ชจ๋์์ฝ๊ฒ์ ๊ทผํ ์์๋๋ก๊ตฌ์กฐ์ ์ผ๋ก๊ฐ์ ์ด๋์ด์ผ๊ฐํธ์ฌ์๋์ ๋ฑ์ดํจ์จ์ ์ผ๋ก๋ฐ๋๊ณ , ๋์์ํ์์์ ์์งํฌ์์์๊ฒ์ด๋ค. 2) ๊ฐํธ์ ๋ฌด๋ฒ์์๋ํ์ฒด๊ณ์ ์ธ๋ถ์๋ฐ๊ต์ก๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ก๊ฐ๋ณ์ธ๋ฐ๋ณดํธ์๊ฐ์์ฃผํ์ง์์์๋ฐ๋ผ๊ธฐ์กด์ ์๊ฐํธ์์์ํํ๋๊ฐํธ์ ๋ฌด, ๊ฐํธ๋ณด์กฐ์ ๋ฌด์์๋ก์ด์ ๋์์์์ ๋ฌด๋์์ดํํจํด์๊ฐ์ง์๋ฐ์์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ํ์์ค์ค๋ก๋์๋ก์ด์์คํ ์์์ด๋ค์๋น์ค๋ฅผ์๊ตฌํ ์์๋์ง์๋์ง์๋ํด์๊ตฌ๋ถ์ด๋ช ํํ์ง์๋ค. ์ด๋ค์๋น์ค๋ฅผ์ ๊ณตํ๋์ง์๋ํด์๋ช ํํ๊ฒ๊ท์ ๋์ง์์ผ๋ฉด, ํ์์๋ฌด๋ฆฌํ์๊ตฌ๊ฐ์ด์ด์ง๊ฒ์ด๊ณ , ๊ทธ๋ก์ธํด๋ฐ๋์ง๋ฌด์คํธ๋ ์ค๋๋์ปค์ง๊ฒ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์์ ์์๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์์์ ๊ณตํ๋์๋น์ค์๋ฒ์๋ฅผ๋ช ํํ๊ฒํ์ฌํ์์๊ฒ๊ต์กํ ํ์๊ฐ์๋ค. ํ์์๊ฒ์ ๊ณต๋๋์๋น์ค์๋ฒ์๋ฅผ๋ช ํํ๊ฒํ๋๊ฒ๊ณผ๋ ์์ํด๋น์๋น์ค๋ฅผ์ด๋ค์ง์ข ์ด์ํํ ๊ฒ์ธ์ง์๋ํด์๋๋ฒ์๋ฅผ๊ท์ ํ๊ณ , ํ์คํํ ํ์๊ฐ์๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋๊ฐํธ์ฌ์๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ, ์ง์์ธ๋ ฅ๋ฑํ์๋ฅผ๊ฐํธํ๊ธฐ์ํด์ฌ๋ฌ์ง์ข ์ดํจ๊ปํ์์ด๋ฃจ๊ธฐ๋๋ฌธ์์ง์ข ๋ณ์ ๋ฌด์๋ํด์๋ช ํํ๊ฒ๊ท์ ํ์ง์์ผ๋ฉด์ผ์ํจ์จ์ฑ์ด๋จ์ด์ง๋ฟ๋ง์๋๋ผ์์ฌ์ํต์ค๋ฅ๋ก์ธํดํ์์์ ์๋ฌธ์ ๊ฐ๋ฐ์ํ ์์๋ค. ๋ฐ๋ผ์ํ์๋ณ๋ก์ ๊ณตํ ์์๋์๋น์ค์๋ฒ์๋ฅผ๋ช ํํ๊ท์ ํ๊ณ ์ ์์ด๊ธฐ์ด๋ฅผํ์์๊ฒ๊ต์กํ ํ์๊ฐ์๋ค. ๋ํ์ง์ข ๊ฐ์์ํํ ์์๋์ ๋ฌด๋ฒ์๋ฅผ์ํธ๋ ผ์ํ์ฌ๊ท์ ํ๊ณ , ์ด๋ฅผํ๋กํ ์ฝํํ์ฌ์ ๋ฌด์๋๋ฝ์์ดํจ์จ์ ์ผ๋ก์ํํ๋๋กํด์ผํ๋ค. 3) ๋ณด์์ฒด๊ณ๊ฐ๋ฐ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ณ๋์๊ทผ๋ฌดํ๋๊ฐํธ์ฌ์๋ณด์์ฒด๊ณ๊ฐ๋ฏธํกํ๋ค๋์ง์ ์๊ทธ๋์์ ๋ฌด๋์๋นํด๋ณด์์๋ฐ์ง๋ชปํ์๊ธฐ๋๋ฌธ์ด๋ค. ๋ณด์์ฒด๊ณ๊ฐ๋ฏธํกํ๋ค๊ณ ์๊ฐํ๊ทผ๋ณธ์์ธ์๋ฐฐ์น๋์ธ๋ ฅ์์ค์ด์ ์ ํ์ง์๊ธฐ๋๋ฌธ์ด๋ค. ๋ฐฐ์น๊ธฐ์ค์ด์ ์ ํ๋ค๋ฉด, ์ผ๋ฐ๋ณ๋์๋นํด๊ทผ๋ฌด๋์ด๊ณผ๋ํ๊ฒ๋ง๊ณ , ๊ทธ์๋ํ๋ณด์์ด์ฃผ์ด์ง์ง์๋๋ค๋๋ถ๋ง์กฑ์ผ๋ก์ด์ด์ง์ง๋์์๊ฒ์ด๋ค. ๊ฐํธ๊ฐ๋ณ์ ์๋ฃ๋ํด๋น๋ณ๋์์คํ ์์ ์งํ๊ธฐ์ํด์ฌ์ฉ๋์ด์ผํ๋ค. ์ฆ, ๊ทผ๋ฌด๋์ด๊ณผ๋ํํ๊ฒฝ์๊ทธ๋๋ก์ ์งํ๋ฉด์ํด๋น๋ณ๋๊ฐํธ์ฌ์๊ฒ์ผ๋ถ์ ๊ณต๋๋๋ณด์๋ณด๋ค๋์ฆ๊ฐ๋์ ์๋ฃ๊ฐ์ค์ ๊ฐํธ์๊ตฌ๋์๋ง๋๊ณ ์ฉ์ผ๋ก์ด์ด์ ธ์ ์ ๊ทผ๋ฌดํ๊ฒฝ์์ ์ง์์ผ์ฃผ๋๊ฒ์ด๋์ด์ผ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค์ฅ๊ธฐ์ ์ผ๋ก์ ์ง๋ ์์์๊ฒ์ด๋ค. 4) ํ๊ฐ์์คํ ๊ฐ๋ฐ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ํ์์๊ฒํตํฉ์ ์ธ์์ ํ๊ฐํธ๋ฅผ์ ๊ณตํ๊ธฐ์ํจ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์์๋น์ค์์ง์ด์ง์์ ์ผ๋ก์ ์ง๋ ์์๋๋กํ๊ฐ์์คํ ์ด๊ฐ๋ฐ๋์ด์ผํ ๊ฒ์ด๋ค. ์๋น์ค์ด์์ธ๋ ฅ, ์์ค๋ฑ์๊ตฌ์กฐ์ ์ธ์ธก๋ฉด์ด์ง์์ ์ผ๋ก์์ ์ง๋๋์ง, ๊ฐํธ์๋น์ค๊ฐ๋น ์ง์์ด์ ๊ณต๋๊ณ ์๋์ง, ์ฌ์ ์์ฑ๊ณผ๊ฐ์์ ์ ์ธ์์ค์๋ํ๋ด๋์ง์๋ํด์์ ๊ฒํ ํ์๊ฐ์๋ค. ์ธ๋ ฅ์ด๋์์ค์๋ํด์๋์ด๊ธฐ์๊ธฐ์ค์ธ๋ ฅ์์ถฉ์กฑํ์์ผ๋, ์ธ๋ ฅ์์ดํ๋ฑ๋ค์ํ์ฌ์ ๊ฐ์๋น์ค์ค๊ฐ์๋ฐ์ํ ์์์ผ๋ฏ๋ก์ด๋ฅผ์ ๊ธฐ์ ์ผ๋กํ๊ฐํ๋๊ฒ์ดํ์ํ๋ฉฐ, ๊ฐํธ์๋น์ค๊ฐ์ ๋๋ก์ํ๋๋์ง, ๊ทธ๊ฒฐ๊ณผ์ค์ ๋กํ์๊ฐ์์ ํ๊ฐํธ๋ฅผ๋ฐ๊ณ ์๋์ง์๋ํด์์ ๊ธฐ์ ์ธํ๊ฐ๊ฐ์์ด์ผํ๋ค. ๋ํํ์์๊ฑด๊ฐ๊ฒฐ๊ณผ๋ฟ๋ง์๋๋ผ์์ค์ํจ์จ์ ์ผ๋ก์ด์ํ๋์ง์๋ํด์๋์ฌ์์ผ์, ํ์ํน์ฑ, ์๋ฃ๋น์ฉ์ํตํดํ๊ฐํ ํ์๊ฐ์์๊ฒ์ด๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๊ฐ๊ฑด๊ฐ๋ณดํ์ ์ฉ์๋ฐ๊ธฐ๋๋ฌธ์ํ์๊ฒฐ๊ณผ๋ชป์ง์๊ฒ์ ์ ํ๊ฒ์ฌ์์์ฌ์ฉํ๋์ง๋์ค์ํ์งํ์ค 320 Journal of Korean Academy of Nursing Administration
ํ๋์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์์๋น์ค์์ฑ๊ณผ๋ฅผ์ข ํฉ์ ์ผ๋กํ๊ฐํ ํ์๊ฐ์์ผ๋ฉฐ, ์ฅ๊ธฐ์ ์ผ๋ก์ด์๋๋์์คํ ์ผ๋ก์ ์ฐฉ๋๊ธฐ์ํด์๋ํ๊ฐ๊ธฐ์ค, ํ๊ฐ๋ฐฉ๋ฒ, ํ๊ฐ์ฃผ๊ธฐ๋ฑํ๊ฐ์์คํ ์๊ฐ๋ฐํ์ฌ์์ ๋๊ฐํธ๋ฅผ์ํํ ์์๋๊ธฐ๊ด์ผ๋ก์๋ฆฌ์ก์์์๋๋กํ ํ์๊ฐ์๋ค. ๊ฒฐ๋ก ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋์ฌํ๊ตฌ์กฐ์๋ณํ๋ก์ ์ฐจ์์๊ฐ๋์ด๋ ๊ฒ์ผ๋ก์์๋๋ค. ์ค์ ๋ก์๋ฒ์ฌ์ ์ด์์๋์ด๋๋ก๊ฐ์ค๊ธฐ๊ด์๋๊ฐํ๋ฅด๊ฒ์์นํ์๋ค. ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๊ฐํ์์๊ฐ๋ณ๋ถ๋ด์ํด์ํ๋ฉด์์ง๋์๊ฐํธ๋ฅผ์ ๊ณตํ์๋๋ณธ๋์์ทจ์ง์๋ง๊ฒ์์ด์๋ ์์๋๋กํ์ฌ๊น์ง๋์จ๊ฐ์ ์ฌํญ์๋ฐ์ํ์ฌ์ ๋๋ฅผ๋ณด์ํ ํ์๊ฐ์์๊ฒ์ด๋ค. ์ด์ ๊น์ง์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผ์ดํด๋ณด๋ฉด, ๊ฐํธ ๊ฐ๋ณํตํฉ์๋น์ค๋ํ์์๊ฒ๊ธ์ ์ ์ฑ๊ณผ๋ฅผ๋ณด์ธ์ ๋๋กํ๊ฐ๋๋ค. ๊ธฐ์กด์ ์์ฒด๊ณ๋ณด๋ค์ ๊ณต๋ฐ๋์๋น์ค์์ง์ด๋์ ์ํ๊ฒฝ์ด๊ฐ์ ๋์๊ธฐ๋๋ฌธ์ด๋ค. ํ์๊ฐ์์ง์๊ฐํธ๋ฅผ๋ฐ๊ณ , ํ์๋ง์กฑ๋๋ฟ๋ง์๋๋ผ๊ฑด๊ฐ๊ฒฐ๊ณผ๋ํฅ์๋์๋ค๋ฉด์ด์์คํ ์ด์ ์ง๋์ด์ผํ๋ค. ๋ค๋ง, ์ด์ ๋๋ฅผ์ํํ๋ํต์ฌ์ธ๋ ฅ์ธ๊ฐํธ์ธ๋ ฅ์ด์์ ๋๊ฒ์๋น์ค๋ฅผ์ ๊ณตํ ์์๋๊ตฌ์กฐ์ฌ์ผ๊ฐ๋ฅํ๊ฒ์ด๋ค. ๋ฐ๋ผ์๊ฐํธ์ฌ, ๊ฐํธ์กฐ๋ฌด์ฌ, ์ง์์ธ๋ ฅ์๊ทผ๋ฌดํ๊ฒฝ์์ ๊ฒํ๊ณ , ์ ์ ํ๊ฒ์ธ๋ ฅ์ด๋ฐฐ์น๋๊ณ , ํจ์จ์ ์ผ๋ก๊ฐํธ๋ฅผ์ ๊ณตํ ์์๋ํ๊ฒฝ์ด์กฐ์ฑ๋์ด์ผํ ๊ฒ์ด๋ค. ๋ํ๊ฑด๊ฐ๋ณดํ์ฌ์์ด๊ธฐ์กด์ ์์๋นํด์ถ๊ฐ๋์ดํฌ์ ๋๋ฏ๋ก์ด์๊ตฌ์กฐ, ๊ณผ์ , ๊ฒฐ๊ณผ์๋ํด์ฒ ์ ํ๊ฒํ๊ฐ๋์ด์ผํ ๊ฒ์ด๋ค. REFERENCES 1. Stalpers D, de Brouwer BJ, Kaljouw MJ, Schuurmans MJ. Associations between characteristics of the nurse work environment and five nurse-sensitive patient outcomes in hospitals: A systematic review of literature. International Journal of Nursing Studies. 2015;52(4):817-835. https://doi.org/10.1016/j.ijnurstu.2015.01.005 2. Needleman J, Buerhaus P, Mattke S, Stewart M, Zelevinsky K. Nurse-staffing levels and the quality of care in hospitals. N England Journal of Medicine. 2002;346(22):1715-1722. https://doi.org/10.1056/nejmsa012247 3. Organization for Economic Cooperation and Development. OECD Health statistics 2013[internet]. France: Organization for Economic Cooperation and Development. 2016 [cited 2017 Apri 14]. Available from: http://stats.oecd.org/index.aspx?datasetcode=health_ STAT 4. Ahn HS. Report on monitoring and evaluation of comprehensive nursing care. National Health Insurance Service. 2015 November. 5. Cho SH, June KJ, Kim YM, Park BH. Changes in hospital nurse staffing after implementing differentiated inpatient nursing fees by staffing grades. Journal of Korean Academy of Nursing Administration. 2008;14(2):167-175. 6. Ahn HS, Kim HJ. Challenges for introducing comprehensive nursing service system for hospitalized patients. Journal of Hospital Management & Policy. 2015;4(1):6-16. 7. Hwang NM. An analysis of the debates on introduction of public caregivers' services in acute medical centers. Health and Welfare Policy Forum. 2010;170:60-71. 8. Cho SH, Kim HR. Family and paid caregivers of hospitalized patients in Korea. Journal of Clinical Nursing. 2006;15(8): 946-953. https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2006.01342.x 9. Gil HH, Choi JS. Affecting factors of hospital caregivers on the level of practice, knowledge, and importance of work under no guardian. Korean Journal of Occupational Health Nursing. 2012;21(1):55-65. https://doi.org/10.5807/kjohn.2012.21.1.55 10. National Health Insurance Service. Policy direction of comprehensive nursing care [Internet]. [updated September 1, 2016; cited April 14, 2017]. Available from: http://www.nhis.or.kr/bbs7/boards/b0040/21012. 11. Park KO, Yu M, Kim JK. Experience of nurses participating in comprehensive nursing care. Journal of Korean Academy of Nursing Administration. 2017;23(1):76-89. https://doi.org/10.11111/jkana.2017.23.1.76 12. Joo M, Jang S. Nursing experience in a hospital without guardians. The Korean Journal of Health Economics and Policy. 2015;21(4):133-157. 13. Lee E, Chang SS. Factors influencing depression of nurses among comprehensive nursing care service ward. Korean Journal of Occupational Health Nursing. 2016;25(4):340-351. https://doi.org/10.5807/kjohn.2016.25.4.340 14. Yeun YR. Effects of comprehensive nursing service on the nursing performance, job satisfaction and customer orientation among nurses. Journal of the Korea Academia Industrial cooperation Society. 2015;16(1):317-323. https://doi.org/10.5762/kais.2015.16.1.317 15. Lee MK, Jung DY. A study of nursing tasks, nurses' job stress and job satisfaction in hospitals with no guardians. Journal of Korean Academy of Nursing Administration. 2015;21:287-296. https://doi.org/10.11111/jkana.2015.21.3.287 16. Bang MR, Shim SS, Lee DS. Comparison of patient-sitter ward nurses and general ward nurses on work-related musculoskeletal symptoms, occupational stress and nursing work environments. Journal of Korean Biological Nursing Science. 2015; 17(2):169-178. https://doi.org/10.7586/jkbns.2015.17.2.169 Vol. 23 No. 3, 2017 321
๊น์งํ ๊น์ฑ์ฌ ๋ฐ์ํ๋ฑ 17. Ryu JI. Comparative study about the clinical nurse's job satisfaction, quality of nursing service in between general ward and comprehensive nursing care service ward. [master's thesis]. Changwon: Changwon University; 2016. 18. Koh MS, Lee NS, Jeong HC. A comparison of the influence of work satisfaction and job stress on the turnover intention of nurses in the general ward and the comprehensive nursing service ward. International Journal of Bio-Science and Bio-Technology. 2016;8(2):133-142. https://dio.org/10.14257/ijbsbt.2016.8.2.12 19. Sin SR, Park KY. Comparing satisfaction with nursing care and factors relevant to hospital revisit intent among hospitalized patients in comprehensive nursing care units and general care units. Journal of Korean Academy of Nursing Administration. 2015;21:469-479. https://doi.org/10.11111/jkana.2015.21.5.469 20. Choi HJ, Koh MS. Comparative study between the patients's satisfaction level of nursing service and revisiting intention of the inpatients according to the wards type. Korean Association of Health and Medical Sociology. 2014;37:49-64. 21. Boo EH, Ahn KH, Park BK, Hong NS, Son JL, Park MH, et al. Service outcome of comprehensive nursing care and policy direction. Goyang, Korea: NHIS Ilsan Hospital, Institute of Health Insurance & Clinical Research; 2015. 22. Cho SH, Song KJ, Park IS, Kim YH, Kim MS, Gong DH, et al. Development of staffing levels for nursing personnel to provide inpatients with integrated nursing care. Journal of Nursing Administration. 2017;23(2):211-222. https://doi.org/10.11111/jkana.2017.23.2.211 23. Donabedian A. The quality of care: How can it be assessed? Journal of American Medical Association. 1988;260(12):1743-1748. https://doi.org/10.1001/jama.1988.03410120089033 24. Cho SH, Kim YM, Yeon KN, You SJ, Lee ID. Effects of increasing nurse staffing on missed nursing care. International Nursing Review. 2015;62(2):267-274. https://doi.org/10.1111/inr.12173 25. Lee SH. Report on service quality of comprehensive nursing. National Health Insurance Service, 2015 November. 26. Thungjaroenkul P, Cummings GG, Embleton A. The impact of nurse staffing on hospital costs and patient length of stay: A systematic review. Nursing Economics. 2007;25(5):255-265. 27. Lee HJ, Chai CG. A study on the use and circulation of comprehensive care ward in S public hospital. Journal of the Korean Institute of Healthcare Architecture. 2015;21(1):27-36. https://doi.org/10.15682/jkiha.2015.21.1.27 28. Twigg D, Duffield C, Bremner A, Rapley P, Finn J. Impact of skill mix variations on patient outcomes following implementation of nursing hours per patient day staffing: A retrospective study. Journal of Advanced Nursing. 2012;68(12):2710-2018. https://doi.org/10.1111/j.1365-2648.2012.05971.x 29. Song KJ, Kim EH, Yoo CS, Park HA, Song MS, Park GW. Verification of reliability and validity of KPCS-1 and estimation of nursing time conversion index. Journal of Korean Clinical Nursing Research. 2010;16(2):127-140. 322 Journal of Korean Academy of Nursing Administration