ํ๊ตญ๊ฐํธ๊ต์กํํ์ง์ 19 ๊ถ์ 1 ํธ, 2013 ๋ 2 ์ J Korean Acad Soc Nurs Edu Vol.19 No.1, 24-32, February, 2013 http://dx.doi.org/10.5977/jkasne.2013.19.1.24 ๊ตญ๋ด์์์์์ค์๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ (2000-2011 ๋ ) ๋ํฅ๋ถ์ ๋ฐฉ๊ฒฝ์ 1) ๊ฐํ์ฃผ 2) ๊น๋ฏธ์ 3) ๋ฏผ์์ 4) ์ด์์ง 4) ์ดํด์ธ 4) ์์งํฌ 4) ์๋ก ์ฐ๊ตฌ์ํ์์ฑ ๊ฐํธ์ค์ฌ๋๊ฐํธ์ฌ๊ฐํ์๋ฐ๋์์์๊ฒฐ๊ณผ๋ฅผํฅ์์ํค๊ธฐ์ํ์ฌ์์์์์ํ๋จ๊ณผ์ง์์๊ธฐ๋ฐ์ผ๋กํ์ฌ์ํํ๋์ฒ์น๋ก๊ฐํธ์ฌ์์ํด์ํ๋๋์ง์ ๊ฐํธ๋ฐ๊ฐ์ ๊ฐํธ๋ฅผ๋งํ๋ฉฐ (Bulechek & McCloskey, 1992), ์ด๋๊ฐํธ์ํต์ฌ์ ์ธ์์๋ก๊ฐํธ์ค๋ฌด์์์ด๊ฐํธ์ฌ๋ค์๊ฒ์ ๋ฌธ์ฑ๊ณผ์์จ์ฑ์ํ๋ณดํ๊ฒํด์ค๋ค (Yoo, Jang, & Kim, 2003). ๋ํ๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ฅผํตํ์ฌ์ค์ฌ์ํจ๊ณผ๋ฅผ์ง์ ์ ์ผ๋กํ์ ํ๊ณ ์ ์ฉ๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ํ๋น์ฑ์๊ณผํ์ ์ผ๋ก๊ฒ์ฆํ์ฌ๊ฐํธ์ค๋ฌด์ ์ฉ์์ํ์ด๋ก ์ ๊ทผ๊ฑฐ๋ฅผ์ ๊ณตํ๋๊ฒ์๊ฐํธํ์์ค๋ฌด์์ด๋ก ๋ฐ๋ฌ์ํ์์ ์ด๋ค (Suh, Jeong, & Oh, 2003). ์ต๊ทผ๊ฐ๋ณ์ ๊ฐํธ์ฐ๊ตฌ์๋๋ถ์ด๊ฐํธ๊ต์ก๋ฐ์ค๋ฌด์์๋์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์ํ์ฉ๋ฐํ์ฐ์ํตํด๊ฐํธ์ฐ๊ตฌ์์ค๋ฌด์๊ฒฉ์ฐจ๋ฅผํด๊ฒฐํ๊ธฐ์ํ์ฒด๊ณ์ ์ธ์ ๊ทผ๋๊ตฌ๋ก์๊ทผ๊ฑฐ์ค์ฌ๊ฐํธ๊ฐ๋๋๋๊ณ ์๋๊ฐ์ด๋ฐ (Craig & Smyth, 2002), ๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋์คํ์ฐ๊ตฌ๋ฅผํตํ์ฌํจ๊ณผ์๊ฒฐ๊ณผ๊ฐ๊ฒ์ ๋๊ณ ๊ฐ์ํ๋ ์์๋๊ทผ๊ฑฐ์ค์ฌ์์ฐ๊ตฌ๋ก์๋งค์ฐ์ค์ํ์๋ฏธ๋ฅผ๊ฐ๋๋ค (Suh et al., 2001). ์ต๊ทผ๊ตญ๋ด๊ฐํธ์ค์ฌ๋ฅผ์ ์ฉํ์คํ์ฐ๊ตฌ๋๊พธ์คํ์ฆ๊ฐํ๊ณ ์๋ค. ๋ํ๊ฐํธํํ์ง (Journal of Korean Academy of Nursing [JKAN]) ์๊ฒ์ฌ๋๋ ผ๋ฌธ์๊ฒฝ์ฐ, ์ด๊ฒ์ฌ๋ ผ๋ฌธ์ค์คํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ 1990๋ ๋์๋ 17.4% ์๋ถ๊ณผํ์๋ค๊ฐ (Choi et al., 2000) 2000 ๋ ์์ 2005๋ ์๋ 23.6%(Lee, Chung, Lim, & Lee, 2006), 2007๋ ์์ 2008๋ ์ฌ์ด์๋ 27.3%(Shin et al., 2010), 2008๋ ์์ 2010๋ ์ฌ์ด์๋ 28.7%(Choe, Bang, Park, & Kang, 2011) ๋ก์ฆ๊ฐํ๋๊ฒฝํฅ์๋ณด์ด๊ณ ์๋ค. ๋ํ์๋๋์๊ฐํธ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ์๊ฒ์ฌํ๋๋ํํํ์ง์ธ์๋๊ฐํธํํ์ง์๊ฒฝ์ฐ์ด๊ฒ์ฌ๋ ผ๋ฌธ์ค์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ์๋น์จ์ด 2000๋ ์์ 2005๋ ์ฌ์ด 23.1% ์์ (Lee, Chung, Lim, & Lee, 2006), 2005๋ ์์ 2009๋ ์ฌ์ด์๋ 27.7% ๋ก (Kim et al., 2011) ๊ทธ๋น์ค์ด์ฆ๊ฐํ๊ณ ์์์์์์๋ค. ์ง๋์ธ๊ธฐ์๋์๋ํ์ฌํ์ ์ธ์์๋ณํ์๋๋ถ์ด์๋๊ฐํธ์์ญํ ์๋์ฑํ์ฅ๋์์ผ๋ฉฐ, ์๋์์ํ์ค์ง์ ๊ฐํธ์ค์ฌ๊ฐ๋ฐ์์ค์์ฑ์๋์ปค์ง๊ณ ์๋ค (Kim & Cho, 2000). ๋ฐ๋ผ์์์ผ๋ก์๋๊ฐํธ๋ถ์ผ์์์ํ๋์ด์ผํ ๊ณผ์ ๋์ด๋ฏธ๊ฐ๋ฐ๋๊ฐํธ์ค์ฌ์์ค๋ฌด์ ์ฉ์ํตํ์ฌ๊ทธํจ๊ณผ๋ฅผ๊ท๋ช ํ๊ณ ๊ฒ์ฆํ์ฌ์ค์ฌ๋ฐฉ๋ฒ๋ค์์ ๋ จํ๊ณ ๊ทผ๊ฑฐํํ๊ณ , ๋ค์ํ์ค์ฌ๋ค์์๋กญ๊ฒ๊ฐ๋ฐํ์ฌ๋์์์์๊ตฌ์๋ถํฉ๋๋๊ฐํธ์ค์ฌ๋ฅผํ์ฐ์ํค๊ธฐ์ํ๋ ธ๋ ฅ์ดํ์ํ๋ค (Lee et al., 2001). ์ด๋ฌํ์๋๊ฐํธ์ํ์ฅ๊ณผ๋๋ถ์ด์๋๊ฐํธ์์ง์ ์ธ๋ฐ์ ์์ํด์๋๊ฐํธ์ด๋ก ๊ณผ์์์ค๋ฌด์ฌ์ด์๊ธด๋ฐํ์ฐ๊ณ๊ฐํ์ํ๋ค. ํนํ์๋๊ฐํธ์์ํ์ฅ์์๊ณผํ์ ์ด๊ณ ์ง์ ์ธ๊ฐํธ์ค๋ฌด๋ฅผ์ํํ๋๋ฐ์์ดํ์ํ์๋ฃ๋ฅผํ๋ํ๊ธฐ์ํด์๋๋ค์ํ๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ์๋ท๋ฐ์นจ์ด์ ํ๋์ด์ผํ ๊ฒ์ด๋ค. ์ด์๋ํ๋ ธ๋ ฅ์ผ๋ก์๊ตญ๋ด์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์์ฐ๊ตฌ๊ฒฝํฅ์ํ์ ํ๊ธฐ์ํ์ ํ์ฐ๊ตฌ๋ก๋ Lee ๋ฑ (2001) ์ด๊ตญ๋ด์๋๊ฐํธ์์ญ์, ๋ฐ์ฌ ์ฃผ์์ด : ์๋๊ฐํธ, ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ, ๋ถ์ 1) ์์ธ๋ํ๊ต๊ฐํธ๋ํ๊ฐํธ๊ณผํ์ฐ๊ตฌ์๋ถ๊ต์ 2) ์์ธ๋ํ๊ต๊ฐํธ๋ํ๋ฐ์ฌ๊ณผ์ ์ ( ๊ต์ ์ ์ E-mail: hyju98@snu.ac.kr) 3) ์์ธ๋ํ๊ต๊ฐํธ๋ํ๋ฐ์ฌ๊ณผ์ ์ 4) ์์ธ๋ํ๊ต๊ฐํธ๋ํ์์ฌ๊ณผ์ ์ํฌ๊ณ ์ผ : 2012 ๋ 8 ์ 4 ์ผ์ฌ์ฌ์๋ฃ์ผ : 2012 ๋ 10 ์ 9 ์ผ๊ฒ์ฌํ์ ์ผ : 2012 ๋ 10 ์ 30 ์ผ 24 ํ๊ตญ๊ฐํธ๊ต์กํํ์ง 19(1), 2013 ๋ 2 ์
๊ตญ๋ด์์์์์ค์๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ (2000-2011 ๋ ) ๋ํฅ๋ถ์ ํ์๋ ผ๋ฌธ๋ฐํํ์ง๋ ผ๋ฌธ์ํ ๋๋ก์ฐ๊ตฌ๋ํฅ์ํ์ ํ๊ฒฝ์ฐ์ 2005๋ ์์ 2009๋ ์ฌ์ด์์๋๊ฐํธํํ์ง๊ฒ์ฌ๋ ผ๋ฌธ์์ฐ๊ตฌ๋ํฅ์๋ถ์ํ Kim ๋ฑ (2011) ์์ฐ๊ตฌ๊ฐ์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์คํ์ฐ๊ตฌ๋ง์๋์์ผ๋ก์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ์ด๋๊ฐํธ์ค์ฌ๋ฐฉ๋ฒ๋ฐ๊ฒฐ๊ณผ๋ฑ์๋ํ์ฌ์ ์ฒด์ ์ผ๋ก๋ถ์ํ๊ฒฝ์ฐ๋ Kim๊ณผ Cho(2000) ์์ฐ๊ตฌ์ธ์์ฐพ๊ธฐ๊ฐํ๋ค๋ฉฐ์ต๊ทผ 10๋ ์ฌ์ด์์ด๋ฃจ์ด์ง์๋์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ์๋ํ์ฌ๋ถ์๋๊ฒ์์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ํ์๊ณผ์ ์ํตํํ๋ฌธ์ ํ๊ตฌ์์๋ก์ด๊ด์ฌ๋ค์ดํฅํ๊ฐํธ์์๊ณผ์ฐ๊ตฌ์๋ฐฉํฅ์์ ์ํ๋๋ฐ์ํฅ์์ค์์๋ค๋์ ์๊ณ ๋ คํ์ฌ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์๋ํํ์ง๋ ผ๋ฌธ์ธ์๋์, ๋ฐ์ฌํ์๋ ผ๋ฌธ์ํฌํจํ์ฌ๋ถ์ํ๊ณ ์ํ๋ค. ๋ฐ๋ผ์๋ณธ์ฐ๊ตฌ๋ 2000๋ ๋ถํฐ 2011๋ ์ฌ์ด๊ตญ๋ด์์์์์ค์๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ์๋ถ์ํ์ฌํ์ฌ์์์์์์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์์ฐ๊ตฌ๋ํฅ์ํ์ ํ๊ณ ์ด๋ฅผ๋ฐํ์ผ๋ก์๋๊ฐํธ์์ด๋ก ๊ณผ์ค๋ฌด, ๊ต์ก์์์ด์์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์๋ฐ์ ๋ฐฉํฅ์์ ์ํ๋๋ฐ๊ธฐ์ด์๋ฃ๋ฅผ์ ๊ณตํ๊ณ ์ํ๋ค. ์ฐ๊ตฌ๋ชฉ์ ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์๋ชฉ์ ์ 2000๋ ๋ถํฐ 2011๋ ์ฌ์ด๊ตญ๋ด์์์์์ค์๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ๋ ผ๋ฌธ์๋ถ์ํ์ฌํ์ฌ์์์์์์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์์ฐ๊ตฌ๋ํฅ์ํ์ ํ๊ณ ์ด๋ฅผ๋ฐํ์ผ๋ก์๋๊ฐํธ์์ด๋ก ๊ณผ์ค๋ฌด์์์ด์์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์๋ฐ์ ๋ฐฉํฅ์์ ์ํ๋๋ฐ๊ธฐ์ด์๋ฃ๋ฅผ์ ๊ณตํ๊ธฐ์ํจ์ด๋ค. ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์๊ตฌ์ฒด์ ์ธ๋ชฉ์ ์๋ค์๊ณผ๊ฐ๋ค. ์ฒซ์งธ, ๊ตญ๋ด์์์์์ค์๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ์์ ํ์๋ถ์ํ๋ค. ๋์งธ, ๊ตญ๋ด์์์์์ค์๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ์์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ๊ณผ์ฐ๊ตฌ๋์์๋ฅผ๋ถ์ํ๋ค. ์ ์งธ, ๊ตญ๋ด์์์์์ค์๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ์์ค์ฌ์ ํ๊ณผ์ค์ฌ์ํน์ฑ์๋ถ์ํ๋ค. ๋ท์งธ, ๊ตญ๋ด์์์์์ค์๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ์๊ฒฐ๊ณผ๋ณ์๋ฅผ๋ถ์ํ๋ค. ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ์ฐ๊ตฌ์ค๊ณ ๋ณธ์ฐ๊ตฌ๋ 2000๋ ๋ถํฐ 2011๋ ์ฌ์ด๊ตญ๋ด์์์์์ค์๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์๊ดํ๋ ผ๋ฌธ๋ค์๋ณธ์ฐ๊ตฌํ์ด๊ฐ๋ฐํ๋ถ์ํ์์ํด๋ถ์ํ์์ ์ ์กฐ์ฌ์ฐ๊ตฌ์ด๋ค. ๊ทผ 12๋ ๊ฐ์๋์๋์์ผ๋ก๊ตญ๋ด์์์์์ค์๋๊ฐํธ์ค์ฌ๊ด๋ จ์, ๋ฐ์ฌํ์๋ ผ๋ฌธ๊ณผํ์ ์ง๋ ผ๋ฌธ์ผ๋กํ์๋ค. ๋ ผ๋ฌธ์์ ์ ์์ํด์ 2011๋ 11์๋ถํฐ 12์๊น์งํ๊ตญ๊ต์กํ์ ์ ๋ณด์์์์ ๊ณตํ๋์ธํฐ๋ทํ์ ์ ๋ณด์ฌ์ดํธ์ธํ์ ์ฐ๊ตฌ์ ๋ณด์๋น์ค (RISS) ๋ฅผ์ด์ฉํ์ฌ ์์, ์ ์, ํ๋ น์ ๊ธฐ, ํ๋ น๊ธฐ, ์ฒญ์๋ ๊ธฐ, ์๋ ๊ณผ ํจ๊ณผ, ์ฒ์น, ํ๋ก๊ทธ๋จ, ์ค์ฌ ์ ๊ฐํธ ๋ฅผ์ฃผ์์ฉ์ด (key word) ๋ก๋ฃ์ด๊ฒ์ํ์๋ค. ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์๋์ง์ ์ค์ฌ์ํจ๊ณผ๋ฅผ์ดํด๋ณธ๋ ผ๋ฌธ๋ง์๋ถ์๋์์ผ๋กํ์์ผ๋ฏ๋ก, ์ค์ฌ์๊ด๋ จ๋์ข ์ค์ด๋๋น์คํ์ฐ๊ตฌ๋๋ถ์๋์์์์ ์ธํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ฐ๊ตฌํ๊ฒฝ์ด์์์ด์๋๊ฒฝ์ฐ, ์๋์ด์๋๋จ์ง์๋์๋ณดํธ์๋ง์๋์์ผ๋กํ๊ฒฝ์ฐ๋๋ถ์๋์์์์ ์ธํ์๋ค. ๋ํ์ค์ ๋ก๋ฏธ์์๋์ ์์๋์์ผ๋ก์ํ๋๋ค์ํ๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๊ฐ์์ผ๋ฉฐ์ด์๋ํด์๋ํฅํ๋ ์์ ์ธ๋ถ์์ดํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก๋ณด๊ณ ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์๋์ฐ๊ตฌ๋์์ด๋ฏธ์์๋์ ์์์ธ๊ฒฝ์ฐ๋์ ์ธํ์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ํ์๋ ผ๋ฌธ์์์ , ๋ณด์ํ์ฌํ์ ์ง์๊ฒ์ฌํ๊ฒฝ์ฐ๋ํ์ ์ง๋ ผ๋ฌธ์๋ถ์๋์์ผ๋ก์ ์ ํ์๋ค. ์ต์ข ์ ์ผ๋ก๊ตญ๋ด์, ๋ฐ์ฌํ์๋ ผ๋ฌธ 15ํธ๊ณผ๊ตญ๋ดํ์ ์ง๋ ผ๋ฌธ 22ํธ์ํฉํ 37ํธ์ด๋ณธ์ฐ๊ตฌ์๋ถ์๋์๋ ผ๋ฌธ์ผ๋ก์ฑํ๋์๋ค. ์ฐ๊ตฌ์งํ์ ์ฐจ๋ฐ์๋ฃ๋ถ์๋ฐฉ๋ฒ๋ ผ๋ฌธ๋ถ์๊ธฐ๊ฐ์ 2011๋ 12์๋ถํฐ 2012๋ 1์๊น์ง์งํ๋์๋ค. ๋ณธ์ฐ๊ตฌํ์๊ธฐ์กด๋ ผ๋ฌธ๋ถ์์ฐ๊ตฌ๋ค์๊ณ ์ฐฐํํ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์๋ชฉ์ ์๋ง๋๋ก๋ถ์ํ์๊ฐ๋ฐํ์๊ณ , ๋ถ์์๋ช ํํ์ง์๊ฑฐ๋ํ์ธ์ดํ์ํ๋ถ๋ถ์์ฐ๊ตฌํ์์ํธ๊ฐ์์ฌํ์ธ์์ ๊ณผ๋ ผ์๋ฅผ๊ฑฐ์ณ์ต์ข ๋ถ์์๋ฃ๋ฅผ์์ฑํ์๋ค. ์์ง๋์๋ฃ๋ Excel ํ๋ก๊ทธ๋จ์์ด์ฉํ์ฌ๋ถ์ํ์๋ฐ๋ผ๊ฐ๋ณ์๋ณ๋ก๋น๋์๋ฐฑ๋ถ์จ์๊ตฌํ์๋ค. ์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์ฐ๋๋ณ๊ฒ์ฌํํ์ง๋ฐํ์๋ ผ๋ฌธ ์ฐ๊ตฌ๋์๋ ผ๋ฌธ์ด 37ํธ์คํํ์ง๊ฒ์ฌ๋ ผ๋ฌธ์ด 22ํธ (59.5%) ์ผ๋ก๊ฐ์ฅ๋ง์๊ณ ํ์๋ ผ๋ฌธ์ค์์ฌํ์๋ ผ๋ฌธ์ด 11ํธ (29.7%) ์ด์๊ณ ๋ฐ์ฌํ์๋ ผ๋ฌธ์ 4ํธ (10.8%) ์๋ถ๊ณผํ์๋ค. ์ฐ๊ตฌ๋์๋ ผ๋ฌธ์์ฐ๋๋ณ๋ก์ดํด๋ณด๋ฉด, ์๋์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ์ดํํ์ง๊ฒ์ฌ๋ ผ๋ฌธ์ด๋ํ์๋ ผ๋ฌธ์ํตํด๊พธ์คํ๋ฐํ๋์์ผ๋๊ทธ์๊ฐ์ฆ๊ฐํ๋์์์๋ณด์ด์ง์์๋ค <Table 1>. ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ๋ฐ์ฐ๊ตฌ๋์์์ํน์ฑ ์๋ฃ์์ง๋ฐฉ๋ฒ๋ฐ๋ถ์๋์๋ ผ๋ฌธ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์๋ถ์๋์๋ ผ๋ฌธ์ 2000๋ ๋ถํฐ 2011๋ ๊น์ง์ต ๋ถ์๋์๋ ผ๋ฌธ์์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ๋ฐ์ฐ๊ตฌ๋์์์ํน์ฑ์์ดํด๋ณด๋ฉด, ์ ์ฌ์คํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ 34ํธ (91.9%) ์ผ๋ก๊ฐ์ฅ๋ง์๊ณ , ์์์คํ ํ๊ตญ๊ฐํธ๊ต์กํํ์ง 19(1), 2013 ๋ 2 ์ 25
๋ฐฉ๊ฒฝ์์ธ <Table 1> Publish types of researches according to publishing year Type 2000-2001 2002-2003 2004-2005 2006-2007 2008-2009 2010-2011 Total n(%) Journal 5 1 4 8 3 1 22(59.5) Thesis 1 3 0 1 2 4 11(29.7) Disserta-tion 1 0 3 0 0 0 4(10.8) Total 7 4 7 9 5 5 37(100.0) ์ฐ๊ตฌ๋ 2ํธ (5.4%) ์ผ๋ก์ ์์ผ๋๋ฌด์์ํ์๋ฐ๋ฅธ์์์คํ์ฐ๊ตฌ๋ํํ์ง๋ ผ๋ฌธ์๋จ 1ํธ (2.7%) ์ผ๋ก์์ง์์์์์๋์๋์์ผ๋กํ๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ์ํ๊ณ๋ฅผ๋ณด์ฌ์ฃผ๊ณ ์์๋ค. ์ ์ฌ์คํ์ฐ๊ตฌ์์๋๋น๋๋ฑ์ฑ๋์กฐ๊ตฐ์ ํ์์ฐจ์ค๊ณ๊ฐ 13ํธ (35.1%), ๋น๋๋ฑ์ฑ๋์กฐ๊ตฐ์ ํ์ค๊ณ๊ฐ 11ํธ (29.7%), ๋น๋๋ฑ์ฑ๋์กฐ๊ตฐ์ฌํ์ค๊ณ๊ฐ 10ํธ (27.0%) ์ผ๋ก๋น์ทํ๋ถํฌ๋ฅผ๋ํ๋ด์๋ค. ๊ทธ๋ฆฌ๊ณ ์ฐ๊ตฌ์์ค์ฌ์ด๋๋์ด๋ก ์ ๊ธฐํ์ด์ ์๋๋ ผ๋ฌธ์ 10ํธ (27.0%) ์ด์๋๋ฐ์ด์คํ์๋ ผ๋ฌธ์ด 7ํธ์ด์๊ณ , ํํ์ง๊ฒ์ฌ๋ ผ๋ฌธ์ 3ํธ์๋ถ๊ณผํ์ฌ๋๋ถ๋ถ์ํํ์ง๋ ผ๋ฌธ์์๋์ด๋ก ์ ๊ธฐํ์ด์ ์๋์ง์์๋ค. ์ฐ๊ตฌ์งํ์์ฐ๊ตฌ๋์์์๊ถ๋ฆฌ๋ฅผ๋ณดํธํ๊ธฐ์ํ์ค๋ฆฌ์ ์ธ์ ์ฐจ๋ก๊ธฐ๊ด์ค๋ฆฌ์์ํ (Institutional Review Board, IRB) ์์น์ธ์๋ฐ์๊ฒฝ์ฐ๋ํํ์ง๊ฒ์ฌ๋ ผ๋ฌธ <Table 2> Research methods and participant's characteristics (N=37) Variables Categories Journal Thesis Total n(%) n(%) n(%) Research design True experimental 1(4.5) 0(0.0) 1(2.7) Quasi-experimental; nonequivalent control group pretest posttest 2(9.1) 9(60.0) 11(29.7) Quasi-experimental; nonequivalent control group posttest only 9(40.9) 1(6.7) 10(27.0) Quasi-experimental; nonequivalent control group time series 9(40.9) 4(26.7) 13(35.1) Pre-experimental 1(4.5) 1(6.7) 2(5.4) Theoretical framework Yes 3(13.6) 7(46.7) 10(27.0) No 19(86.4) 8(53.3) 27(73.0) IRB approval Yes 1(4.5) 2(13.3) 3(8.1) Participant's agreement only 18(81.8) 11(73.3) 29(78.4) No comment 3(13.6) 2(13.3) 5(13.5) Rationale for sample size Yes 11(50.0) 7(46.7) 17(45.9) No 11(50.0) 8(53.3) 20(54.1) Intervention receiver Child 17(77.3) 14(93.3) 31(83.8) Child & Mother 5(22.7) 1(6.7) 6(16.2) Participants' developmental Infant 1(4.5) 0(0.0) 1(2.7) stage Toddler 1(4.5) 2(13.3) 3(8.1) Preschooler 8(36.4) 8(53.3) 16(43.2) Schooler 3(13.6) 2(13.3) 5(13.5) Adolescent 0(0.0) 0(0.0) 0(0.0) Infant-Toddler 1(4.5) 0(0.0) 1(2.7) Toddler-Preschooler 1(4.5) 0(0.0) 1(2.7) Preschooler-Schooler 0(0.0) 1(6.7) 1(2.7) Schooler-Adolescent 2(9.1) 0(0.0) 2(5.4) Infant-Toddler-Preschooler 2(9.1) 1(6.7) 3(8.1) Toddler-Shooler 1(4.5) 1(6.7) 2(5.4) Preschooler-Adolescent 2(9.1) 0(0.0) 2(5.4) Child's health problem Acute disease 3(13.6) 1(6.7) 4(10.8) Chronic disease 9(40.9) 5(33.3) 14(37.8) No comment 10(45.5) 9(60.0) 19(51.4) Sample size Mean(SD) 43.9(14.7) 47.7(18.9) 45.6(16.6) Maximum 68 82 Minimum 20 22 26 ํ๊ตญ๊ฐํธ๊ต์กํํ์ง 19(1), 2013 ๋ 2 ์
๊ตญ๋ด์์์์์ค์๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ (2000-2011 ๋ ) ๋ํฅ๋ถ์ 1ํธ๊ณผํ์๋ ผ๋ฌธ 2ํธ์ํฉํ์ฌ๋จ 3ํธ (8.1%) ์ด์๊ณ , ์ฐ๊ตฌ์ฐธ์ฌ์๋ํด๋์์์๋์๋ฅผ๊ตฌํ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 29ํธ (78.4%) ์ผ๋ก๊ฐ์ฅ๋ง์์ผ๋, ๋์์๋ํ์ธ๊ธ์์ด์ฐ๊ตฌ๋์์์๊ถ๋ฆฌ๋ฅผ๋ณดํธํ๊ธฐ์ํ์ ์ฐจ๋ฅผ๋ณด๊ณ ํ์ง์์๋ ผ๋ฌธ๋ 5ํธ (13.5%) ์ด์์๋ค. ์ฐ๊ตฌ์ค๊ณ์ํ๋ณธํฌ๊ธฐ์ฐ์ถ๊ทผ๊ฑฐ๋ฅผ์ ์ํ๋ ผ๋ฌธ์ 17ํธ (45.9%) ์ด์๊ณ ์ ์ํ์ง์์๋ ผ๋ฌธ๋ํ 20ํธ (54.1%) ์ด๋๋์๋ค. ์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ์๋์์๋ฅผ๋ถ์ํ๊ฒฐ๊ณผ, ์๋๋ง์๋์์ผ๋กํ๊ฒฝ์ฐ์์๋๊ณผ์ด๋จธ๋๋ฅผ๋์์ผ๋กํ๊ฒฝ์ฐ๋ก๋๋์์์๋ค. ๋์์๋์๋ฐ๋ฌ๋จ๊ณ๋ณ๋ก๊ตฌ๋ถํ์์๋, ํ๋ น์ ๊ธฐ์๋๋ง์๋์์ผ๋กํ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 16ํธ (43.2%) ์ผ๋ก๊ฐ์ฅ๋ง์๊ณ , ์ ์๊ธฐ -ํ๋ น์ ๊ธฐ, ํ๋ น์ ๊ธฐ- ํ๋ น๊ธฐ, ์์ ์๊ธฐ- ํ๋ น๊ธฐ, ์ ์๊ธฐ- ํ๋ น๊ธฐ๋ฑํ๋ น์ ๊ธฐ๋ฅผํฌํจํ๊ฒฝ์ฐ๋ 7ํธ์ด๋์๋ค. ๊ทธ๋ค์์ผ๋กํ๋ น๊ธฐ์๋์ด 5ํธ (13.5%) ์ด์์ผ๋ฉฐ, ์์๊ธฐ์๋์๊ฒฝ์ฐ๋์ด๋จธ๋์ํจ๊ป์ฐ๊ตฌ๋์์ด๋์๋๊ฒฝ์ฐ์๋ค. ์ฐ๊ตฌ๋์์์์๋๋์กฐ๊ตฐ์ํฌํจํ์ฌํ๊ท 46๋ช ์ด์๊ณ , ๋ฒ์๋์ต์ 20๋ช ์์์ต๋ 82๋ช ์ผ๋ก๋ค์ํ์๋ค. ์ฐ๊ตฌ๋์์๋์๊ฑด๊ฐ๋ฌธ์ ๋ฅผ์ดํด๋ณด์์๋, ๊ธ์ฑ๋ฆผํ๊ตฌ์ฑ๋ฐฑํ๋ณ๊ณผ๊ฐ์ํ์ก์ข ์๋ฐ์, ๋ฐ๋ฌ์ฅ์ ์์ํ๋ฐ๊ธฐํ์ ์ ๊ณผ์งํ, ์ฒ์, ์ฌ์, ๋ง์ฑํธ๋์ ์ผ๋ฑ๋ง์ฑ์งํ์ด 14ํธ (37.8%) ์ผ๋ก๊ธ์ฑ์งํ๋ณด๋ค๋ง์๋ค. ๊ธ์ฑ์งํ์๊ธ์ฑํธํก๊ธฐ์งํ, ๊ธ์ฑํธ๋์ ์ผ๋ฑ์ดํด๋น๋์๋ค. ์งํ์๋ํ์ธ๊ธ์ด์๋๊ฒฝ์ฐ๋ 19ํธ (51.4%) ์ด๋๋์๋๋ฐ๋๋ถ๋ถ์ ์ํ์์ ์ด๋์ ๋งฅ์ฑํ์ดํด๋น๋์๋ค <Table 2>. ์ค์ฌ์ ํ๋ณํน์ฑ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์๋๋ถ์๋์๋ ผ๋ฌธ์๊ฐํธ์ค์ฌ๋ฅผ Snyder (1995) ๊ฐ์ ์ํ๋ ์์ ๊ฐํธ์ค์ฌ์ธ๊ฐ๊ฐ์ ๊ฐํธ์ค์ฌ, ์ฌํ์ ๊ฐํธ์ค์ฌ, ์ธ์ง์ ๊ฐํธ์ค์ฌ, ์ด๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ธ์๋๊ฐ์ง์ด์์์ค์ฌ๋ฅผ์ค์ํ๊ฒฝ์ฐํตํฉ์ ๊ฐํธ์ค์ฌ๋ก๋ถ๋ฆฌํ์ฌ๋ถ์ํ์๋ค. ๊ฐ๊ฐ์ ์ค์ฌ๋์ด 17ํธ (45.9%) ์ผ๋ก๋๋ถ๋ถ์ด๋ค์ํ๋ฐฉ๋ฒ์์ด์ฉํ๊ด์ฌ์ ํ์ค์ฌ์์ผ๋ฉฐ, ๋ง์ฌ์ง, ์ง์, ๋์๋ฒ, ์ฝ๋ฌผ์๋ฒ, ์ ์ฒด์ ์ด๊ณผ๊ด๋ จ๋์ค์ฌ๋ค์ด์์๋ค. ๋ค์์ผ๋ก๋์ธ์ง์ ์ค์ฌ๋ก์ด 10ํธ (27.0%) ์ด์๋๋ฐ๊ต์กํ๋ก๊ทธ๋จ์ด๋์ ๋ณด์ ๊ณต๊ณผ๊ด๋ จ๋์ค์ฌ๋ค์ด์๋ค. ํตํฉ์ ์ค์ฌ์์๋๊ฐ๊ฐ์ ์ค์ฌ์์ธ์ง์ ์ค์ฌ, ํน์๊ฐ๊ฐ์ ์ค์ฌ์์ธ์ง์ ์ค์ฌ์ํจ๊ป์ฌํ์ ์ค์ฌ๋ฅผ๋ค๋ฃฌ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ์์๋ค <Table 3>. ๋ค์์ผ๋ก, ๋ณ์๋ณ๋ก์ค์ฌ์ ํ์ํน์ฑ์์ดํด๋ณด๋ฉด๋จผ์ ๋ ผ๋ฌธ์ ํ์๋ฐ๋ผ์๋ํํ์ง๊ฒ์ฌ๋ ผ๋ฌธ์์๋๊ฐ๊ฐ์ ์ค์ฌ๊ฐ 11 ํธ (50.0%) ์ผ๋ก๊ฐ์ฅ๋ง์๊ณ , ๋ค์์ผ๋ก์ธ์ง์ ์ค์ฌ๊ฐ 6ํธ (27.3%), ์ฌํ์ ์ค์ฌ์์ด๋์ ์ค์ฌ๊ฐ๊ฐ๊ฐ 1ํธ์ฉ์ด์๋๋ฐ๋ฉด, ํ์๋ ผ๋ฌธ์์๋๊ฐ๊ฐ์ ์ค์ฌ๊ฐ 6ํธ (40.0%) ์ผ๋กํํ์ง๊ฒ์ฌ๋ ผ๋ฌธ๊ณผ๋ง์ฐฌ๊ฐ์ง๋ก๊ฐ์ฅ๋ง์์ผ๋, ๊ทธ์ธ์ด๋์ ์ค์ฌ๋ฅผ์ ์ธํ๊ณ ๋ค๋ฅธ์ค์ฌ์์ญ๋ค์๋น๊ต์ ๋น์ทํ๋ถํฌ๋ฅผ๋ณด์ด๊ณ ์์๋ค. ์ฐ๋๋ณ๋ก์ดํด๋ณด๋ฉด, ์ฌํ์ ์ค์ฌ์์ด๋์ ์ค์ฌ์๊ฒฝ์ฐ, 2005๋ ์ดํ์๋๋จํํธ๋์์์ผ๋, ๊ฐ๊ฐ์ ์ค์ฌ์์ธ์ง์ ์ค์ฌ๋ 2000๋ ์ดํ์ต๊ทผ๊น์ง๊พธ์คํ์์์ผ๋ฉฐ, ํนํํตํฉ์ ์ค์ฌ๋ 6ํธ์ค 4ํธ์ด 2008๋ ์ดํ๋ก๋ํ๋ํตํฉ์ ์ค์ฌ์๋ํ๊ด์ฌ์ด์ต๊ทผ์ฆ๊ฐํ๊ณ ์์์์์์๋ค. <Table 3> Types of intervention Types (n) Intervention name (n) Sensory intervention (17) Distraction (9) Bandage apply, Hand doll play, Character doll, Art ballon (2), Cell phone movie, Children s story movie, Moving doll, Discovery ball Massage (2) Infant massage, Hand massage Acupressure (1) Acupressure Cold therapy (1) Oral cold therapy Drug therapy (2) EMLA cream apply (2) Physical touch (2) Rubbing, Therapeutic physical touch Social intervention (3) Group program (3) Parent involvement, Group therapeutic play, Social ability promotion program Cognitive intervention (10) Education & providing information (5) Token reinforcement, Education & health contract before test, Providing information using picture, Providing information before operation, Providing information using flash animation Education program (5) Hospital adaptation, Self-esteem promotion, Providing information, Hand washing, Asthma camp Psychomotor intervention (1) Muscle relaxation (1) Muscle relaxation Integrative intervention (6) Sensory & cognitive Pain control for comfort Hospital play using cell phone Social & cognitive Social & cognitive ability promotion Cognitive & psychomotor Obesity control Sensory, social & cognitive Promoting mother-child attachment (2) ํ๊ตญ๊ฐํธ๊ต์กํํ์ง 19(1), 2013 ๋ 2 ์ 27
๋ฐฉ๊ฒฝ์์ธ <Table 4> Intervention types according to various characteristics Variables Categories Sen Cogni Psychomotor -tive Integra Social -sory -tive Total Publish type Academic journal 11 1 6 1 3 22 Thesis or dissertation 6 2 4 0 3 15 Participants' Infant 1 0 0 0 0 1 developmental stage Toddler 0 0 0 0 3 3 Preschooler 10 0 5 0 1 16 Schooler 1 1 2 1 0 5 Adolescent 0 0 0 0 0 0 Infant-Toddler 0 0 0 0 1 1 Toddler-Preschooler 1 0 0 0 0 1 Preschooler-Schooler 1 0 0 0 0 1 Schooler-Adolescent 0 1 0 0 1 2 Infant-Preschooler 2 0 1 0 0 3 Toddler-Schooler 0 1 1 0 0 2 Preschooler-Adolescent 1 0 1 0 0 2 Participants' health problems Acute 1 0 3 0 0 4 Chronic 4 3 2 1 4 14 No comment 12 0 5 0 2 19 1 12 1 5 0 1 19 >1 5 2 5 1 5 18 Frequency of intervention Intervention for Nothing 7 1 5 0 1 14 control group Routine intervention 8 2 5 1 5 21 Another intervention 1 0 0 0 0 1 Total 17 3 10 1 6 37 ๋ค์์ผ๋ก, ๋์์๋ถ๋ฅ๋ณ๋ก์ค์ฌ์ ํ์ํ์ธํ๊ฒฐ๊ณผ, ๋์์๊ฐ๊ฐ์ฅ๋ง์๋ํ๋ น์ ๊ธฐ์๋์๊ฒฝ์ฐ, ๊ฐ๊ฐ์ ์ค์ฌ๊ฐ์ด 16ํธ์ค 10ํธ์ผ๋ก๊ฐ์ฅ๋ง์๊ณ , ๊ทธ๋ค์์ด์ธ์ง์ ์ค์ฌ์ด์๋ค. ํ๋ น๊ธฐ์๋์๊ฒฝ์ฐ์๋์คํ๋ ค, ์ค์ฌ์ ํ์ด๊ณจ๊ณ ๋ฃจ๋ถํฌ๋์ด์์๊ณ , ์์ ์๊ธฐ์๋์๊ฐ๊ฐ์ ์ค์ฌ๋ฐํตํฉ์ ์ค์ฌ์์ญ์ด๋๋ถ๋ถ์ด์๋๋ฐ์ด๋์์ ์๊ธฐ์๋์๊ฒฝ์ฐ์ด๋จธ๋๋ฅผํจ๊ป๋์์ผ๋กํ์ฌ์๋์๋ํ๊ฐ๊ฐ์ ์ค์ฌ์๋๋ถ์ด์ด๋จธ๋์๋ํ์ฌํ์ ์ค์ฌ๋ฐ์ธ์ง์ ์ค์ฌ์์ญ์ด๊ฐ์ด๊ณ ๋ ค๋์๊ธฐ๋๋ฌธ์ผ๋ก๋ณด์ธ๋ค. ๊ฐํธ์ค์ฌ์ํน์ฑ์์์ด์๋๋จ์ง 1 ํ์ฑ์ธ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 19ํธ (51.4%) ์ด๋๋์๋ค. ํนํ๊ฐ๊ฐ์ ์ค์ฌ์๊ฒฝ์ฐ 17ํธ์ค 12ํธ์ด, ์ธ์ง์ ์ค์ฌ์๊ฒฝ์ฐ์๋ 10ํธ์ค 5ํธ์ด 1ํ์ฑ์ค์ฌ๋ก๋ํ๋ฌ์ผ๋ฉฐ, 2๊ฐ์ง์ด์์์ค์ฌ์์ญ์ด๋ณตํฉ๋ํตํฉ์ ์ค์ฌ์๊ฒฝ์ฐ์๋๋๋ถ๋ถ์ด 1ํ์ด์์์ค์ฌํน์ฑ์๋ณด์๋ค. ๋์กฐ๊ตฐ์์ฒ์น์์์ด์๋ 21ํธ (56.8%) ์๋์กฐ๊ตฐ์๊ฒ๊ธฐ์กด์ฒ์น๋ง์๊ทธ๋๋ก์ค์ํ์๊ณ , 14ํธ (37.8%) ์๋์กฐ๊ตฐ์๊ฒ์๋ฌด์ฒ์น๋์ค์ํ์ง์์๋ค <Table 4>. ๊ฒฐ๊ณผ๋ณ์์์ญ๋ณ๋ด์ฉ๋ฐํน์ฑ๋ถ์๋์๋ ผ๋ฌธ์์ํ๋ ผ๋ฌธ๋น์ธก์ ๋๊ฒฐ๊ณผ๋ณ์๋ํ๊ท 2.7๊ฐ์์ผ๋ฉฐ, ์ต์ 1๊ฐ์์์ต๋ 5๊ฐ๊น์ง๋ค์ํ์๋ค. ์ธก์ ๋๊ฒฐ๊ณผ๋ณ์์์ ํ์์๋ฆฌ์ ์์ญ์ด 54๊ฐ (54.0%) ๋ก๊ฐ์ฅ๋ง์ ๊ณ , ๋ค์์ผ๋ก์ฌ๋ฆฌ์ ์์ญ์ด 28๊ฐ (28.0%) ์๋ค. ์๋ฆฌ์ ์์ญ์ํด๋น๋๋๊ฒฐ๊ณผ๋ณ์์๋ด์ฉ์ผ๋ก๋ํต์ฆ, ๋งฅ๋ฐ, ์ฐ์ํฌํ๋, ์ค์ฌ๋ฐ๊ตฌํ , ํ์๋ฑ์์์ด์์ผ๋ฉฐ, ์ฌ๋ฆฌ์ ์์ญ์์๋๋ถ์, ๊ณตํฌ, ๋๋ ค์, ๋ง์กฑ๋, ์์์กด์ค๊ฐ๋ฑ์์์ด์๋ค. ์ด์ธ์ํ๋์ ์์ญ์ผ๋ก๊ฑด๊ฐ๊ด๋ จํ๋๋ณํ, ์ธ์ง์ ์์ญ์ผ๋ก์ง์์์ค๋ฑ์ด์์๊ณ , ๊ธฐํ์์ญ์ผ๋ก์ํ์ง๋จ๊ฒฐ๊ณผ๋ฑ์ด์์ด์ธก์ ๋๊ฒฐ๊ณผ๋ณ์๋๋ค์ํ์๋ค <Table 5>. ๋ ผ์ ๋ณธ์ฐ๊ตฌ๋ 2000๋ ๋ถํฐ 2011๋ ์ฌ์ด๊ตญ๋ด์์์์์ค์๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ์๋ถ์ํ์ฌํ์ฌ์์์์์์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์์ฐ๊ตฌ๋ํฅ์ํ์ ํ๊ณ ์ด๋ฅผ๋ฐํ์ผ๋ก์๋๊ฐํธ์์ด๋ก ๊ณผ์ค๋ฌด, ๊ต์ก์์์ด์์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์๋ฐ์ ๋ฐฉํฅ์์ ์ํ๋๋ฐ๊ธฐ์ด์๋ฃ๋ฅผ์ ๊ณตํ๊ณ ์์๋๋์๋ค. ์ต๊ทผ 12๋ ์ฌ์ด๊ตญ๋ด์์์์์๋์๋์์ผ๋ก์ค์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋์ด 37ํธ์ด์๋ค. ์ฐ๊ตฌํ๊ฒฝ์ด์์์ด์๋๊ฒฝ์ฐ, ๋์์๊ฐ๋ฏธ์์๋์ ์์์ธ๊ฒฝ์ฐ, ์ค์ฌ๋์์ด๋ณดํธ์์ด๋ฉด์์๋์ดํฌํจ๋์ง์์๊ฒฝ์ฐ๋ฅผ์ ์ธํ๊ฒ์๊ฐ์ํ์์๋, Kim๊ณผ Cho (2000) ์์ฐ๊ตฌ์์ 1970๋ ๋ถํฐ 1990๋ ๊น์ง์๋๋์์๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๊ฐ 27ํธ์ธ๊ฒ๊ณผ๋น๊ตํ์ฌ์ฆ๊ฐํ๊ฒ์ผ๋ก๋ํ๋ฌ๋ค. ๋๊ตฌ๋ Kim๊ณผ Cho (2000) ์์ฐ๊ตฌ์์๋์๋ 28 ํ๊ตญ๊ฐํธ๊ต์กํํ์ง 19(1), 2013 ๋ 2 ์
๊ตญ๋ด์์์์์ค์๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ (2000-2011 ๋ ) ๋ํฅ๋ถ์ <Table 5> Categories and contents of intervention outcomes Categories n(%) Contents Physiological 54(54) Pain(17), Pulse(15), Oxygen saturation(5), Nausea & vomiting(4), Blood pressure(4), Skin condition(2), Weight(2), Respiration(1), Blood cortisol(1), Blood sugar(1), Pulmonary complication(1), Oral intake(1) Psychological 28(28) Anxiety(10), Fear(5), Satisfaction(2), Self-esteem(2), Self-efficacy(1), Self-care(1), Resilience(1), Peer relatjon(1), Alienation(1), Attachment(1), Adaptation for hospital stay(1), Body imange(1), Compliance(1) Cognitive 6(6) Knowldge(3), Development(2), Social maturation(1) Behavioral 7(7) Behavioral change(6), Attitude change(1) Others 5(5) Autism(4), Treatment time(1) Total 100(100) ์๋ฒ์๋ฅผ์ ์์๊ธฐ๊น์งํฌํจํ๊ฒ์๊ณ ๋ คํ๋ค๋ฉด์ต๊ทผ์์๋๋์์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ 30์ฌ๋ ์ ์๋นํ์ฌ๋งค์ฐํ๋ฐํด์ก๋ค๊ณ ํ ์์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ 2000๋ ๋์ดํ์ฐ๋๋ณ๋กํฌ๊ฒ์ฆ๊ฐํ๋์์์๋ณด์ด์ง์์๋ค. ๊ฐํธ์ฐ๊ตฌ์๋ฐ์ ์๋ถ์ํ๋๋ฐ์์ด์ Ryan (1983) ์์ฐ๊ตฌ๋๋ถ์ผ๋ณ๋ก์ฐ๊ตฌ๋ฐ์ ๋จ๊ณ๊ฐ์งํ๋๋์ ํ์๋ฐ๋ฅธ๋ค๊ณ ํ์๊ณ ํ๋ถ์ผ์์ฐ๊ตฌ๊ฐ๋ฐ์ ๋๋๋จ๊ณ๋์์๊ด์ฐฐ, ์กฐ์ฌ์ฐ๊ตฌ, ์์ ์ฐ๊ตฌ, ํก๋จ์ ์ฐ๊ตฌ, ํํฅ์ ์ฐ๊ตฌ, ์ ํฅ์ ์ฐ๊ตฌ, ์คํ์ฐ๊ตฌ์์์๋ผ๊ณ ํ์๋ค. ์คํ์ฐ๊ตฌ๋์ด์ ๋จ๊ณ์์ฐ๊ตฌ๋ค์์ํ์ง์์ด์ถ์ ๋์ดํ์์ผ๊ฐ๋ฅํ๋ค๋๊ฒ์ธ๋ฐ์ด๋ฌํ์ธก๋ฉด์์๋ดค์๋, ๋ฌผ๋ก ์ด์ ์๋นํด์ ์ฒด์ ์ธ๋ ผ๋ฌธํธ์๊ฐ์ฆ๊ฐํ๊ฒ์๊ฐ์ํด์ผํ๊ฒ ์ง๋ง์๋๊ฐํธํ์์์ด์์ง๋์์ญ๋ ๊ฐ์์ง์์ด์ถ์ ๋์ดํ์ต๊ทผ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๊ฐํ๋ฐํด์ง๊ฒ์ผ๋กํด์๋ ์์๊ฒ ๋ค. ์ฐ๊ตฌ์ค๊ณ์์์ด์๋๋ณธ์ฐ๊ตฌ์๋ถ์๋์๋ ผ๋ฌธ์์์์์คํ์ฐ๊ตฌ๋๋จํํธ์ด์๊ณ ์ ์ฌ์คํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ 34ํธ (91.9%) ์ด์๋ค. ์ด๋ 2005๋ ์์ 2009๋ ์ฌ์ด์๋๊ฐํธํํ์ง์๊ฒ์ฌ๋๋ ผ๋ฌธ์๋ถ์ํ Kim ๋ฑ (2011) ์์ฐ๊ตฌ์์ 93.2% ๊ฐ์ ์ฌ์คํ์ฐ๊ตฌ์ด๊ณ ์์์คํ์ฐ๊ตฌ๋๋จํํธ๋์์๋ค๋๊ฒฐ๊ณผ์์ ์ฌํ๋ค. ๋ํ 1998๋ ๋ถํฐ 2000๋ ๊น์ง์ฑ์ธ๊ฐํธํํ์ง์๊ฒ์ฌ๋๋ ผ๋ฌธ 330ํธ์๋ถ์ํ์ฐ๊ตฌ (Suh et al., 2001) ์์์์์คํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ 1 ํธ์ด์๋๊ฒ๊ณผ๋น์ทํ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ํ๊ตญ๊ฐํธ๊ณผํํ์ง์ 2007๋ ์์ 2008๋ ์๊ฒ์ฌ๋๋ ผ๋ฌธ์๋ถ์ํ Shin ๋ฑ (2010) ์์ฐ๊ตฌ์์๋ 57ํธ์์คํ์ฐ๊ตฌ์ค์์์คํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ 5ํธ์ด์๋๊ฒ๊ณผ Mantzoukas ๋ฑ (2009) ์๊ตญ์ธํ์ ์ง๋ถ์์ฐ๊ตฌ์์์์์คํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ 14% ์ด์๋๊ฒ๊ณผ๋น๊ตํ๋ฉด๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์์์์คํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ์ฐจ์งํ๋๋น์จ์๋งค์ฐ๋ฎ์๊ฒฐ๊ณผ์ด๋ค. ์ต๊ทผ๊ทผ๊ฑฐ์ค์ฌ์๊ฐํธ๋ฅผ์ ๊ณตํ๊ธฐ์ํ์ฌ๊ฐ์ฅ๋์์์ค์๊ทผ๊ฑฐ๋ฅผ์ ๊ณตํ๋์์์คํ์ฐ๊ตฌ์์ํ์ด์ฆ๊ฐํ๊ณ ์๋๊ฐ์ด๋ฐ๊ตญ์ธ์๊ฒฝ์ฐ์์ฑ์ธ๊ฐํธ๋ถ์ผ์์์ต๊ทผ์์์คํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ๋์ด๋๋๊ฒ์๊ฐ์ํ ๋์์๋๊ฐํธํ๋ถ์ผ์์๋ํฅํ์ฐ๊ตฌ์์๋๋ฌด์์ํ ๋น์ด๊ฐ๋ฅํ์์ํ๊ฒฝ์๊ฒํ ํ์ฌ์์์คํ์๊ณ ๋ คํด๋ณผ์์๊ฒ ๋ค. ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์์ด๋ก ์ ๊ธฐํ์์ ์ํ๋ ผ๋ฌธ์ 27.0% ์ผ๋ก์ด์คํํ์ง๊ฒ์ฌ๋ ผ๋ฌธ์ 13.6% ์๋ถ๊ณผํ์๋๋ฐ์ด๋ Kim ๋ฑ (2010) ์์ฐ๊ตฌ์์ 2007๋ ์์ 2009๋ ์ฌ์ด์ฌ์ฑ๊ฑด๊ฐ๊ฐํธํํ์ง์์ฐ๊ตฌ๊ฒฝํฅ์๋ถ์ํ๊ฒฐ๊ณผ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ 20ํธ์ค 5ํธ (25.0%) ์์์ด๋ก ์ ๊ธฐํ์์ ์ํ๊ฒ๊ณผ๋น์ทํ์์ค์ด์๊ณ 1998๋ ์์ 2000๋ ์ฌ์ด์ฑ์ธ๊ฐํธํํ์ง์๊ฒ์ฌ๋๋ ผ๋ฌธ์๋ถ์ํ Suh ๋ฑ (2001) ์์ฐ๊ตฌ์์์ด๋ก ์ ๊ธฐํ์ด์ ์๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 5.1% ์ด์๋๊ฒ์๋น๊ตํ๋ฉด๋์์์ค์ด์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋๋ํ๊ฐํธํํ์ง๋ฅผ๋ถ์ํ Choi ๋ฑ (2000) ์์ฐ๊ตฌ์์ 42,8% ๊ฐ์ด๋ก ์ ๊ธฐํ์์ ์ํ์๋ค๋๊ฒ์๋น๊ตํ๋ฉด์๋นํ์ฐจ์ด๋ฅผ๋ณด์ธ๋ค. ๋ฌผ๋ก Choi ๋ฑ (2000) ์์ฐ๊ตฌ์์๋์ด๋ก ์ ๊ธฐํ์๋์ํํ๊ฒ๋ฟ๋ง์๋๋ผ๋ฌธํ๊ณ ์ฐฐ์ํตํด์ค๋ช ๋๊ฒ๊น์งํฌํจ์์ผฐ๊ธฐ๋๋ฌธ์ผ๋ก๋ณผ์๋์๊ฒ ๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋์ด๋ก ์ ๊ธฐํ์ด์ฐ๊ตฌ์์์ด์๋ค์ํ์ง๋ฌธ๊ณผ๊ฐ์ค์ํ๊ตฌํ ์์๋ค๋์ ์์์ด์์๋๊ฐํธํ์์ด๋ก ์ ๋ฐ์ ์์ํด์๋์์ผ๋ก์ด๋ก ์ ๊ธฐํ์๊ทผ๊ฑฐ๋กํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ๋์ฑํ๋ฐํด์ ธ์ผํ ๊ฒ์ผ๋ก์๊ฐ๋๋ค. ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์์ฐ๊ตฌ์ฐธ์ฌ์๋ํ๋์๋ง์๊ตฌํ๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 78.4% ์ด์๋๋ฐ๋ฉด, ์ฐ๊ตฌ์ค๋ฆฌ์์ํ (Institutional Review Board, IRB) ๋ฅผํตํ๊ธฐ๊ด์ฌ์์ ์ฐจ๋ฅผ๊ฑฐ์น๋ ผ๋ฌธ์๋จ 3ํธ (8.1%) ์ด๋ฉฐ์ด๋๋ชจ๋ 2005๋ ์ดํ์์ฐ๊ตฌ๋ค์ด์๋ค. Kim ๋ฑ (2011) ์์ฐ๊ตฌ์์๊ธฐ๊ด์ฌ์์ ์ฐจ๋ฅผ๊ฑฐ์น๋ ผ๋ฌธ์ด 4.6% ์๋ถ๊ณผํ์์ผ๋ฉฐ์๋ฉด๋์๊ฐ 18.9%, ๊ตฌ๋๋์๊ฐ 59.5%, ์ฐ๊ตฌ๋์์์๊ถ๋ฆฌ๋ฅผ๋ณดํธํ๊ธฐ์ํ๋ ธ๋ ฅ์๋ณด๊ณ ํ์ง์์๊ฒฝ์ฐ๊ฐ 18.0% ๋ผ๋๊ฒ๊ณผ์ ์ฌํ๊ฒฐ๊ณผ์ด๋ค. ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์์๋์ฐ๊ตฌ์์์ด์์ค๋ฆฌ์ ์ธก๋ฉด์๋ํ๊ณ ๋ ค๊ฐ๋ถ๊ฐ๋๊ธฐ์์ํ๊ฒ์ด 2005๋ ๋์ด๋ฏ๋ก๊ทธ์ด์ ์๋์ค๋ฆฌ์ ์ธก๋ฉด์๊ณ ๋ ค๊ฐ๊ธฐ์ ๋์ง์๊ฑฐ๋๊ฐ๊ณผ๋์๋ค. ๊ทธ๋ฌ๋ 2005๋ ์ดํ์ต๊ทผ๊น์ง๋์ฐ๊ตฌ์ค๋ฆฌ์์์์์ง์๋ฎ์์ค์ ์ผ๋กํฅํ์ฐ๋ฆฌ๋๋ผ์์ฐ๊ตฌ์์ค์ํฅ์์์ํด์๋์ค๋ฆฌ์ ๊ณ ๋ ค๊ฐ์ข๋๊ฐํ๋ ํ์๊ฐ์์๊ฒ์ผ๋ก์ฌ๊ฒจ์ง๋ค. ํ๋ณธ์ฐ์ถ๊ทผ๊ฑฐ์์ํดํ๋ณธ์์ฐ์ถํ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ์ 45.9% ์ผ๋ก Kim ๋ฑ (2010) ์์ฐ๊ตฌ์์ 30.1%, Kim ๋ฑ (2011) ์์ฐ๊ตฌ์์ 25.4% ๋ผ๊ณ ๋ณด๊ณ ๋๊ฒ์๋น๊ตํ๋ฉด๊ทธ๋น์จ์ด๋์ํธ์ด๋ 2007๋ ์์ 2008๋ ์ฌ์ดํ๊ตญ๊ฐํธ๊ณผํํ์ง์๊ฒ์ฌ๋๋ ผ๋ฌธ์๋ถ์ํ์ฐ๊ตฌ (Shin et al., 2010) ์์ 49.7% ๊ฐํ๋ณธ์์ฐ์ ๊ธฐ์ค์์ ์ํ๊ฒ์๋น๊ตํ๋ฉด๋ฎ์์์ค์ด๋ค. ์ฐ๊ตฌ์์์ ์ ํํ ํ๊ตญ๊ฐํธ๊ต์กํํ์ง 19(1), 2013 ๋ 2 ์ 29
๋ฐฉ๊ฒฝ์์ธ ๋ณธ์์๊ทผ๊ฑฐ๋์ฐ๊ตฌ๊ฒฐ๊ณผ์๊ฒ์ ๋ ฅ์์ ์ฆํ๊ธฐ์ํดํ์์ ์ด๋ฉฐํ๋ณธ์ํฌ๊ธฐ๋ฅผ๊ฒฐ์ ํ ๋์๋์ฐ๊ตฌ์๋ชฉ์ ๊ณผ๋ชจ์ง๋จ์ํน์ฑ, ๋ณ์์์, ์ฌ์ฉ๋ํ๋ณธ์ถ์ถ๋ฐฉ๋ฒ, ์๋ฃ์์ง๋๊ตฌ์์ ํ๋, ์๋ฃ๋ถ์๋ฐฉ๋ฒ๋ฑ์ด๊ณ ๋ ค๋์ด์ผํ๋ค (Lee, Lim, & Park, 1998). ์๋๊ฐํธํํ์ง์์๋ 2005๋ ๋ถํฐ์ฌ์ฌ์์ํ๋ณธ์์๋ํ๊ทผ๊ฑฐ๊ฐ์์ ๋์๋์ง๋ฅผํ๊ฐํ๊ณ ์๋๋ฐ (Kim et al, 2011) ์ด๋๋ ผ๋ฌธ์์ง์๋์ด๊ณ ํ๋นํํจ๊ณผํฌ๊ธฐ์๋ ผ๋ฌธ์๊ฒ์ ๋ ฅํฅ์์์ํํ๋ณธํฌ๊ธฐ์์ ํฉ์ฑ์๋ํ์ฐ๊ตฌ์์์ธ์์๋์ผ์์๋๋ฐ๋์งํ๋ฐฉํฅ์ด๋ผ์๊ฐ๋๋ค. ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์์๋์๋ฐ๋ฌ๋จ๊ณ๋ฅผ๊ณ ๋ คํ์์๋, ํ๋ น์ ๊ธฐ์๋์ด 43.2% ๋ก๊ฐ์ฅ๋ง์๊ณ ๊ทธ๋ค์์ผ๋กํ๋ น๊ธฐ์๋์ด 13.5%, ์์ ์๊ฐ 10.8% ์์์ด์๋ค. ๋ํ์์์์ํ๋ น์ ๊ธฐ๊น์ง์ฐ๋ น๋๋ฅผํผํฉํ์ฌ๋์์ผ๋กํ๊ฒฝ์ฐ๋ 8.1% ์ด์๋ค. ์ฒญ์๋ ๋ง์๋์์ผ๋กํ๊ฒฝ์ฐ๋์์๋๋ฐ์ด๋๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์๋์์์์์ด๋ฃจ์ด์ง๋์ค์ฌ๋ง์๋์์ผ๋กํ์์ผ๋ฏ๋ก์ ์ํ์์๋๋ถ๋ถ์ฐ๋ น์ด์์๋ถํฐํ๋ น๊ธฐ๊น์ง์ด๊ธฐ๋๋ฌธ์ผ๊ฒ์ด๋ค. ์ง์ญ์ฌํ์์์ด๋ฃจ์ด์ง๋์ฐ๊ตฌ๋์ฒญ์๋ ์๋์์ผ๋กํ๋๊ฒฝ์ฐ๊ฐ๋ง์ด์์ง๋ง์์์์๋์ฒญ์๋ ์ํน์ฑ์๊ณ ๋ คํ์ค์ฌ์๊ฐ๋ฐ์ด๋ค์ํ๊ฒ์ด๋ฃจ์ด์ ธ์ผํ ๊ฒ์ผ๋ก์ฌ๋ฃ๋๋ค. ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์๋ Snyder์๊ฐํธ์ค์ฌ๋ถ๋ฅ์ฒด๊ณ๋ฅผ์ด์ฉํ์ฌ๊ฐ๊ฐ์ ๊ฐํธ์ค์ฌ, ์ฌํ์ ๊ฐํธ์ค์ฌ, ์ธ์ง์ ๊ฐํธ์ค์ฌ, ์ด๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ 4๊ฐ์ง๊ฐํธ์ค์ฌ์๋๋ถ์ด 2๊ฐ์ง์ด์์๊ฐํธ์ค์ฌ๊ฐํตํฉ๋์ค์ฌ๋ฅผ์ถ๊ฐํ์ฌ์ด 5๊ฐ์ง์๊ฐํธ์ค์ฌ์ ํ์ผ๋ก๋ถ์ํ์ฌ๋ณด์๋ค. Snyder์๋ถ๋ฅ์ฒด๊ณ๋๋ ์์ ์ธ๊ฐํธ์ฌ์๊ฐํธํ๋๋ง์๊ฐํธ์ค์ฌ๋ก๋ณธ๋ค๋ํน์ฑ์ด์๋๋ฐ์ผ์์ ๋ฌด์์์๊ฐํธ์ค์ฌ๊ฐ์๋๊ฐํธ์ฌ๊ฐ๋ ์์ ์ธ์์ญ์ผ๋ก์ํํ ์์๋์ค์ฌ๊ฐ๋๋ถ๋ถ์๊ฐํธ์ค์ฌ๋ ผ๋ฌธ์์ฃผ์ ๊ฐ๋๊ธฐ๋๋ฌธ์ด๋ค. ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์๊ฐ์ฅํฐ๋น์ค์์ฐจ์งํ์ค์ฌ์ ํ์๊ฐ๊ฐ์ ์ค์ฌ (45.9%) ๋ก๋๋ถ๋ถ์ดํต์ค์์ค์ด๊ธฐ์ํ๊ด์ฌ์ ํ์ค์ฌ์ด์๋ค. ์ด๋ Kim ๋ฑ (2011) ์์ฐ๊ตฌ์์๋ํต์ฆ์๋ํ๋๋ ค์, ๋ถ์์์ค์ฌ์ฃผ๊ธฐ์ํ์ค์ฌ๊ฐ๋์๋น์จ์์ฐจ์งํ๊ฒ๊ณผ์ผ์นํ์๋ค. ์ ์ํ๋์์์์์ดํนํ๋์๋์๊ฒ์์ดํต์ฆ์๋ํ์ฌ์ ๊ณผ๋๋ถ์ดํต์ฆ์๋ํ๊ฐํธ์ค์ฌ๊ฐ๋ค์ํ๋ฐฉ๋ฒ์ผ๋ก์๋๋์๋ค๋๊ฒ์์์๊ฐ์๋ค๊ณ ๋ณธ๋ค. ์ด๋์ ์ค์ฌ๋๋จ 1ํธ์ด์๋๋ฐ์ด๋ Kim ๋ฑ (2011) ์์ฐ๊ตฌ์์ 2005๋ ์์ 2009๋ ์ฌ์ด์๋๊ฐํธํํ์ง์๊ฒ์ฌ๋์ด๋๊ด๋ จ๋ ผ๋ฌธ์ด 3ํธ๋ฐ์์์๋๊ฒ๊ณผ์ ์ฌํ๋ฉฐ๋๋ถ๋ถ์์ด๋์ ์ค์ฌ๊ฐ์ง์ญ์ฌํ์๊ฑด๊ฐ์ฆ์ง์์ํ์ค์ฌ๋ก์๊ตญํ๋๊ธฐ๋๋ฌธ์ผ๋กํด์๋๋ค. ๋ํ์์ง์๊ฐํธ์ค์ฌ์์์ญ์ผ๋ก์์ด๋์ ์ค์ฌ๋ฅผ๊ณ ๋ คํ๊ธฐ๋ณด๋ค๋๋ค๋ฅธํ๋ฌธ๋ถ์ผ์์๋ด๋นํ๋๊ฒ์ผ๋ก๋ณด๊ธฐ๋๋ฌธ์ผ๊ฐ๋ฅ์ฑ๋์๋ค. ๊ฑด๊ฐํ๊ฒ์ฑ์ฅ, ๋ฐ๋ฌํด์ผํ ์๋๊ธฐ์์์ด์ด๋์ ๊ฐํธ์ค์ฌ์ํ์์ฑ์๋ค์ํ๋ฒ์ธ์ํ๊ณ ์๋ํด๋ณด๋๊ฒ๋์๋ฏธ๊ฐ์์๊ฒ์ผ๋ก๋ณด์ธ๋ค. ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์๊ฒฐ๊ณผ๋ณ์์์์ด์๋์๋ฆฌ์ ์์ญ์ด 54% ๋ก๊ฐ์ฅ ๋ง์๊ณ ์ด์ค์์๋ํต์ฆ, ๋งฅ๋ฐ, ์ฐ์ํฌํ๋, ์ค์ฌ๋ฐ๊ตฌํ ์์์ผ๋ก๋ง์๋ค. ๊ทธ๋ค์์ผ๋ก๋์ฌ๋ฆฌ์ ์์ญ์ด 28% ๋ฅผ์ฐจ์งํ์๋๋ฐ์ด๋์ฑ์ธ์๋์์ผ๋กํ์ฐ๊ตฌ๋ฅผ๋ถ์ํ Suh ๋ฑ (2001) ์์ฐ๊ตฌ์์์ฌ๋ฆฌ์ฌํ์ ์ธก์ ๋ฒ์ด 53.7% ๋ก๊ฐ์ฅ๋ง์ด์ด์ฉ๋๊ฒ๊ณผ๋๋ฌ๋ฆฌ์๋๋์์์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ์์๋์ฑ์ธ๊ณผ๋์ธก์ ์๊ฐ๋ ๋ฐ์์ญ์ด์ฐจ์ด๊ฐ๋๊ณ ์์์์์์๋ค. ๋ํ์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ํจ๊ณผ์๋ํ๋ฉํ๋ถ์์ฐ๊ตฌ์์๋ (Kim & Cho, 2000) ์ฌํ์ฌ๋ฆฌ์ ์ธ์ค์ฌ์๊ฒฝ์ฐ์๋์๊ฒ๋ฏธ์น๋์ํฅ์ดํฌ๋ค๊ณ ํ์๋๋ฐ์์ ์์ํ๋ฅผ์ ํํํํํ์ง๋ชปํ๋์๋๋ค์๊ฒ์์ด์์ด๋ฌํ์ฌํ์ฌ๋ฆฌ์ ์ค์ฌ์ํจ๊ณผ๋ฅผ์ดํด๋ณผ์์๋๋๊ตฌ์๊ฐ๋ฐ์ดํ์ํ๋ค๊ณ ํ๋จ๋๋ค. ์์์์์๊ทผ๊ฑฐ์ค์ฌ์ค๋ฌด์ค์์ฑ์ด๋งค์ฐ๊ฐ์กฐ๋๊ณ ์๋ํ์์ ์์๋ณธ์ฐ๊ตฌ๋ฅผํตํด์์์์์ํ๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ์๋ํด๋ถ์ํด๋ณธ๊ฒ์์ฐ๊ตฌ๋ํฅ์ํ์ ํ๊ณ ์ฐ๊ตฌ์์์๊ฐ์ ๊ณผ์ฝ์ ์๊ฒํ ํจ์ผ๋ก์จ์์ผ๋ก์์๋๊ฐํธ์ค์ฌ๋ฐ์ ๋ฐฉํฅ์๋ชจ์ํด๋ณผ์์๋๊ธฐ์ด์๋ฃ๋ฅผ์ ๊ณตํ์๋ค๋๋ฐ์์๊ฐ์๋ค๊ณ ๋ณธ๋ค. ๊ฒฐ๋ก ์๋๊ฐํธ์์ญํ ํ์ฅ๊ณผ๋๋ถ์ด์๋๊ฐํธ์์ง์ ์ธ๋ฐ์ ์์ํด์๋๊ฐํธ์ด๋ก ๊ณผ์์์ค๋ฌด์ฌ์ด์๊ธด๋ฐํ์ฐ๊ณ๊ฐํ์ํ๋ค. ๋ณธ์ฐ๊ตฌ์์๋ 2000๋ ๋ถํฐ 2011๋ ๊น์ง 12๋ ๊ฐ๊ตญ๋ด์์์์์ค์๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ์๋ถ์ํ์ฌํ์ฌ์์์์์์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์์ฐ๊ตฌ๋ํฅ์ํ์ ํ์๋ค. ์๋์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋์๊ฐ์ด์ง๋๋ฉด์ํฌ๊ฒ์ฆ๊ฐํ์ง๋์์์ผ๋ฉฐ, ๋๋ถ๋ถ์ ์ฌ์คํ์ฐ๊ตฌ์๊ณ ํ๋ น์ ๊ธฐ์๋์๋์์ผ๋กํ๊ด์ฌ์ ํ์ค์ฌ๊ฐ๊ฐ์ฅ๋ง์๋ค. ์ต๊ทผ์์์คํ์ฐ๊ตฌ๊ฐ๋์ด๋๋๊ฒ์๊ฐ์ํ์ฌํฅํ๋ฌด์์ํ ๋น์ด๊ฐ๋ฅํ์์ํ๊ฒฝ์๊ฒํ ํ์ฌ์์์คํ์๊ณ ๋ คํด๋ณผ์์๊ฒ ์ผ๋ฉฐ์๋์๋ฐ๋ฌ๋จ๊ณํน์ฑ์๊ณ ๋ คํ๋ค์ํ์ค์ฌ์๊ฐ๋ฐ์ด์ด๋ฃจ์ด์ ธ์ผํ ๊ฒ์ผ๋ก๋ณด์ธ๋ค. ๊ฒฐ๊ณผ๋ณ์๋์๋ฆฌ์ , ์ฌ๋ฆฌ์ , ์ธ์ง์ , ํ๋์ ์ธก๋ฉด์ผ๋ก๋ค์ํ์๋๋ฐ์ค์ฌ์๋ชฉ์ ์ด๋ํน์ฑ์๋ฐ๋ผ๋ณํ๋ฅผ๋ณด์ผ์์๋์ ์ ํ๊ฒฐ๊ณผ๋ณ์์์ ํ์์ค์ฌ์ํจ๊ณผ๋ฅผ์ ์ฆํ๋๋ฐ๋งค์ฐ์ค์ํ ๊ฒ์ผ๋ก์๊ฐ๋๋ฉฐ, ํฅํ๊ทผ๊ฑฐ๊ธฐ๋ฐ๊ฐํธ์ํ์ฑํ๋ฅผ์ํด์๋์ฐ๊ตฌ์ค๋ฆฌ์ ์ธก๋ฉด์ด๋์ ์ ๋์์์์ํ๋ณด๋ฑ์ฐ๊ตฌ๋ฐฉ๋ฒ๋ก ์ ์ธก๋ฉด์์์๋ณด์์ดํ์ํ ๊ฒ์ผ๋ก๋ณด์ธ๋ค. ๋ณธ์ฐ๊ตฌ๋ฅผํตํด์๋๊ฐํธ์์ด๋ก ๊ณผ์ค๋ฌด์์์ด์์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ํ์ฌ์ํฉ์ํ์ ํ๊ณ ๋ฐ์ ๋ฐฉํฅ์๋ชจ์ํ๋๋ฐ๊ธฐ์ด์๋ฃ๋ฅผ์ ๊ณตํ์๋ค๋๋ฐ์ฐ๊ตฌ์์์๊ฐ์๋ค. ์ฐธ๊ณ ๋ฌธํ 30 ํ๊ตญ๊ฐํธ๊ต์กํํ์ง 19(1), 2013 ๋ 2 ์
๊ตญ๋ด์์์์์ค์๋์๋๊ฐํธ์ค์ฌ์ฐ๊ตฌ๋ ผ๋ฌธ (2000-2011 ๋ ) ๋ํฅ๋ถ์ Bulucheck, G. M., & McCloskey, J. C. (1992). Nursing intervention : Treatment for potential nursing diagnosis preceeding of the NANDA conference. W. B. Saunder Company. Choe, M.-A., Bang, K.-S., Park, Y.-H., & Kang, H.-J. (2011). Current status and direction for future development of evidence-based nursing in korea. Perspectives in Nursing Science, 8(2), 129-138. Choi, K. S., Song, M. S., Hwang, A. R., Kim, K. H., Chung, M. S., Shin, S. R., & Kim, N. C. (2000). The trends of nursing research in the journal of the korean academy of nursing. Journal of Korean Academy of Nursing, 30(5), 1207-1218. Craig, J. V., & Smyth, R. L. (2002). The evidence-based practice manual for nurses. New York : Churchill Livigstone. Kim, E. J., & Cho, K. M. (2000). The metaanalysis of trends and contents of child nursing intervention research. Journal of Korean Academy of Child Health Nursing, 6(2), 119-131. Kim, J.-I., Lee, E.-H., Kang, H. S., Oh, H.-E., Lee, E.-J., Jun, E-M., & Cheon, S.-H. (2010). Analysis of published papers by keywords and research methods in the korean journal of women health nursing (2007~2009). Korean Journal of Women Health Nursing, 16(3), 307-316. Kim, J.-S., Lim, J.-Y., Kwon, I.-S., Kim, T.-I., Park, H.-R., Ahn, H.-Y., Lee, S.-Y., & Jung, H.-M. (2011). Analysis of research trends in papers published in the journal of korean academy of child health nursing (2005-2009). Journal of Korean Academy of Child Health Nursing, 17(2), 100-110. Lee, E.-O., Lim, N.-Y., & Park, H.-A., (1998). Nursing research and statistics(3 rd ). Seoul: Soomoonsa. Lee, M. H., Chung, M. S., Lim, J. Y., & Lee, S. J. (2006). Analysis of nursing intervention studies on major korean nursing journals. Journal of Korean Academy of Psychiatric and Mental Health Nursing, 15(4), 420-433. Lee, J. H., Kim, H. Y., Park, Y. A., Moon, S. Y., Kim, J. H., Kim, H. S., & Lee, J. S. (2001). An descriptive analysis of child nursing research-january 1997-june 2001. Nursing Science, 13(2), 1-8. Mantzoukas, S. (2009). The research evidence published in high impact nursing journals between 2000 and 2006: A quantitative content analysis. International Journal of Nursing Studies, 46, 479-489. Ryan, N. (1983). The epidemiological method of building casual inference. Advances in Nursing Science, 5(2), 73-81. Shin, H.-S., Hyun, M.-S., Ku, M.-O., Cho, M.-O., Kim, S.-Y., Jeong, J.-S., Jeong, G.-H., Seomoon, G.-A., & Son, Y.-J. (2010). Analysis of research papers published in the journal of the korean academy of nursing-focused on research trends, intervention studies, and level of evidence in the research. Journal of Korean Academy of Nursing, 40(1), 139-149. Snyder, M. (1992). Independent nursing intervention. 2 nd.ed. NewYork. Suh, M. J., Kim, S. S., Song, M. S., Lee, M. S., Oh, E. G., Shin, K. R., Kim, O. S., Lee, S. J., Oh, H. S., Jung, J. S., & Kim, C. K. (2001). An Analysis on the Contents and the Trend of nursing research published in journal of korean academy of adult nursing(1989-2000). Korean Journal of Adult Nursing, 13(4), 571-580. Suh, M. J., Jeong, J. S., & Oh, H. S. (2003). Analysis on content and trend of nursing intervention studies published in adult nursing area. The Journal of Korean Biological Nursing Science, 5(2), 41-51. Yoo, J.-B., Jang, H.-J., & Kim, N.-C. (2003). Analysis of nursing interventions and nursing outcomes of the patients with liver transplantation. The Journal of Korean Academic Society of Adult Nursing, 15(4), 509-519. ํ๊ตญ๊ฐํธ๊ต์กํํ์ง 19(1), 2013 ๋ 2 ์ 31
๋ฐฉ๊ฒฝ์์ธ The Analysis of Research Trend on Pediatric Nursing Intervention Studies in Korea, 2000-2011 Bang, Kyung-Sook 1) Kang, Hyunju 2) Kim, Miyoung 2) Min, Sujung 3) Lee, Sujin 3) Lee, Haein 3) Lim, Jihee 3) 1) Associate Professor, College of Nursing, Research Institute of Nursing Science, Seoul National University 2) Doctoral Student, College of Nursing, Seoul National University 3) Graduate Student, College of Nursing, Seoul National University Purpose: The purpose of this study was to analysis the research trends of pediatric nursing intervention studies in Korea form 2000 to 2011. Methods: A literature search was conducted from the databases. RISS and Infant, Toddler, Preschooler, Schooler, Adolescent, Child, Effect, Program, Intervention and Nursing were used for keyword searches to find relevant studies. A total of 37 published articles and dissertations in Korea from 2000 to 2011 were reviewed using a structured analytical frame. Results: A quasi-experimental design was more common at 91.9% with a true experimental design at 2.7%. The portion of studies in which theoretical framework was suggested was 27.0%. Only 8.1% mentioned International Review Board (IRB) approval and 78.4% received only the participant s agreement. The participants developmental stage was mostly preschool stage, and 37.0% of the child s health problem was a chronic disease. Sensory interventions made up 45.9% of the types of intervention and most of the sensory interventions were distraction interventions. The contents of intervention outcomes were physiological (54.0%) and psychological (28.0%) categories mostly. Conclusion: This study will help in identifying current research trends of pediatric nursing intervention studies in Korea and provide basic data for the direction of developing pediatric nursing interventions. Key words : Pediatric nursing, Intervention studies, Analysis Address reprint requests to : Kang, Hyunju College of Nursing, Seoul National University 103 Daehak-ro, Jongno-gu, Seoul, 110-799, Korea Tel: 82-2-740-8467 Fax: 82-2-765-4103 E-mail: hyju98@snu.ac.kr 32 ํ๊ตญ๊ฐํธ๊ต์กํํ์ง 19(1), 2013 ๋ 2 ์